Математика сабағында ойын технологиясының пайдалануы

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

I. Ойын технологиясының теориялық негіздері
1.1 Ойынның психологиялық және педагогикалық ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2 Ойын технологиясының негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
II. Математика сабағында ойын технологиясының пайдалануы
2.1 Ойын технологиясының маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2.2 Дидактикалық ойындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
2.3 Іскерлік ойындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
V.Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
VІ.Глоссарий ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
VIІ. Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29

Кіріспе

Ойын-әрекеті арқылы баланың дағдысын қалыптастыру кезінде ойын арқылы, көңіл–күйі ,баланың тілін дамытумен қатар пәнге деген қызығушылығын қалыптастыру: оларды сергіте, қуанта отырып, белсенді әрекетке жұмылдыру, ойын таңдаудағы ойланғанын жүзеге асырудағы дербестігін жетілдіру, ойын түрін қолдану арқылы баланың жеке қасиеттерін қалыптастыру. Ойын арқылы оқыту технологиясы дидактикалық, тәрбиелік, дамытушылық болып бөлінеді. Ойын оқушының ойлау қабілетін арттырады.Физика, химия, тарих т.б. пәндерімен байланысып білім – білік дағдылары артып, пәнге деген қызығушылығы артып, білім сапасының артуына ықпал етеді. Бала дамуындағы ойынның рөлі туралы әр кезде де педагогика ғылымының майталмандары үнемі көрсетіп отырған. Ойын арқылы балалар әлем есігін ашады, шығармашылық қабілеттері артады. Ұлы педагог В.А. Сухомлинский ойын ойнамай бала толыққанды дамымайды деп жазған. Ойынға да басқа оқыту формалары сияқты арнайы психологиялық қағидалар талап етіледі. Басқа да кез- келген іс-әрекеттер сияқты ойын әрекеті де сабақ кезінде ынталандыруды қажет етеді, ең бастысы оқушылар ойынның қажеттілігін сезінуі керек. Негізгі рөл оқушының ойынға қатысуындағы психологиялық және интеллектуалдық дайындығымен сипатталады.Ойын кезіндегі көтеріңкі көңіл-күй, өзара түсіністік, достық қарым-қатынасты қалыптастыру үшін мұғалім әр ойынға қатысушының мінез-құлқын, темпераментін, жинақылығын, ұстамдылығын және денсаулығын ескеруі керек.Ойынның мазмұны қатысушылар үшін қызықты және ойын соңында нәтижесі анық көрінетіндей маңызды құндылықтарын сезінетіндей болуы тиіс.Әр баланың ойын әрекеті сабақ кезінде алған білімдері мен білік-дағдыларына негізделеді, ол әрекеттер күнделікті әсерлі шешімдер қабылдауға,өздерін және қоршаған орта мүмкіндіктерін дұрыс бағалай білуге тәрбиелейді.
Оқушылардың математикалық ой өрісін дамыту, пәнге деген қызығушылығын ояту математикадағы басты проблеманың бірі. Әр сабақ-мұғалім ізденісісінің жемісі. Күнделікті сабақтағы бір сарындылық оқушылардың ынтасын, қызығушылығын жоғалтады. Сондықтан сабақты түрлендіріп, ойын сәттерін қолданып өткізсе, сабақтын мазмұны ашыла түседі.Өйткені ойын оқушының бойындағы жақсы қасиеттерді қалыптастыруға, әлеуметтік өмірдегі процестерге өзінше баға беру мен пайыздай алушылыққа үйретіп, адамдармен қарым-қатынас жасауға тәрбиелейді, зейіні арта түседі, есте сақтау қабылеті дамиды.[11]
Тақырыпты тандау мәселем:
- оқушылардың математика пәніне қызығушылығының, танымдық белсенділігінің төмендеуі.
- ойын технологиясын оқу процесінде жүйелі қолданбаудан оқушы құзыреттілігі айқындалмайды, жан-жақты оқушы қасиеттері анықталмағаннан қарама-қайшылықтар туындайды.
- математика сағаттарының қысқаруы
Мақсаты: Математика сабағында ойын технологияларын пайдалана отырып, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын, жауапкершілігін, сүйіспеншілігін арттыру.
Міндеттері:
-математика сабақтарында ойын элементтерімен танысу;
-математика бағдарламасына сараптама жасап, ойын сәттерін енгізетін тақырыптарды анықтау;
-оқушылардың теориялық білімін жүйелеуге және практикада қолдануына, қалыптасуына жағдай туғызу;
-өз ойын, көзқарасын білдіруге, екінші бір адамның жауабын тыңдап, оны толықтыруға, жетістіктері мен кемшіліктерін айта білуге жаттықтыру;
-оқушылардың пәнге деген қызуғушылығының денгейін сезінуге, оны игеруде, өз мүмкіндігін болашақта бағалай білуіне көмек көрсету;
-оқушылардың қызығушылық іс-әрекетін ұйымдастыру.
Егер математика сабағында
- ойын элементтері жиі және жүйелі пайдаланса;
- уақытты тиімді пайдаланса;
- тапсырма әр оқушының мүмкіндігіне қарай берілсе,
онда оқушылар сабаққа белсене қатысады, пәнге деген қызығушылығы, танымдық белсенділігі білім сапасы мен үлгерімі артады
Күтілетін нәтиже:
-сабақта тұрақты белсенділік, қызығушылық пайда болады.
-оқушы тұлға ретінде өзін көрсете біледі, оның іс-әрекеті өзінің қабілеті мен деңгейіне байланысты болады.
-ойын арқылы бір-бірімен тез тіл табысады, жақсы ұғысады, бір-бірінен ептілікті сергектікті үйренеді.
-оқушылардың математикалық қабілеттері айқындалады.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1. Ахметов Н.К Игра как процесс обучения Алматы 1985
2. Абылкасымова А, Бекбоев И Алгебра 9 Алматы «Мектеп»2009
3.Алдаммуратова Т.А Байшоланов Е.С, Математика 5 Алматы «Атамұра»2010
4. «Бастауыш мектеп» № 3 2009ж.
5. Беспалько В.П Слагаемые педагогической технологий М 1989
6. Жунусова М.Р Активные методы обучения Караганда 2009
7. Жунусова М.Р. Ғылыми зерттеуге кіріспе. Қарағанды 2009
8.Жунусова М.Р. Жаратылыстану-математика бағытындағы пән мұғалімдерінің кәсіби құзыреттілігін дамыту Қарағанды 2008
9. В.Г Коваленко «Дидактические игры на уроках математики» М 1990
10. «Математитка және физика» №1 2009ж, №5 2007ж.
11. «Математика Қазақстан мектебінде» №1 2006ж, № 4 2008ж, №1 2010ж
12. Сопецкая Е.С Дидактические игры как средство организации обучения учащихся и активизации их позновательной деятельности.
14.Эльконин Д.Б Психология игры М. Педагогика 1978

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының ғылым және білім министірлігі
№134 Жалпы білім беретін негізгі мектеп

Математика сабағында ойын
технологияларын қолдану

(әдістемелік құрал)

Құрастырушы-автор:

Смагулова Айгуль Жексенбиевна

Математика пәнінің мұғалімі

Қарағанды 2011

Пікір жазғандар: М.Р.Жунусова, МББҚБА және ҚДИ, ЖМББ, доценті

Қ.Ж. Жетпісов, Е.А. Бөкетов атындағы Қар МУ-дың проф. Т.Ғ.Мұстафин
атындағы алгебра, математикалық логика және геометрия кафедрасының
менгерушісі ф.м.ғ.к., доцент

Құрастырушы-автор: А.Ж Смагулова ЖББНМ №134 математика пәні мұғалімі

Математика сабағында ойын технологияларын қолдану. Оқу –әдістемелік
құрал.Аймақтық оқу-баспа орталығы, 2010

Құралда ойын технологиясының негіздері және олардың психикалық-
педагогикалық ерекшеліктері қарастырылған. Оқушылардың пәнге деген
қызығушылығын дамыту мақсатында , мұғалімнің ойын технологиясын қолдану
тәжірибесі,дидактикалық материалдар және қосымша енгізілген. Оқу-
әдістемелік құрал пән мұғалімдеріне, практикант-студенттерге арналған.

Кіріспе

Ойын-әрекеті арқылы баланың дағдысын қалыптастыру кезінде ойын
арқылы, көңіл–күйі ,баланың тілін дамытумен қатар пәнге деген қызығушылығын
қалыптастыру: оларды сергіте, қуанта отырып, белсенді әрекетке жұмылдыру,
ойын таңдаудағы ойланғанын жүзеге асырудағы дербестігін жетілдіру, ойын
түрін қолдану арқылы баланың жеке қасиеттерін қалыптастыру. Ойын арқылы
оқыту технологиясы дидактикалық, тәрбиелік, дамытушылық болып бөлінеді.
Ойын оқушының ойлау қабілетін арттырады.Физика, химия, тарих т.б.
пәндерімен байланысып білім – білік дағдылары артып, пәнге деген
қызығушылығы артып, білім сапасының артуына ықпал етеді. Бала дамуындағы
ойынның рөлі туралы әр кезде де педагогика ғылымының майталмандары үнемі
көрсетіп отырған. Ойын арқылы балалар әлем есігін ашады, шығармашылық
қабілеттері артады. Ұлы педагог В.А. Сухомлинский ойын ойнамай бала
толыққанды дамымайды деп жазған. Ойынға да басқа оқыту формалары сияқты
арнайы психологиялық қағидалар талап етіледі. Басқа да кез- келген іс-
әрекеттер сияқты ойын әрекеті де сабақ кезінде ынталандыруды қажет етеді,
ең бастысы оқушылар ойынның қажеттілігін сезінуі керек. Негізгі рөл
оқушының ойынға қатысуындағы психологиялық және интеллектуалдық
дайындығымен сипатталады.Ойын кезіндегі көтеріңкі көңіл-күй, өзара
түсіністік, достық қарым-қатынасты қалыптастыру үшін мұғалім әр ойынға
қатысушының мінез-құлқын, темпераментін, жинақылығын, ұстамдылығын және
денсаулығын ескеруі керек.Ойынның мазмұны қатысушылар үшін қызықты және
ойын соңында нәтижесі анық көрінетіндей маңызды құндылықтарын сезінетіндей
болуы тиіс.Әр баланың ойын әрекеті сабақ кезінде алған білімдері мен білік-
дағдыларына негізделеді, ол әрекеттер күнделікті әсерлі шешімдер
қабылдауға,өздерін және қоршаған орта мүмкіндіктерін дұрыс бағалай білуге
тәрбиелейді.

Оқушылардың математикалық ой өрісін дамыту, пәнге деген
қызығушылығын ояту математикадағы басты проблеманың бірі. Әр сабақ-
мұғалім ізденісісінің жемісі. Күнделікті сабақтағы бір сарындылық
оқушылардың ынтасын, қызығушылығын жоғалтады. Сондықтан сабақты
түрлендіріп, ойын сәттерін қолданып өткізсе, сабақтын мазмұны ашыла
түседі.Өйткені ойын оқушының бойындағы жақсы қасиеттерді қалыптастыруға,
әлеуметтік өмірдегі процестерге өзінше баға беру мен пайыздай алушылыққа
үйретіп, адамдармен қарым-қатынас жасауға тәрбиелейді, зейіні арта түседі,
есте сақтау қабылеті дамиды.[11]

Тақырыпты тандау мәселем:

- оқушылардың математика пәніне қызығушылығының, танымдық
белсенділігінің төмендеуі.

- ойын технологиясын оқу процесінде жүйелі қолданбаудан оқушы
құзыреттілігі айқындалмайды, жан-жақты оқушы қасиеттері анықталмағаннан
қарама-қайшылықтар туындайды.

- математика сағаттарының қысқаруы

Мақсаты: Математика сабағында ойын технологияларын пайдалана
отырып, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын, жауапкершілігін,
сүйіспеншілігін арттыру.

Міндеттері:

-математика сабақтарында ойын элементтерімен танысу;

-математика бағдарламасына сараптама жасап, ойын сәттерін енгізетін
тақырыптарды анықтау;

-оқушылардың теориялық білімін жүйелеуге және практикада қолдануына,
қалыптасуына жағдай туғызу;

-өз ойын, көзқарасын білдіруге, екінші бір адамның жауабын тыңдап,
оны толықтыруға, жетістіктері мен кемшіліктерін айта білуге жаттықтыру;

-оқушылардың пәнге деген қызуғушылығының денгейін сезінуге, оны
игеруде, өз мүмкіндігін болашақта бағалай білуіне көмек көрсету;

-оқушылардың қызығушылық іс-әрекетін ұйымдастыру.

Егер математика сабағында

- ойын элементтері жиі және жүйелі пайдаланса;

- уақытты тиімді пайдаланса;

- тапсырма әр оқушының мүмкіндігіне қарай берілсе,

онда оқушылар сабаққа белсене қатысады, пәнге деген қызығушылығы,
танымдық белсенділігі білім сапасы мен үлгерімі артады

Күтілетін нәтиже:

-сабақта тұрақты белсенділік, қызығушылық пайда болады.

-оқушы тұлға ретінде өзін көрсете біледі, оның іс-әрекеті өзінің
қабілеті мен деңгейіне байланысты болады.

-ойын арқылы бір-бірімен тез тіл табысады, жақсы ұғысады, бір-бірінен
ептілікті сергектікті үйренеді.

-оқушылардың математикалық қабілеттері айқындалады.

І. Ойын технологиясының теориялық негіздері

1.1. Ойынның психологиялық және педагогикалық ерекшеліктері

Еліміз егеменді ел болғалы бері келелі де ауқымды өзгерістер жүруде.
Саяси, экономикалық, қаржылық т.б. салалардағы секілді білім беру саласы да
мұндай өзгерістерден тыс қалған жоқ. Себебі мемлекетті нығайту, көркейту
үшін өмірге жаңаша көзқарастағы, білімді, жан-жақты дамыған ұрпақ тәрбиелеу
қажеттігі туындады. Сондықтан қандай халықтың даму стратегиясын алып
қараса, онда өскелең жас ұрпақты елін сүйетін отаншыл, саналы, тәрбиелі
етіп шығару - оның басты бағдарларының бірі. Қазіргі жас ертеңгі халық
тағдырын шешетін азамат. Осыдан білім беру мекемелерінің алдында күрделі
міндет тұр. Ол - оқушыны саналы ойлайтын ертеңгі күні қоғамда өз орнын
табатын жеке тұлғаны тәрбиелеп шығару.[4]
Қазіргі кезеңде математиканы оқыту әдістемесі ғылымында ізденістер,
жаңалықтар болып жатыр. Түрлі әдістемелік жүйе, әдістер мен тәсілдер
мектепте математика пәнін оқыту үрдісіне енуде. Мысалы: Ж.Қараевтың
Деңгейлеп оқыту технологиясы, В.В Давыдовтың Дамыта оқыту
технологияларының элементтері , Блум таксономиясы т.б[7]
Қазіргі білім саласының алдына қойылған талаптар - оқушыларға білімді
тереңдетіп беру. Мұны кейінгі жылдары шыққан оқулықтардан да көруімізге
болады. Мұндай жағдайда оқушының алдында үлкен мәселе: оқушыны қалайша
шаршатпай, енжарлыққа салдырмай терең білім беруге болады? Осы тұрғыдан
алып қарағанда оқыту үрдісінде ойын әдісін қолдану
- бұл проблеманы шешудің бірден-бір жолы. Сыныптардағы математика
сабақтарын ойын әдісімен оқыту жұмыстары мынадай бірнеше маңызды
мәселелерді шешеді: біріншіден, оқушылар ойын кезінде бір-бірімен тең
құқықтыққа ғана қолы жетіп қоймай, бір-бірімен қарым-қатынастары артып,
ұнамдық қасиеттері дамиды, бұл оқушылардың логикалық ойлары дамитыны
сөзсіз; екіншіден оқулықта берілген материалдарды қызығып, ынта-жігермен
оқиды, бұл оқушылардың білімді сапалы меңгеруін қамтамасыз етеді,
үшіншіден, оқушылардың арасында жарыс пайда болады, оқушының жеке тұлғалық
қасиеттерін қалыптастырады, төртіншіден, оқушылар шығармашыл ойлауға
дағдыланады.
Сондықтан сабақты ойын тәсілімен өткізу – математиканы сапалы оқытудың
маңызды мәселелерінің бірі.
Ойын - күрделі математикалық, психологиялық, педагогикалық ұғым.
Психология тұрғысынан ойынды зерттеуге Л.С.Выготский,
С.Л.Рубинштейн, Д.Б.Эльконин, Б.Г.Ананьев, А.Н.Леонтьев секілді ғалымдар ат
салысты. С.Л.Рубинштейннің пікірінше "ойын негізінде адамның барлық
психикалық қабілеттері қалыптасады, баланы ересек өмірге дайындайды. Ойын
арқылы бала қоршаған ортамен қарым-қатынас жасайды.[14]
К.Г.Исулов ойынды адам санасының қоршаған ортамен араласуындағы
эвристикалық іс-әрекеті деп қарастырды. Психологтар ойынның мынадай
тізбесін дәлелдеген:
Қажеттілік - мотив –мақсат- ойын іс-әрекеті - нәтиже.
Демек, психологиялық тұрғыдан ойын:
а) Әлеуметтік тұрғыдан ойлауды қалыптастырады:
ә) Танымдық мотивтің дамуына әкеледі;
б) Іс-әрекеттің бір түрі ретінде оқу және еңбекпен қатар тұрады;
в) Логикалық ойлаудан эвристикалық ойлауға үйретеді.
Педагог ғылымдар ойынның оқыту процесінде оң әсерін тигізетініне
келісе отырып, мынандай пікір айтады.
Белгілі педагог Ю.К.Бабанский ойынды "как мощное средство
стимулирования познавательного интереса учащихся" - деп көрсетсе,
педагогтардың арасында ойын іс-әрекетін педагогикалық құбылыстардың қай
түріне жатқызу жөнінде бір пікір жоқ. А.С.Гуревич, А.В.Килиниюктер ойынды
оқытудың активті түрі деп қарастырса, Н.Н.Скатова,
Р.И.Половникова, В.К.Роман оқытудың ойын әдісі дейді. Тағы бір ғалымдар
оқытудың ойын элементтері деп қарастырады. Біз ойынды әдіс деп
қарастырамыз. Себебі әдіс секілді ойын кезінде оқушымен оқытушының
арасындағы байланыс туындап оқыту процесінде тактиканы емес, стратегияны
анықтайды. Біз ойынды іштей жөндей отырып оның мынадай элементтерін өзара
тығыз байланыста болатынын атап көрсеткіміз келеді.
Ойын элементтері ойынның біртұтас құрылысын береді. Ойын құрылысында
алдымен оқытудың мақсаты тұрады.
Ойын - өзіндік басқаруды жинақтайтын қоғамдық тәжірибені меңгеруге
бағытталған белгілі бір жағдайдағы іс-әрекеттің түрі. Адам әрекетіндегі
ойын құрылымының кезеңдері:

1) мақсат қою;
2) жоспарлау;
3) мақсатты жүзеге асыру;
4) адамның өзін субъект деп табуын қорытындылау болып бөлінеді.
С.А.Шмаковтың пікірінше, ойын - бұл тәртібіне өзіндік басқаруды жинақтайтын
қоғамдық тәжірибені меңгеруге бағытталған белгілі бір жағдайдағы іс-әрекет
түрі. Көптеген ойындар келесі түрлерімен ерекшеленеді:
1) еркін дамыйтын әрекет;
2) шығармашылық әрекет;
3) тікелей немесе жанама ережелер.
Ойынның дидактикалық үрдісте атқаратын көптеген функциялары бар. Олар:
1. Әлеуметтену.
2. Ұлтаралық араласушылық функциясы.
3. Ойында өзін ұстай алу функциясы.
4. Ойынның коммуникативті функциясы.
5. Ойынның диагностикалық функциясы.
6. Терапевтік функциясы.
7. Жөндеу функциясы.
8. Сауықтық-ойын функциясы. [12]

1.2 Ойын технологиясының негіздері

Ойын-бұл да әрекеттін бір түрі оны қолдану барысында оқу міндеттері
ашылады.Ептілік пен дағды, білімнің жоғары сатыға қамтамасыз ету шешімі,
оқу жағдайы немесе мұғалімнің құрастырған жағдайы белгілі мәселе қою арқылы
оқу тапсырмаларында түсіндіріледі.

Ойын- әрекеттің қажетті түрі арқылы оқушының жинақталған өмірлік
тәжірибесі көрінеді, қоршаған ортаға деген көзқарастары терендейді және
бекітіледі, оларға қажетті табысты еңбек әрекеттері мен дағдылану,
ұйымдастырушылық қабілет тәрбиеленеді.

Ойын-мұғалім әрекеті тарапынан , бақылау мен бағалаудан тыс еркін
тәртіп ережелерінен тұратын қызмет түрі.

Әрбір ойында жарыс элементтері бар. Жарыста оқушының жеңіске деген
құштарлығы, белсенділігі туындайды. Жарыс элементтері эмоциялық қызығуды
арттырады, оқушының өзін-өзі бағалау әрекетін жандандырады. Оқушы жарыста
өз еңбегінің нәтижесін сыныптастарының нәтижесімен салыстырып өзінің
көрсеткіштерін жақсартуға тырысады.[6]

Ойын мектептегі білімнің жеке бағыт алу негізі болып табылады.
Ойынның атқаратын міндеттері:

-психологиялық; эмоциялық дәрежесінің мүмкіндігін арттырады және
шаршағанды басып, сергітеді.

-психотерапиялық; баланың өзіне және басқаларға деген қатынасы өзгереді,
психологиялық көңіл-күйі, қатынас тәсілдерін өзгертуге көмектеседі.

-технологиялық; тиімді ойлау өрісінен біртіндеп шығаруға рұқсат ете отырып
қиал өрісіне шынайы әрекетті қайта енгізу.

Оқушы ойнағанда өзін қауіпсіз, қолайлы және дамуына қажетті
психологиялық еркіндікті сезінеді

Ойын технологиясының мүмкіндіктерін талдау кезінде жалпы
көрсеткіштерге бөлуге болады: танымдық әрекетке белсенді қатысуға деген
оқушы ұмтылысы; әрекет субьектісі ретінде өзінің жеке қайталанбас тұлға ,
өте сиректігін жете түсіну; оның әрекетті түрлерін тандау мүмкіндіктерін
қабылдау

Ойын технологияларының белгілері: ойын үлгісінің бар болуы; ойын
қойылымдары; рольдікпозициялар; альтернативалық шешімнің
мүмкіндіктері;жобаланған нәтижелер; бағалау критерилері; сезім әрекетінің
серпілуінің бар болуы. Ойынды топтастырудың әр түрлі ыңғайы бар: өңделген
үлгіленген жағдайдың мінезделуіне қарай; ойын процесінің мінезіне қарай;
ақпаратты өңдеу және тарату тәсілдеріне қарай, танымдық, қызықты
театрланған, рөлдік,имитациялық еліктеу және т.б. ойындар қолданылады.

Педагогикалық процесс мінезіне қарай ойынды келесі топтарға бөлуге
болады:

1. Оқыту, жаттығу, бақылау және талдап қорыту

2. Танымдық, тәрбиелік, дамытушылық

3. Репродуктивті, продуктивті , шығармашылық

4. Коммуникативті (қатынас), диагностикалық хабардар ету және т.б

Сабақта дидактикалық тапсырмалар арқылы ойынды оқыту, бақылау және талдап
қорыту деп бөлген дұрыс.

Оқыту ойыны- бұл ойында оқушылар жаңа білім, ептілік пен дағдыны алады
(үйренеді). Жаңа білімді меңгерген кезде ойын мүмкіндіктері дәстүрлі емес
оқу формасына жол береді, сондықтан оқыту ойыны салыстырмалы түрде аз
қолданылады.

Бақылау ойыны- бұл ойын өтілген білімді тексеру және бекіту, қайталау
кезінде дидактикалық мақсатта құрылған. Пысықтауға арналған ойындар
интеграциялық білімді талап етеді, пәнаралық байланысты анықтауға мүмкіндік
береді, әр түрлі жағдайларда епті әрекет етуге бағытталған.

Сабақта ойын технологиясымен оқыту шеңберін жүзеге асыруға
негізделген негізгі міндеттер:

-өздік жұмыстың дағдысын дамыту мен бекіту

-жағымды ойлай білу ептілігі

-өзара әрекет етуді ұйымдастыру

- шешімді қабылдау және оның орындалуын ұйымдастыру

Ойын технологиясының оқытудың сатылары:

1. Ойынға кіріспе: берілген ойынның мазмұнын анықтау, алынған
ақпаратты талдау, ойын топтарын құру, рөлдерді бөлу

2. Баяндалған дайын обектіні құрастыру: топтардағы рөлдік қатынас,
форматтық баяндалған объектіні оқып білу

3. Топ жобаларын бағалау:ұсынылған жобаларды талқыға салу

4. Ұсынылған жобаларды экспериментальды жүзеге асыру: ойыншы
әрекеттері мен жобаларды бағалау, ойындарды талдау.[6]

ІІ. Математика сабағында ойын технологиясының пайдаланылуы

2.1 Ойын технологиясының маңызы

Ойын оқушының негізгі іс-әрекеті ретінде психологиялық, анатомиялық-
физиалогиялық, педагогикалық маңызы зор қызметтер атқарады. Ойын оқушының
даму құралы, таным көзі, тәрбиелік дамытушылық мәнге ие бола отырып,
адамның жеке тұлға ретінде қалыптасуына ықпал етеді. Ойынның тәрбиелік
маңызын жоғары бағалай келіп, А.С.Макаренко былай деп жазды: Бала өмірінде
ойынның маңызы зор, ересек адам үшін еңбектің, жұмыстың, қызметтің қандай
маңызы болса, нақ сондай маңызы бар. Бала ойында қандай болса, өскен соң
жұмыста да көп жағынан сондай болады. Сондықтан келешек қайраткерді
тәрбиелеу ең алдымен ойыннан басталады.[1]

Ойын өзінің тек мазмұнымен оқушыларды бірден жаңа бір өлшемге шығарып,
жаңа психологиялық жағдайға әкеледі. Тәжірибе көрсеткендей, әдеттегі
бірсарынды сынып сабағындағы үңдемес оқушылар ойын кезінде өте белсенді
болады. Өйткені ойын кезінде ол тең құқықтыққа ғана қолы жетіп қоймай,
алдыңғы қатарлы, әрекетшіл болып басқаларды өзіне тартатын мүмкіндікке ие
болады. Мұғалім балалар ерекшеліктерін - мінез, темперамент, ұжымшылдық,
тәртіп, ерік т.б. жағдайларын ескеріп ұйымдастыруы қажет және ойынның
мақсаты, міндеттері, мазмұны мен жүрісін анықтау керек. Мұғалім ойынды
ұйымдастырушы, ойынның мазмұны жөніндегі ақыл-кеңесшісі, балалардың даулы
нәрселерін шешіп беретін әділ төрешісі,сонымен бірге ойын барысында олардың
жолдасы бола алады.[14]
Мұғалімнің міндеті- ойын барысында балалар арасында адамгершілік қарым-
қатынастарды талдап, зерттеу, оны тиімді әдістермен басқару, балалардың
достығын қолдау. Ойынның мақсаты бағдарламада анықталған білім, білік,
дағдылар жайында түсінік беру, оларды қалыптастыру, тиянақтау және пысықтау
немесе тексеру сипатында болып келеді. Ойынның міндеті баланың
қызығушылығын оятып, белсенділігін арттыру мақсатында іріктеліп алынған
нақты мазмұнмен анықталады.Сабақта тиімді қолданылған ойын түрлері
мұғалімнің түсіндіріп отырған материалын оқушылардың аса зор ықыласпен
тыңдап, жемісті меңгеруіне әсер етеді. Балалар тез сергіп, тапсырманы
жылдам, дұрыс орындайтын болады.
Ойындар оқушыларды өз бетінше жұмыс істей білуге дағдыландырады, ойлау
қабілеттерін, ізденімпаздығын арттырады, сөздік қорларын молайтады. Ойынды
қолдану сынып оқушыларының пәнге деген қызығушылығын арттырады,
белсенділік танытып, материалды қажетті деңгейде игеруіне ықпал етеді.
Ойындар мазмұны баланы қызықтыра алатындай құнды болуы керек. Ойын әрекеті
сабақта игерілген білім, білік, дағдыға сүйене отырып оқушылардың өзіне
және басқаға сын көзбен қарап, тиімді шешім қабылдауына мүмкіндік туғызады.
Ең бастысы әлеуметтік психологиялық талаптардың бірі - шынайы қарым-қатынас
практикасы мен ойынның логикалық үйлесімінің болуы. Ойын сабақтары түрлерін
таңдап алу, оны жүргізу мұғалімнен үлкен шығармашылық ізденісті талап
етеді.[4]
Ойын – баланың қажетті әрекетінің бірі ойынды кіші жастағы балалардың
табиғаты керек етеді. Балалардың еңбегі, оқуы ойыннан басталады. Ойын
арқылы оқушы білім алуға, оқуға қызықтыра отырып, тұлғалы дамуын
қалыптастыруға болады.[1] Жалпы, математика сабағында қолданылатын ойын
түрлері оқушылардың математикалық ұғымдарын кеңейтіп, ойлау қабілеттерін
арттырып, есептеу дағдыларын шыңдай түсетіні белгілі. Математика сабағында
қазақтың ұлттық ойындары қолданылады. Мысалы, Сақина салу, Ақсүйек
ойыны белгісіз санды табуға арналған ойын. Ойынға толық сынып қатысады.
Кестедегі белгісіз сандардың орнына Ақсүйек тығылып жатыр. Кім дұрыс
шығарса, сол табады. Кім ақсүйекті көп тапса, сол ұтады. Өтілген
тақырыптардағы сабақ материалына лайықталған ойын есептерін алып, тек ғана
оқушының орындай алатын іс - әрекетімен шектелу жеткіліксіз. Мұндай ойынды
ұйымдастырудың және басқарудың сипаты мен жолдары және жолдары және оларды
қолданудың тиімді бөліктері жан-жақты ойластырылуы керек. Ойын үрдісінде
балалардың білімі тереңдей түседі, осыған дейінгі білімдері мен түсініктері
баянды болып жаңа білім игеріледі.

Жалпы білім беретін мектептердің жоғары сыныптары оқушыларының ой-
өрісін дамытатын Сақина тастау ойыны. Дидактикалық мақсаты: берілген
мысалды тақтаға шығарып, сақинаны өзі қалаған оқушыға салады. Ойын осылайша
жылдам түрде жалғасады. Ойынды басқара жүріп, мұғалім оқушының жеке басының
ерекшелігіне, оның санасына, сезіміне, ерік-жігеріне, мінез-құлқына ықпал
жасайды.

Ойын - адамның өміртанымының алғашқы қадамы деп білеміз. Оның басты
ерекшелігі баланың ойлау қабілетін жетілдіру болып табылады. Ойында
балалар әр нәрсеге жақсы зейін қояды және көбірек есіне сақтайды. Ойын
үстінде ол алға қойылған мақсатты шұғыл және оңай жүзеге асырады. Ойын
шарттарының өзі баладан заттарға, айналатын көріністер мен сюжетке зейін
тоқтатуды талап етеді. Егер бала ойын талабына зейін қойғысы келмесе, ойын
шарттарын есте ұстамаса, онда оны құрдастары ойыннан шеттетуі ықтимал. [1]

Ойын - оқушылардың негізгі іс - әрекетінің бір түрі. Ойын барысында
оқушыныңның жеке басының қасиеттері қалыптасады. Мысалы: кіші мектеп
жасындағы балаларды көргендерін, байқағандарын, айналасынан естігендерін
ойын кезінде қолданалытанын байқау қиын емес. Ойын айналадағы болмысты
бейнелейді. Ойын барысында балалар дүниені тани бастайды, өзінің күш-
жігерін жұмсап, сезініп білдіруге мүмкіндік алады, адамдармен араласуға
үйренеді.

2.2 Дидактикалық ойындар

Мектеп оқушыларының мектепке келгенге дейінгі әрекеті ойын десек, оқу-
тәрбие үрдісінде олар біртіндеп ойын әрекетінен оқу (таным) әрекетіне
бейімделуі тиіс. Ол сабақ барысында қолданылатын дидактикалық ойындар
арқылы жүзеге асырылады. Ойын баланың сабаққа ынтасын аударуға, көңіл
қойғызуға, сондай-ақ қабылдауын жеңілдетуге, білімді толық игеруіне
көмектеседі. Ойынның түрлері өте көп: ойын сабақ, ойын-жаттығулар, сергіту
ойындары.

Сабақта ойын элементерін пайдалану оқушылардың ой-өрісін, танымдылық
белсенділігін арттырады. Теорияны практикамен ұштастыруға жол ашады. Алайда
ойынды үнемі оқу үдерісіне пайдалануға, ұзақ уақыт созуға болмайды. Ойын
белгілі бір уақытта жүзеге асырылып, сабақ кездеріне нұсқан келтірмейтіндей
жымдасып жатуы тиіс.[9]

Оқушылардың қызығушылығын арттырудың бір көзі–математикалық ойын
элементтерін қолдану деп ойлаймын. Меңің ойымша, математикалық
ойындар–сыныпта жүргізілген жұмыстардың ең қызықтысы. Ойынның қандай түрі
болса да балаларды өзіне тартады. Мен сабақта қолданған әрбір ойын жөнінде
терең толғанып, оның тәрбиелік маңызын түсінуге тырысамын. Оқушыларға
сұрақты қысқа, түсінікті етіп қоямын, ойын үдерісінде мүмкіндігінше ойынның
бірнеше түрлерін кезектестіріп отырамын.

Математика сабақтарында халық ойындарын дидактикалық материал ретінде
қолданып сабақ өткізу өте пайдалы.

Мысалы: Көрші-көрші ойынының мақсаты оң және теріс сандардың ретін
меңгеру. Яғни, мұғалім бір санды атайды, -4 дейді -4 саны тағылған бала
ілгері шығып, балалардың алдына тұрады. Сонаң соң мұғалім бұл санның
көршілері қатарына тұрыңдар дейді. -3,-2,-1 сандарын құрады. Одан соң -3
және -2 сандары салыстырылады. Одан соң -2,-1 т.с.с.

Алайда, ойын арқылы есептер мен тапсырмаларды орындау ақыл-ой,
адамгершілік, эстетикалық және дене тәрбиесінің мақсаттарына жету үшін
пайдалану орынды. Оқушыныңның қуанышы мен реніші ойында айқын көрінеді.
Ойын кезіндегі оқушыныңның психологиялық ерекшелігі мынада: олар ойланады,
эмоциялық әсері ұшқындайды, белсенділігі артады, еркі қасиеті, қабілеті,
қиял елестері дамиды, мұның бәрі оқушының жан-дүниесіне әсер етіп, оның
рухани адамгершілік сезімінің дамуына ықпалын тигізеді.

Сыныптарда мынадай дидактикалық ойындарды көп пайдаланамын:
математикалық эстафеталар, викториналар, кроссвордтар, ребустар, жұмбақтар.
Квадрат теңдеулер тақырыбына мынадай ойын түрлерін өткіздім.

Ойынның түрі: Жарыс сабақ

1.Сынып оқушыларын Квадрат және Тендеу болып екі топқа бөлініп
жарысатындығын түіндірдім.

2. Ақсүйек- көксерек ойыны. Әр топ бір-біріне сұрақтар қойып, жауап
алады.

3. Бұрыш ойыны.

1. 7х2+3х=1=0 (731) 1. 5х2+2х+2=0 (522)

2.5х2+9х+6=0 ( ) 2. 7х2+6х+1=0 ( )

3. 5х2+9х+6=0 ( ) 3. 7х2+6х+1=0 ( )

4. 12х=-4х2 ( ) 4. 13х=-7х2
( )

5. 3х2=-7 ( ) 5. 4х2=-9 (
)

4. Бәйге ойыны. Екі топқа да, әр оқушыға жеке-жеке есептер беріліеді.
Қай топ дұрыс, әрі бірінші шешеді?

1. 2х2+5х-3=0 6х2+13х+5=0

2.х2+2х+1=0 3х2-5х+2=0

3. 3х2+х-4=0 5х2+5х+2=0

4. 2х2+7х+3=0 5х2+х+2=0

5. p2+p+9=0 52у2-4у-1=0

5. Ақсүйек ойыны. Мұнда екі топқа үш-үштен есептер беріледі. Сол
арқылы жасырынған квадрат теңдеуді табу керек.

1. х1=2+√3 х2=2-√3 х3=2 х4=3

Жауабы: х2-4х+1=0 х2-5х+6=0

2. х1=3 х2=4 х3=-3 х4=-2

Жауабы: х2-х-12=0 х2+5х+6=0

3. х1=5 х2=-4 х3=0 х4√=6

Жауабы: х2-х-20=0 х2-6х=0

4. Қазақша күрес ойыны.

Бұл жерде екі топтың ең мықты екі оқушысы шығып тақтада мәселе есептер
шығарады. Қай топ бірінші болса, женіс сонда.

1 топ: Ұзындығы 64м шенбер бойымен бір-біріне кері қозғалған екі дене
әрбір 4 сек сайын кездеседі. Бір бағытта қозғалғанжағдайда бірінші дене
екінщісінен әрбір 32 сек. сайын қуып жетеді. Осы денелердің сызықтық
жылдамдығын табыңдар.

Шешуі:

1 дене х} деп жылдамдықты белгілейміз.

2 дене у

644=4 } х+у=644 } х+у=16} х=16-у
2у=14

64х-у=32 х-у=6432 х-у=2 16-у=2
у=7

х=16-7 х=9

Жауабы: Сызықтық жылдамдыгы 7мс, 9мс

2 топ: Автомобиль әр минут сайын велосипедшіге қарағанда 1500м артық
жүреді, сондықтан ұзындығы 50 км жолға 4,5 сағ кем уақыт жібереді. Олардың
әрқайсысының жылдамдықтарын тап.

Шешуі: автомобиль жылдамдығы х кмсағ=60 мин 60*1500м=90000=90кмсаг

Велосипед (х-90)кмсаг

50(х-90)-50х=4,5 50х+50х+5090=4,9х (х-90)

4500=4,5х2-405х 4,5х2-405х-4500=0 D=164025+810000=245024=4952

Х1=405-4952*4,5=-909=-10

Х2=405+4959=9009=100кмсаг автомобиль

100-90=10кмсаг велосипед

5. Көрші-көрші ойыны кітаппен жұмыс. Мұнда екі топ өздері үйде
дайындаған есептерін бір-бірімен алмасып шығарады.

Бхаскара есебі: Үнгірге жасырынған маймылдар саны олардың жалпы санының
бестен бірінен 3-і кем болған үлесінің квадратындай болып, тек ағаштың
басына мініп кеткен біреуі көрініп тұр еді. Барлығы неше маймыл болған?

Шешуі: х-(х5-3)2=1

х = х225+6х5-9-1=0

х225+х-6х5+10=0 х2-25х-30х+250=0 х2-55х+250=0

D=3025-1000=2025=452 х1=55+452=50 х2=55-452=5

Жауабы: 50 маймыл

Бхаскара есебі: Екі топқа бөлініп маймылдар ойнап жүр екен.

Сегізден бірінің квадраты,

Жүр еді ойнап жырада.

Қиқу салып он екісі,

Ойнап жүрді жағада.

Барлығы қанша санап көр,

Маймылдардың тобында?

Шешуі: (х8)2 +12=х х264+х+12=0

х2-64х+768=0 D=1024-768=256=162 х1=32+16=48 х2=32-16=16

Жауабы: 48 және 16 [11]

Квадрат теңсіздіктер тақырыбын өткен кезде келесі ойын түрін
ұйымдастыруға болады.

Сыныптар қатар бойынша екі топқа бөлінеді және екі жетекші сайлап
алынады. Ойынға 10 үлестірме жасалынды. Әр үлестірмеде квадрат
тенсіздіктерді шешуге әртүрлі тапсырмалар жазылды. Топқа берілетін
үлестірмелер бөлек тұрды. Тақтаны екіге бөліп, Жазуға кірісіңдер деген
белгі берілгенде, әр топтан бір оқушы шығып, үлестірмедегі жазуларды
жазып, орнына отырады. Сөйтіп, келесі оқушы шығады. Ал үш оқушы әр топтың
жауаптарын мұғалімнің алдын-ала жазылған жауаптары бойынша тексеріп
отырады. Соңында қатесі аз және бұрын бітірген топ жеңіске жетеді.

Мұндай ойынды әр түрлі тақырыптарда өткізуге болады, өткізу арқылы қай
оқушының тақырыпты меңгере алмағанын және қай жерден үнемі қате жіберетінін
оңай аңғаруға болады. Сондай-ақ үзіліс кезінде білмейтін оқушыларға білетін
оқушылардың түсіндіріп, үйретіп жатқанын көруге болады.

Ерте, ерте, ертеде

Ешкі жүні бөртеде

Теңдеу деген бай болыпты,

Жүйе деген баласы болыпты

деп, Тендеулер жүйесін ауыстыру тәсілімен шешу тақырыбына берілген
ертегі сабақты көңілді есептеулерден бастаймыз.

Міне, балалар осындай мәтінмен басталатын ауыз әдебиетінің қандай
түрі?
- Ертегі.
Ендеше біздің бүгінгі сабағымыз ертегі сабақ. Ертегі сабағымыз ертегі
есептерді шығаруға арналады ( Осы кезде есік қағылып, Қожанасыр келеді).
Қожанасыр:
- Қүрметті балалар, сендер Тендеу байды жан-жақты білгілерін келсе,
мына қоржыннан көмек сұрандар.
Мұғалім:
- Балалар. Теңдеу байды кімде - кім жақсы білгісі келсе, оның Жүйе
деген баласымен достасқысы келсе, қоржынға жақындап. ішіне зер салып
көрейік. Оның кандай байлығы бар екен?
1 - карточка. Қаздың түлкіге айтқан есебі.
Аң біткеннің патшасы арыстан ауырып жатқанда, мүләйімсіп түлкі келіп,
тамырын ұстайды.
- Тақсып, ауруыңыз астан екен, тамақты талғап ішініз. Көжек пен құс
балапанының жұмсақ еті мың да бір дауа, - деп бұлғандайды.
Арыстанның көжек пен құс балапанын маған жеткіз, - деген бұйрығын
орындауға келген түлкіге, қаздиған қалпын бұзбаған қаз былай дейді.
- Арыстанға азық етіп беретін артық төліміз жоқ. Егер оған барып,
жағынам десең:
Түлкісін аярлыққа бермейтін дес,
Көрейік қанша сенде ақыл мен ес,
Балапан, көжек санын өзің тапшы.
Аяқтары тоқсан төрт, басы отыз бес, -дейді де, үнгірге еніп, есігін
таспен бекітіп алады. Түлкі Қаз осылай есеп айтып еді, мен шеше алмадым?
- деп, арыстанның алдына баруға дәті шыдамады. Сонда неше балапан, неше
көжек болғанын сендер қалай табар едіңдер?
Шешуі: Балапандар -х} 35 Балапан аяқ-2х} 94
Көжектер - у Көжек аяқ-4
Сонда тендеулер жүйесі:
х + у = 35
2х + 4у = 94 }

У =35-х
2х + 4(35 -х) = 94}

у = 35-х
-2х = 94-140

у = 35-х
2х + 4у = 94

у = 35-х
2х+140-4х=94

у = 35-х
-2х = -46

у = 35-х
х=-46-2

у=12
х=23
у = 35-х
х = 23

Жауабы: 12 көжек, 23 балапан
-Ал енді балалар осы есепті өздерің қарапайым тендеу құру арқылы
шығарып көріндерші. Бірінші шығарған оқушыға Тендеу байдың сыйлығы бар.
2 - карточка. Ат пен қашыр
- Ауыр жүк ат пен қашыр келе жатады. Ат өзінің шамадан тыс ауыр жүгін
айтып зорланган.
- Неге сен зорланасың? - деп қашыр үн қатады, - егер мен сенен бір қап
алатым болсам, менің жүігім сенікінен екі есе ауыр болады, ал егер де сен
менің арқамнан бір қап алсаң, сенің жүгің менікімен тең болар еді. Сонда ат
қанша қап, ал қашыр қанша қап жүк әкеле жатқан?
Шешуі: Ат жүігі - ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.