«Кино жұлдыздары» мәліметтер қорын құру.

Мазмұны.

Кіріспе. Мәліметтер қоры. Мәліметтер қорын басқару жүйесі.

1. Мәліметтер қорының негізгі түсініктері.

1.1. Microsoft Access жайлы түсінік. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.2. Кесте құрылымы. Есептегіш өрісі. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.3. Байланысты кестелер жөнінде. Кілттік өріс. ... ... ... ... ... ... ... ..7
1.4. Access.ті іске қосу. Мәліметтер қорын құру. МҚ терезесі. ... ...7.9
1.5. Мәліметтер қорын жабу және ашу. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.6. Кесте. Кестені қолдан құру. Кестені сақтау. ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.6.1. Кестені қолдан құру технологиясы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10.11
1.6.2. Конструктор режимі. Өрісті кілттік ету. Өріс қасиеттері. ... 11
1.6.3. Өріс қасиеттері. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12.13
1.6.4. Кесте шебері. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13.14
1.6.5. Кестені байланыстыру жолы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14.15
1.6.6. Кестені не кесте құрылымын көшіру. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15.16
1.6.7. Кестелер арасына байланыс ортану. Мәліметтер схемасы. ..16.17
1.6.8. Кестелермен жұмыс. Кесте элементтерін таңдау және өшіру. .17
1.6.9. Кестеге жазу не өріс қосу. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
1.6.10. Кесте өрісін басқа кестеге көшіру. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17.18
1.6.11. Кестені импорттау. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
1.7. Сұраныс. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18.19
1.7.1. Фильтрлеу. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19.20
1.7.2. Қарапайым сұраныс шебері. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
1.7.3. Сұраныстар конструкторы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21.22
1.7.4. Өрнек құрастырушы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22.23
1.7.5. Нәтижелік сұраныс. Сұраныста есептеулер. ... ... ... ... ... ... 23.24
1.7.6. Сұранысқа есептелінетін өріс қосу. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24.25
1.7.7. Қайталанатын өріс мәндерін есептеу. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25.26
1.7.8. Айқыш сұраныс. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
1.8. Формалар. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26.27
1.8.1. Автоформа. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27.28
1.8.2. Формалар шебері. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28.29
1.8.3. Форманы қолдан құру. Форма конструкторы. ... ... ... ... ... 29.31
1.9. Есептер. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31.32
1.9.1. Автоесеп. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
1.9.2. Есептер шебері. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32.33
1.9.3. Есептер конструкторы. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...34.35
1.9.4. Диаграмма құру. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35.36
1.10. Мәліметтерді басып шығару. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

Кіріспе.

Мәліметтер қоры. Мәліметтер қорын басқару жүйесі.

Мәліметтер базасы дегеніміз – ақпаратты сақтауға және жинақтауға арналған ұйымдасқан құрылым. Бірақ қазіргі кезде көптеген мәліметтер базасын басқару жүйелері өздерінің құрылымдарында тек мәліметтерді ғана емес, сонымен қатар олардың тұтынушымен және басқада ақпараттық – программалық кешендермен қарым қатынасының әдістерін де қамтиды. Сондықтан біз қазіргі заманғы мәліметтер базасында тек мәліметтер ғана емес, ақпарат та сақталады деп айта аламыз.
Өндірісте, ауыл шаруашылығында, оқу орындарында, коммерциялық мекемелерде және т. б. салаларда түрлі берілгендерді дайындау, оларды өңдеу, сақтау жиі кездеседі. Мысалы, оқу орындарында дайындалатын мәліметтер:
- түрлі бөлімдерде жұмыс істейтін адамдар тізімі (тегі-аты, білімі, мекен-жайы, үй телефоны);
- оқушылар жөніндегі мәліметтік тізімдер;
- мектеп орналасқан микроаудандағы барлық мектеп жасындағы балалар туралы мәліметтер және т. б.
Оларды сақтаудың ең көп тараған әдіс-тәсілі – компьютерде берілгендер қоры түрінде сақтау. Мәліметтер қоры (МҚ) – құрылымы берілген тәсіл бойынша ұйымдастырылған арнайы форматтағы файл. Көбінесе БҚ-да сақталынатын берілгендер кесте түрінде сақталады, яғни дискілік файл – берілгендер қоры, оған енгізілетін кесте – БҚ құрамында сақталушы объект.
Мәліметтер қорын құру және онымен жұмыс істеуді басқару үшін көптеген программалар дайындалған: dBASE, FoxPro, Access және т. б. Оларды Мәліметтер қорын басқару жүйелері (МҚБЖ) деп атайды.
Алғашқы кезде қолданылып жүрген dBASE-тің түрлі варианттары, FoxPro, т. б. жүйелер әрі программалау тілдері, әрі БҚБЖ болатын және MS DOS жүйесінде жұмыс істейді. Соңғы жылдары пайдаланушыдан программалауды қажет етпейтін Microsoft Office (Windows) құрамына кіретін Access атаулы жан-жақты мүмкіндікті БҚБЖ-нің бернеше варианттары жарық көрді: Access 2.0, Access 7.0, Access 97 (Access – кіру, еркін ену). Access-те файлдар кесте түрінде құрылады.

Пайдаланылған әдебиеттер.

1. О.Камардинов «Информатика» 2- кітап Шымкент, 2000

2. А.В. Могилев,. Н.И.Пак., Е.К.Хеннер «Информатика» Москва ИЦ «Академия»,2004

3. А.Д.Хомененко., В.М.Цыганков., М.Г. Мальцев «База данных» СПб: КОРОНА, 2002

4. М.Қ.Байжұманов., Л.Қ.Жапсарбаева «Информатика» Астана,2004

5. В.Н.Кирнос «Информатика.Базовый курс» Кокшетау,2004 ж.

6. С.Симонович «Информатика.Базовый курс» 2004 ж.

7. Харитонова И. «Самоучитель ACCESS 2000» 2001 ж

8. Ларионов В.А. «Информатика и ВТ» 1992 ж.

9. А.В.Петров «Вычислительная техника и программирование. Учебное пособие» 1991 ж.

10. А.В.Могилев,Н.И.Пак ,Е.К.Хеннер «Практикум по информатике» 2000ж.

11. Под ред .проф. Макаровой «Информатика» 2001 ж.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ

Информатика және ЕТ
кафедрасы

Мәліметтер қоры және ақпараттық жүйелер пәні бойынша

Курстық жұмыс

Тақырыбы: “ Кино жұлдыздары мәліметтер
қорын құру ”

Топ: Инф-25-1.
Курс: ІІІ.
Орындаған: Мырзахметова Ш.Б.
Ғылыми жетекші: Туғанбаева Г.Т.
Қорғауға жіберілді: _______________________
Қорғаған бағасы: _________________________

Тараз – 2007ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ.
ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ.

ИНФОРМАТИКА және ЕТ кафедрасы.

ТАПСЫРМА
Тобының студентінің_______________курстық жұмысына
___________________________________ ________пәні бойынша
1. Тақырыбы___________________________ ________
___________________________________ _________________________

Орындалу графигі
3.Есептеу-түсініктеме жұмыстарының негізгі
бөлімдері.

4.Графикалық материалдар тізімі
(сызбалардың масштабы көрсетілген).

5.Жұмысты көркемдеу.
6.Қорғау.

Тапсырма кафедра мәжілісінде бекітілген ______200 ж. Хаттама №___
Жетекшісі__________________________ ____________________________
(аты-жөні,қызметі)
(қолы)

Тапсырма орындауға қабылданды _______200 ж.___________________

(студенттің қолы)

Мазмұны.

Кіріспе. Мәліметтер қоры. Мәліметтер қорын басқару жүйесі.

1. Мәліметтер қорының негізгі түсініктері.

1.1. Microsoft Access жайлы түсінік.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2. Кесте құрылымы. Есептегіш өрісі.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.3. Байланысты кестелер жөнінде. Кілттік өріс.
... ... ... ... ... ... ... ..7
1.4. Access-ті іске қосу. Мәліметтер қорын құру. МҚ терезесі.
... ...7-9
1.5. Мәліметтер қорын жабу және ашу.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
1.6. Кесте. Кестені қолдан құру. Кестені сақтау.
... ... ... ... ... ... ... ..10
1.6.1. Кестені қолдан құру технологиясы.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10-11
1.6.2. Конструктор режимі. Өрісті кілттік ету. Өріс қасиеттері.
... 11
1.6.3. Өріс қасиеттері.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
-13
1.6.4. Кесте шебері.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..13-14
1.6.5. Кестені байланыстыру жолы.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14-15
1.6.6. Кестені не кесте құрылымын көшіру.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15-16
1.6.7. Кестелер арасына байланыс ортану. Мәліметтер схемасы. ..16-
17
1.6.8. Кестелермен жұмыс. Кесте элементтерін таңдау және өшіру. .17
1.6.9. Кестеге жазу не өріс қосу.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
1.6.10. Кесте өрісін басқа кестеге көшіру.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17-18
1.6.11. Кестені импорттау.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
1.7. Сұраныс.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 18-19
1.7.1. Фильтрлеу.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .19-20
1.7.2. Қарапайым сұраныс шебері.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
1.7.3. Сұраныстар конструкторы.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21-22
1.7.4. Өрнек құрастырушы.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22-23
1.7.5. Нәтижелік сұраныс. Сұраныста есептеулер.
... ... ... ... ... ... 23-24
1.7.6. Сұранысқа есептелінетін өріс қосу.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24-25
1.7.7. Қайталанатын өріс мәндерін есептеу.
... ... ... ... ... ... ... ... ... .25-26
1.7.8. Айқыш сұраныс.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
1.8. Формалар.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 26-27
1.8.1. Автоформа.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...27-28
1.8.2. Формалар шебері.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28 -29
1.8.3. Форманы қолдан құру. Форма конструкторы.
... ... ... ... ... 29-31
1.9. Есептер.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...31-32
1.9.1. Автоесеп.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..32
1.9.2. Есептер шебері.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32-
33
1.9.3. Есептер конструкторы.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 34-35
1.9.4. Диаграмма құру.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
5-36
1.10. Мәліметтерді басып шығару.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...36-37

2. Кино жұлдыздары мәліметтер қорын құру.

2.1. Кино жұлдыздары МҚ-ның кестелерін құру.
... ... ... ... ... ..3739
2.2. Кино жұлдыздары МҚ-ның сұраныстарын құру. ... ... ... ...40-41
2.3. Кино жұлдыздары МҚ-ның формаларын құру. ... ... ... ... ..41-44
2.4. Кино жұлдыздары МҚ-ның есептерін құру.
... ... ... ... ... ...44-45
2.5. Кино жұлдыздары МҚ-ның макростарын құру. ... ... ... ... 45

Қорытынды.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .46

Пайдаланылған әдебиеттер.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..47

Қосымша.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .48-51

Кіріспе.

Мәліметтер қоры. Мәліметтер қорын басқару жүйесі.

Мәліметтер базасы дегеніміз – ақпаратты сақтауға және жинақтауға
арналған ұйымдасқан құрылым. Бірақ қазіргі кезде көптеген мәліметтер
базасын басқару жүйелері өздерінің құрылымдарында тек мәліметтерді ғана
емес, сонымен қатар олардың тұтынушымен және басқада ақпараттық –
программалық кешендермен қарым қатынасының әдістерін де қамтиды. Сондықтан
біз қазіргі заманғы мәліметтер базасында тек мәліметтер ғана емес, ақпарат
та сақталады деп айта аламыз.
Өндірісте, ауыл шаруашылығында, оқу орындарында, коммерциялық
мекемелерде және т. б. салаларда түрлі берілгендерді дайындау, оларды
өңдеу, сақтау жиі кездеседі. Мысалы, оқу орындарында дайындалатын
мәліметтер:
- түрлі бөлімдерде жұмыс істейтін адамдар тізімі (тегі-аты, білімі,
мекен-жайы, үй телефоны);
- оқушылар жөніндегі мәліметтік тізімдер;
- мектеп орналасқан микроаудандағы барлық мектеп жасындағы балалар
туралы мәліметтер және т. б.
Оларды сақтаудың ең көп тараған әдіс-тәсілі – компьютерде берілгендер
қоры түрінде сақтау. Мәліметтер қоры (МҚ) – құрылымы берілген тәсіл бойынша
ұйымдастырылған арнайы форматтағы файл. Көбінесе БҚ-да сақталынатын
берілгендер кесте түрінде сақталады, яғни дискілік файл – берілгендер қоры,
оған енгізілетін кесте – БҚ құрамында сақталушы объект.
Мәліметтер қорын құру және онымен жұмыс істеуді басқару үшін көптеген
программалар дайындалған: dBASE, FoxPro, Access және т. б. Оларды
Мәліметтер қорын басқару жүйелері (МҚБЖ) деп атайды.
Алғашқы кезде қолданылып жүрген dBASE-тің түрлі варианттары, FoxPro,
т. б. жүйелер әрі программалау тілдері, әрі БҚБЖ болатын және MS DOS
жүйесінде жұмыс істейді. Соңғы жылдары пайдаланушыдан программалауды қажет
етпейтін Microsoft Office (Windows) құрамына кіретін Access атаулы жан-
жақты мүмкіндікті БҚБЖ-нің бернеше варианттары жарық көрді: Access 2.0,
Access 7.0, Access 97 (Access – кіру, еркін ену). Access-те файлдар кесте
түрінде құрылады.

1. Мәліметтер қорының негізгі түсініктері.

1.1. Microsoft Access жайлы түсінік.

Microsoft Access жүйесінің мәліметтер қорын жобалауға да және оны
пайдалануға да ыңғайлы жақсы мүмкіндіктері бар. Access-ті қолданбалы
программалар ішіндегі қолдануға арналған ең қуатты құрал ретінде көрсететін
оның бірнеше негізгі ерекшеліктерін атап өтейік:
❖ Windows интерфейсі – тұтынушының жұмысына ыңғайлы жағдай жасайтын әр
түрлі менюлер, терезелер , батырмалар тәрізді стандартты графикалық
интерфейсі элементтерін пайдалану;
❖ түс және графика – экран көрнекілігін қамтамасыз ете алатын әр түрлі
қаріптерді, түстерді, белгішелерді (пиктограммаларды) және одан да
басқа графикалық элементтерді пайдалана отырып, экранға көптеген
мәліметтер шығару;
❖ программа шеберлері (Wizards) – тұтынушымен қарапайым әрі логикалық
айқын түрде диалог ұйымдастыра отырып, қолданбалы программалардың кез
келген элементтерін тез құру;
❖ оқиғаларды программалау – программалар экранда көрініп тұрған
элементтермен тікелей байланыса алады және солардан кейінгі менюден
команда таңдау, кез келген бір батырманы шерту сияқты әректтерді тез
жүзеге асыру;
❖ SQL – мәліметтерге тез қол жеткізу тәсілі ретінде программаларда,
макростарда және өрнектерде SQL операторларын пайдалану.
Оқу құралында берілгендермен жұмыс істеу барысында оларды жүктеу,
түзету және іздеу сияқты негізгі операцияларды іске асыруға арналған
қазіргі кездегі берілгендер қорын басқару жүйесін (БҚБЖ) пайдалану,
компьютерде графикалық операциялық ортамен жұмыс жасау мүмкіндіктерін
қарастырамыз.
Берілгендер қоры (БҚ) – белгілі бір пәндік аймаққа жататын
обьектілерді (процестерді, құбылыстарды, оқиғаларды) олардың қаситтерін
және өзара қатынастарын бейнелейтін, өзіндік аты бар мәліметтер жиыны.
Пәндік аймақ дегеніміз мәліметтер базасын қамтуға тиісті нақты дүниенің бір
бөлігі болып табылады.
Берілгендер қорын басқару жүйесі (БҚБЖ)- мәліметтермен жан- жақты
қатынас құра отырып оладың өңделуін қамтамасыз ететін қор құру мен
сүйемелдеуге арналған программалық кешен.
Microsoft Access Windows ортасында жұмыс істейтін жаңа буынға жататын
реляциялық берілгендер қорының 32-разрядты басқару жүйесі болып табылады.
Оның Windows- технологиясының барлық жақсы қасиеттері сақтай отырып
тұтынушының жайлы жұмыс істеуіне бағытталған, өте қолайлы графикалық
интерфейсі бар. Access кестелер, формала, сұраныстар, басылымдар, макростар
және модульдер сияқты берілгендер қорының обьектілерімен жұмыс істейді.

1.2. Кесте құрылымы. Есептегіш өрісі.

БҚ кестесінде берілгендер адресі жолдар мен бағандар қиылысы арқылы
анықталады. Бағанды Өріс (поле), жолды Жазу немесе Жазба (запись) деп
атайды.
БҚ кестесінің өріс құрылымы жөнінде ескерілетін ерекшеліктер:
❖ өріс атаулары бірегей (қайталанбайтын, уникальды) болуы керек. Атау
үшін . (нүкте), ! (леп белгісі), [ , ] (квадрат жақша ашу, жабу)
символдарынан басқа саны 64-ке дейін символдар тізбегін алуға болады.
❖ әр өріске бір типті берілгендер енгізу тиіс. Типтер мәтіндік
(текстік), сандық, датауақыт, логикалық, ақшалық болып бірнеше түрге
бөлінеді. Мәтіндік өріс ұяшығына 256-ға дейін символдар тізбегін
енгізуге болады. Қалған типті берілгендерді енгізу тәсілі олар тип
атауларынан да белгілі.
❖ Түрлі өріс әр түрлі қасиетті (қасиет - өріс типі, өріс ұзындығы).
❖ Кейбір жағдайларда Access-те БҚ кестесінің бірінші өрісі етіліп
автоматты түрде Код тақырыбы меешіктелген өріс қосылып қойылады. Оны
Есептегіш (счётчик) типті өріс деп атайды. Егер кестеде мұндай өріс
бар болса, әр жазу ендірілген сайын оның реттік номері осы өріске
кірістіріліп қойылады.

1.3. Байланысты кестелер жөнінде. Кілттік өріс.

Берілгендер қорында құрылған кестелердің атаулары бірдей өрістер
болып және оларың типтері бірдей болса, мұндай кестелерді байланыстыруға
болады және оларды пайдаланып басқа кесте құруға болады (Access
байланыстыруды автоматты түрде жүргізе алады).
Мәндері бірегей болатын өрісті бірегей өріс деп атайды. Мысалы,
жазулар номерлері енгізілген өріс – бірегей өріс. Егер кестенің бірде-бір
өрісі бірегей болмаса, онда қажет кезінде өрісті қолдан құру қиын емес.
Кестелерді байланыстыру үшін тағайындалатын өрістерді кілттік өрістер
деп атайды. Олардың кемінде біреуінің кілттік өрісі бірегей, екіншісінің
өрісі осы типті болуы тиіс. Бұл нұсқау берлімесе, Access автоматты түрде
есептегіш өріс құрып, оны кілттік етіп қояды.

1.4. Access-ті іске қосу. Мәліметтер қорын құру. МҚ терезесі.

Access варианттарымен жұмыс істеу тәсілдерінің көпшілігі бірдей.
Access-ті қосу үшін Windows жұмыс столы арқылы Іске қосу –
Программалар – Microsoft Access командасын беру жеткілікті. БҚ құруға өту
немесе оны ашуға арналған сұхбаттық терезе көрінеді. Оның астында Access-
тің белсендірілмеген көмескі өз терезесі орналасады. Оның негізгі мәзір
(меню) пунктеріне енгізілген командаларының көпшілігі Windows командалары
сияқты. Қажет болса олардың қызметін Access-тің анықтама мәзірі арқылы
анықтау қиын емес.1-суретте берілгендер қорын ашуға мүмкіндік беретін
терезе көрсетілген.

1-сурет. Жаңа берілгендер қорын ашу терезесі.

2-сурет. Access терезесінің жалпы көрінісі.

Access-те әр түрлі 22 аспаптар панелі бар. Олардың бірін экранға
шығару немесе жасыру үшін Көрініс – Аспаптар панелі – Күйге келтіру
командасын беріп, ашылған сұхбат терезесінен сәйкес ауыстырып қосқышты
орнату (алып тастау) жеткілікті.
Жаңа БҚ құру үшін БҚ құруға арнылған сұхбет терезенің Жаңа БҚ
ауыстырып қосқышын орнатып, OK түймесін шерту жеткілікті. Ашылған сұхбат
терезесінде Бума өрісіне енгізілген тізімнен жаңа БҚ орналасатын буманы
таңдау және Файл аты өрісіне құрылатын БҚ атауын енгізу керек. Мысалы,
Бума: Менің құжаттарым, файл (БҚ) аты: Кам1. Одан әрі Құру (Создать)
түймесін шертеді. Атау Access-тің БҚ құруға өту терезесіне енгізіліп,
экранға БҚ терезесі шығады. Қор терезесінде алты объектімен жұмыс бастауға
арналған 6 қондырма бет бар: Кестелер (Таблицы), Сұраныстар (Запросы),
Формалар (Формы), Есептер (Отчёты), Макростар (Макросы), Модульдер
(Модули). Олардың алғашқы төртеуі негізгі объектілер.
Макростар – макрокомандалар (бірнеше басқа командаларды біріктіріп,
ретімен орныдайтын команда). Мысалы, Quit (шығу-выход) – Access-тен шығу,
Delete (жою-удалить) – макрокомандалар. Макрос қондырмасын пайдаланып
ашылған терезеде макросты енгізуге болады.
Модульдер – Visual Basic программалау тілінде жазылған ішкі
программалар (процедуралар). Модульдер қондырмасы осы программалармен
жұмыс істеуге арналған. Access-тің стандартты құралдары жеткіліксіз болған
жағдайда программалаушы осы тілде модульдерді жазып, жүйенің жұмыс істеу
мүмкіндігін арттыруына болады.
Берілгендер қоры терезесінің оң жағында үш командалық түйме
орналасқан: Ашу (Открыть), Конструктор (Конструктор), Құру (Создать).
Ашу (Открыть) түймесі қондырмадан таңдалған объектіні ашады. Егер
объект кесте болса, оны көріп шығуға, жаңа жазу қосуға және кесте
берілгендерін өзгертуге болады.
Конструктор (Конструктор) түймесі қондырмадан таңдалған объект
құрылымын ашып, оны түзету, күйге келтіру үшін пайдаланылады. Егер объект
кесте болса, оған жаңа өрістер немесе бар өрістерінің қасиеттерін (типін,
өріс ұзындығын, т. б.) өзгерту мүмкін.
Құру (Создать) түймесінің іс-әрекеті: жаңа объект құру үшін
пайдаланылатын сұхбаттық терезені ашу.

1.5. Мәліметтер қорын жабу және ашу.

Берілгендер қорын жабу үшін оның терезенің Жабу түймесін шерту
немесе Файл – Жабу (Файл – Выход) командасын беру жеткілікті. (БҚ .mdb
кеңейтілуі бойынша сақталады).
БҚ-ны ашу үшін Access-ті іске қосқан кезде көрінетін терезеден БҚ-ны
ашу ауыстырып қосқышын белсендендіріп, атауын екі рет шертсе болғаны.
Тізімде ол көрінбесе, терезеде орнласқан Басқа файлдар... қатарының екі
рет шертілуі тиіс. Берілгендер қоры файлын ашу сұхбаттық терезе көрінеді
(терезені ашу үшін Файл – Берілгендер қорын ашу (Файл – Открыть база
данных) командасын беруге немесе Ctrl+O клавиштерін басуға болады).
Терезеде орындауға мүмкін іс-әрекеттер:
- Файлдар типі өрісінен БҚ типін (База данных) таңдау;
- Бума өрісінен БҚ файлы енгізілген дискбуманы таңдау;
- терезеде көрінген файл атауын таңдап, OK батырмасын шерту.

1.6. Кесте. Кестені қолдан құру. Кестені сақтау.

Кесте – берілгендер қорының негізігі объектісі. Кесте құру үшін БҚ
терезесін ашып, Кеслер – Құру (Таблицы – Создать) командасын беру керек.
Жаңа кесте (Новая таблица) сұхбат терезесі ашылады. Оған кесте құрудың үш
режимі енгізілген:
• кесте режимі (режим таблицы) – кестені қолдан құру;
• кестелер шебері (мастер таблиц) – кестені автоматты түрде құру;
• конструктор.

1.6.1. Кестені қолдан құру технологиясы.

1. Жаңа кесте терезесінен Кесте режимі қатарын таңдап, OK батырмасын
шерту керек (режим қатарын екі рет шертуге де болады). Access
тағайындаған Кесте1 - (Таблица1) кестесінің уақытша атауы.
2. Ретімен оның Өріс1; Өріс2; ... тақырыптарын екі реттен шертіп, олардың
орнына құрылатын кестенің өріс тақырыптарын енгізу.
3. Ұяшықтарға жазу элементтерін (өріс мәндерін) енгізу. Ұяшыққа
ендірілген элемент оған сыймаса, оны ескерудің қажеті жоқ. Көрінісін
сақтағыңыз келсе, көрсеткішті өріс тақырыбының шетіне әкеліп, баған
сызығын әдеттегідей әрі-бері жылжытуға болады. Қатені түзеу үшін BS не
Del клавиштерін пайдалану жеткілікті.
4. Терезенің жабу пернесін шертіп, терезені жабу. Access кесте құрылымын
сақтау сұралатын сұхбат терезесі шығады. Оның Иә пернесін шерту керек.
Ескерту. Кесте не басқа БҚ обьектілерінің берілгендері клавиатурадан
ендіріліп, бекітілген сайын Access оларды автоматты түрде сақтап
отырады.
5. Кесте атауы сұранылатын терезе көрінеді. Access уақытша тағайындаған
атауды өзгерткіңіз келсе, жаңа атау ендіріп (мысалы, санат), ОК
пернесін шерту керек.
6. Кілттік өріс құруды сұрайтын сұхбат терезесі ашылады. Егер, Иә
түймесін шертсеңіз, Access автоматты түрде кестеге Код атаулы
есептегіш өрісті қосып қояды. Бұл өріс келешекте қажет болмаса, Жоқ
түймесін шерту.
Құрылған кесте БҚ-ның Кестелер бөліміне жазылып қояды.
Жазылған кесте мазмұнын көріп шығу үшін БҚ терезесінің Кестелер
қондырмасын ашып, кесте атауын, одан әрі Ашу (Открыть) түймесін шерту
жеткілікті.
Access кесте өрістері типтерін оларға ендірілетін мәндер бойынша
автоматты түрде анықтап отырады. Бірақ кейде өріске енгізілген бүтін сандық
берілгендер типін мәтіндік деп белгілейді. Кесте құрылымын өзгерту керек
болса, “Конструктор” режимін пайдалану керек.

3-сурет. Кестені қолдан құру.

1.6.2. Конструктор режимі. Өрісті кілттік ету. Өріс қасиеттері.

Кесте конструкторын түрлі әрекеттер үшін пайдалануға болады:
• өріс атауын өзгерту;
• өріс типін өзгерту;
• өріс өлшемі мен форматын қайта орнату;
• жаңа өріс қосу;
• өрісті кілттік ету;
• жаңа кесте құру;
Конструктор терезесін ашу үшін БҚ терезесінің Кестелер қондырмасынан
кесте атауын таңдап, Конструктор пернесін шерту керек. Жаңа кесте құру үшін
Кестелер-Конструктор командасы орындалуы керек.
Кестенің өріс типін өзгерту үшін осы терезенің “Берілгендер типі”
бағанынан өріс қатарында орналасқан ұяшықты таңдау керек. Оның оң жағында
тілсызық түймесі (тізім символы) пайда болады. Оны шертіп, ашылған тізімнен
қажетті типті таңдаса болғаны.
Өрісті кілттік ету үшін көрсеткішті атауының үстіне әкеліп, тышқанның
оң жақ батырмасын шерту керек. Көрінген контексті менюден Кілттік өріс
(ключевые поля) қатарын шерту жеткілікті (немесе аспаптар панелінің Кілттік
өріс түймесін шерту керек болады). Кілттік етілген өріс атауының сол жағына
(шеттік бағанға) кілт белгісі орнатылып қойылып қойылады.
Ескерту. 1. Терезенің Сипаттау бөлімін толтыру міндетті емес. 2.
Конструктор режимі арқылы Жаңа кесте құру үшін терезенің Өріс атауы
бағанына сәйкес тақырыптарды енгізу керек. 3. Кестеге жаңа өріс қосу үшін,
тақырыбын Өріс атауы бағанына енгізу жеткілікті.

1.6.3. Өріс қасиеттері.

Әр кестенің өз құрылымы бар. Құрылым оның өрістер құрамы мен олардың
типтерінен тұрады. Өрістің негізгі қасиеттері – оның типі мен өлшемі.
Access құрылған кестенің өріс қасиеттерін автоматты түрде орнатып
қояды. Қажет болса, оны қолдан өзгерту де, ал жаңа кесте үшін қолдан
өзгерту де мүмкін. Түрлі типті өрістердің қасиеттері әр түрлі. Өріс типі
таңдалған кезде оның қасиеттері Конструктор режимі терезесінің төменгі
бөлімінде көрінетін Жалпы қондырмасын енгізіліп қойылады. Access өріс
өлшемі үшін стандартты 50 санын орнатқан. Өлшемді 1 мен 255 аралығындағы (1-
255) символдар тізбегінен тұратын етіп алуға болады. 50-ді қалдыруға не
өріс ұяшығына ендірілетін берілгендердің ең ұзыны сиятындай етіп, басқа
санды, 15-ті енгізу де мүмкін.
Мәтіндік типті өріс үшін басқа қасиеттерді орнату міндетті емес.
Мысалы, Өріс форматы. Мұнда ескертетін жайт – қасиеттер құрамында
Қолтаңба (подпись) да бар. Ол – формамен жұмыс істеу кезінде Access
автоматты түрде меншіктейтін өрістің екінші атауы.
Сандық типті өріс қасиеттерін орнату. Сандық өрістер бүтін немесе
нақты сандар ендірілетін өрістер болып екіге бөлінеді.
Жаңа құрылатын кестеде сандық өріс құру немесе өрісті күйге келтіру
үшін қондырмадан өріс өлшемін, өріс форматын (қажет болса, ондық таңбалар
санын) орнатып қою керек. Олардың тізімін экранға шығару үшін сәйкес
қатардың шертілуі тиіс. Қатардың оң жағында тілсызық түймесі пайда болады.
Оны шертіп, көрінген тізімнен қажеттісін таңдау керек. Мысалы, өріс өлшемі
үшін экранға шығарылған тізімнен Бүтін (Целое) қатарын шерту (тізімде
көрінген Байт (байт) – [0; 255], Бүтін (Целое) – [-32708; 32767], Ұзын
бүтін (Длинное целое) – [-2147483648; 2147483647], Жылжымалы нүктелі (С
плавающей точкой (4 байт)) – [-1.401298Е-45; 3.402823Е+38] аралықтарында
сақталатын сандар).
ДатаУақыт және Ақшалық (денежный) типті өріс қасиеттерін орнату
жоғарыдағыдай.
МЕМО өрісі. Өріс мәтіндік өріс сияқты, бірақ ол ұяшықта [257-65535]
аралығындағы символдар тізбегінен тұратын ұзын типті мәтіндік
берілгендерден сыйдыруға арналған. МЕМО өрісінің ерекшелігі – берілгендер
басқа жерде сақтауға жіберіледі де, ол орналастырылған орында сілтеме
көрсеткіш қана сақталады.
Логикалық және Есептегіш типті өріс форматтарын Access автоматты түрде
өзі орнатады. Логикалық өріс ұяшығына ауыстырып қосқыш белгісі енгізулі
тұрады. Оны орнату ұяшықта логикалық Иә (ақиқат), орнатуды алып тастау Жоқ
(жалған) мәнін енгізу деп қабылданады.
OLE объектісінің өрісі басқа программалар арқылы құрылған сурет және
т. б. объектілерді кірістіру үшін, Гиперсілтеме өрісі Интернет не басқа
объектінің файлдарымен байланыс орнату үшін гиперсілтеме мәтінін енгізу
үшін құрылады.
Алмастыру шебері өріс типтерінің соңғысы етіп енгізілген элемент. Ол
тип атауы емес, кестелер байланысын орнатуға арналған ішкі программа.

1.6.4. Кесте шебері.

Кесте құрудың келесі әдісі – Кесте шебері ішкі программасы
(процедурасы) арқылы автоматты түрде құру. Құру жолы:
1. Жаңа кесте терезесін ашып, Кесте шебері қатарын екі рет шерту
(немесе OK түймесін шертуге болады). Программа іске қосылып, оның төрт
қадамдық терезесінің бірінші қадам сұхбат терезесі көрінеді.
2. Терезеде:
а) Жеке немесе Жұмыста қолдану ауыстырып қосқыштарының қажеттісін
орнату (әдетте соңғысы орнатылады).
б) Кесте үлгілері панелінен кесте типін таңдау. Оның өріс атаулары
Өріс үлгілері панеліне кірістіріліп қойылады.
в) Өріс үлгілері панелінен қажетті өріс атауларын Жаңа кесте
өрістері панеліне көшіру (ол үшін атауды екі рет шертуге, не оны
таңдап, көшіру шертуге болады).
Мұндағы ескертетін жайт: құрылатын кестенің өріс атаулары Өріс үлгілері
тізімінде бола бермейді. Ол кезде Жаңа кесте өрістері панеліне кез келген
атауды көшіріп және оны таңдап, терезенің Өріске басқа ат қою... түймесін
шерту керек. Ашылған сұхбат терезесінде Өріс аты өрісіне қажетті атауды
енгізіп, OK шертеді.
г) терезенің Одан әрі түймесін шерту.
3. Екінші қадам терезесінде кілтті пайдаланушының анықтауы және кілтті
автоматты түрде анықтау ауыстырып қосқышының бірін орнату. Кілтті
автоматты түрде анықтау ауыстырып қосқышы орнатылса, Access есептегіш
типті кілттік өріс құрып шығады. Бірінші аталған ауыстырып қосқышы
орнатылған кезде Одан әрі түймесін басып, кілтті көрінетін қосымша
ашылған сұхбат терезеден анықтау керек.
4. Үшінші қадам терезесінде кестені бұрыннан құрылған кестелермен
байланыстыру мүмкіндігі бар. Қажет болса, терезеде көрінген
нұсқауларды орындау керек.
5. Соңғы терезеде үш ауыстырып қосқыш көрінеді. Олардың қажеттісін
орындап, Дайын (Готово) батырмасын шерту керек.
Құрылған кестенің Стберу өрісі бірегей. Кестені ашып, мәндері жоғарыда
таңдалған кодтар арқылы жазылған Стберу өрісін қосып, оған ат беріп
(мысалы, Емт-Ст) сақтау қажет.

4-сурет. Кестені шебер көмегімен құру.

1.6.5. Кестені байланыстыру жолы.

1. Аспаптар панелінің Берілгендер схемасы батырмасын шертіп немесе Сервис
– Берілгендер схемасы командасын беріп, осы атаулы терезені ашу.
2. Мәзір арқылы Байланыстыру - Кетені қосу командасын беріп немесе
Аспаптар панелінің Кестені қосу батырмасын шертіп, кесте атауларының
тізімі енгізілген Кестені қосу терезесін шығару. (Егер кестелер
арасында байланыс болмаса, Берілгендер схемасы терезесі ашылған кезде
Кестені қосу терезесі бірге ашылады).
3. Соңғы терезеден байланыстыратын кесте атауларын таңдап, Қосу
батырмасын шерту. Таңдалған кестелер Берілгендер схемасы терезесіне
кірістіріліп қойылады.
4. Кестені қосу терезесін жабу.
5. Жылжыту және Қалдыру әдісі бойынша көрсеткішті Емтихан кестесінің
кілттік Стберу өрісінен Емт-Ст кестесінің Стберу өрісіне жылжытып
әкелу. Төменінде Қатынас типі: Бірі – Көбінесе (тип отношения: один
– ко – многим) жазуы орналасқан Байланыстар (связи) атаулы сұхбат
терезесі ашылады.
6. Терезенің Берілгендер тұтастығын қамтамасыз ету (обеспечение
целостности данных) ауыстырып қосқышын орнатып, Біріктіру...
(объединение...) батырмасын шерткенде, Біріктіру параметрлері сұхбат
терезесі ашылады.
7. Терезеде Стипендияның барлық жазулары мен Емт-Ст-ның байланыстырылған
өрістері бірдей жазуларын біріктіру ауыстырып қосқышын орнатып, OK
шерту. Байланыстар терезесі қайта ашылады.
8. Оның Құру түймесін шерту. Кестелер сызық арқылы Стберу өрістері
бойынша байланыстырылып қойылады.
Ескерту. Сервис – Берілгендер схемасы командасын беріп, кестелер
арасында байланыс орнатылғанда көз жеткізуге болады.
Жоғарыдағы екі кестенің байланыс түрі мынадай: Негізгі Стипендия
кестесінің бір кілттік кодына бағыныңқы Емт-Ст кестесінің көптеген жазулары
сәйкес келеді. Мұндай қатынас типі Бірі-көпке делінеді.
Негізгі кестенің бір кілттік кодына бағыныңқы кестені бір ғана жазуы
сәйкес келетін жағдайлар да болады. Мұндай қатынас типі Бір-біріне деп
аталады. Мысалы, негізгі Оқушы және бағыныңқы Емтихан1 кестелерінің (5, 6
-суреттер) Номер өрістері арқылы қатынас типі: Бір-біріне (Оқушы кестесінің
Номер атаулы өрісі - кілттік).

Оқушы
Номер Тегі – аты
1 Ахметов А. Б.
2 Нұрланов М. Н.
3 Ержанова С. О.

5-сурет.

Емтихан1
Код Номер Мат Физ Инф
1 1 5 5 5
2 2 3 4 4
3 3 4 4 5

6-сурет.
Байланысты кестелердің түрлі өрістерін пайдаланып, автоматты түрде
жаңа кесте құруға болады. Мысалы, 1, 2-суреттерде кескінделген екі кестенің
Тегі – аты және Мат өрістері арқылы құрылған кесте 3-суретте кескінделген.
Мұндай кестені сұраныс деп атайды. Байланысты кестелері бар БҚ реляциялық
берілгендер қоры деп те аталады.
1. Көшіру үшін өріс тақырыбын тышқанның оң жақ батырмасын басып,
көрінген контексті мәзірді пайдалану да мүмкін.
2. Өрістер блогын көшіру тәсілі де бір өрісті көшіру сияқты. Екі
кестенің таңдалған блок өрістерінің типтерінің бірдей болса болғаны.
3. Өрісті бір кесте ішінде көшіру үшін оны таңдап, Жылжыту және Қалдыру
әдісітін пайдалану жеткілікті. Жылжыту алдында көрсеткішке төтрбұрышты
белгінің қосылуын күту керек.

1.6.6. Кестені не кесте құрылымын көшіру.

БҚ терезесінен таңдалған кесте не оның құрылымы әдеттегідей алмастыру
буфері арқылы көшірілуі тиіс. Оны контексті мәзір арқылы көшіруге де
болады. Бұл кезде орындалуы тиіс әрекеттер:
1. БҚ терезесінің Кестелер қондырмасын ашып, кесте атауын оң түймемен
шерту.
2. Көрінген контексті мәзірдің Көшіру пунктін таңдау.
3. БҚ терезесінің кесте атаулары орналасқан облысын оң түймемен шерту.
4. Көрінген контексті мәзірдің Кірістіру пунктін таңдау (мәзір арқылы
буферден кірістіру командасын бергенде де осы терезе ашылады).
Одан әрі, кесте толық көшіру үшін терезенің Кесте атауы өрісіне жаңа
кесте атауын ендіріп, Құрылым және берілгендер ауыстырып қосқышын орнату.
Егер тек кесте құрылымын көшіру қажет болса, атау енгізілген соң онда Тек
құрылым ауыстырып қосқышын орнату жеткілікті. Бұл кезде экранда тек өріс
тақырыптары енгізілген бос кесте көрінеді. Оны толтыру әдеттегідей.
Тапсырма1. Оқушылар тобының математикадан тапсырған емтихан нәтижесі
жөнінде Математика атты кесте құрылған.
1) Кестенің көшірмесін алыңыз.
2) Көшірменің Шифр өрісін өшіріп, қайтадан қалпына келтіріңіз.
3) Кестенің Матем өрісін екі бағанға жылжытыңыз.
4) Матем өрісін екі бағанға жылжытыңыз.
5) Кестеге 6-номерлі жаңа жазу қосыңыз.
Тапсырма2.
1) Емтихан кестесінің көшірмесін алыңыз.
2) Көшірме соңына Стберу атаулы жаңа өріс қосып, оны төмендегі түрде
толтырыңыз:
4 пен 5 алған оқушылар үшін Иә, олардан төмен баға алған оқушылар
үшін Жоқ сөзін ендіріңіз.
3) Көшірмені жаңа атау бойынша сақтаңыз.
4) Кесте құрылымын жаңа кестеге көшіріңіз.

1.6.7. Кестелер арасына байланыс ортану. Мәліметтер схемасы.

Берілгендер қорының бірдей аталу өрістері бар кестелерді байланыстыру
және олардың кейбір өрістерін пайдаланып, басқа кесте құру Access-тің
негізгі ерекшеліктерінің бірі. Негіздік кестені басқалармен байланыстыру
үшін оның мәндері қайталанбайтын (бірегей) өрісі болуы тиіс. Ол ұзын сандық
типті кілттік өріс болуы міндетті. Егер кестеде мұндай өріс болмаса, оны
құрып алуға болады.
Мысал. Емтихан кестесін пайдаланып, степендия тағайындау кестесін
қүру. Негіздік кестені мынадай шарттарды басшылыққа ала отырып
құрастырайық:
❖ Барлық пәннен 5 алған студентке 125% стипендия тағайындау (кестеге
оның кодын 3 деп енгізу);
❖ Барлық пәннен 4 не 5 алған студенттерге 100% стипендия тағайындау
(кестеге оның кодын 2 деп енгізу);
❖ Басқа студенттерге стипендия тағайындамау (оның коды үшін 2 санын
енгізу).
Кесте құрылымын өзгерту (изменение структуры таблицы) ауыстырып
қосқышы орнатылса, Кесте шебері талапқа сай орындай алмаған іс-әрекеттерді
орындауға арналған Конструктор режимі іске қоыслады.
Кестеге берілгендерді тікелей енгізу (непосредственный ввод данных в
таблицу) ауыстырып қосқышы орнтылған кезде Шебер атау берілген және өріс
тақырыптары енгізілген бос кестені экранаға шығарады. Кестеге берілгендерді
енгізіп, жаңа кесте құру керек. Оларды редакциялауға болады. Кестенің бір
ұяшығына берлігендер енгізіліп, КҚ клавишінің басылуы тиіс.

1.6.8. Кестелермен жұмыс. Кесте элементтерін таңдау және өшіру.

1. Ұяшықты таңдау үшін көрсеткішті сол жақ шетіне орналастырып, ақ крест
түріне айналған кезде тышқан батырмасын шерту керек.
Ұяшықты өшіру үшін оны таңдап алып, Del клавишін басу жеткілікті.
2. Бағанда таңдау үшін оның тақарыбын шертсе болғаны. Тақырыпта оң жақ
батырманы шертсе, контексті мәзір ашылады.
Бағанды өшіру үшін оны таңдап алып, Түзету – Бағанды өшіру командасын
орындау керек.
3. Қатар орналасқан бірнеше бағанды таңдау тышқан батырмасын басып тұрып,
алғашқы өріс тақырыбынан бастап көрсеткішті солдан оңға қарай жылжыту
арқылы орындалады.
4. Жазуды таңдау үшін оның сол жағында орналасқан жазу маркерін бір рет
шертсе жеткілікті. Таңдаған жазуды Del клавиші арқылы өшіруге болады.
5. Қатар орналасқан бірнеше жазуды таңдау үшін тышқан батырмасын басып
тұрып, көрсеткішті жазу маркері жолында төмен қарай жылдыту керек.
Оларды өшіру әдісі жазуды өшіру сияқты.
6. Төртбұрышты ұяшықтар блогын таңдау жолы: блоктың сол жақ жоғарғы
бұрышына көрсеткішті әкеліп, ол ақ крест түріне айналған соң қарсы
бұрышқа жеткенше диагональ бойымен жылжыту керек.
7. Кестені таңдау үшін өрістер тақырыбының сол жағына орналасқан кесте
маркерін шерту керек. Ол оң түймемен шертілген кезде операциялар
орындауға арналған контексі мәзір көрінеді.

1.6.9. Кестеге жазу не өріс қосу.

Кестеге жазу қосу үшін БҚ терезесі арқылы кестені ашып, Кірістіру –
Жаңа жазу командасын беру керек. Кесте соңына бос жол қосылып қойылады.
Оған жазу ендіріп, КҚ клавишін басу жеткілікті.
Келесі жолға да жазуды осы әдіс бойынша ендіру мүмкін.
Жазуды таңдап, оны түймемен шерткен кезде жазумен түрлі операцияларды
орындауға арналған контексі мәзір көрінеді.
Кестеге жаңа өріс қосу үшін оны ашып, Кірістіру – Баған командасын
беру керек. Ашылған бос өрісті толтыру жолы әдеттегідей.

1.6.10. Кесте өрісін басқа кестеге көшіру.

1. Өрісті таңдап, алмастыру буферіне көшіру (Ctrl+C клавиштерін басу
немесе Түзету – Көшіру командасын беру).
2. Қабылдайтын кестені ашып, жаңа өріс құру. Оның типі көшірілетін
өрістің типімен бірдей болуы тиіс.
3. Құрылған өрісті таңдау (толтырылмаған кесте үшін екінші пункті
орындамай, бірден өрісті таңдау жеткілікті).
4. Буферден кірістіру командасын беру (Ctrl+V не Түзету – Кірістіру).

Тегі – аты Мат
Ахметов А. Б. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.