Ақпараттық желілерді оқу үрдесіне пайдалану
Жоспар:
Кіріспе 8
Негізгі бөлім 10
1. Компьютерлік желілер 10
1.1. Желілердің түрлері 14
1.2. Жергілікті желілер 15
1.3. Ауқымды желілер 22
1.4. Қайда хабарласу керек 23
1.5. Жергілікті және ауқымды желілердің кірігуі 24
2. Желіге қосылған компьютерлермен байланыс жасау
мүмкіндіктері 24
2.1 Мicrosoft Exchange программасы көмегімен
электрондық почтамен жұмыс істеу 24
2.2. Хабарлама жөнелту 25
2.3. Хабарламаларды бумаларға топтауды ұйымдастыру 28
3.WINDOWS 98 операциялық жүйесінің желілік қоршаудағы мүмкіндіктері 29
3.1. Желілік қоршаудың компоненттері. 31
3.2 Желіге қосылу мүмкіндіктері 32
3.3 Компьютерлік желіге қосылған ресурстарды анықтау 33
3.4 Ресурстарды ортақ пайдалану жағдайын жасау 36
3.5 Ортақ пайдаланатын файлдар мен принтерлер мен жұмыс істеуді басқару 38
3.6 .Ресурстар деңгейінде берілген рұқсатты басқару 39
3.7. Бумаға рұқсат құқығын анықтау 41
3.8 .Пайдаланушы адамдар деңгейіндегі рұқсатты басқару 43
3.9 .Пайдаланушылардың рұқсат құқығын анықтау 45
3.10 Тұтас дискіні ортақ пайдалану 46
3.11 .Бумаларды ортақ пайдалану 46
Өзіндік жұмыс 47
Практикалық бөлім 50
Әдістемелік бөлім 61
Қорытынды. 76
Әдебиеттер77
Кіріспе 8
Негізгі бөлім 10
1. Компьютерлік желілер 10
1.1. Желілердің түрлері 14
1.2. Жергілікті желілер 15
1.3. Ауқымды желілер 22
1.4. Қайда хабарласу керек 23
1.5. Жергілікті және ауқымды желілердің кірігуі 24
2. Желіге қосылған компьютерлермен байланыс жасау
мүмкіндіктері 24
2.1 Мicrosoft Exchange программасы көмегімен
электрондық почтамен жұмыс істеу 24
2.2. Хабарлама жөнелту 25
2.3. Хабарламаларды бумаларға топтауды ұйымдастыру 28
3.WINDOWS 98 операциялық жүйесінің желілік қоршаудағы мүмкіндіктері 29
3.1. Желілік қоршаудың компоненттері. 31
3.2 Желіге қосылу мүмкіндіктері 32
3.3 Компьютерлік желіге қосылған ресурстарды анықтау 33
3.4 Ресурстарды ортақ пайдалану жағдайын жасау 36
3.5 Ортақ пайдаланатын файлдар мен принтерлер мен жұмыс істеуді басқару 38
3.6 .Ресурстар деңгейінде берілген рұқсатты басқару 39
3.7. Бумаға рұқсат құқығын анықтау 41
3.8 .Пайдаланушы адамдар деңгейіндегі рұқсатты басқару 43
3.9 .Пайдаланушылардың рұқсат құқығын анықтау 45
3.10 Тұтас дискіні ортақ пайдалану 46
3.11 .Бумаларды ортақ пайдалану 46
Өзіндік жұмыс 47
Практикалық бөлім 50
Әдістемелік бөлім 61
Қорытынды. 76
Әдебиеттер77
Кіріспе
Информатиканың негізгі міндеті өмірді ғылым жаңалықтармен байланыстыру болса, бұл байланыс үшін интеллектуалды оқыту жүйелері, оқытуға арналған программалық жасақтар, автоматты оқыту жүйелері, электрондық кітаптар, компьютерлік желі, т.б. қолданылады. Осындай жаңа ақпараттық технологиялардың көмегімен әлеуметтік басқару жүйелерін өркендетуге, жақсартуға болады. Информатика ғылым ретінде ақпараттық процестердің жалпы заңдылықтарын қарастырады. Информатиканың қолдану обьектісі - ғылым мен адам өмірінің сан қилы салалары болып табылады,және бұлар үшін информатика жаңа ақпараттық технологиялар көзі болып табылады. Жаңа ақпараттық технологиялардың дамуын электрондық почтасыз, байланыс желілері мен ақпараттық коммуникацияларсыз көзге елестету мүмкін емес.
Қазіргі таңда компьютерлік желі адам өміріндегі мамандық ретінде де тұрмыстық жағдайларына да терең еніп бара жатыр.
Компьтерлік желі дегеніміз – ақпараттық, есептеу, оқу жұмысы тағы басқа мәселелерді бірге шешу үшін бірнеше электрондық машиналарының (ЭЕМ) бірігуі.
Желі туралы білу, онымен жұмыс істей алу көптеген адамдарға қажет болып отыр. Компьютерлік желі және ақпараттық өңдеудің желілік технологиялары жаңа ақпараттық жүйелерді құрудың негізі болып қалды.
Компьютерлер көмегімен жасалынатын және өңделетін ақпараттар көлемі де өсіп жатыр. Осыған байланысты бір компьютерден екіншісіне ақпаратты беру мәселесі пайда болды. Бұл мәселе компьютерлерді есептеуіш желілерге біріктірудің көмегімен шешіледі. Бір ғимаратта, бір бөлмеде немесе бір-бірінен 1-2 км қашықтықта орналасқан компьютерлерді жергілікті есептеуіш желіге біріктіруге болады. Жергілікті (Локальный) желі – бірнеше компьютерлердің және түрлі пайдаланатын құрылғылардың тобы. Олар бір-бірімен байланыс каналдары немесе сымдар (кабельдер) көмегімен байланыстырылады және солар арқылы ақпараттар алмасады.
Жергілікті (Локальный) желіні пайдалану арқылы;
- компьютерлер арасында берілгендермен алмасу,
- берілгендерді ұжымдық түрде өңдеу,
- програмалық қамтамасыздандыруды бірігіп пайдалану,
- қажетті құрылғыларды біріккен түрде пайдалануды қамтамасыз етеді.
Компьютерлерді жергілікті желіге біріктіру үшін желіге қосылатын
әрбір компьютерге желі адаптері (желі бақылаушысы) қойылады және компьютерлерді, басқа құрылғыларды электрлік сымдермен біріктіру керек. Желі адаптері компьютерлерге жергілікті желілерден информацияны алуға және оны жіберуге мүмкіндік береді. Компьютерлерді сымдік біріктіруді ұйымдастыру компьютерлер санынан және олардың бір-бірінен қашықтықтан тәуелді.
Дипломдық жұмыстың теориялық бөлімінде желілер, олардың түрлері және осы желілерді қалай қосу және олардан пайдалану жолдары туралы теориялық мағлұматтар берілген. Сонымен қатар бүкіләлемдік желі – Интернет тақырыбы қарастырылған. WWW (бүкіл дүние жүзілік өрмек)–тің атқаратын қызметі және оны жүзеге асыру мүмкіндіктері көрсетілген ал практикалық бөлімінде жаттығу жұмыстарына тапсырмалар берілген.
Жұмыстың әдістемелік бөлімінде «Компьютерлік желілер» және «Ауқымды компьютерлік желі», «Интернет» тақырыптарына сабақ өткізу жоспарын құрылып көрсетілген.
Информатиканың негізгі міндеті өмірді ғылым жаңалықтармен байланыстыру болса, бұл байланыс үшін интеллектуалды оқыту жүйелері, оқытуға арналған программалық жасақтар, автоматты оқыту жүйелері, электрондық кітаптар, компьютерлік желі, т.б. қолданылады. Осындай жаңа ақпараттық технологиялардың көмегімен әлеуметтік басқару жүйелерін өркендетуге, жақсартуға болады. Информатика ғылым ретінде ақпараттық процестердің жалпы заңдылықтарын қарастырады. Информатиканың қолдану обьектісі - ғылым мен адам өмірінің сан қилы салалары болып табылады,және бұлар үшін информатика жаңа ақпараттық технологиялар көзі болып табылады. Жаңа ақпараттық технологиялардың дамуын электрондық почтасыз, байланыс желілері мен ақпараттық коммуникацияларсыз көзге елестету мүмкін емес.
Қазіргі таңда компьютерлік желі адам өміріндегі мамандық ретінде де тұрмыстық жағдайларына да терең еніп бара жатыр.
Компьтерлік желі дегеніміз – ақпараттық, есептеу, оқу жұмысы тағы басқа мәселелерді бірге шешу үшін бірнеше электрондық машиналарының (ЭЕМ) бірігуі.
Желі туралы білу, онымен жұмыс істей алу көптеген адамдарға қажет болып отыр. Компьютерлік желі және ақпараттық өңдеудің желілік технологиялары жаңа ақпараттық жүйелерді құрудың негізі болып қалды.
Компьютерлер көмегімен жасалынатын және өңделетін ақпараттар көлемі де өсіп жатыр. Осыған байланысты бір компьютерден екіншісіне ақпаратты беру мәселесі пайда болды. Бұл мәселе компьютерлерді есептеуіш желілерге біріктірудің көмегімен шешіледі. Бір ғимаратта, бір бөлмеде немесе бір-бірінен 1-2 км қашықтықта орналасқан компьютерлерді жергілікті есептеуіш желіге біріктіруге болады. Жергілікті (Локальный) желі – бірнеше компьютерлердің және түрлі пайдаланатын құрылғылардың тобы. Олар бір-бірімен байланыс каналдары немесе сымдар (кабельдер) көмегімен байланыстырылады және солар арқылы ақпараттар алмасады.
Жергілікті (Локальный) желіні пайдалану арқылы;
- компьютерлер арасында берілгендермен алмасу,
- берілгендерді ұжымдық түрде өңдеу,
- програмалық қамтамасыздандыруды бірігіп пайдалану,
- қажетті құрылғыларды біріккен түрде пайдалануды қамтамасыз етеді.
Компьютерлерді жергілікті желіге біріктіру үшін желіге қосылатын
әрбір компьютерге желі адаптері (желі бақылаушысы) қойылады және компьютерлерді, басқа құрылғыларды электрлік сымдермен біріктіру керек. Желі адаптері компьютерлерге жергілікті желілерден информацияны алуға және оны жіберуге мүмкіндік береді. Компьютерлерді сымдік біріктіруді ұйымдастыру компьютерлер санынан және олардың бір-бірінен қашықтықтан тәуелді.
Дипломдық жұмыстың теориялық бөлімінде желілер, олардың түрлері және осы желілерді қалай қосу және олардан пайдалану жолдары туралы теориялық мағлұматтар берілген. Сонымен қатар бүкіләлемдік желі – Интернет тақырыбы қарастырылған. WWW (бүкіл дүние жүзілік өрмек)–тің атқаратын қызметі және оны жүзеге асыру мүмкіндіктері көрсетілген ал практикалық бөлімінде жаттығу жұмыстарына тапсырмалар берілген.
Жұмыстың әдістемелік бөлімінде «Компьютерлік желілер» және «Ауқымды компьютерлік желі», «Интернет» тақырыптарына сабақ өткізу жоспарын құрылып көрсетілген.
Әдебиеттер
1. Internet. Всемирная компьютерная сеть. Практическое пособие и путеводитель.-М.; Синтез, 1995
2. Кирсанов Д. Web – дизайн. – СПб.: Символ-Плюс, 1999.
3. Кролл Эд. Все от INTERNET . Руководство и каталог: Пер. с анги. – Киев:BHV,1995
4. Нанс Бэрри. Компьютерные сети:Пер. с англ.-.:М.Бином1996.
5. Храмцов П. Лабиринты Internet.-М.: Электроинформ, 1996
6. А.В.Могилев, Н.И.Пак, Е.К.Хеннер” Информатика ” Учеб.пособие для студ. Пед вузов. Под ред. Е.К.Хеннера –М.: Изд. Центр «Академия», 2000.
7. Е. Қ. Балапанов, «Информатикадан 30 сабақ» Алматы 1998.
8. Е. Қ. Балапанов, Б. Бөрібаев, «Информатикадан 30 сабақ» 1999.С.
9. Н.Ермеков, В.Криворучко, В.Кафтункина. Информатика. (7-9 сынып).
10. Симонович, Г. Евсеев, А. Алексеев «Общая информатика».
11. С. Симонович, «Информатика» Базовый курс.
12. ИФМ. №1, №2, 2001 ж.
13. Н. Ермеков, В. Крворучко, В Кафтункина «Информатика»
9 сынып, Алматы 2002.
14. Е.Ы.Бидайбеков, Ш.Біләлов, С.Григорьев. Ақпараттану атаулары. (ағылшынша-орысша-қазақша атаулар).
15. А.Г.Гейн, Е.В.Линецкий, М.А.Сапир, М.Ф.Шолохович. Информатика. және "Информатика и образование", "Қазақстан жоғары мектебі", “Информатика негіздері” журналдары.
16. Информатика и образование. № 3,5,6. 1996
17. Информатика и образование. 1997.
18. Информатика негіздері. №1, 2002.
19. Информатика негіздері. №3, 2002.
20. Microsoft Works 2.0. Справочник.
1. Internet. Всемирная компьютерная сеть. Практическое пособие и путеводитель.-М.; Синтез, 1995
2. Кирсанов Д. Web – дизайн. – СПб.: Символ-Плюс, 1999.
3. Кролл Эд. Все от INTERNET . Руководство и каталог: Пер. с анги. – Киев:BHV,1995
4. Нанс Бэрри. Компьютерные сети:Пер. с англ.-.:М.Бином1996.
5. Храмцов П. Лабиринты Internet.-М.: Электроинформ, 1996
6. А.В.Могилев, Н.И.Пак, Е.К.Хеннер” Информатика ” Учеб.пособие для студ. Пед вузов. Под ред. Е.К.Хеннера –М.: Изд. Центр «Академия», 2000.
7. Е. Қ. Балапанов, «Информатикадан 30 сабақ» Алматы 1998.
8. Е. Қ. Балапанов, Б. Бөрібаев, «Информатикадан 30 сабақ» 1999.С.
9. Н.Ермеков, В.Криворучко, В.Кафтункина. Информатика. (7-9 сынып).
10. Симонович, Г. Евсеев, А. Алексеев «Общая информатика».
11. С. Симонович, «Информатика» Базовый курс.
12. ИФМ. №1, №2, 2001 ж.
13. Н. Ермеков, В. Крворучко, В Кафтункина «Информатика»
9 сынып, Алматы 2002.
14. Е.Ы.Бидайбеков, Ш.Біләлов, С.Григорьев. Ақпараттану атаулары. (ағылшынша-орысша-қазақша атаулар).
15. А.Г.Гейн, Е.В.Линецкий, М.А.Сапир, М.Ф.Шолохович. Информатика. және "Информатика и образование", "Қазақстан жоғары мектебі", “Информатика негіздері” журналдары.
16. Информатика и образование. № 3,5,6. 1996
17. Информатика и образование. 1997.
18. Информатика негіздері. №1, 2002.
19. Информатика негіздері. №3, 2002.
20. Microsoft Works 2.0. Справочник.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:
Д ә й е к т е м е
Дипломдық жұмыста Ақпараттық желілерді оқу үрдесіне пайдалану тақырыбы
қарастырылған. Жұмыс үшбөлімнен тұрады. Негізгі бөлімінде Ақпараттық
желілер бойынша теориялық мағлұматтар, практикалық бөлімінде жаттығу
жұмыстарына тапсырмалар мен әдістемелік нұсқаулар берілген. Ал әдістемелік
бөлімінде сабақ өткізу жоспары көрсетілген.
А н н о т а ц и я
В дипломной работе рассматривается тема ”Применеие информационных
сети в учебном процессе”. Работа состоит из трех частей. В основной части
работы дается теоретические сведения о информационной сети, в практической
части даны задания для практических работ с методическими указаниями.А в
методической части дано план работы проведения урока.
Жоспар:
Кіріспе 8
Негізгі бөлім 10
1. Компьютерлік желілер 10
1.1. Желілердің түрлері 14
1.2. Жергілікті желілер 15
1.3. Ауқымды желілер 22
1.4. Қайда хабарласу керек 23
1.5. Жергілікті және ауқымды желілердің кірігуі 24
2. Желіге қосылған компьютерлермен байланыс жасау 24
мүмкіндіктері
2.1 Мicrosoft Exchange программасы көмегімен 24
электрондық почтамен жұмыс істеу
2.2. Хабарлама жөнелту 25
2.3. Хабарламаларды бумаларға топтауды ұйымдастыру 28
3.WINDOWS 98 операциялық жүйесінің желілік қоршаудағы 29
мүмкіндіктері
3.1. Желілік қоршаудың компоненттері. 31
3.2 Желіге қосылу мүмкіндіктері 32
3.3 Компьютерлік желіге қосылған ресурстарды анықтау 33
3.4 Ресурстарды ортақ пайдалану жағдайын жасау 36
3.5 Ортақ пайдаланатын файлдар мен принтерлер мен жұмыс 38
істеуді басқару
3.6 .Ресурстар деңгейінде берілген рұқсатты басқару 39
3.7. Бумаға рұқсат құқығын анықтау 41
3.8 .Пайдаланушы адамдар деңгейіндегі рұқсатты басқару 43
3.9 .Пайдаланушылардың рұқсат құқығын анықтау 45
3.10 Тұтас дискіні ортақ пайдалану 46
3.11 .Бумаларды ортақ пайдалану 46
Өзіндік жұмыс 47
Практикалық бөлім 50
Әдістемелік бөлім 61
Қорытынды. 76
Әдебиеттер 77
Кіріспе
Информатиканың негізгі міндеті өмірді ғылым жаңалықтармен
байланыстыру болса, бұл байланыс үшін интеллектуалды оқыту жүйелері,
оқытуға арналған программалық жасақтар, автоматты оқыту жүйелері,
электрондық кітаптар, компьютерлік желі, т.б. қолданылады. Осындай жаңа
ақпараттық технологиялардың көмегімен әлеуметтік басқару жүйелерін
өркендетуге, жақсартуға болады. Информатика ғылым ретінде ақпараттық
процестердің жалпы заңдылықтарын қарастырады. Информатиканың қолдану
обьектісі - ғылым мен адам өмірінің сан қилы салалары болып табылады,және
бұлар үшін информатика жаңа ақпараттық технологиялар көзі болып табылады.
Жаңа ақпараттық технологиялардың дамуын электрондық почтасыз, байланыс
желілері мен ақпараттық коммуникацияларсыз көзге елестету мүмкін емес.
Қазіргі таңда компьютерлік желі адам өміріндегі мамандық ретінде де
тұрмыстық жағдайларына да терең еніп бара жатыр.
Компьтерлік желі дегеніміз – ақпараттық, есептеу, оқу жұмысы тағы
басқа мәселелерді бірге шешу үшін бірнеше электрондық машиналарының (ЭЕМ)
бірігуі.
Желі туралы білу, онымен жұмыс істей алу көптеген адамдарға қажет
болып отыр. Компьютерлік желі және ақпараттық өңдеудің желілік
технологиялары жаңа ақпараттық жүйелерді құрудың негізі болып қалды.
Компьютерлер көмегімен жасалынатын және өңделетін ақпараттар көлемі
де өсіп жатыр. Осыған байланысты бір компьютерден екіншісіне ақпаратты беру
мәселесі пайда болды. Бұл мәселе компьютерлерді есептеуіш желілерге
біріктірудің көмегімен шешіледі. Бір ғимаратта, бір бөлмеде немесе бір-
бірінен 1-2 км қашықтықта орналасқан компьютерлерді жергілікті есептеуіш
желіге біріктіруге болады. Жергілікті (Локальный) желі – бірнеше
компьютерлердің және түрлі пайдаланатын құрылғылардың тобы. Олар бір-
бірімен байланыс каналдары немесе сымдар (кабельдер) көмегімен
байланыстырылады және солар арқылы ақпараттар алмасады.
Жергілікті (Локальный) желіні пайдалану арқылы;
- компьютерлер арасында берілгендермен алмасу,
- берілгендерді ұжымдық түрде өңдеу,
- програмалық қамтамасыздандыруды бірігіп пайдалану,
- қажетті құрылғыларды біріккен түрде пайдалануды қамтамасыз етеді.
Компьютерлерді жергілікті желіге біріктіру үшін желіге қосылатын
әрбір компьютерге желі адаптері (желі бақылаушысы) қойылады және
компьютерлерді, басқа құрылғыларды электрлік сымдермен біріктіру керек.
Желі адаптері компьютерлерге жергілікті желілерден информацияны алуға және
оны жіберуге мүмкіндік береді. Компьютерлерді сымдік біріктіруді
ұйымдастыру компьютерлер санынан және олардың бір-бірінен қашықтықтан
тәуелді.
Дипломдық жұмыстың теориялық бөлімінде желілер, олардың түрлері және
осы желілерді қалай қосу және олардан пайдалану жолдары туралы теориялық
мағлұматтар берілген. Сонымен қатар бүкіләлемдік желі – Интернет тақырыбы
қарастырылған. WWW (бүкіл дүние жүзілік өрмек)–тің атқаратын қызметі және
оны жүзеге асыру мүмкіндіктері көрсетілген ал практикалық бөлімінде
жаттығу жұмыстарына тапсырмалар берілген.
Жұмыстың әдістемелік бөлімінде Компьютерлік желілер және Ауқымды
компьютерлік желі, Интернет тақырыптарына сабақ өткізу жоспарын құрылып
көрсетілген.
Негізгі бөлім
1. Компьютерлік желілер
Көптеген фирмалар шығарып жататын желі адаптерлерінің толып жатқан
түрлері бар. Желі адаптері қызмет істеу топологиясына қарай екі топқа
бөлінеді: шиналық және жұлдыз тәрізді.
Шоғырланған сымдар арқылы байланысатын шиналық топологияның негізгі
кемшілігі – сым үзілсе, желі түгелдей жұмыс істемей қалады.
Ал жұлдыз тәрізді топологияда әрбір компьютер өз сымымен жеке
қоректену блогы бар таратқыш құрылғыға (ол да компьютер) жалғанады. Мұнда
бір сым үзілгенмен, тек бір жұмыс станциясы ғана істен шығады да, желі
қалған станциялармен жұмыс істей береді. Шиналық топологияға қарағанда,
мұндағы зиян әлденеше рет төмен.
Желілер топологиясының бұданда күрделі варианттары бола береді.
Мысалы, желі бірнеше шиналық топология сегменттерінен және бірнеше жұлдыз
тәрізді тармақтардан құрылуы мүмкін.
Жергілікті желілерді, пайдаланатын программалық жабдықтарына қарай
екіге бөлуге болады:
Бірінші топ – арнаулы файл. Серверлер бөлініп берілген желілер.
Жергілікті желілерде компьютерлердің жұмысын координациялау үшін
арнайы компьютер – сервер бөлініп беріледі. Сервер бөлініп алынатын
ресурстар – принтерлер, сыртқы жады, берілгендер базасын қолдануды
басқарады. Серверлер қайсыбір берілгендер базасымен интенсивті түрде
бірігіп пайдаланғанда немесе 20 –дан аса компьютерлерді желіге біріктірген
кезде өте қажетті. Мұнда арнаулы программалық қамтамасыздандыру – желілік
ОЖ (Novel NetWare, Windows NT Server, IBM Lan Manager) ісіне қосылады. Ол
жұмысшы станцияларынан келіп түскен сұраныстардың сенімді және нәтижелі
өңделуін қамтамасыз етеді, серверлік дискілерді және желі принтерлерін
бөліп отырады, әрбір жеке компьютер иесіне желі ресурстарын пайдалануды
қамтамасыз етеді.
Мұнда жеке компьютерлер бір-бірімен емес тек файл-сервермен
байланысады. Мысалы, олар файл-сервер дискісіне мәліметтер жаза алады
немесе басқалар жазған файлдарды оқи алады және де желі принтерлеріне мәтін
басып шығарады. Жұмыс станциялары арасында мәліметтер алмасу, файл-
серверлерді айланып өту арқылы практика жүзінде іске асырылмаған.
Яғни жұмыс станциялары керек кезінде мәліметтерді мәліметтер базасының
басқару жүйесі орналасқан серверден сұрап, оның дискісінен алып отырады.
Яғни дискінің көлемі үлкен болу керек.
Екінші топ – бір рангілік желілер. Мұнда файл-сервер немесе баспа
сервері ретінде пайдаланылатын жеке компьютер болмайды. Кез келген
станцияда отырған адам өз компьютерін сервер ретінде пайдаланып, басқа
компьютерлермен мәліметтер алмаса береді, құрылғыларында ортақтастыру
мүмкіндігі бар. Бір рангілік желі компьютерлер арасындағы мәліметтер алмасу
жиі және үлкен көлемде жүргізілгенде өте ыңғайлы. Бірақ мәліметтер алмасу
тек файлдарды алу, берумен шектелмейтіні есте болсын.
Жергілікті желілерде тұтынушының нәтижелі жұмыс атқаруы үшін қосымша
программалық қамтамасыздандыру пайдаланады.
Электрондық почта - алыстан ену құралдары (жергілікті желіге модем
арқылы қосылу), топтық жұмыс жасау құралдары.
Желідегі бір компьютер почталық сервер ролін атқарады. Ол хаттарды
қабылдап, оларды адресаттар почта жәшігіне соларды немесе әркімнің сұрауы
бойынша келген хат беріледі және қабылдап алған почта басқа желілерге
жөнелтіледі. Әртүрлі компьютерлер мен жергілікті желілерді телефон арқылы
байланыстыра отырып, электрондық почтаны жер шарының кез келген нүктесіне
жіберуге болады.
Жергілікті желілерді пайдаланудың жаңа түрі бейнелік конференция. Өз
бейнелерін көрсете отырып, конференцияға қатысу үшін әрбір компьютер иесі
бейне камера және дыбыстық адаптермен жабдықталуы тиіс. Арнаулы
программалар адам бейнесімен дыбысты жұмыс станциялары арасында оңай
таратады. Компьютерлік бейне конференциялар арқылы алыста отырып ақ,
мәжіліске қатысу мүмкіндігін аласыз.
Мысалы, мектепте 5 компьютер бар (компьютерлік кластағы компьютерден
басқа)
1-директор кабинетінде,
2-оқу тәрбие жөніндегі басқарманың кабиенетінде,
3-кітапханада,
4-мед пунктта,
5-қоймада.
Компьютерлерді жергілікті желілерге қосамыз. Сонда келесі жеңілдіктер
пайда болады: директор кез келген сұрақ бойынша мәліметтер ала алады және
оңай басқаруға мүмкіндік береді. Мектептегі маңызды роль атқаратын
құрылымдар бір-бірімен тікелей байланысқа шыға алады. Желіні сапалы
принтермен байланыстыруға болады.
Желі бойынша кез келген сұрақты желі администраторларынан немесе
осыған жауапты жанынан сұрап білуге болады. Мұндағы әрбір администратор –
қарапайым компьютер иесі, бірақ кез келген мәліметтер пайдаланушы адамдар
емес.
Ауқымды (глобальный) желілер қазіргі кезде жедел қарқынмен алға басып,
дамып келеді.
Ауқымды желілер бір-біріне үлкен қашықтықта орналасқан компьютерді
және жергілікті желілерді байланыстырады және әртүрлі экономикалық, ғылыми
– техникалық, индивидуалды, басқада информацияға, мәліметтер базасына еніп,
оны пайдалануға мүмкіндік береді. Мұндай жеңіл абоненттер арасындағы
байланыс телефон каналдары, радио байланысы, спутник байланыс жүйелерін
пайдалануға негізделген.
Мұндай байланыстыру желісін шағын не орташа фирмалар жасай алмайды.
Ауқымды желі құру үшін біраз қаражат керек, көптеген телефон каналдары, жер
серіктері арқылы байланысу мүмкіндіктері қажет.
Компьютерлік желілер жүйесінде цифрлық сигналды анологты түрге және
оны керсінше түрлендіретін модулятор және демодулятор құрылғылары – Модем
деп аталады.
Модем - ішкі және сыртқы болып екі түрге бөлінеді. Ішкі модем кәдімгі
адаптер тәрізді компьютер корпусы ішінде орналасады. Блокнот – компьютерде
де ішкі модем болады, олар қосымша қызмет факстер қабылдап, оларды жібере
де алады. Сыртқы модемдер қоректену блогы бар шағын корпусқа орналасып,
тізбекті адаптер портына сым арқылы қосылады.
Дүние жүзінде көптеген ауқымды компьютерлік желілер бар, бірақ
олардың арасында ең белгілілері болып Internet, Sprint, Relkom, Fidonet
есептеледі. Барлық желілер бір-бірімен байланысқан.
Ауқымды желі топологиясына қарайтын болсақ, ол күрделі график,
шырмауық тәрізді деуге болады, ал оның түйіндерінде компьютер орналасқан.
Жалпы желі құрамында почта сервері ретінде арнайы пайдаланатын компьютерлер
болуы тиіс. Мұндай компьютер бірден бірнеше телефон каналдарымен қосылған,
сондықтан олардың құрамында да бірнеше модем болады.
Екі компьютерді бір-бірімен байланыстырудың тағы бір тәсілі –
мәліметті тізбекті түрде жеткізу порты арқылы оларды сыммен (сыммен)
біріктіру. Бірақ мұндай байланыс өте жай жұмыс істейді және оның басқа да
кемшіліктері бар.
Ауқымды және жергілікті желілерін қолдану мақсаттары әртүрлі, бұл
екеуі де компьютерлік технологияның зор жетістіктері қатарына жатады.
1.1. Желілердің түрлері
Желілер түрлерінің көрнекті үлгісі – информатика кабинетінің
компьютерлік желісі. Мұндай көлемі бойынша кішігірім, бір, үй, ғимарат,
кәсіпорын аумағында жұмыс істейтін желілер жергілікті деп аталады. Аймақтық
немесе ауқымды деп аталатын басқа да желілер бар.
Қала облыс, ел ішінде орналасқан желілер аймақтық деп аталады. Егер
олар қайсы бір ұйымға немесе ұйымдар тобына қатысты болса, онда
корпоративтік деп аталады. Мысалы, Қазақстан Республикасының Ұлттық
банкінің желісі – Banknet, негізгі банктің компьютерлерін оның барлық
филиалдарының компьютерлерімен (аудандық бөлімшелерін қоса) біріктіреді.
Одан үлкен көлемдегі, бүкіл елдерге, құрлықтарға таралған желілер
ауқымды деп аталады. Олар корпаративтік те, жалпы да бола алады. Мысалы,
Интернет сияқты оларды кез келген пайдаланушыларға қызмет ету
мүмкіндіктері бар.
Компьютерлерді желіге олардың ресурстарын бірлесіп пайдалану үшін және
ақпаратпен алмасу үшін біріктіріледі.
Компьютерлердің ресурстары ақпараттық және техникалық болып бөлінеді.
Ақпараттық ресурстарға программалар және деректер, ал техникалық
ресурстарға – принтерлер, модемдер, сканерлер, график салғыштар кіреді.
Ақпаратты сақтау құралдары, CD-ROM, ZIP, DVD сияқтылар ақпараттық
ресурстарға кіреді. Олар программалар және деректер бар қапшықтар ретінде
қаралады. Оларға қосылу логикалық дискіге жасалғандай жүзеге асырылады.
Орналасқан компьютерлерінен ғана қол жеткізуге болатын ресурстар жергілікті
деп аталады. Желінің басқа компьютерлерінде де ашық компьютер ресурстары
ортақ немесе желілік деп аталады. Жергілікті және ортақ ресурстар
түсініктері шартты. Бұл – жергілікті ресурсты ортақ етуге болады және
керсінше, ортақ ресурсқа жергілікті мәртебесін беруге болады (яғни керсінше
пайдаланушыларға жолды жауып тастау) деген сөз.
Ортақ ресурстар орналасқан компьютер сервер деп аталады. Сервердегі
ақпаратқа жол ашатын және осы ресурстар пайдаланылатын компьютерлер
клиенттер немесе жұмыс станциялары деп аталады.
Есептеу желілері желілік операциялық жүйелер басқаруы мен жұмыс
істейді. Негізгі желілік операциялық жүйелерге Novell NetWare, Windows NT,
OS2 Warp UNIX кіреді Windows 95, 98 операциялық жүйелерінде құрамдас
желілік құралдар бар.
Желілік ОЖ пайдаланушыларға желінің бір компьютерінен басқасына
файлдар көшіруге, желінің бір компьютерінен басқасында орналасқан
деректерді өңдеуге, ал кейбір жағдайларда басқа компьютер жадында
орналасқан программаны қосуға мүмкіндік береді.
Компьютерлік желілерді қолдану мыналарды жүзеге асыруға мүмкіндік
береді:
❖ Ақпаратты өңдеу процесінің нақты бір компьютерден тәуелсіздігі;
❖ Желінің бір Дербес компьютерде(ДК) сақталу есебінен бір ақпаратты
қосарлау мүмкіндігінің жойылуы;
❖ Ақпараттың сақталу сенімділігінің жоғарлауы;
❖ Ақпаратты рұқсат етілмеген енуден қорғауды жақсарту;
❖ Ұйымның бөлімшелер мен қызметкерлер арасында жылдам, қағазсыз ақпарат
алмасу мүмкіндігі.
1.2. Жергілікті желілер
Компьютерлерді жергілікті желіге біріктіру (бірліктен бірнеше
жүздіктерге дейін) түрлі типті сымдер көмегімен, желілік карта немесе
желілік адаптер аталатын арнайы құрылғы арқылы жүзеге асады. Адаптер
компьютердің аналық тақшасындағы кеңейту столына қондырылады.
Компьютерлерді қосуға болатын көптеген әдістер бар. Компьютердің түрі
көбейген сайын әдістері де көбейюде. Әр қосылу – деректер үшін жаңа
маршрут. Желі топологиясы – бұл оның геометриялық пішіні немесе
компьютерлердің бір – біріне қатысты физикалық орналасуы. Желі топологиясы
түрлі желілерді салыстыру және жіктеу әдісін береді. Топологияның үш
негізгі типі бар (жұлдызша, сақина және шина).
Жұлдызша топологиясы бар желідегі барлық компьютепрлер орталық
компьютерлермен немесе концентратормен жалғастырылған.
Мұндай желідегі екі компьютер арасында тікелей қосылу болмайды.
1-суретте Жұлдызша топологиясы бар желі көрсетілген.
1-сурет. Жұлдызша топологиясы бар желі.
Мұндай жүйе қарапайым және тиімді, деректер пакеттері әр компьютерден
концентраторға бағытталады. Концентратор өз кезегінде пакеттерді тиісті
жеріне жеткізеді. Мұндай топологияның негізгі жетістігі мынада:
компьютерлер мен концентратор арасындағы жекелеген жалғағыштар істен
шыққанымен, бүкіл желі жұмыс істей береді.
Жұлдызша топологиясының кемшілігі оның негізгі жетістігінен
туындайды: егер концентратор бұзылса, онда ол бүкіл желіні түгел істен
шығарады.
Сақина топологиясына тән бір нәрсе – жалғағыштардың соңғы нүктесі
болмайтыны; деректер берілетін біртұтас сақина құрған (міндетті түрде
шеңбер емес) желі тұйықталған. Мұндай сақина бір нүктеден қозғау алған
деректер ақыр аяғында желінің басына барады.
Осындай ерекшеліктер деректер сақинада барлық уақытта бір бағытта
қозғалады. 2-суретте Сақина топологиялы желі мысалы көрсетілген.
2-сурет. Сақина топологиясы бар желі.
Сақинаның Жұлдызшадан бір ерекшелігі – оған барлық желілік
компьютерлер арасына үзіліссіз жол қажет, өйткені желінің бір желі істен
шықса, бүкіл желі тоқтап қалады. Сақинаның тағы бір осал жері – деректер
біреулердің желілік компьютері арқылы өтетіндіктен де, ақпаратты бөгде
ұстап қалуына мүмкіндік береді.
Шина топологиясы бір жеткізетін каналды, әдетте шина деп аталатын
коаксиялды сымді пайдаланады. Барлық желілік компьютерлер шинаға тікелей
қосылады.
Мұндай желінің үлгісі 3-суретте берілген.
3-сурет. Шина топологиясы бар желі.
Шина топологиясы бар желіде деректер екі бағытта бірдей жылжиды.
Сым - шинаның екі шетінде арнайы бұқтырмалар (терминаторлар) орнатылған.
Сақина жағдайындағыдай, желінің бір жеріндегі қосылудың бұзылуы жұмысты
бірден тоқтатады. Шина желісіндегі деректердің қауіпсіздігі Сақина
желісіндегідей, оның осал тұсы – бүкіл желінің деректері әр желілік
компьютерден өтеді.
Деректерді беру жылдамдығымен, оның құнына сәйкес өзгешеленетін
деректерді берудің түрлі технологиогиялары (тәсілдері) бар.Ең танымалдары:
Internet, ARCNET және IBM token ring.
Internet технологиясын 1973 жылы бір топ американ зерттеушілері Palo
Alto зерттеу орталығында жасады. Internet желілері жұлдызша түрінде де,
құрыла береді. Канал ретінде коаксиалды сым қолданылғанда, Internet желісі
шина сияқты кескінделеді. Егер есулі қос өткізгіш қолданылған болса,
Internet жұлдызша кескінделеді. ARCNET техналогиясы Datapoint Corporation
фирмасы 1968 жылы жасалған. ARCNET технологиясының желісі де, Internet
желісі сияқты, екі топология бойынша (жұлдызша немесе шина) құрала
алады.
Tokin Ring Жұлдызша топологиясы бойынша көп пайдаланушы кіруге
болатын станция аталатын IBM арнайы құрылғысымен (Multi-station Access
Unit, MAU) орталық хабар ретінде жұмыс істейді. Бірақ онымен байланысу үшін
әр компьютердің екі сымы бар, біреуі бойынша ол деректерді жібереді,
екіншісі бойынша – қабылдайды.
4-суретте Tokin Ring – тің IBM желісіндегі деректер маршруты
көрсетілген.
4-сурет. Tokin Ring желісі.
Осылайша, Tokin Ring желісі сақина секілді дерлік, бірақ жұлдызша
сияқты безендіріледі.
Жергілікті желіде ақпарат жеткізу жылдамдығы 5-тен 100 Мбитс-қа дейін
жетеді. Жергілікті есептеу желілері бірыңғай және иерархиялық болып
бөлінеді.
Бірыңғай желі – барлық компьютерлерді тең құқылы ететін және бірдей
қызмет орындайтын жергілікті желі. Олар желіге аз ғана – 10-15 -тен көп
емес компьютерлер санын біріктіру үшін қолданылады. (1-4-суреттер) Сервер
дегеніміз –ресурстары осы сәтте басқа компьютерден де алына беретін
компьютер. Сервер бір мезгілде клиент те бола алады, яғни өзі ресурстар
беретін компьютердің ресурстарын пайдаланады. Жергілікті ресурстың ортақ
болуы, компьютерді пайдаланушымен, операциялық жүйе (ОЖ) құралдарына
айналдырады. Қажет болған жағдайда ол өзін пайдалануға арналған парольді де
белгілейді. Бірыңғай желілердегі операциялық жүйелер ортақ ақпараттық
ресурстардың оқылуын және редакциялануын, бөтен компьютерден
программаларды қосуға мүмкіндік беретін тікелей басқарудың құралдарын
қамтамасыз етеді.
Windows 95 –операциялық жүйесінде компьютерлік желінің мүмкіндіктерін
пайдаланатын екі программа бар:
• МS Exchange программасы – почталық алмасу программасы, ол хабарлар мен
файлдардың нақты пайдаланушыларға (жұмыс станцияларына) немесе топтың
барлық пайдаланушыларына жіберілуін қамтамасыз етеді;
• Shedule+ программасы әркімнің өз жұмысының кестесін жобалау және қажет
болған жағдайда ол жөнінен желідегі жұмыс тобының басқа
пайдаланушыларымен бір пікірге келу, келісу құралы (мысалы, ортақ
жиналыстарды, бірлесіп істейтін жұмыстардың жай-жапсарын пысықтау ).
Иерархиялық желілер. Иерархиялық жергілікті желілерде бір немесе
бірнеше сервер болады. (5-сурет.)
5-сурет. Иерархиялық желі.
Иерархиялық желілердегі сервер - бөлектенетін ресурстарды тұрақты
сақтау қоймасы. Сервердің өзі тек иерархиялық одан жоғары деңгейіндегі
сервердің клиенті бола алады. Серверлер әдетте жоғары өнімді
компьютерлерден, бәлкім, бірнеше параллельді жұмыс істейтін
процессорлардан, үлкен сыйымдылықты винчестерлерден, жоғары жылдамдықты
желілік картадан (100 Мбитс және одан да көп) тұрады. Серверде ақпаратты
ұйымдастыру және сақтау амалын арнайы адам – желінің басқарушысы
белгілейді. Бірлесе пайдаланатын ақпараттыњ сақталуы үшін жауапкершілік те
соның мойнында.
Жергілікті иерархиялық желілерде мәліметтерді өңдеу екі обьектінің:
клиент пен сервер арасына бөлінген. Клиент, жоғарыда айтып өткеніміздей,
жұмысшы станциясы, бұл сөздің мағынасы жұмысшы станциясын пайдаланушы да
қосуға болады. Бірақ сонымен бірге жұмысшы станциясынан сервердің
ресурстарына енуді жүзеге асыратын арнаулы компьютерлік программа да
клиент деп аталады. Мәліметтерді өңдеу кезінде клиент қандай да бір
күрделі немесе арнаулы процедураларды орындау үшін серверге сұрату
дайындайды, мысалы, файлды санау, жазбаларды іздестіруді жүзеге асыру және
т.б. Сервер өз кезегінде клиенттен түскен сұрауды өңдеп, оны орындайды да,
қорытындысын клиентке қайта жбереді. Әдетте, сервер жалпы пайдаланудағы
мәліметтерді сақтауға, оларға енуге және мәліметтерді клиентке жолдауға
жауап береді. Мәліметтерді алған клиент оларды өңдеп, өңдеудің нәтижесін
пайдаланушыға ыңғайлы түрде ұсынады. Кейде мәліметтерді өңдеуді сондай-ақ
серверде орындайды.
Иерархиялық желілердің жұмысын басқаратын программалық қамтамасыз
ету екі бөліктен тұрады:
• Серверде орындалатын желілік операциялық жүйе;
• Жұмыс станциясындағы программалық қамтамасыз ету;
Жұмыс станциясындағы программалық қамтамасыз ету, жұмыс станциясында бар
операциялық жүйенің басқаруында жұмыс істейтін программалар жиынтығынан
тұрады. Әлбетте әр түрлі жұмыс станцияларында бір желіге алуан түрлі
операциялық жүйелер орнатылу мүмкін.
Үлкен иерархиялық желілерде желілік операциялық жүйе ретінде UNIX
пайдаланады. Орта көлемдегі желілерде қазіргі уақытта Windows NT желілік
операциялық жүйесі қойылады. Мұндайда серверде Windows NT Server деп
аталатын оның серверлік бөлігі, ал жұмысшы станцияларында Windows NT
Workstation клиенттік бөлігі орнатылады немесе клиенттің программасы
ретінде Windows 95 пайдаланылуы мүмкін.
Серверді иерархиялық желілерде пайдалану жолдарына байланысты
серверлердің мынадай типтерін бөліп айтуға болады:
• Файлдық сервер – бірлесіп өңдейтін файлдар, бірлесіп пайдаланатын
программалар сақталатын және оларға пайдаланушы адамның қолы жетуін
қамтамасыз етуші компьютер;
• Деректер базасының сервері – деректер базасы файлдарын сақтау, өңдеу,
басқару және жұмыс станциясынан келіп түскен сұраныс бойынша ақпараттар
беру функциясын орындаушы компьютер;
• Басып шығару сервері – басып шығару құрылғысы, қолданушылардың қолы
жетуге қолайлы желілер қосылған компьютер, ол басылым сұранысына қызмет
етеді, олардың орындалу кезегін ұйымдастырады;
• Почта сервері – жергілікті желілер, бойынша да, ішкі модем бойынша да
жіберілетін және алынатын ақпараттар сақтаулы компьютер. Оны пайдаланушы
адам өзіне ыңғайлы кез келген уақытта өз атына келіп түскен ақпаратын
жібере алады.
1.3. Ауқымды желілер
Егер басқа мекемеден мәліметтер алу (беру) жұмыстары жиі кездесетін
болса, онда модем сатып алып, компьютерлердің ауқымды желілерінің біріне
қосылу амалын қарастырған жөн.
Сонымен, компьютерді ауқымды желімен байланыстыру үшін модем сатып
алып, оны кез келген бір телефонға жалғау жеткілікті, бірақ оны қалай
пайдаланамыз?
6-сурет. Жалпы желі топологиясы.
Дүние жүзінде көптеген ауқымды компьютерлік желілер бар, бірақ
олардың арасында ең белгілі болып Internet, Sprint, Fidonet есептеледі.
Бұлардың кейбірі тек өз елдері маңында жұмыс істесе, кейбірлері бүкіл дүние
жүзін қамтиды. Бірақ барлық желілер бір-бірімен байланысқан, сол себепті,
мысалы, Glasnet желісіндегі біреудің адресін білсеңіз, оған басқа желіден
де хабар бере аласыз.
Ауқымды желі топологиясын қарайтын болсақ, ол күрделі граф тәрізді
деуге болады, ал оның түйіндерінде компьютерлер орналасқан. Жалпы желі
құрамында почта сервері ретінде арнайы пайдаланылатын компьютерлер болуы
тиіс. Мұндай компьютерлер бірден бірнеше телефон каналдарымен қосылған,
сондықтан олардың құрамында да бірнеше модем болады.
Әрбір адам да өз компьютерін жалпы желіге модем арқылы жалғайды.
1.4. Қайда хабарласу керек
Ауқымды желіге қосылу үшін алдымен қажеттісін таңдап алып, сол желіге
байланыстыруды жүргізетін фирмаға телефонмен хабарласу керек. Желіні таңдау
тәсілі әртүрлі жолдармен жүргізіледі.
Ауқымды желілер ақылы және тегін пайдаланылатын тораптарға бөлінеді.
Ақылы желі почтаны жылдам жеткізіп, жоғары деңгейде қызмет көрсетеді.
Ал тегін желі, әрине, шектеулі мүмкіндіктерімен жұмыс жасайды. Біз осы
екеуінен өзімізге керектісін таңдап алуға тиіспіз. Бірақ ақылы желілер құны
онша жоғары болмайды.
Ақы төлей алмайтын жағдайда Fidonet тегін желісіне қосылған жөн. Ол
үшін модем арқылы кез келген хабарландыру шығатын электрондық тақтаға
(BBS) телефон соғып, сол жүйенің операторымен хабарласу керек. Желіге
қосылу ережелері де ВВS электрондық тақтасында мәтіндік файл түрінде
жазылып тұрады. Жүйе операторы сізді Fidonet ауқымды желісіндегі өз
түйініне қосады немесе басқа бір түйінді ұсынуы мүмкін.
Көптеген компьютер мен программалық жабдықтар сататын фирмалардың
жарнамалары жиі шығып тұрады. Солардың жарнамаларынан хабарландыру
шығаратын электрондық тақта телефонын тауып алып, модем арқылы хабарласу
керек.
1.5. Жергілікті және ауқымды желілердің кірігуі
Жергілікті желі мен ауқымды желілерді кіріктіретін программалық
жабдықтары бар. Мұндай жергілікті желінің бір компьютері телефон
бағдарлауыш (бірнеше модемі бар) арқылы ауқымды желіге қосылады. Осындай
желінің кез келген компьютері телефон бағдарлауыштарында орнатылған модем
арқылы бөлек телефонға жалғаудың да қажет емес екені осыдан көрініп тұр.
2. Желіге қосылған компьютерлермен байланыс жасау мүмкіндіктері
Windows 9598 операциялық жүйесі электрондық почта арқылы басқа
компьютерлермен байланыс жасау мүмкіндігін береді. Хабарламалар жазуға,
оларды бумаларға сақтауға және Internet желісі арқылы жөнелтуге, сондай-ақ
басқа электрондық почта программалары арқылы хабарлама қабылдауға,
жөнелтуге болады.
2.1 Мicrosoft Exchange программасы көмегімен электрондық почтамен жұмыс
істеу
Электрондық хабарламалар құру және жөнелту
Мicrosoft Exchange көмегімен хабарламалар жөнелту үшін, компьютер
модем немесе телефон арнасы арқылы электрондық почта қызметімен
байланыстырылған болу керек. Электрондық хабарламаны құра отырып, Мicrosoft
Exchange арқылы оны жөнелту тәсілін таңдау қажет. Егер компьютер жергілікті
желіге қосылған болса, онда Мicrosoft Mail Office Vision немесе CC.Mail
программалық жасақтарының бірін қолдануға болады.
Электрондық хабарлама жазып, оны жөнелту үшін, жіберетін адамның
электрондық адресін білу қажет. Оны адрестік кітаптан тексеруге немесе
табуға болады. Адресті дұрыс жазғаннан кейін ғана Мicrosoft Exchange
көмегімен электрондық қызметпен байланысып, хабарламаны жөнелтуге болады.
Электрондық хабрлама құру
Электрондық почта арқылы өз адресіңізге хабарлама құру және жөнелту
үшін:
Жұмыс үстеліндегі Құрамындағылар (Входящие) белгішесіне тышқанды екі рет
шертіңіз. Мicrosoft Exchange программасы іске қосылып экранда
Құрамындағылар терезесі ашылады
1. Саймандар тақтасындағы Хабарлама құру (Создать сообщение) батырмасында
тышқанды шертіңіз. Жаңа хабарлама (Новое сообщение) терезесі ашылады.
2. Жаңа хабарлама терезесінде Кімге (Кому) өрісінде өзіңіздің желілік
атауды теріп жазуға да болады.
3. Терезенің төменгі жағында жұмыс алабына хабарлама теріңіз.
2.2 Хабарлама жөнелту
Мicrosoft Exchange көмегімен құрылған хабарламаны Internet желісі
немесе басқа кез келген электрондық қызмет арқылы жөнелтуге болады. Бұл
жаттығуда хабарламаны Мicrosoft Mail қызметі арқылы жөнелтесіз.
1. Жаңа хабарлама (Новое сообщение) терезесінде саймандар тақтасындағы
Жөнелту (Отправить) батырмасында тышқанды шертіңіз. Мicrosoft
Exchange программасы адрестік кітаптан Қабылдап алушылар (Получатель)
аттарын іздей бастайды. Егер адрес табылмаса, хабарлама Шығатындар
(Исходяшие) бумасына орналасады. Келесі жолы электронды почта
қызметімен байланыс жасау кезінде хабарлама жөнелтіледі. Егер қабылдап
алушының адресі адрестік кітаптан табылмаса, Аттарды тексеру (Проверка
имен) сұхбат терезесі ашылады. Осы терезеде дұрыс адресті табуға
немесе жаңа адресті теріп жазуға болады.
2. Қабылдап алушының адресі анықталған соң, осы терезеде Сервис-Почта
жеткізу (Сервис-Доставить почту) командасын орындаңыз. Егер сіздің
компьютеріңізде басқа да электрондық қызметтер орнатылған болса, осы
менюдегі Мicrosoft Mail қатарын шертіңіз.
Адрестік кітаппен жұмыс істеу
Мicrosoft Exchange програмасы электрондық почтаны тұтынушылардың
адрестері мен аттарын сақтау мүмкіндігін береді. Адрестік кітапта (Адресная
книга) электрондық хабарлама жіберетін адрестер тізімі тұрады. Бір
хабарламаны бірнеше адреске жөнелту үшін, адрестік кітаптан олардың
адрестерін ерекшелеу жеткілікті.
Егер компьютер корпоративті немесе жергілікті желімен
байланыстырылса, бірнеше адрестік кітаппен қатынас жасауға болады. Әдетте
жергілікті есептеуіш желіде оны қолданатын барлық тұтынушылардың адрестері
жазылған жүйелік администратор құрылған ортақ адрестік кітап болады. Ортақ
адрес кітабында жаңа адрес қосу, өшіру әрекеттерін тек желі администраторы
кітабыңызды (личная адресная книга) құра аласыз, бұл кітапқа өзіңізге
қажетті жаңа адресті қосу немесе өшіру, ортақ адрес кітабынан көшіру
әрекетін орындай аласыз.
Адрестік кітаптың көмегімен адресті тексеру
Қабылдап алушының атын тексеру үшін:
1. Жаңа хабарлама- Мicrosoft Exchange (Новое сообщение- Мicrosoft
Exchange) терезесіндегі Кімге (Кому) өрісінде хабарлама жібергіңіз
келетін тұтынушы атынан алғашқы әріптерін теріп жазыңыз да, саймандар
тақтасындағы Аттарды тексеру (Проверить имена) батырмасында тышқанды
шертіңіз. Осы кезде Аттарды тексеру сұхбат терезесі ашылады. Бұл
сұхбат терезесі Мicrosoft Exchange хабарламасын жөнелту кезінде
қабылдап алушының аты табылмаған кезде ашылады.
2. Көрсетілген адресті басқаға ауыстыру (Заменить указанного адреса
другим) тобындағы тізімнен басқа атты ерекшелеп алып, ОК батырмасында
тышқанды шертіңіз. Егер тізімде бірде бір ат жоқ болса, Басқа аттар
(Другие имена) батырмасына тышқанды шертіңіз. Егер адрестік кітаптан
керекті атын тапсаңыз, Аттарды тексеру сұхбат терезесінде Жаңа адрес
құру (Создать новый адрес) опциясын іске қосып, жаңа атты және оның
адресін теріп жазыңыз.
3. Жаңа хабарлама - Мicrosoft Exchange терезесін жабыңыз.
4. Жұмысты аяқтау сұхбат терезесі Жоқ (Нет) батырмасына тышқанды
шертіңіз.
Хабарлама қабылдау
Егер компьютер жергілікті желіге қосылған болса, Мicrosoft Exchange
программасы келіп түскен жаңа хабарламаны үнемі тексеріп отырады. Үнсіз
келісім бойынша тексеру әрбір он минут сайын жүргізіледі, бұл уақыт
аралығында қалауымызша өзгертуге болады. Жаңа хабарлама келуін өз бітімінше
де (вручную) тексере аламыз. Тек электрондық почта қызметі мен жұмыс істеу
кезінде жұмыс осылай атқарылады.
Жаңа хабарламалардың келіп түсуін тексеру
Сервис –Почтаны жеткізу (Сервис–Доставить почту) командасын
орындаңызда, ашылған менюден Мicrosoft Mail командасын таңдаңыз. Осы
команда орындалған соң, Мicrosoft Exchange клиенті келіп түскен хабарлама
бар жоғын тексереді де, бар болса оны сол компьютерге көшіреді.
Электрондық хабарламаларды оқу
Жаңа хабарламалар Мicrosoft Exchange программасынын компоненті болып
саналады Жеке бумалар (Личные папки) бумасына орналасады. Хабарламаны оқу
үшін оны ашу керек. Бірнеше хабарламаны Түр (Вид) менюінің Алдындағылар
(Предыдущие) және Келесілер (Следуюшие) командаларының немесе саймандар
тақтасындағы дәл осылай аталатын батырмалар көмегімен оқуға болады.
Мicrosoft Exchange программасы іске қосылған мезетте автоматты түрде
Құрамындағылар (Входяшие) бумасы ашылады.
Хабарламаны оқу және баспаға шығару
1. Мicrosoft Exchange терезесінде Құрамындағылар бумасының белгішесінде
тышқанды екі рет шертіңіз.
2. Оң жақ терезедегі оқығыңыз келетін хабарламалардың бірінде тышқанды
екі рет шертіңіз.
3. Егер компьютерге принтер қосылған болса, саймандар тақтасындағы
Баспаға шығару (Печать) батырмасында тышқанды шерту арқылы, осы
хабарламаны қағазға басып шығаруға болады. Хабарлама терезесін
жабыңыз.
2.3 Хабарламаларды бумаларға топтауды ұйымдастыру
Хабарламалар көп келіп түскен кезде, олардың әрқайсысының мазмұнын
есте сақтау қиындайды. Сондықтан келешекте қажет болатын хабарламаларды
тақырыптарына немесе ортақ параметрлеріне қарап топтап қойған ыңғайлы.
Хабарламаларды реттеудің ең оңай жолы – оларды бумаларға топтап жазу.
Өшірілмейтін хабарламаларды арнайы бір бумаға жазып отырған тиімді.
Оқылмаған хабарламалар (непрочитанные сообшения) жазылған буманың аты
жартылай қарайтылған қаріппен (жирным шрифтом) ерекшеленіп тұрады.
Жаңа бумалар құру үшін:
1. Жеке бумалар (личные папки) белгішесінде тышқанды екі рет шертіңіз.
2. Файл – Бума құру (Файл –Создать папку) командасын орындаңыз.
3. Бума құру терезесінде Жоба деп теріп жазып, Enter пернесін басыңыз.
4. Жоба бумасын ашыңыз. Файл –Бума құру командасын орындап. Презентация
деп теріп жазыңыз. Дәл осылай, Жоба бумасының ішінде Сынып және Мен
бумасын құрыңыз.
Хабарламаны өшіру
Өшірілген хабарламалар Өшірілгендер (Удаленные) бумасында орналасады.
Осы Өшірілгендер бумасын тазартпайынша өзгертілген хабарламалар сақталып
тұрады. Бұл бумада орналасқан хабарламалар қайтадан қалпына келтіруге де
болады. Ал бұл бумадан өшірілген хабарламаларды қайтадан қалпына келтіре
алмаймыз.
Мicrosoft Exchange программасының параметрлерін программадан шығу
кезінде Өшірілгендер бумасы автоматты түрде тазартатындай етіп
тағайындау мүмкіндігі бар. Ол үшін:
1. Мicrosoft Exchange терезесінде Жоба бумасының белгішесін ерекшелеп,
саймандар тақтасындағы Өшіру (Удаление) батырмасында тышқанды
шертіңіз. Мicrosoft Exchange терезесінде Өшірілгендер (Удаленные)
бумасының белгішесінде тышқанды шертіңіз.
2. Осы терезедегі жаңа орналастырылған хабарламаның белгішесін ерекшелеп,
саймандар тақтасындағы Өшіру батырмасында тышқанды шертіңіз.
3. WINDOWS 98 операциялық жүйесінің желілік қоршаудағы мүмкіндіктері
Мәліметтерді өңдеуге арналған ірі жоғары тиімді жүйелерді құру есептеу
техникалық құрылғыларды біріктіруге байланысты, жеке мекемелерге және оның
қарамағындағы бөлімдерге қызмет ететін әртүрлі байланыс құрылғылардың
көмегімен бір есептеу жүйесіне біріктірілген бірнеше компьютерлермен
жұмысты қамтамасыз етеді.
Желі (Сеть) дегеніміз ресурстарды (дисклер, файлдар, принтерлер,
коммуникациялық жабдықтар) ортақ пайдалану мүмкіндігін беретін, жеке
компьютерлерді біріктіру. Желі жұмыс жасауы үшін бір-бірімен сымдар арқылы
байланысқан жұмыс станциялары (жеке компьютермен желілік тақша) және
желілік программалық жасақ болуы қажет. Желі көмегімен оған қосылған кез
келген компьютер ақпараттарды көруге болады.
Желінің екі түрі бар: клиент-сервер және бір-рангілі желілер, яғни
дәрежелері бірдей (равноправные). Желіде дәрежелері бірдей түйінді (per-to-
per) барлық жұмыс станциялары желілік ресурстарды бірдей қолдана алады,
оларда ақпараттарда және ресурстарда бөлуді бақылап отыратын ортақ сервер
компьютер жоқ.
Сервер-ортақ пайдалануға арналған барлық ресурстар қосылған
компьютер. Ортақ ресурсты пайдалану үшін, сервер іске қосулы және ортақ
пайдаланылатын ақпарат ашық болу қажет. Серверге принтерлер, модем, ортақ
қолданбалы программалар (мысалы, электрондық почта), факстар және т.б.
қосылады. Желіде атқарылатын жұмыстың көп бөлігін сервер атқарады.
Клиент-сервер желі бар ресурстарды максималды қолдану мүмкіндігін
береді. Әдетте сервер басқа компьютерлерге қарағанда жылдам жұмыс істеумен
және жадының өлшемі көп болуымен, қатты дискідегі орынның көптігімен
ерекшеленеді. Мұндай желідегі барлық ресурстар – жинақтаушылар
(накопители), принтерлер, модемдер, CD-ROM дискі жетегі серверге қосылады.
Ресурстармен жұмыс жасау үшін алдымен сервермен байланысу қажет.
Дәрежелері бірдей түйінді желілерде басқару үшін жеке компьютер
белгіленбейді, мұнда әрбір жұмыс станциялары басқалары үшін сервердің
қызметін атқара береді. Мысалы, бір компьютерге принтер, басқасына компакт-
дискіге арналған дискжетек қосылуы мүмкін. Егер мүндай желі Windows 98
операциялық жүйесінде жұмыс жасаса және перийфериялық жасақ ортақ ресурс
ретінде анықталса, онда желідегі әрбір пайдаланушы адам осы ресурстардың
барлығын пайдалана алады. Бірақ егер принтер қосылған компьютер іске
қосылмай тұрса, желі арқылы баспаға шығара аламыз. Бірдей дәрежелі түйінді
желіні құру өте жеңіл және байланысқан компьютерлер мәселелерін тиімді
шешеді.
Желінің бұл түрінің де өзіндік қасиеттері бар және бір-бірімен
байланысты қолдануға болады.
Windows 98 құрамында жергілікті (локальный) және кең ауқымды
(глобальный) желімен жұмыс жасау мүмкіндігін беретін компоненттер бар.
3.1. Windows операциялық жүйесінің желілік компоненттері
Windows 98 операциялық жүйесінің желілік жұмыстары мынандай
компоненттерден тұрады:
1. Адаптер - желілік архитектураның ең төменгі деңгейі. Ол желілік сым мен
Windows операциялық жүйесінің байланысын қамтамасыз етеді.
2. Клиент – компьютердің ортақ ресурстарға (принтерге, бумаларға) қосылуын
қамтамасыз етеді және анық бір желілік операциялық жүйемен жұмыс жасауға
мүмкіндік береді. Егер желіге Windows 98 операциялық жүйесімен жұмыс
жасайтын компьютерлер қосылған
болса, онда Client For Microsoft Nerworks (MSN) орнату керек. Егер желіде
Novell NetWare сервері болса, Clientfor NetWare Networks программасын
қолдану қажет. Ал Windows тобындағы жұмыстар қолданылатын болса және
Novell сервері қосылса онда программалық жабдықтың екеуінде орнату керек.
3. Желілік тақша (Сетевая плата) – компьютерлерді желіге қосуға арналған
арнайы құрылғы (устройства, обеспечивающее физическое подключение
компьютера к сети).
4. Хаттама (Протокол) – желідегі компьютермен қатынас жасауға арналған
арнайы тіл. Желідегі компьютерді іздеу тәсілдерін және мәліметтерді беру
тәртібін анықтайды. Өте кең таралған IPXSPX, TCPIP және Net BLOS
хаттамалары болып табылады. Windows 98 осы хаттамалардың барлығын
пайдалана алады (имеет внутреннюю поддержку для всех этих протоколов).
5. Опрерациялық жүйе қызметі (Служба ОС) –компьютерлердің барлық
ресурстармен жұмыс жасауын ұйымдастырады және компьютерге орнатылған
қатты дисклер мен принтерлерді желідегі басқа түйіндермен бірге
пайдалануды қамтамасыз етеді. Сонымен бірге, ол желілік администраторға
жұмыс станциясындағы программалық және ақпараттық хаттаманы басқару
мүмкіндігін береді.
Желіге қосу кезінде компьютер жөнінде компьютер толық мағлұмат алу
үшін, Желі (Сеть) сұқбат терезесінде оның параметрлерін енгізу қажет:
1. Желі (Сеть) сұхбат терезесінде ”Конфигурация” астарлы бетінде
компьютердің конфигурациясын енгізу керек.
2. Компьютер астарлы бетіндегі енгізу қатарына желіге қосылу кезінде
компьютерге берілетін атауды, жұмыс тобының атын және сол компьютерге
қысқа сыйпаттама беру қажет.
Басқа адамдар сіздің компьютерге қосылған ресурсты пайдалана алу үшін,
рұқсат беру құқығын (право доступа) орнату керек. Мысалы, өз
компьютеріңіздегі кейбір бумаларды желідегі барлық компьютерде пайдалана
алатындай, ал кейбір өзіңіз ғана аша алатындай етіп жасауға болады.
Ақпаратты барлық адамдар көретіндей, тек өзіңіз ғана өзгерте алатындай ету
мүмкіндігі бар. Бұл параметрлерді де Желі (Сеть) астарлы бетінде тағайындай
аламыз.
3.2 Желіге қосылу мүмкіндіктері (Вход в сеть)
Жұмыс станциясындағы басқа компьютерлерден айыру үшін, желіде жұмыс
істейтін әрбір компьютердің атауы болу қажет. Компьютердің атауы 15
символдан тұруы мүмкін және арасында бос орын болмауы керек.
Топтың атын оған қосылған компьютерлерге байланысатырып беруге болады.
Жұмыс тобы (Рабочая группа) өрісінде бұрын берілген атты немесе жаңа ат
енгізуге болады.
Желідегі өз компьютеріңіздің атауын көру үшін:
1. Бас менюдегі Баптау, Басқару тақталары (Настройка, Панель управления)
командасын орындаймыз.
2. Басқару тақталары (Панель управления) терезесіндегі Желі (Сеть) шарт
белгісінде тышқанды екі рет шертеміз. Желі сұқбат терезесі ашылады.
Компьютер астарлы бетіне көшеміз.
3. Компьютердің аты (Имя компьютера) өрісінде компьютерге берілетін
атты теріп жазамыз. Кез келген атты жазуға болады. Мысалы, Студент
1,Сектор 3, Comp 3 т.с.с.
4. Жұмыс тобы (Рабочая группа) өрісінде компьютер кіретін топқа
берілетін атты жазамыз, мысалы 10-класс 1- топ, т.с.с.
5. Компьютерге сипаттама (Описание компьютьера) ешнәрсе жазбауға да
болады.
6. Желі сұқбат терезені жабу үшін ОК батырмасын шертеміз.
Әдетте желімен жұмыс жасау үшін, пароль және регистрация нөмірі
қолданылады. Жүйеге кіру тәсілі Желі (Сеть) сұқбат терезесінде анықталады.
Конфигурация астарлы бетіне көшіп, Желіде жұмыс істеу тәсілдері
(Способ входа сеть) тізімінде тышқанды шерту керек. Желімен жұмыс жасау
тәсілінің тізімі ашылады:
Microsoft желілерінде арналған клиент (Клиент для сетей Microsoft).
Бұл параметрді тағайындау арқылы, бірдей дәрежелі түйінді Windows желісіне
қосыла аламыз.
NetWare желілеріне арналған клиент (Клиент для сетей NetWare). Бұл
параметр Novell желісіне қосылу үшін қолданылады.
Әдеттегідей Windows- қосылу (Обычный вход в Windows). Осы параметр
таңдалған кезде, желіге қосылу әрекеті орындалмаса, қате жөнінде ешқандай
хабарлама шықпайды.
3.3 Компьютерлік желіге қосылған ресурстарды анықтау
(Просмотр ресурсов в компьютерной сети)
Егер компьютер желіге қосылған болса, жұмыс үстелінде Желілік қоршау
(Сетевое окружение) шарт белгісі көрініп тұрады (,3-сурет). Желілік қоршау
шарт белгісі компьютерлік желіге қосылған ресурстарды анықтау мүмкіндігін
береді:
1. Желілік қоршау (Сетевое окружение) шарт белгісінде тышқанды екі рет
шертіңіз. Осы мезетте желіге қосылған компьютерлер мен серверлер шарт
белгісі көрініп тұратын. Желілік қоршау терезесі ашылады (4-сурет).
2. Тұтас желі (Вся сеть) шарт белгісінде тышқанды екі рет шертіңіз. Егер
сіздің компьютер желіге қосылмаған болса, онда қате жөнінде хабарлама
шығады.
3. Өзіңіз байланыс жасағыңыз келетін компьютердің, мысалы Alma шарт
белгісінде тышқанды екі рет шертіңіз.
4. Келесі ашылған терезеден өзіңіз жұмыс жасай алатын осы компьютерде
сақтаулы тұрған ақпаратар тізімін көре аласыз.
1-сурет. Желілік сұқбат терезесінің Конфигурация астарлы беті.
5. Оқығыңыз келетін буманың шарт белгісінде тышқанды екі рет шертіңіз.
Келесі ашылған терезеде буманың мазмұны көрінеді.
6. Осы әрекеттерді қайталай отырып, желіге қосулы тұрған әрбір
компьютердегі ақпараттарды оқи аламыз. Ашылған терезедегі құжаттың немесе
буманың шарт белгісін өзіңіздің жұмыс үстеліне тышқанды ұстаулы күйінде
жылжытып көріңіз. Осы кезде бұл ақпарат таңдап алынған компьютерден сіздің
компьютеріңізге көшіріледі. Егер бұл ресурспен жұмыс жасауға рұқсат жоқ
болса, экранға ол жөнінде хабарлама шығады.
7.Барлық ашулы тұрған терезелерді жабыңыз.
2-сурет. Желілік сұқбат терезесінің Компьютер астарлы беті.
3-сурет. Жұмыс үстеліндегі Желілік қоршау шарт белгісі.
Желідегі компьютерге сақталған ақпараттармен жұмыс істеу үшін, сол
компьютердің шарт белгісінде тышқанды екі рет шерту қажет. Осыдан кейін.
Менің компьютерім (Мой компьютер) немесе Сілтеуіш (Проводник) терезесінде
сол компьютердегі дискілердің тізімі шығады, қажетіне қарай кез келген
ақпаратты компьютеріңізге көшіруге немесе оқуға болады.
4-сурет. Желілік қоршау сұқбат терезесі.
3.4 Ресурстарды ортақ пайдалану жағдайын жасау
(Предоставление в совместное использование ресурсов)
Бірдей дәрежелі Windows 98 желісіне қосылған компьютерлерде дискілдерді,
жеке бумаларды (каталогтарды), принтерлерді ортақ пайдалану жағдайын
жасауға болады. Сіздің компьютердегі қатты дискімен немесе лазерлі
принтермен басқа компьютерде отырып жұмыс жасауға мүмкіндік алу үшін:
1. Бас менюдегі Баптау – Басқару тақталары (Настройка – Панель управления)
командасын орындаймыз.
2. Желі (Сеть) шарт белгісінде тышқанды екі рет шертіңіз. Желі сұқбат
терезесі ашылады, Конфигурация астарлы бетіне көшіңіз (1-сурет).
а) Орнатылған компонентердің тізімінде Microsoft желісіндегі файлдар
және принтерлермен жұмыс істеу қызметі (Служба доступа к файлам и
принтерам сетей Microsoft) қатары жоқ болса, Қосу (Добавить)
батырмасына тышқанды шертіңіз. Қызмет (Служба) қатарына тышқанды екі рет
шертіңізде, Microsoft желісіндегі файлдар және принтермен жұмыс істеу
қызметі (Служба доступа к файлам ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломдық жұмыста Ақпараттық желілерді оқу үрдесіне пайдалану тақырыбы
қарастырылған. Жұмыс үшбөлімнен тұрады. Негізгі бөлімінде Ақпараттық
желілер бойынша теориялық мағлұматтар, практикалық бөлімінде жаттығу
жұмыстарына тапсырмалар мен әдістемелік нұсқаулар берілген. Ал әдістемелік
бөлімінде сабақ өткізу жоспары көрсетілген.
А н н о т а ц и я
В дипломной работе рассматривается тема ”Применеие информационных
сети в учебном процессе”. Работа состоит из трех частей. В основной части
работы дается теоретические сведения о информационной сети, в практической
части даны задания для практических работ с методическими указаниями.А в
методической части дано план работы проведения урока.
Жоспар:
Кіріспе 8
Негізгі бөлім 10
1. Компьютерлік желілер 10
1.1. Желілердің түрлері 14
1.2. Жергілікті желілер 15
1.3. Ауқымды желілер 22
1.4. Қайда хабарласу керек 23
1.5. Жергілікті және ауқымды желілердің кірігуі 24
2. Желіге қосылған компьютерлермен байланыс жасау 24
мүмкіндіктері
2.1 Мicrosoft Exchange программасы көмегімен 24
электрондық почтамен жұмыс істеу
2.2. Хабарлама жөнелту 25
2.3. Хабарламаларды бумаларға топтауды ұйымдастыру 28
3.WINDOWS 98 операциялық жүйесінің желілік қоршаудағы 29
мүмкіндіктері
3.1. Желілік қоршаудың компоненттері. 31
3.2 Желіге қосылу мүмкіндіктері 32
3.3 Компьютерлік желіге қосылған ресурстарды анықтау 33
3.4 Ресурстарды ортақ пайдалану жағдайын жасау 36
3.5 Ортақ пайдаланатын файлдар мен принтерлер мен жұмыс 38
істеуді басқару
3.6 .Ресурстар деңгейінде берілген рұқсатты басқару 39
3.7. Бумаға рұқсат құқығын анықтау 41
3.8 .Пайдаланушы адамдар деңгейіндегі рұқсатты басқару 43
3.9 .Пайдаланушылардың рұқсат құқығын анықтау 45
3.10 Тұтас дискіні ортақ пайдалану 46
3.11 .Бумаларды ортақ пайдалану 46
Өзіндік жұмыс 47
Практикалық бөлім 50
Әдістемелік бөлім 61
Қорытынды. 76
Әдебиеттер 77
Кіріспе
Информатиканың негізгі міндеті өмірді ғылым жаңалықтармен
байланыстыру болса, бұл байланыс үшін интеллектуалды оқыту жүйелері,
оқытуға арналған программалық жасақтар, автоматты оқыту жүйелері,
электрондық кітаптар, компьютерлік желі, т.б. қолданылады. Осындай жаңа
ақпараттық технологиялардың көмегімен әлеуметтік басқару жүйелерін
өркендетуге, жақсартуға болады. Информатика ғылым ретінде ақпараттық
процестердің жалпы заңдылықтарын қарастырады. Информатиканың қолдану
обьектісі - ғылым мен адам өмірінің сан қилы салалары болып табылады,және
бұлар үшін информатика жаңа ақпараттық технологиялар көзі болып табылады.
Жаңа ақпараттық технологиялардың дамуын электрондық почтасыз, байланыс
желілері мен ақпараттық коммуникацияларсыз көзге елестету мүмкін емес.
Қазіргі таңда компьютерлік желі адам өміріндегі мамандық ретінде де
тұрмыстық жағдайларына да терең еніп бара жатыр.
Компьтерлік желі дегеніміз – ақпараттық, есептеу, оқу жұмысы тағы
басқа мәселелерді бірге шешу үшін бірнеше электрондық машиналарының (ЭЕМ)
бірігуі.
Желі туралы білу, онымен жұмыс істей алу көптеген адамдарға қажет
болып отыр. Компьютерлік желі және ақпараттық өңдеудің желілік
технологиялары жаңа ақпараттық жүйелерді құрудың негізі болып қалды.
Компьютерлер көмегімен жасалынатын және өңделетін ақпараттар көлемі
де өсіп жатыр. Осыған байланысты бір компьютерден екіншісіне ақпаратты беру
мәселесі пайда болды. Бұл мәселе компьютерлерді есептеуіш желілерге
біріктірудің көмегімен шешіледі. Бір ғимаратта, бір бөлмеде немесе бір-
бірінен 1-2 км қашықтықта орналасқан компьютерлерді жергілікті есептеуіш
желіге біріктіруге болады. Жергілікті (Локальный) желі – бірнеше
компьютерлердің және түрлі пайдаланатын құрылғылардың тобы. Олар бір-
бірімен байланыс каналдары немесе сымдар (кабельдер) көмегімен
байланыстырылады және солар арқылы ақпараттар алмасады.
Жергілікті (Локальный) желіні пайдалану арқылы;
- компьютерлер арасында берілгендермен алмасу,
- берілгендерді ұжымдық түрде өңдеу,
- програмалық қамтамасыздандыруды бірігіп пайдалану,
- қажетті құрылғыларды біріккен түрде пайдалануды қамтамасыз етеді.
Компьютерлерді жергілікті желіге біріктіру үшін желіге қосылатын
әрбір компьютерге желі адаптері (желі бақылаушысы) қойылады және
компьютерлерді, басқа құрылғыларды электрлік сымдермен біріктіру керек.
Желі адаптері компьютерлерге жергілікті желілерден информацияны алуға және
оны жіберуге мүмкіндік береді. Компьютерлерді сымдік біріктіруді
ұйымдастыру компьютерлер санынан және олардың бір-бірінен қашықтықтан
тәуелді.
Дипломдық жұмыстың теориялық бөлімінде желілер, олардың түрлері және
осы желілерді қалай қосу және олардан пайдалану жолдары туралы теориялық
мағлұматтар берілген. Сонымен қатар бүкіләлемдік желі – Интернет тақырыбы
қарастырылған. WWW (бүкіл дүние жүзілік өрмек)–тің атқаратын қызметі және
оны жүзеге асыру мүмкіндіктері көрсетілген ал практикалық бөлімінде
жаттығу жұмыстарына тапсырмалар берілген.
Жұмыстың әдістемелік бөлімінде Компьютерлік желілер және Ауқымды
компьютерлік желі, Интернет тақырыптарына сабақ өткізу жоспарын құрылып
көрсетілген.
Негізгі бөлім
1. Компьютерлік желілер
Көптеген фирмалар шығарып жататын желі адаптерлерінің толып жатқан
түрлері бар. Желі адаптері қызмет істеу топологиясына қарай екі топқа
бөлінеді: шиналық және жұлдыз тәрізді.
Шоғырланған сымдар арқылы байланысатын шиналық топологияның негізгі
кемшілігі – сым үзілсе, желі түгелдей жұмыс істемей қалады.
Ал жұлдыз тәрізді топологияда әрбір компьютер өз сымымен жеке
қоректену блогы бар таратқыш құрылғыға (ол да компьютер) жалғанады. Мұнда
бір сым үзілгенмен, тек бір жұмыс станциясы ғана істен шығады да, желі
қалған станциялармен жұмыс істей береді. Шиналық топологияға қарағанда,
мұндағы зиян әлденеше рет төмен.
Желілер топологиясының бұданда күрделі варианттары бола береді.
Мысалы, желі бірнеше шиналық топология сегменттерінен және бірнеше жұлдыз
тәрізді тармақтардан құрылуы мүмкін.
Жергілікті желілерді, пайдаланатын программалық жабдықтарына қарай
екіге бөлуге болады:
Бірінші топ – арнаулы файл. Серверлер бөлініп берілген желілер.
Жергілікті желілерде компьютерлердің жұмысын координациялау үшін
арнайы компьютер – сервер бөлініп беріледі. Сервер бөлініп алынатын
ресурстар – принтерлер, сыртқы жады, берілгендер базасын қолдануды
басқарады. Серверлер қайсыбір берілгендер базасымен интенсивті түрде
бірігіп пайдаланғанда немесе 20 –дан аса компьютерлерді желіге біріктірген
кезде өте қажетті. Мұнда арнаулы программалық қамтамасыздандыру – желілік
ОЖ (Novel NetWare, Windows NT Server, IBM Lan Manager) ісіне қосылады. Ол
жұмысшы станцияларынан келіп түскен сұраныстардың сенімді және нәтижелі
өңделуін қамтамасыз етеді, серверлік дискілерді және желі принтерлерін
бөліп отырады, әрбір жеке компьютер иесіне желі ресурстарын пайдалануды
қамтамасыз етеді.
Мұнда жеке компьютерлер бір-бірімен емес тек файл-сервермен
байланысады. Мысалы, олар файл-сервер дискісіне мәліметтер жаза алады
немесе басқалар жазған файлдарды оқи алады және де желі принтерлеріне мәтін
басып шығарады. Жұмыс станциялары арасында мәліметтер алмасу, файл-
серверлерді айланып өту арқылы практика жүзінде іске асырылмаған.
Яғни жұмыс станциялары керек кезінде мәліметтерді мәліметтер базасының
басқару жүйесі орналасқан серверден сұрап, оның дискісінен алып отырады.
Яғни дискінің көлемі үлкен болу керек.
Екінші топ – бір рангілік желілер. Мұнда файл-сервер немесе баспа
сервері ретінде пайдаланылатын жеке компьютер болмайды. Кез келген
станцияда отырған адам өз компьютерін сервер ретінде пайдаланып, басқа
компьютерлермен мәліметтер алмаса береді, құрылғыларында ортақтастыру
мүмкіндігі бар. Бір рангілік желі компьютерлер арасындағы мәліметтер алмасу
жиі және үлкен көлемде жүргізілгенде өте ыңғайлы. Бірақ мәліметтер алмасу
тек файлдарды алу, берумен шектелмейтіні есте болсын.
Жергілікті желілерде тұтынушының нәтижелі жұмыс атқаруы үшін қосымша
программалық қамтамасыздандыру пайдаланады.
Электрондық почта - алыстан ену құралдары (жергілікті желіге модем
арқылы қосылу), топтық жұмыс жасау құралдары.
Желідегі бір компьютер почталық сервер ролін атқарады. Ол хаттарды
қабылдап, оларды адресаттар почта жәшігіне соларды немесе әркімнің сұрауы
бойынша келген хат беріледі және қабылдап алған почта басқа желілерге
жөнелтіледі. Әртүрлі компьютерлер мен жергілікті желілерді телефон арқылы
байланыстыра отырып, электрондық почтаны жер шарының кез келген нүктесіне
жіберуге болады.
Жергілікті желілерді пайдаланудың жаңа түрі бейнелік конференция. Өз
бейнелерін көрсете отырып, конференцияға қатысу үшін әрбір компьютер иесі
бейне камера және дыбыстық адаптермен жабдықталуы тиіс. Арнаулы
программалар адам бейнесімен дыбысты жұмыс станциялары арасында оңай
таратады. Компьютерлік бейне конференциялар арқылы алыста отырып ақ,
мәжіліске қатысу мүмкіндігін аласыз.
Мысалы, мектепте 5 компьютер бар (компьютерлік кластағы компьютерден
басқа)
1-директор кабинетінде,
2-оқу тәрбие жөніндегі басқарманың кабиенетінде,
3-кітапханада,
4-мед пунктта,
5-қоймада.
Компьютерлерді жергілікті желілерге қосамыз. Сонда келесі жеңілдіктер
пайда болады: директор кез келген сұрақ бойынша мәліметтер ала алады және
оңай басқаруға мүмкіндік береді. Мектептегі маңызды роль атқаратын
құрылымдар бір-бірімен тікелей байланысқа шыға алады. Желіні сапалы
принтермен байланыстыруға болады.
Желі бойынша кез келген сұрақты желі администраторларынан немесе
осыған жауапты жанынан сұрап білуге болады. Мұндағы әрбір администратор –
қарапайым компьютер иесі, бірақ кез келген мәліметтер пайдаланушы адамдар
емес.
Ауқымды (глобальный) желілер қазіргі кезде жедел қарқынмен алға басып,
дамып келеді.
Ауқымды желілер бір-біріне үлкен қашықтықта орналасқан компьютерді
және жергілікті желілерді байланыстырады және әртүрлі экономикалық, ғылыми
– техникалық, индивидуалды, басқада информацияға, мәліметтер базасына еніп,
оны пайдалануға мүмкіндік береді. Мұндай жеңіл абоненттер арасындағы
байланыс телефон каналдары, радио байланысы, спутник байланыс жүйелерін
пайдалануға негізделген.
Мұндай байланыстыру желісін шағын не орташа фирмалар жасай алмайды.
Ауқымды желі құру үшін біраз қаражат керек, көптеген телефон каналдары, жер
серіктері арқылы байланысу мүмкіндіктері қажет.
Компьютерлік желілер жүйесінде цифрлық сигналды анологты түрге және
оны керсінше түрлендіретін модулятор және демодулятор құрылғылары – Модем
деп аталады.
Модем - ішкі және сыртқы болып екі түрге бөлінеді. Ішкі модем кәдімгі
адаптер тәрізді компьютер корпусы ішінде орналасады. Блокнот – компьютерде
де ішкі модем болады, олар қосымша қызмет факстер қабылдап, оларды жібере
де алады. Сыртқы модемдер қоректену блогы бар шағын корпусқа орналасып,
тізбекті адаптер портына сым арқылы қосылады.
Дүние жүзінде көптеген ауқымды компьютерлік желілер бар, бірақ
олардың арасында ең белгілілері болып Internet, Sprint, Relkom, Fidonet
есептеледі. Барлық желілер бір-бірімен байланысқан.
Ауқымды желі топологиясына қарайтын болсақ, ол күрделі график,
шырмауық тәрізді деуге болады, ал оның түйіндерінде компьютер орналасқан.
Жалпы желі құрамында почта сервері ретінде арнайы пайдаланатын компьютерлер
болуы тиіс. Мұндай компьютер бірден бірнеше телефон каналдарымен қосылған,
сондықтан олардың құрамында да бірнеше модем болады.
Екі компьютерді бір-бірімен байланыстырудың тағы бір тәсілі –
мәліметті тізбекті түрде жеткізу порты арқылы оларды сыммен (сыммен)
біріктіру. Бірақ мұндай байланыс өте жай жұмыс істейді және оның басқа да
кемшіліктері бар.
Ауқымды және жергілікті желілерін қолдану мақсаттары әртүрлі, бұл
екеуі де компьютерлік технологияның зор жетістіктері қатарына жатады.
1.1. Желілердің түрлері
Желілер түрлерінің көрнекті үлгісі – информатика кабинетінің
компьютерлік желісі. Мұндай көлемі бойынша кішігірім, бір, үй, ғимарат,
кәсіпорын аумағында жұмыс істейтін желілер жергілікті деп аталады. Аймақтық
немесе ауқымды деп аталатын басқа да желілер бар.
Қала облыс, ел ішінде орналасқан желілер аймақтық деп аталады. Егер
олар қайсы бір ұйымға немесе ұйымдар тобына қатысты болса, онда
корпоративтік деп аталады. Мысалы, Қазақстан Республикасының Ұлттық
банкінің желісі – Banknet, негізгі банктің компьютерлерін оның барлық
филиалдарының компьютерлерімен (аудандық бөлімшелерін қоса) біріктіреді.
Одан үлкен көлемдегі, бүкіл елдерге, құрлықтарға таралған желілер
ауқымды деп аталады. Олар корпаративтік те, жалпы да бола алады. Мысалы,
Интернет сияқты оларды кез келген пайдаланушыларға қызмет ету
мүмкіндіктері бар.
Компьютерлерді желіге олардың ресурстарын бірлесіп пайдалану үшін және
ақпаратпен алмасу үшін біріктіріледі.
Компьютерлердің ресурстары ақпараттық және техникалық болып бөлінеді.
Ақпараттық ресурстарға программалар және деректер, ал техникалық
ресурстарға – принтерлер, модемдер, сканерлер, график салғыштар кіреді.
Ақпаратты сақтау құралдары, CD-ROM, ZIP, DVD сияқтылар ақпараттық
ресурстарға кіреді. Олар программалар және деректер бар қапшықтар ретінде
қаралады. Оларға қосылу логикалық дискіге жасалғандай жүзеге асырылады.
Орналасқан компьютерлерінен ғана қол жеткізуге болатын ресурстар жергілікті
деп аталады. Желінің басқа компьютерлерінде де ашық компьютер ресурстары
ортақ немесе желілік деп аталады. Жергілікті және ортақ ресурстар
түсініктері шартты. Бұл – жергілікті ресурсты ортақ етуге болады және
керсінше, ортақ ресурсқа жергілікті мәртебесін беруге болады (яғни керсінше
пайдаланушыларға жолды жауып тастау) деген сөз.
Ортақ ресурстар орналасқан компьютер сервер деп аталады. Сервердегі
ақпаратқа жол ашатын және осы ресурстар пайдаланылатын компьютерлер
клиенттер немесе жұмыс станциялары деп аталады.
Есептеу желілері желілік операциялық жүйелер басқаруы мен жұмыс
істейді. Негізгі желілік операциялық жүйелерге Novell NetWare, Windows NT,
OS2 Warp UNIX кіреді Windows 95, 98 операциялық жүйелерінде құрамдас
желілік құралдар бар.
Желілік ОЖ пайдаланушыларға желінің бір компьютерінен басқасына
файлдар көшіруге, желінің бір компьютерінен басқасында орналасқан
деректерді өңдеуге, ал кейбір жағдайларда басқа компьютер жадында
орналасқан программаны қосуға мүмкіндік береді.
Компьютерлік желілерді қолдану мыналарды жүзеге асыруға мүмкіндік
береді:
❖ Ақпаратты өңдеу процесінің нақты бір компьютерден тәуелсіздігі;
❖ Желінің бір Дербес компьютерде(ДК) сақталу есебінен бір ақпаратты
қосарлау мүмкіндігінің жойылуы;
❖ Ақпараттың сақталу сенімділігінің жоғарлауы;
❖ Ақпаратты рұқсат етілмеген енуден қорғауды жақсарту;
❖ Ұйымның бөлімшелер мен қызметкерлер арасында жылдам, қағазсыз ақпарат
алмасу мүмкіндігі.
1.2. Жергілікті желілер
Компьютерлерді жергілікті желіге біріктіру (бірліктен бірнеше
жүздіктерге дейін) түрлі типті сымдер көмегімен, желілік карта немесе
желілік адаптер аталатын арнайы құрылғы арқылы жүзеге асады. Адаптер
компьютердің аналық тақшасындағы кеңейту столына қондырылады.
Компьютерлерді қосуға болатын көптеген әдістер бар. Компьютердің түрі
көбейген сайын әдістері де көбейюде. Әр қосылу – деректер үшін жаңа
маршрут. Желі топологиясы – бұл оның геометриялық пішіні немесе
компьютерлердің бір – біріне қатысты физикалық орналасуы. Желі топологиясы
түрлі желілерді салыстыру және жіктеу әдісін береді. Топологияның үш
негізгі типі бар (жұлдызша, сақина және шина).
Жұлдызша топологиясы бар желідегі барлық компьютепрлер орталық
компьютерлермен немесе концентратормен жалғастырылған.
Мұндай желідегі екі компьютер арасында тікелей қосылу болмайды.
1-суретте Жұлдызша топологиясы бар желі көрсетілген.
1-сурет. Жұлдызша топологиясы бар желі.
Мұндай жүйе қарапайым және тиімді, деректер пакеттері әр компьютерден
концентраторға бағытталады. Концентратор өз кезегінде пакеттерді тиісті
жеріне жеткізеді. Мұндай топологияның негізгі жетістігі мынада:
компьютерлер мен концентратор арасындағы жекелеген жалғағыштар істен
шыққанымен, бүкіл желі жұмыс істей береді.
Жұлдызша топологиясының кемшілігі оның негізгі жетістігінен
туындайды: егер концентратор бұзылса, онда ол бүкіл желіні түгел істен
шығарады.
Сақина топологиясына тән бір нәрсе – жалғағыштардың соңғы нүктесі
болмайтыны; деректер берілетін біртұтас сақина құрған (міндетті түрде
шеңбер емес) желі тұйықталған. Мұндай сақина бір нүктеден қозғау алған
деректер ақыр аяғында желінің басына барады.
Осындай ерекшеліктер деректер сақинада барлық уақытта бір бағытта
қозғалады. 2-суретте Сақина топологиялы желі мысалы көрсетілген.
2-сурет. Сақина топологиясы бар желі.
Сақинаның Жұлдызшадан бір ерекшелігі – оған барлық желілік
компьютерлер арасына үзіліссіз жол қажет, өйткені желінің бір желі істен
шықса, бүкіл желі тоқтап қалады. Сақинаның тағы бір осал жері – деректер
біреулердің желілік компьютері арқылы өтетіндіктен де, ақпаратты бөгде
ұстап қалуына мүмкіндік береді.
Шина топологиясы бір жеткізетін каналды, әдетте шина деп аталатын
коаксиялды сымді пайдаланады. Барлық желілік компьютерлер шинаға тікелей
қосылады.
Мұндай желінің үлгісі 3-суретте берілген.
3-сурет. Шина топологиясы бар желі.
Шина топологиясы бар желіде деректер екі бағытта бірдей жылжиды.
Сым - шинаның екі шетінде арнайы бұқтырмалар (терминаторлар) орнатылған.
Сақина жағдайындағыдай, желінің бір жеріндегі қосылудың бұзылуы жұмысты
бірден тоқтатады. Шина желісіндегі деректердің қауіпсіздігі Сақина
желісіндегідей, оның осал тұсы – бүкіл желінің деректері әр желілік
компьютерден өтеді.
Деректерді беру жылдамдығымен, оның құнына сәйкес өзгешеленетін
деректерді берудің түрлі технологиогиялары (тәсілдері) бар.Ең танымалдары:
Internet, ARCNET және IBM token ring.
Internet технологиясын 1973 жылы бір топ американ зерттеушілері Palo
Alto зерттеу орталығында жасады. Internet желілері жұлдызша түрінде де,
құрыла береді. Канал ретінде коаксиалды сым қолданылғанда, Internet желісі
шина сияқты кескінделеді. Егер есулі қос өткізгіш қолданылған болса,
Internet жұлдызша кескінделеді. ARCNET техналогиясы Datapoint Corporation
фирмасы 1968 жылы жасалған. ARCNET технологиясының желісі де, Internet
желісі сияқты, екі топология бойынша (жұлдызша немесе шина) құрала
алады.
Tokin Ring Жұлдызша топологиясы бойынша көп пайдаланушы кіруге
болатын станция аталатын IBM арнайы құрылғысымен (Multi-station Access
Unit, MAU) орталық хабар ретінде жұмыс істейді. Бірақ онымен байланысу үшін
әр компьютердің екі сымы бар, біреуі бойынша ол деректерді жібереді,
екіншісі бойынша – қабылдайды.
4-суретте Tokin Ring – тің IBM желісіндегі деректер маршруты
көрсетілген.
4-сурет. Tokin Ring желісі.
Осылайша, Tokin Ring желісі сақина секілді дерлік, бірақ жұлдызша
сияқты безендіріледі.
Жергілікті желіде ақпарат жеткізу жылдамдығы 5-тен 100 Мбитс-қа дейін
жетеді. Жергілікті есептеу желілері бірыңғай және иерархиялық болып
бөлінеді.
Бірыңғай желі – барлық компьютерлерді тең құқылы ететін және бірдей
қызмет орындайтын жергілікті желі. Олар желіге аз ғана – 10-15 -тен көп
емес компьютерлер санын біріктіру үшін қолданылады. (1-4-суреттер) Сервер
дегеніміз –ресурстары осы сәтте басқа компьютерден де алына беретін
компьютер. Сервер бір мезгілде клиент те бола алады, яғни өзі ресурстар
беретін компьютердің ресурстарын пайдаланады. Жергілікті ресурстың ортақ
болуы, компьютерді пайдаланушымен, операциялық жүйе (ОЖ) құралдарына
айналдырады. Қажет болған жағдайда ол өзін пайдалануға арналған парольді де
белгілейді. Бірыңғай желілердегі операциялық жүйелер ортақ ақпараттық
ресурстардың оқылуын және редакциялануын, бөтен компьютерден
программаларды қосуға мүмкіндік беретін тікелей басқарудың құралдарын
қамтамасыз етеді.
Windows 95 –операциялық жүйесінде компьютерлік желінің мүмкіндіктерін
пайдаланатын екі программа бар:
• МS Exchange программасы – почталық алмасу программасы, ол хабарлар мен
файлдардың нақты пайдаланушыларға (жұмыс станцияларына) немесе топтың
барлық пайдаланушыларына жіберілуін қамтамасыз етеді;
• Shedule+ программасы әркімнің өз жұмысының кестесін жобалау және қажет
болған жағдайда ол жөнінен желідегі жұмыс тобының басқа
пайдаланушыларымен бір пікірге келу, келісу құралы (мысалы, ортақ
жиналыстарды, бірлесіп істейтін жұмыстардың жай-жапсарын пысықтау ).
Иерархиялық желілер. Иерархиялық жергілікті желілерде бір немесе
бірнеше сервер болады. (5-сурет.)
5-сурет. Иерархиялық желі.
Иерархиялық желілердегі сервер - бөлектенетін ресурстарды тұрақты
сақтау қоймасы. Сервердің өзі тек иерархиялық одан жоғары деңгейіндегі
сервердің клиенті бола алады. Серверлер әдетте жоғары өнімді
компьютерлерден, бәлкім, бірнеше параллельді жұмыс істейтін
процессорлардан, үлкен сыйымдылықты винчестерлерден, жоғары жылдамдықты
желілік картадан (100 Мбитс және одан да көп) тұрады. Серверде ақпаратты
ұйымдастыру және сақтау амалын арнайы адам – желінің басқарушысы
белгілейді. Бірлесе пайдаланатын ақпараттыњ сақталуы үшін жауапкершілік те
соның мойнында.
Жергілікті иерархиялық желілерде мәліметтерді өңдеу екі обьектінің:
клиент пен сервер арасына бөлінген. Клиент, жоғарыда айтып өткеніміздей,
жұмысшы станциясы, бұл сөздің мағынасы жұмысшы станциясын пайдаланушы да
қосуға болады. Бірақ сонымен бірге жұмысшы станциясынан сервердің
ресурстарына енуді жүзеге асыратын арнаулы компьютерлік программа да
клиент деп аталады. Мәліметтерді өңдеу кезінде клиент қандай да бір
күрделі немесе арнаулы процедураларды орындау үшін серверге сұрату
дайындайды, мысалы, файлды санау, жазбаларды іздестіруді жүзеге асыру және
т.б. Сервер өз кезегінде клиенттен түскен сұрауды өңдеп, оны орындайды да,
қорытындысын клиентке қайта жбереді. Әдетте, сервер жалпы пайдаланудағы
мәліметтерді сақтауға, оларға енуге және мәліметтерді клиентке жолдауға
жауап береді. Мәліметтерді алған клиент оларды өңдеп, өңдеудің нәтижесін
пайдаланушыға ыңғайлы түрде ұсынады. Кейде мәліметтерді өңдеуді сондай-ақ
серверде орындайды.
Иерархиялық желілердің жұмысын басқаратын программалық қамтамасыз
ету екі бөліктен тұрады:
• Серверде орындалатын желілік операциялық жүйе;
• Жұмыс станциясындағы программалық қамтамасыз ету;
Жұмыс станциясындағы программалық қамтамасыз ету, жұмыс станциясында бар
операциялық жүйенің басқаруында жұмыс істейтін программалар жиынтығынан
тұрады. Әлбетте әр түрлі жұмыс станцияларында бір желіге алуан түрлі
операциялық жүйелер орнатылу мүмкін.
Үлкен иерархиялық желілерде желілік операциялық жүйе ретінде UNIX
пайдаланады. Орта көлемдегі желілерде қазіргі уақытта Windows NT желілік
операциялық жүйесі қойылады. Мұндайда серверде Windows NT Server деп
аталатын оның серверлік бөлігі, ал жұмысшы станцияларында Windows NT
Workstation клиенттік бөлігі орнатылады немесе клиенттің программасы
ретінде Windows 95 пайдаланылуы мүмкін.
Серверді иерархиялық желілерде пайдалану жолдарына байланысты
серверлердің мынадай типтерін бөліп айтуға болады:
• Файлдық сервер – бірлесіп өңдейтін файлдар, бірлесіп пайдаланатын
программалар сақталатын және оларға пайдаланушы адамның қолы жетуін
қамтамасыз етуші компьютер;
• Деректер базасының сервері – деректер базасы файлдарын сақтау, өңдеу,
басқару және жұмыс станциясынан келіп түскен сұраныс бойынша ақпараттар
беру функциясын орындаушы компьютер;
• Басып шығару сервері – басып шығару құрылғысы, қолданушылардың қолы
жетуге қолайлы желілер қосылған компьютер, ол басылым сұранысына қызмет
етеді, олардың орындалу кезегін ұйымдастырады;
• Почта сервері – жергілікті желілер, бойынша да, ішкі модем бойынша да
жіберілетін және алынатын ақпараттар сақтаулы компьютер. Оны пайдаланушы
адам өзіне ыңғайлы кез келген уақытта өз атына келіп түскен ақпаратын
жібере алады.
1.3. Ауқымды желілер
Егер басқа мекемеден мәліметтер алу (беру) жұмыстары жиі кездесетін
болса, онда модем сатып алып, компьютерлердің ауқымды желілерінің біріне
қосылу амалын қарастырған жөн.
Сонымен, компьютерді ауқымды желімен байланыстыру үшін модем сатып
алып, оны кез келген бір телефонға жалғау жеткілікті, бірақ оны қалай
пайдаланамыз?
6-сурет. Жалпы желі топологиясы.
Дүние жүзінде көптеген ауқымды компьютерлік желілер бар, бірақ
олардың арасында ең белгілі болып Internet, Sprint, Fidonet есептеледі.
Бұлардың кейбірі тек өз елдері маңында жұмыс істесе, кейбірлері бүкіл дүние
жүзін қамтиды. Бірақ барлық желілер бір-бірімен байланысқан, сол себепті,
мысалы, Glasnet желісіндегі біреудің адресін білсеңіз, оған басқа желіден
де хабар бере аласыз.
Ауқымды желі топологиясын қарайтын болсақ, ол күрделі граф тәрізді
деуге болады, ал оның түйіндерінде компьютерлер орналасқан. Жалпы желі
құрамында почта сервері ретінде арнайы пайдаланылатын компьютерлер болуы
тиіс. Мұндай компьютерлер бірден бірнеше телефон каналдарымен қосылған,
сондықтан олардың құрамында да бірнеше модем болады.
Әрбір адам да өз компьютерін жалпы желіге модем арқылы жалғайды.
1.4. Қайда хабарласу керек
Ауқымды желіге қосылу үшін алдымен қажеттісін таңдап алып, сол желіге
байланыстыруды жүргізетін фирмаға телефонмен хабарласу керек. Желіні таңдау
тәсілі әртүрлі жолдармен жүргізіледі.
Ауқымды желілер ақылы және тегін пайдаланылатын тораптарға бөлінеді.
Ақылы желі почтаны жылдам жеткізіп, жоғары деңгейде қызмет көрсетеді.
Ал тегін желі, әрине, шектеулі мүмкіндіктерімен жұмыс жасайды. Біз осы
екеуінен өзімізге керектісін таңдап алуға тиіспіз. Бірақ ақылы желілер құны
онша жоғары болмайды.
Ақы төлей алмайтын жағдайда Fidonet тегін желісіне қосылған жөн. Ол
үшін модем арқылы кез келген хабарландыру шығатын электрондық тақтаға
(BBS) телефон соғып, сол жүйенің операторымен хабарласу керек. Желіге
қосылу ережелері де ВВS электрондық тақтасында мәтіндік файл түрінде
жазылып тұрады. Жүйе операторы сізді Fidonet ауқымды желісіндегі өз
түйініне қосады немесе басқа бір түйінді ұсынуы мүмкін.
Көптеген компьютер мен программалық жабдықтар сататын фирмалардың
жарнамалары жиі шығып тұрады. Солардың жарнамаларынан хабарландыру
шығаратын электрондық тақта телефонын тауып алып, модем арқылы хабарласу
керек.
1.5. Жергілікті және ауқымды желілердің кірігуі
Жергілікті желі мен ауқымды желілерді кіріктіретін программалық
жабдықтары бар. Мұндай жергілікті желінің бір компьютері телефон
бағдарлауыш (бірнеше модемі бар) арқылы ауқымды желіге қосылады. Осындай
желінің кез келген компьютері телефон бағдарлауыштарында орнатылған модем
арқылы бөлек телефонға жалғаудың да қажет емес екені осыдан көрініп тұр.
2. Желіге қосылған компьютерлермен байланыс жасау мүмкіндіктері
Windows 9598 операциялық жүйесі электрондық почта арқылы басқа
компьютерлермен байланыс жасау мүмкіндігін береді. Хабарламалар жазуға,
оларды бумаларға сақтауға және Internet желісі арқылы жөнелтуге, сондай-ақ
басқа электрондық почта программалары арқылы хабарлама қабылдауға,
жөнелтуге болады.
2.1 Мicrosoft Exchange программасы көмегімен электрондық почтамен жұмыс
істеу
Электрондық хабарламалар құру және жөнелту
Мicrosoft Exchange көмегімен хабарламалар жөнелту үшін, компьютер
модем немесе телефон арнасы арқылы электрондық почта қызметімен
байланыстырылған болу керек. Электрондық хабарламаны құра отырып, Мicrosoft
Exchange арқылы оны жөнелту тәсілін таңдау қажет. Егер компьютер жергілікті
желіге қосылған болса, онда Мicrosoft Mail Office Vision немесе CC.Mail
программалық жасақтарының бірін қолдануға болады.
Электрондық хабарлама жазып, оны жөнелту үшін, жіберетін адамның
электрондық адресін білу қажет. Оны адрестік кітаптан тексеруге немесе
табуға болады. Адресті дұрыс жазғаннан кейін ғана Мicrosoft Exchange
көмегімен электрондық қызметпен байланысып, хабарламаны жөнелтуге болады.
Электрондық хабрлама құру
Электрондық почта арқылы өз адресіңізге хабарлама құру және жөнелту
үшін:
Жұмыс үстеліндегі Құрамындағылар (Входящие) белгішесіне тышқанды екі рет
шертіңіз. Мicrosoft Exchange программасы іске қосылып экранда
Құрамындағылар терезесі ашылады
1. Саймандар тақтасындағы Хабарлама құру (Создать сообщение) батырмасында
тышқанды шертіңіз. Жаңа хабарлама (Новое сообщение) терезесі ашылады.
2. Жаңа хабарлама терезесінде Кімге (Кому) өрісінде өзіңіздің желілік
атауды теріп жазуға да болады.
3. Терезенің төменгі жағында жұмыс алабына хабарлама теріңіз.
2.2 Хабарлама жөнелту
Мicrosoft Exchange көмегімен құрылған хабарламаны Internet желісі
немесе басқа кез келген электрондық қызмет арқылы жөнелтуге болады. Бұл
жаттығуда хабарламаны Мicrosoft Mail қызметі арқылы жөнелтесіз.
1. Жаңа хабарлама (Новое сообщение) терезесінде саймандар тақтасындағы
Жөнелту (Отправить) батырмасында тышқанды шертіңіз. Мicrosoft
Exchange программасы адрестік кітаптан Қабылдап алушылар (Получатель)
аттарын іздей бастайды. Егер адрес табылмаса, хабарлама Шығатындар
(Исходяшие) бумасына орналасады. Келесі жолы электронды почта
қызметімен байланыс жасау кезінде хабарлама жөнелтіледі. Егер қабылдап
алушының адресі адрестік кітаптан табылмаса, Аттарды тексеру (Проверка
имен) сұхбат терезесі ашылады. Осы терезеде дұрыс адресті табуға
немесе жаңа адресті теріп жазуға болады.
2. Қабылдап алушының адресі анықталған соң, осы терезеде Сервис-Почта
жеткізу (Сервис-Доставить почту) командасын орындаңыз. Егер сіздің
компьютеріңізде басқа да электрондық қызметтер орнатылған болса, осы
менюдегі Мicrosoft Mail қатарын шертіңіз.
Адрестік кітаппен жұмыс істеу
Мicrosoft Exchange програмасы электрондық почтаны тұтынушылардың
адрестері мен аттарын сақтау мүмкіндігін береді. Адрестік кітапта (Адресная
книга) электрондық хабарлама жіберетін адрестер тізімі тұрады. Бір
хабарламаны бірнеше адреске жөнелту үшін, адрестік кітаптан олардың
адрестерін ерекшелеу жеткілікті.
Егер компьютер корпоративті немесе жергілікті желімен
байланыстырылса, бірнеше адрестік кітаппен қатынас жасауға болады. Әдетте
жергілікті есептеуіш желіде оны қолданатын барлық тұтынушылардың адрестері
жазылған жүйелік администратор құрылған ортақ адрестік кітап болады. Ортақ
адрес кітабында жаңа адрес қосу, өшіру әрекеттерін тек желі администраторы
кітабыңызды (личная адресная книга) құра аласыз, бұл кітапқа өзіңізге
қажетті жаңа адресті қосу немесе өшіру, ортақ адрес кітабынан көшіру
әрекетін орындай аласыз.
Адрестік кітаптың көмегімен адресті тексеру
Қабылдап алушының атын тексеру үшін:
1. Жаңа хабарлама- Мicrosoft Exchange (Новое сообщение- Мicrosoft
Exchange) терезесіндегі Кімге (Кому) өрісінде хабарлама жібергіңіз
келетін тұтынушы атынан алғашқы әріптерін теріп жазыңыз да, саймандар
тақтасындағы Аттарды тексеру (Проверить имена) батырмасында тышқанды
шертіңіз. Осы кезде Аттарды тексеру сұхбат терезесі ашылады. Бұл
сұхбат терезесі Мicrosoft Exchange хабарламасын жөнелту кезінде
қабылдап алушының аты табылмаған кезде ашылады.
2. Көрсетілген адресті басқаға ауыстыру (Заменить указанного адреса
другим) тобындағы тізімнен басқа атты ерекшелеп алып, ОК батырмасында
тышқанды шертіңіз. Егер тізімде бірде бір ат жоқ болса, Басқа аттар
(Другие имена) батырмасына тышқанды шертіңіз. Егер адрестік кітаптан
керекті атын тапсаңыз, Аттарды тексеру сұхбат терезесінде Жаңа адрес
құру (Создать новый адрес) опциясын іске қосып, жаңа атты және оның
адресін теріп жазыңыз.
3. Жаңа хабарлама - Мicrosoft Exchange терезесін жабыңыз.
4. Жұмысты аяқтау сұхбат терезесі Жоқ (Нет) батырмасына тышқанды
шертіңіз.
Хабарлама қабылдау
Егер компьютер жергілікті желіге қосылған болса, Мicrosoft Exchange
программасы келіп түскен жаңа хабарламаны үнемі тексеріп отырады. Үнсіз
келісім бойынша тексеру әрбір он минут сайын жүргізіледі, бұл уақыт
аралығында қалауымызша өзгертуге болады. Жаңа хабарлама келуін өз бітімінше
де (вручную) тексере аламыз. Тек электрондық почта қызметі мен жұмыс істеу
кезінде жұмыс осылай атқарылады.
Жаңа хабарламалардың келіп түсуін тексеру
Сервис –Почтаны жеткізу (Сервис–Доставить почту) командасын
орындаңызда, ашылған менюден Мicrosoft Mail командасын таңдаңыз. Осы
команда орындалған соң, Мicrosoft Exchange клиенті келіп түскен хабарлама
бар жоғын тексереді де, бар болса оны сол компьютерге көшіреді.
Электрондық хабарламаларды оқу
Жаңа хабарламалар Мicrosoft Exchange программасынын компоненті болып
саналады Жеке бумалар (Личные папки) бумасына орналасады. Хабарламаны оқу
үшін оны ашу керек. Бірнеше хабарламаны Түр (Вид) менюінің Алдындағылар
(Предыдущие) және Келесілер (Следуюшие) командаларының немесе саймандар
тақтасындағы дәл осылай аталатын батырмалар көмегімен оқуға болады.
Мicrosoft Exchange программасы іске қосылған мезетте автоматты түрде
Құрамындағылар (Входяшие) бумасы ашылады.
Хабарламаны оқу және баспаға шығару
1. Мicrosoft Exchange терезесінде Құрамындағылар бумасының белгішесінде
тышқанды екі рет шертіңіз.
2. Оң жақ терезедегі оқығыңыз келетін хабарламалардың бірінде тышқанды
екі рет шертіңіз.
3. Егер компьютерге принтер қосылған болса, саймандар тақтасындағы
Баспаға шығару (Печать) батырмасында тышқанды шерту арқылы, осы
хабарламаны қағазға басып шығаруға болады. Хабарлама терезесін
жабыңыз.
2.3 Хабарламаларды бумаларға топтауды ұйымдастыру
Хабарламалар көп келіп түскен кезде, олардың әрқайсысының мазмұнын
есте сақтау қиындайды. Сондықтан келешекте қажет болатын хабарламаларды
тақырыптарына немесе ортақ параметрлеріне қарап топтап қойған ыңғайлы.
Хабарламаларды реттеудің ең оңай жолы – оларды бумаларға топтап жазу.
Өшірілмейтін хабарламаларды арнайы бір бумаға жазып отырған тиімді.
Оқылмаған хабарламалар (непрочитанные сообшения) жазылған буманың аты
жартылай қарайтылған қаріппен (жирным шрифтом) ерекшеленіп тұрады.
Жаңа бумалар құру үшін:
1. Жеке бумалар (личные папки) белгішесінде тышқанды екі рет шертіңіз.
2. Файл – Бума құру (Файл –Создать папку) командасын орындаңыз.
3. Бума құру терезесінде Жоба деп теріп жазып, Enter пернесін басыңыз.
4. Жоба бумасын ашыңыз. Файл –Бума құру командасын орындап. Презентация
деп теріп жазыңыз. Дәл осылай, Жоба бумасының ішінде Сынып және Мен
бумасын құрыңыз.
Хабарламаны өшіру
Өшірілген хабарламалар Өшірілгендер (Удаленные) бумасында орналасады.
Осы Өшірілгендер бумасын тазартпайынша өзгертілген хабарламалар сақталып
тұрады. Бұл бумада орналасқан хабарламалар қайтадан қалпына келтіруге де
болады. Ал бұл бумадан өшірілген хабарламаларды қайтадан қалпына келтіре
алмаймыз.
Мicrosoft Exchange программасының параметрлерін программадан шығу
кезінде Өшірілгендер бумасы автоматты түрде тазартатындай етіп
тағайындау мүмкіндігі бар. Ол үшін:
1. Мicrosoft Exchange терезесінде Жоба бумасының белгішесін ерекшелеп,
саймандар тақтасындағы Өшіру (Удаление) батырмасында тышқанды
шертіңіз. Мicrosoft Exchange терезесінде Өшірілгендер (Удаленные)
бумасының белгішесінде тышқанды шертіңіз.
2. Осы терезедегі жаңа орналастырылған хабарламаның белгішесін ерекшелеп,
саймандар тақтасындағы Өшіру батырмасында тышқанды шертіңіз.
3. WINDOWS 98 операциялық жүйесінің желілік қоршаудағы мүмкіндіктері
Мәліметтерді өңдеуге арналған ірі жоғары тиімді жүйелерді құру есептеу
техникалық құрылғыларды біріктіруге байланысты, жеке мекемелерге және оның
қарамағындағы бөлімдерге қызмет ететін әртүрлі байланыс құрылғылардың
көмегімен бір есептеу жүйесіне біріктірілген бірнеше компьютерлермен
жұмысты қамтамасыз етеді.
Желі (Сеть) дегеніміз ресурстарды (дисклер, файлдар, принтерлер,
коммуникациялық жабдықтар) ортақ пайдалану мүмкіндігін беретін, жеке
компьютерлерді біріктіру. Желі жұмыс жасауы үшін бір-бірімен сымдар арқылы
байланысқан жұмыс станциялары (жеке компьютермен желілік тақша) және
желілік программалық жасақ болуы қажет. Желі көмегімен оған қосылған кез
келген компьютер ақпараттарды көруге болады.
Желінің екі түрі бар: клиент-сервер және бір-рангілі желілер, яғни
дәрежелері бірдей (равноправные). Желіде дәрежелері бірдей түйінді (per-to-
per) барлық жұмыс станциялары желілік ресурстарды бірдей қолдана алады,
оларда ақпараттарда және ресурстарда бөлуді бақылап отыратын ортақ сервер
компьютер жоқ.
Сервер-ортақ пайдалануға арналған барлық ресурстар қосылған
компьютер. Ортақ ресурсты пайдалану үшін, сервер іске қосулы және ортақ
пайдаланылатын ақпарат ашық болу қажет. Серверге принтерлер, модем, ортақ
қолданбалы программалар (мысалы, электрондық почта), факстар және т.б.
қосылады. Желіде атқарылатын жұмыстың көп бөлігін сервер атқарады.
Клиент-сервер желі бар ресурстарды максималды қолдану мүмкіндігін
береді. Әдетте сервер басқа компьютерлерге қарағанда жылдам жұмыс істеумен
және жадының өлшемі көп болуымен, қатты дискідегі орынның көптігімен
ерекшеленеді. Мұндай желідегі барлық ресурстар – жинақтаушылар
(накопители), принтерлер, модемдер, CD-ROM дискі жетегі серверге қосылады.
Ресурстармен жұмыс жасау үшін алдымен сервермен байланысу қажет.
Дәрежелері бірдей түйінді желілерде басқару үшін жеке компьютер
белгіленбейді, мұнда әрбір жұмыс станциялары басқалары үшін сервердің
қызметін атқара береді. Мысалы, бір компьютерге принтер, басқасына компакт-
дискіге арналған дискжетек қосылуы мүмкін. Егер мүндай желі Windows 98
операциялық жүйесінде жұмыс жасаса және перийфериялық жасақ ортақ ресурс
ретінде анықталса, онда желідегі әрбір пайдаланушы адам осы ресурстардың
барлығын пайдалана алады. Бірақ егер принтер қосылған компьютер іске
қосылмай тұрса, желі арқылы баспаға шығара аламыз. Бірдей дәрежелі түйінді
желіні құру өте жеңіл және байланысқан компьютерлер мәселелерін тиімді
шешеді.
Желінің бұл түрінің де өзіндік қасиеттері бар және бір-бірімен
байланысты қолдануға болады.
Windows 98 құрамында жергілікті (локальный) және кең ауқымды
(глобальный) желімен жұмыс жасау мүмкіндігін беретін компоненттер бар.
3.1. Windows операциялық жүйесінің желілік компоненттері
Windows 98 операциялық жүйесінің желілік жұмыстары мынандай
компоненттерден тұрады:
1. Адаптер - желілік архитектураның ең төменгі деңгейі. Ол желілік сым мен
Windows операциялық жүйесінің байланысын қамтамасыз етеді.
2. Клиент – компьютердің ортақ ресурстарға (принтерге, бумаларға) қосылуын
қамтамасыз етеді және анық бір желілік операциялық жүйемен жұмыс жасауға
мүмкіндік береді. Егер желіге Windows 98 операциялық жүйесімен жұмыс
жасайтын компьютерлер қосылған
болса, онда Client For Microsoft Nerworks (MSN) орнату керек. Егер желіде
Novell NetWare сервері болса, Clientfor NetWare Networks программасын
қолдану қажет. Ал Windows тобындағы жұмыстар қолданылатын болса және
Novell сервері қосылса онда программалық жабдықтың екеуінде орнату керек.
3. Желілік тақша (Сетевая плата) – компьютерлерді желіге қосуға арналған
арнайы құрылғы (устройства, обеспечивающее физическое подключение
компьютера к сети).
4. Хаттама (Протокол) – желідегі компьютермен қатынас жасауға арналған
арнайы тіл. Желідегі компьютерді іздеу тәсілдерін және мәліметтерді беру
тәртібін анықтайды. Өте кең таралған IPXSPX, TCPIP және Net BLOS
хаттамалары болып табылады. Windows 98 осы хаттамалардың барлығын
пайдалана алады (имеет внутреннюю поддержку для всех этих протоколов).
5. Опрерациялық жүйе қызметі (Служба ОС) –компьютерлердің барлық
ресурстармен жұмыс жасауын ұйымдастырады және компьютерге орнатылған
қатты дисклер мен принтерлерді желідегі басқа түйіндермен бірге
пайдалануды қамтамасыз етеді. Сонымен бірге, ол желілік администраторға
жұмыс станциясындағы программалық және ақпараттық хаттаманы басқару
мүмкіндігін береді.
Желіге қосу кезінде компьютер жөнінде компьютер толық мағлұмат алу
үшін, Желі (Сеть) сұқбат терезесінде оның параметрлерін енгізу қажет:
1. Желі (Сеть) сұхбат терезесінде ”Конфигурация” астарлы бетінде
компьютердің конфигурациясын енгізу керек.
2. Компьютер астарлы бетіндегі енгізу қатарына желіге қосылу кезінде
компьютерге берілетін атауды, жұмыс тобының атын және сол компьютерге
қысқа сыйпаттама беру қажет.
Басқа адамдар сіздің компьютерге қосылған ресурсты пайдалана алу үшін,
рұқсат беру құқығын (право доступа) орнату керек. Мысалы, өз
компьютеріңіздегі кейбір бумаларды желідегі барлық компьютерде пайдалана
алатындай, ал кейбір өзіңіз ғана аша алатындай етіп жасауға болады.
Ақпаратты барлық адамдар көретіндей, тек өзіңіз ғана өзгерте алатындай ету
мүмкіндігі бар. Бұл параметрлерді де Желі (Сеть) астарлы бетінде тағайындай
аламыз.
3.2 Желіге қосылу мүмкіндіктері (Вход в сеть)
Жұмыс станциясындағы басқа компьютерлерден айыру үшін, желіде жұмыс
істейтін әрбір компьютердің атауы болу қажет. Компьютердің атауы 15
символдан тұруы мүмкін және арасында бос орын болмауы керек.
Топтың атын оған қосылған компьютерлерге байланысатырып беруге болады.
Жұмыс тобы (Рабочая группа) өрісінде бұрын берілген атты немесе жаңа ат
енгізуге болады.
Желідегі өз компьютеріңіздің атауын көру үшін:
1. Бас менюдегі Баптау, Басқару тақталары (Настройка, Панель управления)
командасын орындаймыз.
2. Басқару тақталары (Панель управления) терезесіндегі Желі (Сеть) шарт
белгісінде тышқанды екі рет шертеміз. Желі сұқбат терезесі ашылады.
Компьютер астарлы бетіне көшеміз.
3. Компьютердің аты (Имя компьютера) өрісінде компьютерге берілетін
атты теріп жазамыз. Кез келген атты жазуға болады. Мысалы, Студент
1,Сектор 3, Comp 3 т.с.с.
4. Жұмыс тобы (Рабочая группа) өрісінде компьютер кіретін топқа
берілетін атты жазамыз, мысалы 10-класс 1- топ, т.с.с.
5. Компьютерге сипаттама (Описание компьютьера) ешнәрсе жазбауға да
болады.
6. Желі сұқбат терезені жабу үшін ОК батырмасын шертеміз.
Әдетте желімен жұмыс жасау үшін, пароль және регистрация нөмірі
қолданылады. Жүйеге кіру тәсілі Желі (Сеть) сұқбат терезесінде анықталады.
Конфигурация астарлы бетіне көшіп, Желіде жұмыс істеу тәсілдері
(Способ входа сеть) тізімінде тышқанды шерту керек. Желімен жұмыс жасау
тәсілінің тізімі ашылады:
Microsoft желілерінде арналған клиент (Клиент для сетей Microsoft).
Бұл параметрді тағайындау арқылы, бірдей дәрежелі түйінді Windows желісіне
қосыла аламыз.
NetWare желілеріне арналған клиент (Клиент для сетей NetWare). Бұл
параметр Novell желісіне қосылу үшін қолданылады.
Әдеттегідей Windows- қосылу (Обычный вход в Windows). Осы параметр
таңдалған кезде, желіге қосылу әрекеті орындалмаса, қате жөнінде ешқандай
хабарлама шықпайды.
3.3 Компьютерлік желіге қосылған ресурстарды анықтау
(Просмотр ресурсов в компьютерной сети)
Егер компьютер желіге қосылған болса, жұмыс үстелінде Желілік қоршау
(Сетевое окружение) шарт белгісі көрініп тұрады (,3-сурет). Желілік қоршау
шарт белгісі компьютерлік желіге қосылған ресурстарды анықтау мүмкіндігін
береді:
1. Желілік қоршау (Сетевое окружение) шарт белгісінде тышқанды екі рет
шертіңіз. Осы мезетте желіге қосылған компьютерлер мен серверлер шарт
белгісі көрініп тұратын. Желілік қоршау терезесі ашылады (4-сурет).
2. Тұтас желі (Вся сеть) шарт белгісінде тышқанды екі рет шертіңіз. Егер
сіздің компьютер желіге қосылмаған болса, онда қате жөнінде хабарлама
шығады.
3. Өзіңіз байланыс жасағыңыз келетін компьютердің, мысалы Alma шарт
белгісінде тышқанды екі рет шертіңіз.
4. Келесі ашылған терезеден өзіңіз жұмыс жасай алатын осы компьютерде
сақтаулы тұрған ақпаратар тізімін көре аласыз.
1-сурет. Желілік сұқбат терезесінің Конфигурация астарлы беті.
5. Оқығыңыз келетін буманың шарт белгісінде тышқанды екі рет шертіңіз.
Келесі ашылған терезеде буманың мазмұны көрінеді.
6. Осы әрекеттерді қайталай отырып, желіге қосулы тұрған әрбір
компьютердегі ақпараттарды оқи аламыз. Ашылған терезедегі құжаттың немесе
буманың шарт белгісін өзіңіздің жұмыс үстеліне тышқанды ұстаулы күйінде
жылжытып көріңіз. Осы кезде бұл ақпарат таңдап алынған компьютерден сіздің
компьютеріңізге көшіріледі. Егер бұл ресурспен жұмыс жасауға рұқсат жоқ
болса, экранға ол жөнінде хабарлама шығады.
7.Барлық ашулы тұрған терезелерді жабыңыз.
2-сурет. Желілік сұқбат терезесінің Компьютер астарлы беті.
3-сурет. Жұмыс үстеліндегі Желілік қоршау шарт белгісі.
Желідегі компьютерге сақталған ақпараттармен жұмыс істеу үшін, сол
компьютердің шарт белгісінде тышқанды екі рет шерту қажет. Осыдан кейін.
Менің компьютерім (Мой компьютер) немесе Сілтеуіш (Проводник) терезесінде
сол компьютердегі дискілердің тізімі шығады, қажетіне қарай кез келген
ақпаратты компьютеріңізге көшіруге немесе оқуға болады.
4-сурет. Желілік қоршау сұқбат терезесі.
3.4 Ресурстарды ортақ пайдалану жағдайын жасау
(Предоставление в совместное использование ресурсов)
Бірдей дәрежелі Windows 98 желісіне қосылған компьютерлерде дискілдерді,
жеке бумаларды (каталогтарды), принтерлерді ортақ пайдалану жағдайын
жасауға болады. Сіздің компьютердегі қатты дискімен немесе лазерлі
принтермен басқа компьютерде отырып жұмыс жасауға мүмкіндік алу үшін:
1. Бас менюдегі Баптау – Басқару тақталары (Настройка – Панель управления)
командасын орындаймыз.
2. Желі (Сеть) шарт белгісінде тышқанды екі рет шертіңіз. Желі сұқбат
терезесі ашылады, Конфигурация астарлы бетіне көшіңіз (1-сурет).
а) Орнатылған компонентердің тізімінде Microsoft желісіндегі файлдар
және принтерлермен жұмыс істеу қызметі (Служба доступа к файлам и
принтерам сетей Microsoft) қатары жоқ болса, Қосу (Добавить)
батырмасына тышқанды шертіңіз. Қызмет (Служба) қатарына тышқанды екі рет
шертіңізде, Microsoft желісіндегі файлдар және принтермен жұмыс істеу
қызметі (Служба доступа к файлам ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz