Қаңлылар

Жоспар:

1 Кіріспе «Қаңлылар» 3
2 Негізгі бөлім
а) «Олардың орналасуы» 4
ә) "Саяси тарихы» 6
б) «Шаруашылығы» 8
г) «Қол өнері» 10

Қорытынды «Қайран елім . қазағым қайран жұртым!»
Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Б.з.б. ІІ ғасырдың екінші жартысындағы «Халықтардың ұлы қоныс аударуы» деп аталып кеткен тарихи оқиғалардың нәтижесінде Орталық Азияда жаңа мемлекеттік бірлестіктер, соның ішінде Усун, Янцай, Кангюй мемлекеттер қалыптасты. Соңғысы Қазақстан тарихында ереулі рөл атқарады. Тарихынаманың ауқымды болғанына қарамастан, кангюйлердің зерттелуі әлі де қанағаттандырылмайды. Оның үстіне деректер үзік-созық және қарама-қайшы, мұның өзі мәселенің әркелкі түсіндірілуін туғызады. Мемлекеттің аумағы ұлан-байтақ жерді Ташкент жазирасы мен Сырдария, Жаңадария, Қуандария алабының ежелгі арналарын және Жетісудың оңтүстік-батыс бөлігін қоса Оңтүстік Қазақстанды алып жатты. Ең құдіретті кезінде оған Сусе, Фулю, Юйни, Цзу, Юйцзнь, сияқты бес «Шағын иелік» бағынды. «Кангюй» бұл Қытай жазбаларында осылай аталған қаңлы мемлекеті. Қытайдың тарихи храникалары деректерінің ерекшелігі мынадай: тек соларға қарап бұл мемлекеттің пайда болған уақытын, оның нақты шекарасын, астанасының Битянь қаласының қайда екенін, тәуелді бес иеліктің (Сусе, Фулю, Юйни, Юйцзнь) қалай орналасқаны және басқа да көптеген нәрселерді айқын анықтау мүмкін емес. Алайда, жазбаша деректемелер тобын едәуір кеңейтпейінше және оларды түсіндірмей, археология деректерін қарастырмайынша, тегінде, тарихи-саяси, этникалық мәселелерді шешу мүмкін емес.

Қолданылған әдебиеттер.

1. Қазақстан тарихы І том.

2. Ч. Мусин. Қазақстан тарихы.

3. Қазақтың көне тарихы

4. Қазақстан тарихының очерктері.

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі

Қ.И.Сәтбаев атындағы
Қазақ Ұлттық Техникалық Университеті

Қоғамдық пәндер кафедрасы

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Қаңлылар

Орындаған:
Нұрымбет Б.
Тобы: МЕБ-04-1к
Тексерген: Тұмабаев Т.

Алматы 2004

Жоспар:

1 Кіріспе Қаңлылар 3
2 Негізгі бөлім:
Олардың орналасуы 4
а)
Саяси тарихы 6
ә)
Шаруашылығы 8
б)
Қол өнері 10
г)
Қорытынды Қайран елім – қазағым қайран жұртым!
Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Б.з.б. ІІ ғасырдың екінші жартысындағы Халықтардың ұлы қоныс
аударуы деп аталып кеткен тарихи оқиғалардың нәтижесінде Орталық
Азияда жаңа мемлекеттік бірлестіктер, соның ішінде Усун, Янцай,
Кангюй мемлекеттер қалыптасты. Соңғысы Қазақстан тарихында ереулі
рөл атқарады. Тарихынаманың ауқымды болғанына қарамастан,
кангюйлердің зерттелуі әлі де қанағаттандырылмайды. Оның үстіне
деректер үзік-созық және қарама-қайшы, мұның өзі мәселенің әркелкі
түсіндірілуін туғызады. Мемлекеттің аумағы ұлан-байтақ жерді Ташкент
жазирасы мен Сырдария, Жаңадария, Қуандария алабының ежелгі
арналарын және Жетісудың оңтүстік-батыс бөлігін қоса Оңтүстік
Қазақстанды алып жатты. Ең құдіретті кезінде оған Сусе, Фулю, Юйни,
Цзу, Юйцзнь, сияқты бес Шағын иелік бағынды. Кангюй бұл Қытай
жазбаларында осылай аталған қаңлы мемлекеті. Қытайдың тарихи
храникалары деректерінің ерекшелігі мынадай: тек соларға қарап бұл
мемлекеттің пайда болған уақытын, оның нақты шекарасын, астанасының
Битянь қаласының қайда екенін, тәуелді бес иеліктің (Сусе, Фулю,
Юйни, Юйцзнь) қалай орналасқаны және басқа да көптеген нәрселерді
айқын анықтау мүмкін емес. Алайда, жазбаша деректемелер тобын
едәуір кеңейтпейінше және оларды түсіндірмей, археология деректерін
қарастырмайынша, тегінде, тарихи-саяси, этникалық мәселелерді шешу
мүмкін емес.

Орналасуы.

Кангюй мемлекеті мен оның иеліктерінің орналасу мәселелерінің
тарихы И.Блечуриннен басталады. Ол оны орналасқан жерін Сырдария
өзенінің солтүстік жағындағы далалар деп белгіленген. Шицзи
тексінде Давань туралы хикаяда берген түсініктемесінде ол Кангюй
иелігі қазір қазақтың Ұлы жүзі мер Орта жүзі көшіп жүрген
Сырдарияның солтүстік жағындағы далаларды алып жатыр деп атап
өткен.
Шицзиде кангюйдің орналасуы туралы былай делінген: Кангюй
Даванның (талас) солтүстік-батысында шамамен алғанда 2000 м жерде
жатыр. Бұл әдетте 2000 әскері бар юечжиліктерге ұқсайтын көшпелі
иелік. Кангюй Даваньмен шектес және күшінің аз болуына қарай
оңтүстікте юечжиелердің билігін, шығысында ғұндардың билігін таниды.
Үлкен хан әулетінің келесі храникасы Цянь Ханьшудың, Жерге
орналасуды суреттеу деген тарауында кангюйлерге арналған бөлім
бар онда сөзбе-сөз келтіргенде былай делінген: Кангюй билеушісі
Лоюень елінде, уананнан 12 300 м жердегі Битянь қаласын
мекендейді. Ол намесникке тәуелді емес. Әміршінің жазда болатын
жеріне Люеннен жеті күнде жетуге болады. Халқы 120 000 отбасы,
600 000 адамнан тұрады, әскер саны 120 000 адам. Әдет-ғұрпы үлкен
юечжимен бірдей. Кангюйлер шығысында ғұндарға бағынады. ХХ ғасыдың
ортасына қарай олардың орналасу мәселелері жөнінде негізінен екі
көзқарас.
1) Кангюйлер Ташкент жазирасынан Хорезмге дейінгі қос өзен
арасындағы кең байтақ жерді алып жатты.
2) Кангюй иелігі Сырдария өзенінің сағасынан Ташкентке дейінгі
алқапта шоғырланған, ал байырғы жерлері Сарысу өзенінің орта
ағысынан сол өзен мен Шу өзенінде, Ұлытауға дейінгі орналасқан
деген көзқарастар қалыптасты. Бірінші көзқарасты С.П.Толстов
мейлінше дәлелді қорғады. Кангюй жерлері шығысында Ферғанаға
(Давань) дейін жетті. Оңтүстігінде парфиямен және Бактриямен
шектесіп жатқан, батысында Бұхара жазирасы мен Хорезмді қамтыған.
Бес иелігі былайша орналасқан:
1. Сусе – Қашқа сериядағы шахрисябз.
2. Фума – Зеравшан өзеніндегі Кугшания облысы.
3. Юини – Ташкент жазирасы.
4. Цзу – Бұхара.
5. Юицзнь - бұл мемлекеттің орталығы болған хорезм.

С.П.Толстовтың бұл мәселедегі негізгі қарсыласы А.Н.Бершитам
кангюй жерінің шығыстағы шекарасы Талас өзенінің бойымен өтеді деп
санады. Кейін біздің заманымыздың ІІІ ғасырында Цзиньшидің
мәліметіне қарағанда, ол Іле өзеніне дейін жеткен Кангюйдің
бес иелігі Сырдария өзенінің бойында былайша орналасқан: Юицзнь-
Хорезм; Цзи-сырдария сағасы: фулю – Жаңақорғанның солтүстік батысынан
Қазалыға дейінгі; Сусе – Сырдарияның орта сағасы, Арыс өзенінің
аңғары, Қаратау беткейі; Юйни – Ташкент жазирасы. Жекелеген
археологялық мәдениетін, Сырдария арнасында Кангюй – Каратау
мәдениеті; Ертедегі Қуандария арнасында – Жеті асар мәдениеті;
Сырдария сағасында қала жұртының мәдениеті мен антик кезеңіндегі
хорезмнің мәдениеті бар. Алайда кангюйлердің байырғы жерлері, атап
айтқанда Сырдарияның орта ағысындағы жерлер болған. А.Н.Бернитамның
пікірі бойынша, неғұрлым ертедегі тарихи ескерткіштер - Авестада,
Махабхаратада, Пехлевилердің бундахишіні мен эпикалық Шахнамада
аңызға айналдырылған. Кангха нақ осында орналасқан. Ол ежелгі
түріктердің руналық ескерткіштерініің пенгутарбанд елін де
осында орналасқан деп көрсетуді ұсынған жөн.
Кейіннен бұл көзқарасты Қазақстан зерттеушілері мен ежелгі
орта Азия тарихының саласындағы басқа да мамандар негіз алды.
Сонымен, кангюйлер Сырдария өзенінің орта сағасының солтүстік жағын
мекендеген және Кангха мемлекетінің ұйытқысы болған тайпалар
одағы деп мейлінше айқын айтуға болады.

Саяси тарихы.

Ертедегі алуан түрлі жазбаша деректерде Кангха елінің аты
б.з.б. XIV ғасырдан бастап мәлім болғанымен, Орта Азиядағы б.з.б.
IV ғасырдың аяғындағы оқиғаларды жақсы білетін, антик авторлары
кангюйлерге тоқталмайды. Сырдария бойындағы аймақта Қан үйі
б.з.б. ІІІ дұрысында ІІ ғасырда көтерілген ел деп жормалдауға
болады. Бұл кездегі көшпелілер үстемдігінің күшеюінен болған еді.
Егер б.з.б. ІІ ғасырдың екінші жартысында Чжай-Цянь. Кангюй
жерлерінің оңтүстігінде юечжиге, о солтүстігінде ғұндарға
тәуелділігін айтса, біздің заманымыздағы І ғасырда мұндағы жағдай
өзгереді. Егер Чжай-Цянь юечжи әскерлерін 100-200 мың, ал кангюй
әскерін 90 мың деп хабарласа, Цянь-Хань-Шу енді кангюй әскерін
100 мың дейді. Бұл кезеңде Орта Азиядағы қос өзен аралығында
юечжилердің негізгі бөлігінің оңтүстікке, сол жағалаудағы
Бактрияға ығысуы, жерге отырықшылық орын алып, жеке-жеке бес
иелікке бөлінгенін, мұның өзі кангюймен салыстырғанда олардың
әлсіреуіне әкеп соқпай қоймағанын, ол кангюйлердің алдынан
оңтүстікпен батысқа экспансия үшінг мүмкіндік ашылғанын атап
өткен жөн. Сол кезде, сірә, кангюйдің жоғарыда аталған тәуелді
бес иелігі пайда болса керек, ол өзіне Янцайды (Арал-Каспий
өңіріндегі сармат-алан тайпалар одағы), Яньды (Орал өңіріндегі
сармат тайпалары) бағындырып алды. Қытай жөнінде кангюй
билеушілері өздерін тәуелсіз, тіпті батыл ұстаған, бұл жөнінде
б.з.б. І ғасырдың аяғында Батыс өлкесіндегі хань наместнигі
императорға былай деп хабарлаған. Кангюй керісінше өркенірек,
батыл және біздің елшілеріміздің алдында бас июге ешбір көнбейді.
Онда наместниктен жіберілген усундердің елшілерінен төмен отырғызады.
Тамақты әуелі солардың княздарымен ақсақалдарына, сонан соң барып
наместниктің елшілеріне тартады. Ал ертеректе Ферғана-Қытай соғысының
барысында, кангюйдің араласуы ғана Ферғаналықтарды астанасының
қирауынан құтқарып қалды және ферғаналықтарға тиімді бітім
жасалуына жәрдемдесті. Кейіннен б.з.б. 41-46 жылдары кангюйлердің
билеушісі үсунге қарсы күресінде солтүстік-ғұн шаньюи. Чжи-Чжиді
қолдады, ал үсундердің одақтасы хандық құдіретті қытай болды.
Осының алдында ғұндардың державасы солтүстік және оңтүстік
ғұндарға бөлінген еді. Оңтүстік ғұндардың жетекші шаньюй Хуанье,
тегінде, ру ақсүйектердің және қатардағы қауым мүшелері
көпшілігінің мүдделерін білдірген болар, Қытайға беріліп, онымен
татулық және достық туралы шарт жасасты. Чжи-чжи оңтүстік
ғұндарды бағындыруға сәтсіз әрекет жасап, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.