Алгоритим құру және өңдеу тәсілдерін оқыту әдістері

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

3 бет

: 1

КІРІСПЕ . . .: АЛГОРИТИМ ҚҰРУ ЖӘНЕ ӨҢДЕУ ТӘСІЛДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІ

3 бет:

: 1. 1

КІРІСПЕ . . .: АЛГОРИТМ. АЛГОРИТМ ҚАСИЕТТЕРІ . . .

3 бет: 4 - 7 бет

: 1. 2

КІРІСПЕ . . .: АЛГОРИТМНІҢ ЖАЗЫЛУ ТҮРЛЕРІ МЕН ҚҰРЫЛЫМДЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . .

3 бет: 7 - 14 бет

: 2

КІРІСПЕ . . .: АЛГОРИТМ ҚҰРЫЛЫМЫ

3 бет:

: 2. 1

КІРІСПЕ . . .: «ТАРМАҚТАЛУ» БАЗАЛЫҚ СТРУКТУРАСЫ . . .

3 бет: 12 - 16 бет

: 2. 2

КІРІСПЕ . . .: «ТАҢДАУ» БАЗАЛЫҚ СТРУКТУРАСЫ . . .

3 бет: 16 - 18 бет

: 2. 3

КІРІСПЕ . . .: «ҚАЙТАЛАНУ» БАЗАЛЫҚ СТРУКТУРАСЫ . . .

3 бет: 18 - 22 бет

КІРІСПЕ . . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

3 бет: 23 - 24 бет

КІРІСПЕ . . .: ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

3 бет: 25 бет

КІРІСПЕ

Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болып табылатын мәселелердің бірі - оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды пайдалану болып табылады. Қазіргі таңда да елімізде білім беру жүйесінде жаңашылдық қатарына ақпараттық кеңістікті құру еніп, көкейтесті мәселе ретінде күн тәртібінен түспей отырғандығы мәлім.

Егеменді еліміздің тірегі - білімді ұрпақ. ХХІ ғасыр- білімділер ғасыры болмақ. Жаңа кезеңге бет бұру оңай емес. Ол үшін болашақ ұрпағын тәрбиелеу керек.

Қазіргі кезде біздің қоғамымыз дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты барлық ақпараттық коммуникациялық технологиялар педагогтар қызметінің барлық салаларына кірігіп, оның табиғи ортасына айналып отыр. «Білім берудегі АКТ» ұғымы «оқытудың жаңа ақпараттық технологиялары», «қазіргі ақпараттық оқыту технологиялары», «компьютерлік оқыту технологиялары» және т. б., тіркестермен тығыз байланысты.

Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті білім, білік, дағдының көлемі күннен-күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Мектептің білім беру саласында ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы білімнің сапасын арттыру, білім беру үрдісін интенсификациялау мен модернизациялаудың тиімді тәсілдерін іздестіру жұмыстары жүргізіліп жатыр. Бұл жұмыстардың тиімділігі мен нәтижелілігі бірнеше оқу-әдістемелік, психологиялық-педагогикалық мәселелердің шешімін ғылыми түрде негіздеуді талап етеді

1 АЛГОРИТИМ ҚҰРУ ЖӘНЕ ӨҢДЕУ ТӘСІЛДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІ

1. 1 АЛГОРИТМ. АЛГОРИТМ ҚАСИЕТТЕРІ

Кез келген есепті шешу - берілген алғашқы мәліметтерді пайдаланып, нәтиже алуды талап етеді, яғни есепті шешу алгоритмі алғашқы мәліметтерді бірте-бірте түрлендіру арқылы нәтиже алу жолын сипаттайды.

Көздеген мақсатқа жетуге, қойылған мәселені шешуге бағытталған әрекеттер тобын іске асыру үшін атқарушыға түсінікті әрі дәл нұсқаулар жиынтығы алгоритм деп анықталады.

Алгоритм сөзі ІX ғасырда арифметикалық амалдардың орындалу тәртібін тұжырымдаған ұлы өзбек математик әл-Хорезми атының латынша algorіthmy болып жазылуынан шыққан. Алғашында алгоритм тек көп таңбалы сандарға арифметикалық төрт амалды орындау ережесі мағынасында колданылған. Кейінірек бұл ұғым жалпы қойылған мәселені шешуге әкелетін әрекеттер тізбегін белгілеу үшін қолданылатын болды.

Алгоритм жеке нұсқаулардан тұрады және нақты орындаушыға арналып жазылады. Сондықтан алгоритмде орындаушының мүмкіндіктері ескерілуі керек, біздің жағдайымызда алгоритмдердің орындаушысы - электронды есептеуіш машина. Компьютерге алгоритм белгілі бір программалау тілінде жазылып енгізіледі, компьютер программа нұсқауларын орындайды.

Қойылған мәселені шешудің дұрыс алгоритмі мынадай негізгі қасиеттерге ие болуы тиіс: анықтылық, нәтижелілік, жалпыламалық, дискреттік (үздіктілік) .

Алгоритмнің анықтылығы дегенде оның әрбір адымы әртүрлі түсінікке жол бермейтін, дәл және анық тұжырымдалған ережені түсінеміз.

Алгоритмнің нәтижелілігі деп санаулы қадам жасалған соң қарастырылған мәселенің не шешімі табылатынын, не шешімі жоқтығы анықталатынын айтады.

Алгоритмнің жалпыламалық қасиеті бойынша дайын алгоритммен жеке бір есепті ғана емес, осы есеп класына тиісті кезкелген есепті шығару мүмкін болуы тиіс.

Алгоритмнің дискреттілігі (үздіктілігі) деп алгоритммен анықталған есептеулерді жекеленген кезеңдерге (қарапайым амалдарға) жіктеуді ұғамыз.

Қойылған мәселені шешу үшін осы негізгі қасиеттерді қанағаттандыратын алгоритм түзу мүмкін болмаса, мәселе “алгоритмдік жолмен шешілмейтін” деп аталады да, оны ЭЕМ-де шешу мүмкін болмайды.

Көп жағдайда алгоритм түзу дайын алгоритмді орындаудан қиын соғады, есепті шығару жолын білгенмен оны жинақты алгоритм түрінде көрсету оңай емес. Егер есепті шешу алгоритмі әбден пысықталса, оны көпшілікке түсінікті түрде қалай жазуға болады? Алгоритм түсінікті де көрнекі және ықшам болғаны дұрыс.

ЭЕМ бір тактілік уақытта бір ғана қарапайым не логикалық операцияны орындай алатын етіп құрылғандықтан, ақпаратты өңдеу үшін машинаға берілетін командалар (нұсқаулар) осы сияқты нұсқаулар тізбегінен тұрады.

Компьютерде есепті шешу процесі - бұл адам және ЭЕМ арасындағы біріктірілген сала. Бұл процесті бірнеше тізбектелген этаптар түрінде көрсетуге болады. Адамға тиісті этаптар, шығармашылық саламен байланыстысы - қойылуы, алгоритмизациясы, есептің программасы және нәтижелерді талдауы, ал компьютерге тиістісі - өңделген алгоритммен сәйкес келетін ақпаратты өңдеу этаптары.

Бұл этаптарды келесі мысалдарда қарастырамыз: екі бүтін санның соммасын есептеу және мониторға нәтижесін шығару.

Бірінші этап - есептің қойылымы . Бұл этапқа есепті қолданатын жұмыс саласын жақсы білетін адам қатысады, ол есептің мақсатын нақты анықтауы керек, есептің мазмұнына сөздік түсінік беруі және оның шешімімен жалпы жақындық ұсынуы керек. Мысалы, екі бүтін санның соммасын есептеу үшін сандар қалай қосылатын білетін адам есепті келесі әдіспен түсіндіре алады: екі бүтін санды енгізу, оларды бір-біріне қосу және есептің нәтижесі ретінде соммасын шығару.

Екінші этап - математикалық немесе ақпараттық моделдеу. Бұл этаптың мақсаты - есеп компьютерде шешілуі үшін, есептің математикалық моделін құру. Көптеген есептердің математикалық моделінде тек қана формулалар мен логикалық шарттар келтіріледі. Бұл этап бірінші этаппен тығыз байланыста және оны бөлек қарастырмасада болады, бірақ құрылған модель үшін бірнеше шешу әдістері танымал болуы мүмкін және олардың ішінен ең ыңғайлысын таңдау керек болады. Жоғарыда түсіндірілген есеп үшін екінші этап келесідей болады: компьютерге енгізілген сандарды А және В атауымен жадыда сақтаймыз, содан соң бұл сандардың сомасының мағынасын А + В формуласы бойынша есептейміз және нәтижесін жадыда Summa атауымен сақтаймыз.

Үшінші этап - есептің алгоритмі. Математикалық түсіндіру негізінде шешудің алгоритмін құрастыру керек. Алгоритм дегеніміз - қойылған есептің шешуге бағытталған әрекеттер тобын іске асыру үшін атқарушыға түсінікті әрі дәл нұсқаулар жиынтығы. Алгоритмдерді орындайтындар адамдар, роботтар, компьютерлер болуы мүмкін.

Төртінші этап - программалау. Программа - бұл орындаушы (компьютер) орындайтын әрекеттердің жоспары. Үшінші этапта құрылған алгоритм бойынша программа алгоритмдік тілде жазылады.

Бесінші этап - жазылған программаны компьютерге программалау жүйесінде еңгізу .

Алтыншы этап - тестілеу және программаны жөндеу. Бұл қадамда ЭЕМ қөмегімен алгоритм орындалады, қателер ізделінеді және олар жойылады. Программаны жөндеу - бұл күрделі және стандартты емес процесс. Күрделі программалар бөлек фрагменттермен тексеріледі.

Жетінші этап - жөнделген программаның орындалуы және нетижені талдау. Бұл қадамда программа жұмысқа қосылып, алғашқы керекті мәндер беріліп. программа нәтижесі алынады. Шыққан нәтижелер талданып, нәтижелерге сай шешімдер, ұсыныстар, шығарулар жағдыланады. Талдау шешімі бойынша есептің құрылған жолдары қайтадан қарастырылып, есептің бірінші қадамына қайтып оралып, есеп жаңадан шешілуі мүмкін.

Мысал-1:

Конус бетінің жақ ауданын және көлемін есептеңіз. Биіктігі Һ, радиусы R берілген. Нәтижені шығарыңыз. S _конус =πRl, V=?

1-ші қадам: R-ді енгізу.

2-ші қадам: Һ-ты енгізу.

3-ші қадам: l-ды анықтау, l= ;

4-ші қадам: S-ті анықтау, S=πRl;

5-ші қадам: V-ны анықтау, V=1/3*πRһ;

6-шы қадам: S, V-ны шығару.

Мысал-2:

А=3, В=5, С=7 осы айнымалылардың мәні нешеге тең?Егер мына амалдар ретімен орындалса, а-меншіктеу.

а:=а+1, в:=а+в, с:=а+в, а:= ;

1-ші қадам: а:=4.

2-ші қадам: в:=9.

3-ші қадам: с:=13.

4-ші қадам: а:=±2.

Жауабы: а=2, в=9, с=13.

1. 2 АЛГОРИТМНІҢ ЖАЗЫЛУ ТҮРЛЕРІ МЕН ҚҰРЫЛЫМДЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Алгоритмнің басы қызметші сөзіне дейінгі алғашқы бөлігін алгоритм тақырыбы деп, басы және соңы қызметші сөздерінің аралығында орналасатын орындалуы тиіс командалар тізбегін алгоритм денесі деп атайды. Денеде ретімен кездесетін бірнеше командаларды бір долға орналастыру да мүмкін. Бұл кезде олар нүктелі үтір арқылы ажыратылып, ал тақырыпта аргумент, нәтиже атаулары үтір арқылы бөлініп жазылады.

Егер алгоритм денесінде тақырыпта сипатталмаған айнымалылар кездессе, олар аралық шамалар деп аталады. Аралық шамалар алгоритмнің басы қызметші сөзінен кейін сипатталып қойылуы тиіс.

Алгоритмді

қарапайым тілмен (cөзбен және формулалар арқылы) жазып көрсетуге
блок-схема (графиктік жол) арқылы кескіндеуге
алгоритмдік тілде (программалау тілінде) жазуға болады.

Алгоритмді сөзбен жазып көрсеткенде мәліметтерді өңдеу кезеңдерін өзімізге түсінікті тілмен сипаттаймыз, күнделікті пайдаланатын сөздер мен алгоритмдік символдарды қолданып, орындалу реттері көрсетіліп жазылған жеке-жеке нұсқаулар жиынтығын көрсетеміз. .

Алгоритмді графиктік тілде блок-схемалар арқылы жазу - алгоритмнің құрылысын көрнекі көрсетуге мүмкіндік береді. Алгоритмнің блок-схемасы бір-бірімен жалғастырылған геометриялық фигуралардың тізбегінен тұрады. Әрбір блок алгоритмнің белгілі бір жеке нұсқауын өрнектейді, олардың орындалу тәртібі оларды қосатын сызықтардың бағытымен анықталады.

Блоктардың өлшемі мен кескіні және алгоритмнің блок- схемасын түзу тәртібі МЕСТ (мемлекеттік стандарт) 19002-80 және МЕСТ 19003-80 программалау құжаттарының біртұтас жүйесі бойынша анықталған.

Алгоритмдік тіл алгоритмдік символдарды пайдаланып, берілген алгоритмді ықшамды түрде жазуға келтіреді. Алгоритмдік тіл - алгоритмді жазуға және оны пайдаланып программа құруға арналған тіл. Кез-келген тіл сияқты ол символдар жиынтығынан (алфавит), алгоритмдерді жазу ережелерінен (синтаксис) және жазуларды түсіндіру мәтіндерінен (семантика) тұрады.

Мәселені ЭЕМ көмегімен шешу үшін шындығында, компьютерге түсінікті программалау тілінде, мысалы, QBasіc, Turbo Pascal, т. б. программа жазу керек. Программа - компьютерге түсінікті тілде жазылған алгоритм, олай болса алгоритмді ойша пысықтап алып, қажетті программалау тілінде программа жазудан бастауға да болады, біз осыған ұмтылуымыз керек. Көп жағдайда программалаушылар программалаудың технологияларын игеру жолын алгоритмнің блок-схемасын құрудан бастайды, бұл алгоритм құрылымында қате кетпеуін бақылауға мүмкіндік береді.

Блок-схема тұрғызу кезінде блоктарды қолданылады (сызбалар) . Блоктар шартты және шартсыз деп екі топқа бөлінеді. Шартсыз блоктар - есептеу-меншіктеуді атқаратын арифметикалық блок, мәліметтерді енгізу, баспаға беру және есептеуді бастау және аяқтау блоктарынан тұрады.

Шартты блок алгоритмде шартқа байланысты тармақталуды немесе қайталануды көрсету үшін қолданылады.

Алгоритмде колданылатын негізгі блоктарға тоқталайық. Әр блок өз қызметін атқарып, әр қалай салынады.

Мысал

1. y=x ² +3 мәнін есептеудің табиғи тілде жазылатын алгоритмі мен блок-схемасын құру керек.

1) табиғи тілде алгоритмді мынадай түрде құру мүмкін:

алг функция

басы

х мәнін енгізу

у-ке x ² +3 мәнін меншіктеу

у мәнін баспаға шығару

соңы.

2) алгоритмдік тілде бұл алгоритмді келесі түрде жазады:

алгортим функция

енгізу х

у: = x**2+3

шығару у

соңы.

Алгоритмнің бастапқы жолы (алг функция) алгоритм тақырыбы деп аталады. Мұнда жазылған алг - қызметші сөз, функция - алгоритмге берілген атау. Бұдан соң берілген нұсқаулар (операторлар), басы мен соңы - қызметші сөздер.

3) блок-схема түрі:

Сонымен, алгоритмдік тіл табиғи тілде жазылған алгоритм сияқты өзіміз күнделікті пайдаланып жүрген тілге жуық, бірақ ол құрылымы нақтылған, бірыңғай және дәл жазылатын арнайы символдар (белгілеулер) мен түрлі ережелер жүйесінен тұрады. Егер алгоритм бірнеше операторлардан тұратын болса, оны құрылымдық алгоритм деп те айтады. Мұнда пайдалануға рұқсат етілген символдар тілдің алфавитін, алгоритмді және берілгендерді жазу ережелері оның синтаксисін құрайды. Үйренуге арналған алгоритмдік тілде алфавит шектелмеген. Ол үшін ұлттық әріптерді, сандарды, программалау тілдерінде пайдаланатын арифметикалық операция таңбаларын, түрлі жақшалар және тағы басқа символдарды алуға болады. Мысалы, латын, орыс, қазақ алфавиттерінің әріптері, ондық санау жүйесінің цифрлары, фриыметикалық амал таңбалары:

А, В, С, . . . , А, Б, В, . . . , а, б, в, . . . , 0, 1, 2, . . .

*, /, +, -, **, >, < >=, <=, =, <>, :=, ()

Алгоритмдік тілдің алфавитінде, мағынасы мен қолдану тәсіліне алдын ала түсініктеме беріліп қойылған, қызметші сөздер деп аталатын стандартты символдар тіркестері де бар.

Басқа сөздерден бөліп көрсету үшін әдетте олардың астын сызып қояды не курсив, жартылай қалың шрифттердің бірімен жазады.

Кейбір қызметші сөздерді атап көрсете кетейік:

алгоритм тақырыбын құрайтын: алг, арг, нәт
алгоритм басталуын және соңын көрсететін: басы, соңы
тармақталу командасында пайдаланатын: егер-онда-әйтпесе, бітті
таңдау командасында пайдаланатын: таңдау, жағдай, әйтпесе, бітті
қайталау командасында пайдаланатын: n рет, әзірше, цб, цс, үшін, дейін, қадам
құрама шарттар қойылған кезде: және, немесе, емес
функция анықталғанда: мән, өту

2 АЛГОРИТМ ҚҰРЫЛЫМЫ

2. 1 «ТАРМАҚТАЛУ» БАЗАЛЫҚ СТРУКТУРАСЫ

ЭЕМ-де есепті шешу үшін оған есептің шешу жолын көрсету қажет. Шешімге келу үшін машина бірнеше әрекеттер тізбегін орындайды. Басқаша айтқанда, есепті шешудің алгоритмін программа түрінде компьютерге енгізеді.

Алгоритмнің басқарушы базалық құрылымдары деп төрт негізгі құрылымын (структурасын) айтады:

ілесу (сызықты тізбек)
тармақталу
таңдау
қайталану (цикл)

Бұл негізгі құрылымдарды біріктіріп пайдаланғаны әр түрлі, әр деңгейлі есептерді шешуге мүмкіндік береді.

Енді әр құрылымның анықтамасын келтіреміз.

«Ілесу» алгоритмі деп бірнеше әрекеттер тізбегін айтады; оған айнымалыны енгізу, айнымалының мәнін есептеу және есептеу нәтижесін шығару жатады.

«Тармақталу» алгоритмінде есептің шешімі қойылған шартқа байланысты болса, онда әрекеттер тізбегінің таңдауы ұйымдастырылады.

«Таңдау» алгоритмінде көп сериялы тармақталу командасы пайда болады.

«Қайталану» алгоритмі (циклдық) деп кейбір әрекеттердің қойылған шартқа байланысты бірнеше рет қайталануын айтады.

Осы құрылымдарын пайдаланып құрылған алгоритмдерді құрылымдық алгоритмдер деп атайды. Алгоритм құрылымының негізгі ерекшелігі - оның бір ғана ену және шығу нүктелері болады.

Алгоритмге енгізілетін түрлі сериялық командалардың әр сериясының бір блок деп қарастырып, оларды S1, S2, . . . арқылы белгілеп алайық. «Ілесу» құрылымы - ретімен орындалатын блоктар:

Оның жеке түрінен құрылған (денесі тек ретімен орындалатын командалардан тұратын) алгоритмді сызықтық алгоритм деп атайды. Сызықтық алгоритмде шарт қойылмайды.

«Ілесу» алгоритмнің блок-схемасын көрсетейік.

Сурет 1. Ретімен орындалатын блоктар

Алгоритмді жазу ережесі төмендегідей болады:

алг <алгоритмнің аталуы>

басы

шамаларды енгізу

есептеу жүргізу

нәтижесін шығару

соңы

Сызықты структуралы алгоритмді Паскаль тілінде құрылған программа түрінде келесі мысалда қарастырамыз.

Program Hello;

const vopros=’Атыңыз кім?’;

var name:string;

begin

writeln(vopros) ;

readln(name) ;

writeln(‘Hello, ’, name, ’!’) ;

readln

end.

Программаның бірінші жолында аталуы көрсетіледі (Hello) . Программаның аты резервтелінген program сөзінен басталады. Әр жолдың соңында үтірлі нүкте қойылады. Келесі жолда қолданылатын деректер: мәні ’Атыңыз кім?’ деген мәтіндік тұрақты және символдық типті name айнымалысы. Программада қолданылатын деректер ең басында айтылып кетеді. Айнымалылар бөлімі резервіленген var сөзінен басталады.

Const <тұрақтының аты>=<тұрақтының мәні>;

Var <айнымалы аты>, …, <айнымалы аты>:<типтің аталуы>;

Программаның басталуын begin сөзі білдіреді. Программаның денесінде 2 команда орындалады. Біріншісі writeln мониторға ’Атыңыз кім?’ сөйлемін шығарады. Келесі readln командасы пернетақтадан ақпараттың енгізілуін күтеді.

Келтірілген программа сызықты программа деп аталады, өйткені мұнда тек енгізу мен шығару амалдары орындалады. Бұндай программаларда тек Read немесе Readln ақпаратты енгізу операторлары, меншіктеу операторлары және Write немесе Writeln нәтижені шығару операторлары пайдаланады.

Программаны теріп болғаннан кейін компиляция жасалады Ctrl + F9 пернелерінің басылуымен немеесе мәзірдегі Run/Run командалары. Одан ары (егер қателер болмаса) программа орындалады, оның нәтижесін көру үшін Alt + F5 пенелерін басады. Нәтижесінде қара мониторда келесі мәтін пайда болады:

Атыңыз кім?

Меңзер жаңа жолдың басына тұрып, Сіздің пернетақтадан атыңызды енгізгенін күтеді, (мысалы Қайрат), Enter басып, экранда:

Қайрат

Hello, Қайрат!

Енді Enter пернесін басып Сіз рограммалау ортасына қайтасыз.

«Тармақталу» алгоритмда міндетті түрде шарт қойылады. Шарт - тексеру нәтижесінде «иә» (ақиқат) немесе «жоқ» (жалған) логикалық мәндерін қабылдайтын логикалық өрнек (пікір) . Мысалы, “x<1”, “x>5”, “x+2=x”, “5+3=8” сияқты ой-пікірлер. Мұндағы 5+3=8 - шын пікір, x+2=x - жалған пікір. Осы сияқты, x-тің бір мәні үшін x>5 шарты сақталса, шартты тексеру «ақиқат» деп, сақталмаса «жалған» деп нәтижеленеді.

Сонымен, тармақталу командасы - шарттың сақталуына байланысты екі сериялы әрекеттердің бірін орындауға берілетін нұсқау. Ол егер қызметші сөзден басталып, бітті қызметші сөзімен аяқталады және оның толық және қысқа түрлері болады. «Тармақталу» структурасында егер , онда , әйтпесе , бітті қызметші сөздер қолданылады.

Алгоритмдік тілде шарттың да екі түрі бар:

жай шарт >, >=, =, <=, <> қатынас таңбаларының бірімен біріктірілген екі өрнек (логикалық өрнек) . Мысалы, x>3, x=4, sqrt(x) <=0. 001 - жай шарттар.
құрама шарттар -және, немесе, емесқызметші сөздері арқылы біріктірілген екі не одан көп жай шарттар. Мысалы, (x>0) және(у>0), (x>0) немесе(х<4), емес(x>2) және(х<=4) . Құрама шарт ретіндеәйтпесешарты да жиі пайдаланады.

Паскаль программалау тілінде тармақ құрылымды программаны ұйымдастыру үшін өту, шартты және таңдау операторлары пайдаланады.

▲ Өту операторының жазылу ережесі: Goto n, мұнда n - таңбаша. Өту операторының көмегімен басқару n таңбашамен белгіленген операторға жүктеледі. Ары қарай операторлар ретімен орындалады.

▲ Шартты оператордың жазылу үлгісі:

if <шарт> then <оператор1> else <оператор2>; - тармақтың толық түрі немесе

if <шарт> then <оператор1>; - тармақтың қысқаша түрі

Мысал 1. функцияның мәнін анықтайтын программа құрыңыз.

b-y=0 шартын тексеруді қарастырыңыз.

Program Func;

label 2, 4;

var b, y, z:real;

begin

readln(b, y) ;

if b-y=0 then goto 2;

z:=ln(b-y) /sqrt(b-y) ;

goto 4;

2:z:=0. 0;

4:write(z)

end.

2. 2 ТАҢДАУ» БАЗАЛЫҚ СТРУКТУРАСЫ

Көп сериялы (екі сериядан артық) тармақталу командасын таңдау командасы деп атайды. Бұндай «Таңдау» алгоритмінде командалар тізіміне әйтпесе нұсқауын енгізбеуде мүмкін. ЭЕМ таңдау командасында сақтаған шартқа сәйкес блокты орындайды да, құрылымнан тыс берілген кезекті команданы орындауға кіріседі. «Таңдау» структурасында таңдау , жағдай , әйтпесе , бітті қызметші сөздер қолданылады.

таңдау

жағдай S1

жағдай S2

жағдай Sn

әйтпесе S(n+1)

бітті

«Таңдау» командасының құрылымы

Енді «таңдау» құрылымның блок-схемасын қарастырамыз.

▲ Паскаль алгоритмдік тілінде программа құру кезінде таңдау операторының жазылу үлгісі:

Case <селектор> of

<жағдай1>:<оператор 1>;

<жағдай2>:<оператор 2>;

<жағдай n>:<оператор n>

else <else бөлімінің операторы>

end;

2. 3 «ҚАЙТАЛАНУ» БАЗАЛЫҚ СТРУКТУРАСЫ

Шарттың сақталу кезінде командалар сериясын қайталап орындау үшін берілетін нұсқауды қайталау командасы немесе орындалатын командалар сериясын цикл денесі деп атайды. Қайталау командасының түрі өзгертілген төрт түрлі құрылымы бар: n рет, әзірше, дейін, үшін . «Қайталану» структурасында цб , цс , әзірше , дейін, үшін , рет қызметші сөздер қолданылады. Қайталанудың әр түрін бөлек қарастырамыз.

1) n рет циклінің түрі:

n рет қайталау S (қайталану саны n болғанша цикл денесін S қайталап орындау)

цб n рет

цс