Материалдық емес активтердің амортизациясы
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
I ТАРАУ. Материалдық емес активтер есебінің маңызы.
1.1. Материалдық емес активтерді анықтау және оларды тану критерийлері.
1.2. Материалдық емес активтер есебін анықтау.
II ТАРАУ. Материалдық емес активтердің амортизациясы.
2.1. Материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
I ТАРАУ. Материалдық емес активтер есебінің маңызы.
1.1. Материалдық емес активтерді анықтау және оларды тану критерийлері.
1.2. Материалдық емес активтер есебін анықтау.
II ТАРАУ. Материалдық емес активтердің амортизациясы.
2.1. Материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Материалдық емес активтері деп – белгілі бір нақтылы табиғи пішіні жоқ, ақша немесе зат түріндегі активтер қатарына жатпайтын, бірақ қандай да бір бағаға, құнға бағаланатын болғандықтан кәсіпорынға өнім өндіруде, тауарларды сатуда, қызмет көрсетуде, негізгі құралдарды жалға беруде немесе әкімшілік қызмет барысында үнемі, яғни ұзақ уақыт бойы (бір жылдан артық уақыт) қосымша табыс (пайда) әкеліп тұратын активтерді айтамыз. Кәсіпорындарда материалдық емес активтердің қатарына лицензиялық келісімдерді, бағдарламамен қамтамасыз ету, патенттерді , ұйымдастыру шығындарын, гудвильді, франчайзингті, сауда маркаларын, авторлық құқықты жатқызуға болады.
Материалдық емес активтер аналитикалық есебі олардың әрқайсысына жеке-жеке ашылған инвентарлық карточкаларда жүргізіледі. Басқа кәсіпорындарға өткізгенде осы қарточкада тиісті жазу жазылады. Кәсіпорындарда материалдық емес активтер басқа заңды немесе жеке тұлғалардан сатылып алыну, басқалардың субсидия ретінде немесе сыйға беруі барысында, сондай- ақ кәсіпорынның өз ішінде ойлап табуы негізінде пайда болады. Объектілерді материалдық емес активтердің қатарына кіргізу (жатқызу) тәртібі және олардың құрамы белгіленген заңдарға сәйкес тиісті нормативтік актілерде қарастырылған.
Материалдық емес активтерді басқа кәсіпорынға жіберген кезде акт екі данада құрастырылады: материалдық емес активтерді қабылдайтын және ұсынатын кәсіпорын үшін. Материалдық емес активтердің жойылуы алғашқы құны бар, амортизациялық есептеу сомасы бар, баластық құны бар жойылу актісімен ресімделеді.
Кәсіпорындарда материалдық емес активтерді пайдалану барысында олардың құнының бір бөлігі ай сайын,яғни оның пайдалану мерзімінде өндіріс шығындарына қосылып отырылады. Яғни, материалдық емес активтердің құнына амортизациялық аударым есептелініп тұрады. Амортизациялық аударым (өтелім) мөлшері материалдық емес активтердің бастапқы құнымен олардың пайдалану мерзіміне қарай анықталады.
Материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу 6 - «Негізгі қүрал-жабдықтар есебі» БЕС-нда (Бухгалтерлік есеп стандарттары) белгіленген тәсілдер жолымен анықталады, бірақ қолданылатын тәсіл активті қолданудан түскен экономикалық пайданы тұтыну үлгісін көрсетеді. Егер экономикалық пайданы тұтыну үлгісін анықтау мүмкін болмаса, онда тік сызықты есептен шығару тәсілі қолданылады.
Материалдық емес активтері деп – белгілі бір нақтылы табиғи пішіні жоқ, ақша немесе зат түріндегі активтер қатарына жатпайтын, бірақ қандай да бір бағаға, құнға бағаланатын болғандықтан кәсіпорынға өнім өндіруде, тауарларды сатуда, қызмет көрсетуде, негізгі құралдарды жалға беруде немесе әкімшілік қызмет барысында үнемі, яғни ұзақ уақыт бойы (бір жылдан артық уақыт) қосымша табыс (пайда) әкеліп тұратын активтерді айтамыз. Кәсіпорындарда материалдық емес активтердің қатарына лицензиялық келісімдерді, бағдарламамен қамтамасыз ету, патенттерді , ұйымдастыру шығындарын, гудвильді, франчайзингті, сауда маркаларын, авторлық құқықты жатқызуға болады.
Материалдық емес активтер аналитикалық есебі олардың әрқайсысына жеке-жеке ашылған инвентарлық карточкаларда жүргізіледі. Басқа кәсіпорындарға өткізгенде осы қарточкада тиісті жазу жазылады. Кәсіпорындарда материалдық емес активтер басқа заңды немесе жеке тұлғалардан сатылып алыну, басқалардың субсидия ретінде немесе сыйға беруі барысында, сондай- ақ кәсіпорынның өз ішінде ойлап табуы негізінде пайда болады. Объектілерді материалдық емес активтердің қатарына кіргізу (жатқызу) тәртібі және олардың құрамы белгіленген заңдарға сәйкес тиісті нормативтік актілерде қарастырылған.
Материалдық емес активтерді басқа кәсіпорынға жіберген кезде акт екі данада құрастырылады: материалдық емес активтерді қабылдайтын және ұсынатын кәсіпорын үшін. Материалдық емес активтердің жойылуы алғашқы құны бар, амортизациялық есептеу сомасы бар, баластық құны бар жойылу актісімен ресімделеді.
Кәсіпорындарда материалдық емес активтерді пайдалану барысында олардың құнының бір бөлігі ай сайын,яғни оның пайдалану мерзімінде өндіріс шығындарына қосылып отырылады. Яғни, материалдық емес активтердің құнына амортизациялық аударым есептелініп тұрады. Амортизациялық аударым (өтелім) мөлшері материалдық емес активтердің бастапқы құнымен олардың пайдалану мерзіміне қарай анықталады.
Материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу 6 - «Негізгі қүрал-жабдықтар есебі» БЕС-нда (Бухгалтерлік есеп стандарттары) белгіленген тәсілдер жолымен анықталады, бірақ қолданылатын тәсіл активті қолданудан түскен экономикалық пайданы тұтыну үлгісін көрсетеді. Егер экономикалық пайданы тұтыну үлгісін анықтау мүмкін болмаса, онда тік сызықты есептен шығару тәсілі қолданылады.
Қолданылған әдебиеттер:
1. ҚР-ның “Бухгалтерлік есеп және қаржы есебі” туралы заңы. 24. 06. 2002.
2. ҚР-ның Қаржы министрлігінің 18. 09. 2002 жылғы №438 бұйрығымен (ҚР Қаржы министрлігінің өзгертулер енгізілген 21.10.2003 жылғы № 372 бұйрығымен) бекітілген Бухгалтерлік есеп типтік шот жоспары.
3. Ержанов М.С., Ержанова А.М. Основы бухгалтерского учета и новая корреспонденция счетов (с 1 января 2003г.). – А. : Ержанов и К, 2003.
4. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на предприятии.- А. : Центраудит- Казахстан 2002.
5. Международные стандарты финансовой отчетности КМСФО/Пер. В.И. Тарусина/Ред. коллегия: А.С. Бакаев, Л.В. Горбатова, Т.Б. Крылов и др. – М., 1998.
6. Баймұханова С. Б., Балапанова Ә. Ж. Бухгалтерлік есеп.- А. : Қазақ университеті, 2002.
7. Баймұханова С.Б. Бухгалтерский учет хозяйствующих
8. Мырзалиев Б.С., Сәтмырзаев А.А. Бухгалтерлік есеп теориясы және тәжірибесі. — Алматы: Экономика, 2008. – 832 б.
9. Сейдахметова Ф.С. Қазіргі замандағы бухгалтерлік есеп. — Алматы: LEM, 2008. – 500 б.
10. Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп: Оқулық / Жалпы редакциясын басқарған Н.Қ. Мамыров. – Алматы: Экономика, 2005. – 301 бет.
1. ҚР-ның “Бухгалтерлік есеп және қаржы есебі” туралы заңы. 24. 06. 2002.
2. ҚР-ның Қаржы министрлігінің 18. 09. 2002 жылғы №438 бұйрығымен (ҚР Қаржы министрлігінің өзгертулер енгізілген 21.10.2003 жылғы № 372 бұйрығымен) бекітілген Бухгалтерлік есеп типтік шот жоспары.
3. Ержанов М.С., Ержанова А.М. Основы бухгалтерского учета и новая корреспонденция счетов (с 1 января 2003г.). – А. : Ержанов и К, 2003.
4. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на предприятии.- А. : Центраудит- Казахстан 2002.
5. Международные стандарты финансовой отчетности КМСФО/Пер. В.И. Тарусина/Ред. коллегия: А.С. Бакаев, Л.В. Горбатова, Т.Б. Крылов и др. – М., 1998.
6. Баймұханова С. Б., Балапанова Ә. Ж. Бухгалтерлік есеп.- А. : Қазақ университеті, 2002.
7. Баймұханова С.Б. Бухгалтерский учет хозяйствующих
8. Мырзалиев Б.С., Сәтмырзаев А.А. Бухгалтерлік есеп теориясы және тәжірибесі. — Алматы: Экономика, 2008. – 832 б.
9. Сейдахметова Ф.С. Қазіргі замандағы бухгалтерлік есеп. — Алматы: LEM, 2008. – 500 б.
10. Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп: Оқулық / Жалпы редакциясын басқарған Н.Қ. Мамыров. – Алматы: Экономика, 2005. – 301 бет.
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
I ТАРАУ. Материалдық емес активтер есебінің маңызы.
1.1. Материалдық емес активтерді анықтау және оларды тану критерийлері.
1.2. Материалдық емес активтер есебін анықтау.
II ТАРАУ. Материалдық емес активтердің амортизациясы.
2.1. Материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер:
КІРІСПЕ
Материалдық емес активтері деп - белгілі бір нақтылы табиғи пішіні жоқ, ақша немесе зат түріндегі активтер қатарына жатпайтын, бірақ қандай да бір бағаға, құнға бағаланатын болғандықтан кәсіпорынға өнім өндіруде, тауарларды сатуда, қызмет көрсетуде, негізгі құралдарды жалға беруде немесе әкімшілік қызмет барысында үнемі, яғни ұзақ уақыт бойы (бір жылдан артық уақыт) қосымша табыс (пайда) әкеліп тұратын активтерді айтамыз. Кәсіпорындарда материалдық емес активтердің қатарына лицензиялық келісімдерді, бағдарламамен қамтамасыз ету, патенттерді , ұйымдастыру шығындарын, гудвильді, франчайзингті, сауда маркаларын, авторлық құқықты жатқызуға болады.
Материалдық емес активтер аналитикалық есебі олардың әрқайсысына жеке-жеке ашылған инвентарлық карточкаларда жүргізіледі. Басқа кәсіпорындарға өткізгенде осы қарточкада тиісті жазу жазылады. Кәсіпорындарда материалдық емес активтер басқа заңды немесе жеке тұлғалардан сатылып алыну, басқалардың субсидия ретінде немесе сыйға беруі барысында, сондай- ақ кәсіпорынның өз ішінде ойлап табуы негізінде пайда болады. Объектілерді материалдық емес активтердің қатарына кіргізу (жатқызу) тәртібі және олардың құрамы белгіленген заңдарға сәйкес тиісті нормативтік актілерде қарастырылған.
Материалдық емес активтерді басқа кәсіпорынға жіберген кезде акт екі данада құрастырылады: материалдық емес активтерді қабылдайтын және ұсынатын кәсіпорын үшін. Материалдық емес активтердің жойылуы алғашқы құны бар, амортизациялық есептеу сомасы бар, баластық құны бар жойылу актісімен ресімделеді.
Кәсіпорындарда материалдық емес активтерді пайдалану барысында олардың құнының бір бөлігі ай сайын,яғни оның пайдалану мерзімінде өндіріс шығындарына қосылып отырылады. Яғни, материалдық емес активтердің құнына амортизациялық аударым есептелініп тұрады. Амортизациялық аударым (өтелім) мөлшері материалдық емес активтердің бастапқы құнымен олардың пайдалану мерзіміне қарай анықталады.
Материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу 6 - Негізгі қүрал-жабдықтар есебі БЕС-нда (Бухгалтерлік есеп стандарттары) белгіленген тәсілдер жолымен анықталады, бірақ қолданылатын тәсіл активті қолданудан түскен экономикалық пайданы тұтыну үлгісін көрсетеді. Егер экономикалық пайданы тұтыну үлгісін анықтау мүмкін болмаса, онда тік сызықты есептен шығару тәсілі қолданылады.
I ТАРАУ. Материалдық емес активтер есебінің маңызы.
1.1. Материалдық емес активтерді анықтау және оларды тану критерийлері
Материалдық емес активтер ҚЕХС (Қаржылық есеп берудің халықаралык стандарттарына) және 28 Материалдық емес активтер есебі БЕС (бухгалтерлік есеп стандарттары) сәйкес Материалдық емес активтер әкімшілік мақсатта және басқа субъектілерге жалға беруде, өндірісте жэне тауарларды (жұмысты, көрсетілген қызметті) өткізуде ұзақ уақыт бойы (бір жылдан астам) қолдануға арналған, заттай формасы жоқ, үлестірілетін ақшалай емес активтер, оларды:
а) анықтауға болады;
ә) субъект бақылайды;
б) қолданудан субъект болашақта эқономикалық пайда алуды күтеді.
Материалдық емес бап Материалдық емес актив болып саналады, егер:
а) Материалдық актив анықтамаларына сэйкес келсе;
ә) белгі - өлшемдерге сай келеді және мынадай жағдайда есепте тіркеледі:
- субъектінің осы активке тікелей байланысты болашақта күтілетін экономикалық пайда алу ықтималдығы жоғары болса;
- актив құнын күмәнсіз сеніммен анықтауға болса;
- материалдық емес активтерді тану сәтінде олардың бастапқы құн бойынша бағаланғанында.
Материалдық емес активтердің бастапқы құны оларды сатып алу құнына тең болады, бұған оларды алуға кеткен жэне қолдануға әзірлейтін жағдайға (сатып алу бағасы, орны толып өтелмейтін салықтар мен алымдыр және т.б. шығындар) келтіруге жұмсалған шығындар кіреді.
Материалдық емес активтері деп - белгілі бір нақтылы табиғи пішіні жоқ, ақша немесе зат түріндегі активтер қатарына жатпайтын, бірақ қандай да бір бағаға, құнға бағаланатын болғандықтан кәсіпорынға өнім өндіруде, тауарларды сатуда, қызмет көрсетуде, негізгі құралдарды жалға беруде немесе әкімшілік қызмет барысында үнемі, яғни ұзақ уақыт бойы (бір жылдан артық уақыт) қосымша табыс (пайда) әкеліп тұратын активтерді айтамыз. Кәсіпорындарда материалдық емес активтердің қатарына лицензиялық келісімдерді, бағдарламамен қамтамасыз ету, патенттерді , ұйымдастыру шығындарын, гудвильді, франчайзингті, сауда маркаларын, авторлық құқықты жатқызуға болады.Оларға анықтама беріп көрейік:
* Лицензиялық келісімдер - кәсіпорынға үкіметтік органдар немесе муниципалитет беретін және қоғамдық меншікті монополиялық пайдалануға (электр желілері үшін қоғамдық жерді пайдалануға және т.б.) беретін құқықтар;
* Бағдарламамен қамтамасыз ету, ол әлде сатып алынады, не болмаса субъектінің өзі жасайды және сыртқы немесе ішкі мақсаттарға арналады;
* Патенттер - заңды түрде танылған және тіркелген айырықша құқықтар. Патент белгілі бір өнімді шығаруға , не болмаса арнайы ерекше процесс пен технологияны пайдалануға эксклюзивтік құқық береді;
* Ұйымдастыру шығындары (қалдырылған шығындар) - субъект шеккен шығындар, олардан тек болашақта ғана нәтиже алынады немесе шығындар болашақ кезеңдерге (ұйымның мекен-тұрақты ауыстыруына байланысты шығындар, ұзақ мерзімді алдын ала төлеу - бірнеше жыл бұрын аванс болып төленетін) сақтандыру;
* Гудвиль - субъектінің жағымды сипаттамасына байланысты сатып алушының сауда сәтіне пайда болған құндылығы. Ол сатып алушының бухгалтерлік балансында сатылым (субъектінің тұтастай алғандағы құны) мен таза активтерінің жеке-жеке гудвиль фирманың алған нақты бағасы мен таза активтерінің сәйкес теңестірілген әділ нарықтық бағасы арасындағы айырма ретінде қарастырылады. Таза капитал: капитал минус міндеттемелер болып табылады.
* Басқадай (авторлық құқықтар - шығарма, әзірлеме және т.б. авторларға заңмен берілетін қорғау формалары, сауда маркалары немесе тауарлық белгілер - ұйымға, өнімге (көрсетілген қызметке) берілген, атаулар, рәміздер немесе сәйкестендіруді білдіретін басқалары);
* Франшизалар - мемлекеттік меншікті пайдалану құқығына ие болу немесе коммуналдық қызмет көрсету және т.б. үшін үкіметтік органдар береді.
Кәсіпорында Материалдық емес активтер объектілерін қабылдау немесе тапсыру құжатпен, яғни актімен ресімделеді, онда Материалдық емес активтер толық атауы, жасалған айы, күні, алушы ұйымға тапсырылған уақыты, толық сипаттамасы, құны, тозу нормасы және тағы басқа қажетті деректер көрсетіледі.
Материалдық емес активтер аналитикалық есебі олардың әрқайсысына жеке-жеке ашылған инвентарлық карточкаларда жүргізіледі. Басқа кәсіпорындарға өткізгенде осы қарточкада тиісті жазу жазылады. Кәсіпорындарда материалдық емес активтер басқа заңды немесе жеке тұлғалардан сатылып алыну, басқалардың субсидия ретінде немесе сыйға беруі барысында, сондай- ақ кәсіпорынның өз ішінде ойлап табуы негізінде пайда болады. Объектілерді материалдық емес активтердің қатарына кіргізу (жатқызу) тәртібі және олардың құрамы белгіленген заңдарға сәйкес тиісті нормативтік актілерде қарастырылған.
Материалдық емес активтер кәсіпорынның балансында бастапқы құны бойынша кіріске алынады. Бұл материалдық емес активтердің бастапқы құны былайша анықталады:
# Құрылтайшылар мен үлес қосушылардың кәсіпорынға жарғылық қорына қосқан үлесі есебінен келіп кіріске алынған материалдық емес активтердің бағасы екі жақты нақты келісім бойынша бағаланады.
# Заңды тұлғалар мен жеке адамдардан тегін (қайтарымсыз), сый ретінде алынған материалдық емес активтер сол уақыттағы нарықтық баға бойынша бағаланады.
# Басқа заңды тұлғалардан, сондай-ақ жеке адамдардан сатылып алынған материалдық емес активтер, ол объектілерді сатып алуға және оларды пайдалану үшін жұмсалған шығындар сомаларының қосындысыбойынша бағаланады.
Бұл материалдық емес активтердің баланстық бағасын анықтаудың жалпы әдісі болып табылады. Бірақ кейбір материалдық емес активтердің бастапқы құнын анықтаудың ерекшеліктері бар. Бұған мысал ретінде соңғы уақыттарда акционерлік қоғамдар мен жекешелендірілген шаруашылық субъектілерінде және басқа да ұйымдарда қолданылып жүрген Ноу- Хау деген ұғымды келтіруге болады.
Ноу- хау деп шаруашылық қызметі, яғни пайдаланылуы барысында субъектіге табыс (пайда) беретін (әкелетін) жаңа технологиялық шешімдер мен жаңалықтарды, құпия мәліметтерді, айрықша құқықтарды, яғни жеке тұлғаның өзі тапқан ғылыми және басқадай жаңалығын айтуға болады. Ноу- хау жалпы патент сияқты болып көрінгенімен одан өзгеше болып келеді. Кәсіпорындар патентті сатып алады, сондықтан да ол үшін сатып алуға қаржы жұмсалғандықтан оның бастапқы құны болады. Көп ауқыттарды Ноу-хау- дың бағасы, яғни бастапқы құны оны кәсіпорынға кіріске алатын, яғни балансқа алатын уақыттағы екі жақты нақты келісім бойынша белгіленеді.
Материалдық емес активтердің жоғарыда аталып өткен түрлерінің бірі Лицензиялық келісімдер. Ол белгілі бір заңды тұлғаның бір тауарды өндіру немесе сату құнын екінші бір заңды тұлғаға беруі болып табылады. Ал бұл құқыққа ие болған кәсіпорын оның иесіне, яғни лицезиялық келсімдерді берушіге ол материалдық емес актив үшін тиісті белгіленіп келісілген мөлшерлерде қаржы төлейді немесе келісім бойынша басқа да міндеттерін орындайды.
Патент деп аталатын материалдық емес актив жеке адамның немесе топтың, сондай- ақ заңды тұлғаның ашқан, ойлап тапқан жаңалығын мемлекеттік тұрғыдан мойындап және ол жаңалықты ащқан адамға, топқа немесе заңды тұлғаға жаңалылығын өз пайдасына (жұмысына, қызметіне) қолдануына рұқсат беру туралы құжат болып табылады. Сонымен қатар Патент - деп кәсіпкерліктің кейбір түрімен (саудамен, сатып алумен тағыда басқа) айналысу үшін берілген құқықты куәландыратын құжатты айтады. Кәсіпкерлік патентті алар уақытында патенттік баж төлеуі керек. Материалдық емес активтердің Гудвиль деп аталатын түрін кейде Фирма бағасы- деп те атайды. Фирма бағасы немесе Гудвиль материалдық емес активтер шотында есептелініп және сонымен қатар ол бір кәсіпорын екінші бір кәсіпорынды толығымен, яғни түгелдей сатып алған кезде немесе екі кәсіпорын қосылған уақытта ғана пайда болады. Фирма бағасы болып сатылып алынған кәсіпорынның нақты нарықтық (сатып алынған) бағасымен оның барлық активтерінің баланстық құны арасындағы айырмасы есептелінеді. Егерде сатылып алынған ұйымның барлық активтерінің сатылып алынған құны олардың баланстық құнынан артық болса, онда құндар арасындағы айырмашылық жағымды гудвиль, ал кем болған жағдайда жағымсыз гудвиль деп аталады.
Материалды емес активтердің бар болу және айналым есебі Материалды емес активтер 2700 бөлімше шоттарында жүргізіледі:
- 2710 Гудвилл;
- 2720 Гудвиллді қамтамасыз ету;
- 2730 Басқа да материалды емес активтер;
- 2740 Басқа да материалды емес активтер құнсыздануы және амортизациясы.
Материалды емес активтер алғашқы құн бойынша осы шоттарда есептеледі.
Материалды емес активтер әр түрлі тәсілдермен түседі:
- құрылтайшылардан жарғы капиталына салым ретінде;
- сатып алу жолымен;
- заңды және жеке тұлғалардың екі жакты өтеусіз беруі.
Материалдық емес активтердің түсімі және істен шығуын материалдық емес актитердің қабылдау-табыстау актісімен ресімдейді. Актіде материалдық емес активтердің нақты атауы және кәсіпорынға жіберілген күні (кәсіпорында жасалған күні), объект сипаттамасы, оның алғашқы құны, өтелім нормасы және басқа да керекті ақпараттар белгіленуі тиіс.
Қабылданған материалдық емес активтерді ресімдеу кезінде акт әр объектке бір данадан құрылады. Бірнеше бірүлгілі болып қабылданған материалдық емес активтерге, жалпы акт құруға болады. Акт қосымша құжаттамасымен ресімделгеннен кейін, материалдық емес активтердің немесе оның қолдану тәртібін, немесе осы объектінің басқа да кәсіпорынның мүлікті құқықтарымен растайтын құжаттары бас бухгалтермен және кәсіпорын басшысымен немесе уәкілетті тұлғамен тұжырымдалып, бухгалтерияға жіберіледі.
Материалдық емес активтерді басқа кәсіпорынға жіберген кезде акт екі данада құрастырылады: материалдық емес активтерді қабылдайтын және ұсынатын кәсіпорын үшін. Материалдық емес активтердің жойылуы алғашқы құны бар, амортизациялық есептеу сомасы бар, баластық құны бар жойылу актісімен ресімделеді.
Материалдық емес активтерді бөлімше шоттары бойынша аналитикалық есеп Материалдық емес активтердің мүкәммалдық есеп карточкасымен жүргізіледі. Карточка кәсіпорынға түскен материалды емес активтердің барлық түрлерін есептеу үшін қолданылады. Мүкәммалдық карточка материалды емес активтері әрбір жеке объектілеріне бухгалтерия да ашылады. Карточка материалды емес активтердің объектісін кәсіпорынмен беру немесе алу фактісін тұжырымдайтын құжат негізінде бір данада толтырылады: Материалды емес активтердің алу-беру актісі, техникалық және басқа да құжаттама.
Материалдық емес активтердің түсуі мен құрылуын есептеу.
Материалдық емес активтер мыналардың нәтижесінде алынады:
:: сатып алулар
Мысалы. Бағдарламалық камтамасыз ету алынды:
а) накты езіндік құнға:
102 Бағдарламамен камтамасыз ету шот дебеті
671 Төленетін шоттар шот кредиті 60 000;
ә) ҚҚС сомасына: 331 Өтелетін ҚҚС шот дебеті;
671 Төленетін шоттар шот кредиті (15%) 9 000;
б) объектіні дайын жағдайға дейін жеткізу бойынша шыккан шығындар сомасына: 102 Бағдарламамен қамтамасыз ету шот дебеті;
681 Қызметкерлердің қызметін өтеу бойынша есеп айырысулар, 635 Әлеуметтік салық, 687 Басқадай кредиторлық берешек 8 000;
:: жарғы капиталына салымдар - материалдық емес активтер тараптардың шартпен белгіленген бағасы бойьшша есепте көрсетіледі:
1. Жарияланған капитал сомасына: 511 Төленбеген капитал шот дебеті 501 Жай акциялар шот кредиті, 502 Артықшылықты акциялар, 503 Жарғы капиталына салымдар мен пайлар 1 000 000.
2. Жарғыда көрсетілген, сальшған материалдық емес активтердің келіоімшарттық құны: 101 -103 Материадцық емес активтер шот дебеті
511 Төленбеген капитал шот кредиті 400 000;
:: кәсіпорындардың бірігуі нәтижесінде ие болу - материалдық емес активтердің бастапқы құны өткізу құны бойынша мойындалады, егер оны күмәнсіз сенімділікпен бағалау мүмкін болмаса, онда актив жеке материалдық емес актив болып танылмайды, алайда гудвиллге (фирманың іскерлік беделінің бағасы) енеді; өйткені жақсы іскерлік бедел, қолайлы мекен-тұрақ бар, тауар нарықта жақсы белгіленген бағасы бар және т.б.
Мысалы. 8 000 000 теңгеге ұйым сатып алынды, активтің өзіндік қргы 6 000 000 теңге.
1. Активтің нақты кұны сомасы:
687 Баскадай кредиторлык берешек шот дебеті
441 Ағымдық шоттағы акша шот кредиті 6 000 000.
2. Гудвилл сомасына:
105 Гудвилл шот дебеті
441 Ағымдык шоттағы акша шот кредиті 2000000.
3. Қосылған кезде:
Барлық активтердің дебеті
687 Басқадай кредиторлык берешек шот кредиті 6 000 000.
Сатып алынған таза активтердің әділ құны фирманың сатылым бағасынан (сатып алатын субъект ушін бұл - пайдалы мәміле) артса, сатылым бағасы мен алынған активтердің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
I ТАРАУ. Материалдық емес активтер есебінің маңызы.
1.1. Материалдық емес активтерді анықтау және оларды тану критерийлері.
1.2. Материалдық емес активтер есебін анықтау.
II ТАРАУ. Материалдық емес активтердің амортизациясы.
2.1. Материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу.
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер:
КІРІСПЕ
Материалдық емес активтері деп - белгілі бір нақтылы табиғи пішіні жоқ, ақша немесе зат түріндегі активтер қатарына жатпайтын, бірақ қандай да бір бағаға, құнға бағаланатын болғандықтан кәсіпорынға өнім өндіруде, тауарларды сатуда, қызмет көрсетуде, негізгі құралдарды жалға беруде немесе әкімшілік қызмет барысында үнемі, яғни ұзақ уақыт бойы (бір жылдан артық уақыт) қосымша табыс (пайда) әкеліп тұратын активтерді айтамыз. Кәсіпорындарда материалдық емес активтердің қатарына лицензиялық келісімдерді, бағдарламамен қамтамасыз ету, патенттерді , ұйымдастыру шығындарын, гудвильді, франчайзингті, сауда маркаларын, авторлық құқықты жатқызуға болады.
Материалдық емес активтер аналитикалық есебі олардың әрқайсысына жеке-жеке ашылған инвентарлық карточкаларда жүргізіледі. Басқа кәсіпорындарға өткізгенде осы қарточкада тиісті жазу жазылады. Кәсіпорындарда материалдық емес активтер басқа заңды немесе жеке тұлғалардан сатылып алыну, басқалардың субсидия ретінде немесе сыйға беруі барысында, сондай- ақ кәсіпорынның өз ішінде ойлап табуы негізінде пайда болады. Объектілерді материалдық емес активтердің қатарына кіргізу (жатқызу) тәртібі және олардың құрамы белгіленген заңдарға сәйкес тиісті нормативтік актілерде қарастырылған.
Материалдық емес активтерді басқа кәсіпорынға жіберген кезде акт екі данада құрастырылады: материалдық емес активтерді қабылдайтын және ұсынатын кәсіпорын үшін. Материалдық емес активтердің жойылуы алғашқы құны бар, амортизациялық есептеу сомасы бар, баластық құны бар жойылу актісімен ресімделеді.
Кәсіпорындарда материалдық емес активтерді пайдалану барысында олардың құнының бір бөлігі ай сайын,яғни оның пайдалану мерзімінде өндіріс шығындарына қосылып отырылады. Яғни, материалдық емес активтердің құнына амортизациялық аударым есептелініп тұрады. Амортизациялық аударым (өтелім) мөлшері материалдық емес активтердің бастапқы құнымен олардың пайдалану мерзіміне қарай анықталады.
Материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу 6 - Негізгі қүрал-жабдықтар есебі БЕС-нда (Бухгалтерлік есеп стандарттары) белгіленген тәсілдер жолымен анықталады, бірақ қолданылатын тәсіл активті қолданудан түскен экономикалық пайданы тұтыну үлгісін көрсетеді. Егер экономикалық пайданы тұтыну үлгісін анықтау мүмкін болмаса, онда тік сызықты есептен шығару тәсілі қолданылады.
I ТАРАУ. Материалдық емес активтер есебінің маңызы.
1.1. Материалдық емес активтерді анықтау және оларды тану критерийлері
Материалдық емес активтер ҚЕХС (Қаржылық есеп берудің халықаралык стандарттарына) және 28 Материалдық емес активтер есебі БЕС (бухгалтерлік есеп стандарттары) сәйкес Материалдық емес активтер әкімшілік мақсатта және басқа субъектілерге жалға беруде, өндірісте жэне тауарларды (жұмысты, көрсетілген қызметті) өткізуде ұзақ уақыт бойы (бір жылдан астам) қолдануға арналған, заттай формасы жоқ, үлестірілетін ақшалай емес активтер, оларды:
а) анықтауға болады;
ә) субъект бақылайды;
б) қолданудан субъект болашақта эқономикалық пайда алуды күтеді.
Материалдық емес бап Материалдық емес актив болып саналады, егер:
а) Материалдық актив анықтамаларына сэйкес келсе;
ә) белгі - өлшемдерге сай келеді және мынадай жағдайда есепте тіркеледі:
- субъектінің осы активке тікелей байланысты болашақта күтілетін экономикалық пайда алу ықтималдығы жоғары болса;
- актив құнын күмәнсіз сеніммен анықтауға болса;
- материалдық емес активтерді тану сәтінде олардың бастапқы құн бойынша бағаланғанында.
Материалдық емес активтердің бастапқы құны оларды сатып алу құнына тең болады, бұған оларды алуға кеткен жэне қолдануға әзірлейтін жағдайға (сатып алу бағасы, орны толып өтелмейтін салықтар мен алымдыр және т.б. шығындар) келтіруге жұмсалған шығындар кіреді.
Материалдық емес активтері деп - белгілі бір нақтылы табиғи пішіні жоқ, ақша немесе зат түріндегі активтер қатарына жатпайтын, бірақ қандай да бір бағаға, құнға бағаланатын болғандықтан кәсіпорынға өнім өндіруде, тауарларды сатуда, қызмет көрсетуде, негізгі құралдарды жалға беруде немесе әкімшілік қызмет барысында үнемі, яғни ұзақ уақыт бойы (бір жылдан артық уақыт) қосымша табыс (пайда) әкеліп тұратын активтерді айтамыз. Кәсіпорындарда материалдық емес активтердің қатарына лицензиялық келісімдерді, бағдарламамен қамтамасыз ету, патенттерді , ұйымдастыру шығындарын, гудвильді, франчайзингті, сауда маркаларын, авторлық құқықты жатқызуға болады.Оларға анықтама беріп көрейік:
* Лицензиялық келісімдер - кәсіпорынға үкіметтік органдар немесе муниципалитет беретін және қоғамдық меншікті монополиялық пайдалануға (электр желілері үшін қоғамдық жерді пайдалануға және т.б.) беретін құқықтар;
* Бағдарламамен қамтамасыз ету, ол әлде сатып алынады, не болмаса субъектінің өзі жасайды және сыртқы немесе ішкі мақсаттарға арналады;
* Патенттер - заңды түрде танылған және тіркелген айырықша құқықтар. Патент белгілі бір өнімді шығаруға , не болмаса арнайы ерекше процесс пен технологияны пайдалануға эксклюзивтік құқық береді;
* Ұйымдастыру шығындары (қалдырылған шығындар) - субъект шеккен шығындар, олардан тек болашақта ғана нәтиже алынады немесе шығындар болашақ кезеңдерге (ұйымның мекен-тұрақты ауыстыруына байланысты шығындар, ұзақ мерзімді алдын ала төлеу - бірнеше жыл бұрын аванс болып төленетін) сақтандыру;
* Гудвиль - субъектінің жағымды сипаттамасына байланысты сатып алушының сауда сәтіне пайда болған құндылығы. Ол сатып алушының бухгалтерлік балансында сатылым (субъектінің тұтастай алғандағы құны) мен таза активтерінің жеке-жеке гудвиль фирманың алған нақты бағасы мен таза активтерінің сәйкес теңестірілген әділ нарықтық бағасы арасындағы айырма ретінде қарастырылады. Таза капитал: капитал минус міндеттемелер болып табылады.
* Басқадай (авторлық құқықтар - шығарма, әзірлеме және т.б. авторларға заңмен берілетін қорғау формалары, сауда маркалары немесе тауарлық белгілер - ұйымға, өнімге (көрсетілген қызметке) берілген, атаулар, рәміздер немесе сәйкестендіруді білдіретін басқалары);
* Франшизалар - мемлекеттік меншікті пайдалану құқығына ие болу немесе коммуналдық қызмет көрсету және т.б. үшін үкіметтік органдар береді.
Кәсіпорында Материалдық емес активтер объектілерін қабылдау немесе тапсыру құжатпен, яғни актімен ресімделеді, онда Материалдық емес активтер толық атауы, жасалған айы, күні, алушы ұйымға тапсырылған уақыты, толық сипаттамасы, құны, тозу нормасы және тағы басқа қажетті деректер көрсетіледі.
Материалдық емес активтер аналитикалық есебі олардың әрқайсысына жеке-жеке ашылған инвентарлық карточкаларда жүргізіледі. Басқа кәсіпорындарға өткізгенде осы қарточкада тиісті жазу жазылады. Кәсіпорындарда материалдық емес активтер басқа заңды немесе жеке тұлғалардан сатылып алыну, басқалардың субсидия ретінде немесе сыйға беруі барысында, сондай- ақ кәсіпорынның өз ішінде ойлап табуы негізінде пайда болады. Объектілерді материалдық емес активтердің қатарына кіргізу (жатқызу) тәртібі және олардың құрамы белгіленген заңдарға сәйкес тиісті нормативтік актілерде қарастырылған.
Материалдық емес активтер кәсіпорынның балансында бастапқы құны бойынша кіріске алынады. Бұл материалдық емес активтердің бастапқы құны былайша анықталады:
# Құрылтайшылар мен үлес қосушылардың кәсіпорынға жарғылық қорына қосқан үлесі есебінен келіп кіріске алынған материалдық емес активтердің бағасы екі жақты нақты келісім бойынша бағаланады.
# Заңды тұлғалар мен жеке адамдардан тегін (қайтарымсыз), сый ретінде алынған материалдық емес активтер сол уақыттағы нарықтық баға бойынша бағаланады.
# Басқа заңды тұлғалардан, сондай-ақ жеке адамдардан сатылып алынған материалдық емес активтер, ол объектілерді сатып алуға және оларды пайдалану үшін жұмсалған шығындар сомаларының қосындысыбойынша бағаланады.
Бұл материалдық емес активтердің баланстық бағасын анықтаудың жалпы әдісі болып табылады. Бірақ кейбір материалдық емес активтердің бастапқы құнын анықтаудың ерекшеліктері бар. Бұған мысал ретінде соңғы уақыттарда акционерлік қоғамдар мен жекешелендірілген шаруашылық субъектілерінде және басқа да ұйымдарда қолданылып жүрген Ноу- Хау деген ұғымды келтіруге болады.
Ноу- хау деп шаруашылық қызметі, яғни пайдаланылуы барысында субъектіге табыс (пайда) беретін (әкелетін) жаңа технологиялық шешімдер мен жаңалықтарды, құпия мәліметтерді, айрықша құқықтарды, яғни жеке тұлғаның өзі тапқан ғылыми және басқадай жаңалығын айтуға болады. Ноу- хау жалпы патент сияқты болып көрінгенімен одан өзгеше болып келеді. Кәсіпорындар патентті сатып алады, сондықтан да ол үшін сатып алуға қаржы жұмсалғандықтан оның бастапқы құны болады. Көп ауқыттарды Ноу-хау- дың бағасы, яғни бастапқы құны оны кәсіпорынға кіріске алатын, яғни балансқа алатын уақыттағы екі жақты нақты келісім бойынша белгіленеді.
Материалдық емес активтердің жоғарыда аталып өткен түрлерінің бірі Лицензиялық келісімдер. Ол белгілі бір заңды тұлғаның бір тауарды өндіру немесе сату құнын екінші бір заңды тұлғаға беруі болып табылады. Ал бұл құқыққа ие болған кәсіпорын оның иесіне, яғни лицезиялық келсімдерді берушіге ол материалдық емес актив үшін тиісті белгіленіп келісілген мөлшерлерде қаржы төлейді немесе келісім бойынша басқа да міндеттерін орындайды.
Патент деп аталатын материалдық емес актив жеке адамның немесе топтың, сондай- ақ заңды тұлғаның ашқан, ойлап тапқан жаңалығын мемлекеттік тұрғыдан мойындап және ол жаңалықты ащқан адамға, топқа немесе заңды тұлғаға жаңалылығын өз пайдасына (жұмысына, қызметіне) қолдануына рұқсат беру туралы құжат болып табылады. Сонымен қатар Патент - деп кәсіпкерліктің кейбір түрімен (саудамен, сатып алумен тағыда басқа) айналысу үшін берілген құқықты куәландыратын құжатты айтады. Кәсіпкерлік патентті алар уақытында патенттік баж төлеуі керек. Материалдық емес активтердің Гудвиль деп аталатын түрін кейде Фирма бағасы- деп те атайды. Фирма бағасы немесе Гудвиль материалдық емес активтер шотында есептелініп және сонымен қатар ол бір кәсіпорын екінші бір кәсіпорынды толығымен, яғни түгелдей сатып алған кезде немесе екі кәсіпорын қосылған уақытта ғана пайда болады. Фирма бағасы болып сатылып алынған кәсіпорынның нақты нарықтық (сатып алынған) бағасымен оның барлық активтерінің баланстық құны арасындағы айырмасы есептелінеді. Егерде сатылып алынған ұйымның барлық активтерінің сатылып алынған құны олардың баланстық құнынан артық болса, онда құндар арасындағы айырмашылық жағымды гудвиль, ал кем болған жағдайда жағымсыз гудвиль деп аталады.
Материалды емес активтердің бар болу және айналым есебі Материалды емес активтер 2700 бөлімше шоттарында жүргізіледі:
- 2710 Гудвилл;
- 2720 Гудвиллді қамтамасыз ету;
- 2730 Басқа да материалды емес активтер;
- 2740 Басқа да материалды емес активтер құнсыздануы және амортизациясы.
Материалды емес активтер алғашқы құн бойынша осы шоттарда есептеледі.
Материалды емес активтер әр түрлі тәсілдермен түседі:
- құрылтайшылардан жарғы капиталына салым ретінде;
- сатып алу жолымен;
- заңды және жеке тұлғалардың екі жакты өтеусіз беруі.
Материалдық емес активтердің түсімі және істен шығуын материалдық емес актитердің қабылдау-табыстау актісімен ресімдейді. Актіде материалдық емес активтердің нақты атауы және кәсіпорынға жіберілген күні (кәсіпорында жасалған күні), объект сипаттамасы, оның алғашқы құны, өтелім нормасы және басқа да керекті ақпараттар белгіленуі тиіс.
Қабылданған материалдық емес активтерді ресімдеу кезінде акт әр объектке бір данадан құрылады. Бірнеше бірүлгілі болып қабылданған материалдық емес активтерге, жалпы акт құруға болады. Акт қосымша құжаттамасымен ресімделгеннен кейін, материалдық емес активтердің немесе оның қолдану тәртібін, немесе осы объектінің басқа да кәсіпорынның мүлікті құқықтарымен растайтын құжаттары бас бухгалтермен және кәсіпорын басшысымен немесе уәкілетті тұлғамен тұжырымдалып, бухгалтерияға жіберіледі.
Материалдық емес активтерді басқа кәсіпорынға жіберген кезде акт екі данада құрастырылады: материалдық емес активтерді қабылдайтын және ұсынатын кәсіпорын үшін. Материалдық емес активтердің жойылуы алғашқы құны бар, амортизациялық есептеу сомасы бар, баластық құны бар жойылу актісімен ресімделеді.
Материалдық емес активтерді бөлімше шоттары бойынша аналитикалық есеп Материалдық емес активтердің мүкәммалдық есеп карточкасымен жүргізіледі. Карточка кәсіпорынға түскен материалды емес активтердің барлық түрлерін есептеу үшін қолданылады. Мүкәммалдық карточка материалды емес активтері әрбір жеке объектілеріне бухгалтерия да ашылады. Карточка материалды емес активтердің объектісін кәсіпорынмен беру немесе алу фактісін тұжырымдайтын құжат негізінде бір данада толтырылады: Материалды емес активтердің алу-беру актісі, техникалық және басқа да құжаттама.
Материалдық емес активтердің түсуі мен құрылуын есептеу.
Материалдық емес активтер мыналардың нәтижесінде алынады:
:: сатып алулар
Мысалы. Бағдарламалық камтамасыз ету алынды:
а) накты езіндік құнға:
102 Бағдарламамен камтамасыз ету шот дебеті
671 Төленетін шоттар шот кредиті 60 000;
ә) ҚҚС сомасына: 331 Өтелетін ҚҚС шот дебеті;
671 Төленетін шоттар шот кредиті (15%) 9 000;
б) объектіні дайын жағдайға дейін жеткізу бойынша шыккан шығындар сомасына: 102 Бағдарламамен қамтамасыз ету шот дебеті;
681 Қызметкерлердің қызметін өтеу бойынша есеп айырысулар, 635 Әлеуметтік салық, 687 Басқадай кредиторлық берешек 8 000;
:: жарғы капиталына салымдар - материалдық емес активтер тараптардың шартпен белгіленген бағасы бойьшша есепте көрсетіледі:
1. Жарияланған капитал сомасына: 511 Төленбеген капитал шот дебеті 501 Жай акциялар шот кредиті, 502 Артықшылықты акциялар, 503 Жарғы капиталына салымдар мен пайлар 1 000 000.
2. Жарғыда көрсетілген, сальшған материалдық емес активтердің келіоімшарттық құны: 101 -103 Материадцық емес активтер шот дебеті
511 Төленбеген капитал шот кредиті 400 000;
:: кәсіпорындардың бірігуі нәтижесінде ие болу - материалдық емес активтердің бастапқы құны өткізу құны бойынша мойындалады, егер оны күмәнсіз сенімділікпен бағалау мүмкін болмаса, онда актив жеке материалдық емес актив болып танылмайды, алайда гудвиллге (фирманың іскерлік беделінің бағасы) енеді; өйткені жақсы іскерлік бедел, қолайлы мекен-тұрақ бар, тауар нарықта жақсы белгіленген бағасы бар және т.б.
Мысалы. 8 000 000 теңгеге ұйым сатып алынды, активтің өзіндік қргы 6 000 000 теңге.
1. Активтің нақты кұны сомасы:
687 Баскадай кредиторлык берешек шот дебеті
441 Ағымдық шоттағы акша шот кредиті 6 000 000.
2. Гудвилл сомасына:
105 Гудвилл шот дебеті
441 Ағымдык шоттағы акша шот кредиті 2000000.
3. Қосылған кезде:
Барлық активтердің дебеті
687 Басқадай кредиторлык берешек шот кредиті 6 000 000.
Сатып алынған таза активтердің әділ құны фирманың сатылым бағасынан (сатып алатын субъект ушін бұл - пайдалы мәміле) артса, сатылым бағасы мен алынған активтердің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz