IP желілерде нақты уақыт режимінде ICQ хабарлар алмасу жүйесінде ақпараттық сервистерін іске асыру
Мазмұны:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 IP желілерде нақты уақыт режимі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 Internet.пен қатынас кұруды ұйымдастыру. TCP/IP адрестерінің жұмыс қызметі, орнатылуы, баптамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4
1.2 Компьютерлік желі тарихы, қызметі мен түрлері ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3 Интернет желісі: маңыздылығы, жұмыс істеу механизмі ... ... ... ... 14
2 ICQ хабарларының алмасу жүйесінің қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.1 Жүйенің қолданылу саласы, чаттар, виртуалды хостинг ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.2 Ақпараттық сервистермен жұмыс істеу, қазіргі кездегі қолданылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
21
2.3 IP хаттамалар комплекстерімен жұмыс, IP.мультимедиялық байланыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 33
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 34
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 IP желілерде нақты уақыт режимі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 Internet.пен қатынас кұруды ұйымдастыру. TCP/IP адрестерінің жұмыс қызметі, орнатылуы, баптамалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4
1.2 Компьютерлік желі тарихы, қызметі мен түрлері ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3 Интернет желісі: маңыздылығы, жұмыс істеу механизмі ... ... ... ... 14
2 ICQ хабарларының алмасу жүйесінің қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.1 Жүйенің қолданылу саласы, чаттар, виртуалды хостинг ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.2 Ақпараттық сервистермен жұмыс істеу, қазіргі кездегі қолданылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
21
2.3 IP хаттамалар комплекстерімен жұмыс, IP.мультимедиялық байланыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 33
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 34
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40
Кіріспе
Қазіргі кезеңде мәдениет саласы адамдардың өскелең талабын қанағаттандыруға, рухани байлығын, жалпы қабілетін дамытуға, жоғары эстетикалық талғамын қалыптастыруға тиісті болса, бұл міндеттерді іске асыруда автоматтандырылған ақпараттық жүйе, компьютермен жұмыс істеу әрекеттері кеңінен пайдаланылады.
Курстық жұмыс тақырыбы «IP желілерде нақты уақыт режимінде ICQ хабарлар алмасу жүйесінде ақпараттық сервистерін іске асыру», яғни қазіргі кездегі ақпарат алмасудың ең басты жолы желі туралы және оның жұмыс істеу принципі, механизімі кеңінен қарастырылады.
Жұмыстың мақсаты: Желілерді ұйымдастыру кезіңдегі қолданылатын жалпы ережелерді (хаттамалар) пайдалану және IP желілерде жұмыс істеуді жүзеге асыра білу. Компьютерді желіге қосу, оның түрлерін аңықтап келешекте іс жүзінде қолдана білу.
Жұмыстың өзектілігі: Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болатын мәселенің бірі – оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды өз қажеттілігіне пайдалану болып табылады. Ақпарат мемлекеттің даму деңгейін анықтайтын стратегиялық ресурсқа (қорға) айналып, ақпарттық мәдениетті қалыптастырудың, яғни мәлімет өңдеу мен оны тасымалдау ісін атқару, өркениетті дамудың қажетті шарты болып саналады.
Қазіргі күндері әлемде 130 млн-нан астам компьютерлер бар деп есептеледі жалпы статистикамен салыстырғанда және де олардың 80%-н астамы кәсіпорындар мен үйлерде, кішігірім жергілікті желілерден бастап, Интернет типінің басты желілеріне дейін, әртүрлі ақпараттық есептеу желілерінде біріктірілген. Қазіргі кезде жергілікті желілер жөніндегі тақырып жан-жақты қарастырылған және айтарлықтай өзекті, өйткені бүкіл әлемде мүмкіндігінше уақытты аз пайдаланатын жылжымалы, жылдамдық пен ыңғайлылық, сенімділік пен сапалық қатты бағаланады. Компьютерлерді желіге біріктіруге деген бүкіл әлемдік бағыт - ақпараттық хабарларды жеткізуді жылдамдату, пайдаланушылар арасындағы ақпараттардың жылдам алмасу мүмкіндігі, жұмыс орнында отырып-ақ хабарлар (факс, е-mail, және тағы басқалар) алу, компьютерлер арасындағы ақпараттардың көзді ашып жұмғанша алмасуы сияқты маңызды себептермен түсіндіріледі.
Қазіргі кезде интернет желісінің қызметтері жан-жақты дамыған, солардың ішіндегі ақпарат алмасы және сөйлесу қызметінің бірі ICQ хабарлар алмасу жүйесі. ICQ хабарлар алмасу – ақпарат алмасыдың, видео, аудио ақпараттарды жіберудің, қабылдаудың сенімді ыңғайлы жүйесі.
Қазіргі кезеңде мәдениет саласы адамдардың өскелең талабын қанағаттандыруға, рухани байлығын, жалпы қабілетін дамытуға, жоғары эстетикалық талғамын қалыптастыруға тиісті болса, бұл міндеттерді іске асыруда автоматтандырылған ақпараттық жүйе, компьютермен жұмыс істеу әрекеттері кеңінен пайдаланылады.
Курстық жұмыс тақырыбы «IP желілерде нақты уақыт режимінде ICQ хабарлар алмасу жүйесінде ақпараттық сервистерін іске асыру», яғни қазіргі кездегі ақпарат алмасудың ең басты жолы желі туралы және оның жұмыс істеу принципі, механизімі кеңінен қарастырылады.
Жұмыстың мақсаты: Желілерді ұйымдастыру кезіңдегі қолданылатын жалпы ережелерді (хаттамалар) пайдалану және IP желілерде жұмыс істеуді жүзеге асыра білу. Компьютерді желіге қосу, оның түрлерін аңықтап келешекте іс жүзінде қолдана білу.
Жұмыстың өзектілігі: Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды болатын мәселенің бірі – оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды өз қажеттілігіне пайдалану болып табылады. Ақпарат мемлекеттің даму деңгейін анықтайтын стратегиялық ресурсқа (қорға) айналып, ақпарттық мәдениетті қалыптастырудың, яғни мәлімет өңдеу мен оны тасымалдау ісін атқару, өркениетті дамудың қажетті шарты болып саналады.
Қазіргі күндері әлемде 130 млн-нан астам компьютерлер бар деп есептеледі жалпы статистикамен салыстырғанда және де олардың 80%-н астамы кәсіпорындар мен үйлерде, кішігірім жергілікті желілерден бастап, Интернет типінің басты желілеріне дейін, әртүрлі ақпараттық есептеу желілерінде біріктірілген. Қазіргі кезде жергілікті желілер жөніндегі тақырып жан-жақты қарастырылған және айтарлықтай өзекті, өйткені бүкіл әлемде мүмкіндігінше уақытты аз пайдаланатын жылжымалы, жылдамдық пен ыңғайлылық, сенімділік пен сапалық қатты бағаланады. Компьютерлерді желіге біріктіруге деген бүкіл әлемдік бағыт - ақпараттық хабарларды жеткізуді жылдамдату, пайдаланушылар арасындағы ақпараттардың жылдам алмасу мүмкіндігі, жұмыс орнында отырып-ақ хабарлар (факс, е-mail, және тағы басқалар) алу, компьютерлер арасындағы ақпараттардың көзді ашып жұмғанша алмасуы сияқты маңызды себептермен түсіндіріледі.
Қазіргі кезде интернет желісінің қызметтері жан-жақты дамыған, солардың ішіндегі ақпарат алмасы және сөйлесу қызметінің бірі ICQ хабарлар алмасу жүйесі. ICQ хабарлар алмасу – ақпарат алмасыдың, видео, аудио ақпараттарды жіберудің, қабылдаудың сенімді ыңғайлы жүйесі.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Алдажаров Қ.С. Компьютерлік желілер: Оқу құралы. – Алматы: Экономика, 2010. [1]
2. Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоклы: Учебник для вузов. 2-е изд. /В.Г.Олифер, Н.А.Олифер.-СПб: Иэдательство «Питер», 2003.-864с.:ил. [2]
3. Компьютерные сети: учеб. пособие по администрированию локальных и объединенных сетей / А. В. Велихов, К. С. Строчников, Б. К. Леонтьев ; . - 3-е изд., испр. и доп. - М. : Новый издат. дом, 2005. - 304 с.
4. Таненбаум, Э. Компьютерные сети : научное издание / Э. Таненбаум. - 4-е изд. - СПб. : Питер, 2005. - 992 с.
5. В. Г. Олифер, Олифер Н. А. Новые технологии и оборудование IP-сетей.- СПб.:БХВ-Петербург, 2001.-512 с. [1]
6. В.Г. Олифер, Н.А. Олифер. Учебник: «Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоколы». С-Пб.: Питер, 2001.-672 с.
7. http://ru.wikipedia.org/wiki/VoIP - интернет энциклопедия.
8. http://www.huawei.com - өндіруші сайты. Мақалалар.
9. www.osp.ru – ашық жүйелер мақаласының жариялануы.
10. www.intuit.ru – интернет университет. Курс лекций «Сети связи следующего поколения». [3]
11. www.cisco.com - өндіруші сайты. Құжаттама.
12. www.audiocodes.com - өндіруші сайты. Құжаттама.
13. Ермилов В.В.,Омаргалиева С.А., Акилбеков С. Исследование и расчет искустсенного освещения в помещении. – Алма-Ата, 1982.
14. Кустов В.Н., Джумабеков Б.Д., Калита Н.Л. Охрана труда в дипломных проектах. – Алматы, 1998.
15. Торшин Г.Г., Интемиров К.Б., Калита Н.Л., Сенько Н.В. Кондиционирование и вентиляция помещений вычислительного центра. – Алма-Ата, 1989. [1]
16. www.h323.com –h.323 стандарты
17.Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоклы: Учебник для вузов. 2-е изд. /В.Г.Олифер, Н.А.Олифер.-СПб: Иэдательство «Питер», 2003.-864с.:ил. [4]
18.Компьютерные сети: учеб. пособие по администрированию локальных и объединенных сетей / А. В. Велихов, К. С. Строчников, Б. К. Леонтьев ; . - 3-е изд., испр. и доп. - М. : Новый издат. дом, 2005. - 304 с. [4]
1. Алдажаров Қ.С. Компьютерлік желілер: Оқу құралы. – Алматы: Экономика, 2010. [1]
2. Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоклы: Учебник для вузов. 2-е изд. /В.Г.Олифер, Н.А.Олифер.-СПб: Иэдательство «Питер», 2003.-864с.:ил. [2]
3. Компьютерные сети: учеб. пособие по администрированию локальных и объединенных сетей / А. В. Велихов, К. С. Строчников, Б. К. Леонтьев ; . - 3-е изд., испр. и доп. - М. : Новый издат. дом, 2005. - 304 с.
4. Таненбаум, Э. Компьютерные сети : научное издание / Э. Таненбаум. - 4-е изд. - СПб. : Питер, 2005. - 992 с.
5. В. Г. Олифер, Олифер Н. А. Новые технологии и оборудование IP-сетей.- СПб.:БХВ-Петербург, 2001.-512 с. [1]
6. В.Г. Олифер, Н.А. Олифер. Учебник: «Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоколы». С-Пб.: Питер, 2001.-672 с.
7. http://ru.wikipedia.org/wiki/VoIP - интернет энциклопедия.
8. http://www.huawei.com - өндіруші сайты. Мақалалар.
9. www.osp.ru – ашық жүйелер мақаласының жариялануы.
10. www.intuit.ru – интернет университет. Курс лекций «Сети связи следующего поколения». [3]
11. www.cisco.com - өндіруші сайты. Құжаттама.
12. www.audiocodes.com - өндіруші сайты. Құжаттама.
13. Ермилов В.В.,Омаргалиева С.А., Акилбеков С. Исследование и расчет искустсенного освещения в помещении. – Алма-Ата, 1982.
14. Кустов В.Н., Джумабеков Б.Д., Калита Н.Л. Охрана труда в дипломных проектах. – Алматы, 1998.
15. Торшин Г.Г., Интемиров К.Б., Калита Н.Л., Сенько Н.В. Кондиционирование и вентиляция помещений вычислительного центра. – Алма-Ата, 1989. [1]
16. www.h323.com –h.323 стандарты
17.Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоклы: Учебник для вузов. 2-е изд. /В.Г.Олифер, Н.А.Олифер.-СПб: Иэдательство «Питер», 2003.-864с.:ил. [4]
18.Компьютерные сети: учеб. пособие по администрированию локальных и объединенных сетей / А. В. Велихов, К. С. Строчников, Б. К. Леонтьев ; . - 3-е изд., испр. и доп. - М. : Новый издат. дом, 2005. - 304 с. [4]
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 39 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 39 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Т.РЫСҚҰЛОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Қолданбалы информатика кафедрасы
Компьютерлік желі пәні бойынша
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: IP желілерде нақты уақыт режимінде ICQ хабарлар алмасу жүйесінде
ақпараттық сервистерін іске асыру
Орындаған : Ниязбекова
М.О. АЖ-331 студенті
Тексерген: аға оқытушы
Батырхан С.К.
Алматы 2013
Мазмұны:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
1 IP желілерде нақты уақыт 4
режимі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Internet-пен қатынас кұруды ұйымдастыру. TCPIP адрестерінің
жұмыс қызметі, орнатылуы, баптамалары 4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1.2 Компьютерлік желі тарихы, қызметі мен 10
түрлері ... ... ... ... ... ... ... .
1.3 Интернет желісі: маңыздылығы, жұмыс істеу 14
механизмі ... ... ... ...
2 ICQ хабарларының алмасу жүйесінің 19
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Жүйенің қолданылу саласы, чаттар, виртуалды 19
хостинг ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Ақпараттық сервистермен жұмыс істеу, қазіргі кездегі
қолданылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
2.3 IP хаттамалар комплекстерімен жұмыс, IP–мультимедиялық
байланыс ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .27
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .33
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... .
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Қолданылған әдебиеттер 40
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
Кіріспе
Қазіргі кезеңде мәдениет саласы адамдардың өскелең талабын
қанағаттандыруға, рухани байлығын, жалпы қабілетін дамытуға, жоғары
эстетикалық талғамын қалыптастыруға тиісті болса, бұл міндеттерді іске
асыруда автоматтандырылған ақпараттық жүйе, компьютермен жұмыс істеу
әрекеттері кеңінен пайдаланылады.
Курстық жұмыс тақырыбы IP желілерде нақты уақыт режимінде ICQ хабарлар
алмасу жүйесінде ақпараттық сервистерін іске асыру, яғни қазіргі кездегі
ақпарат алмасудың ең басты жолы желі туралы және оның жұмыс істеу принципі,
механизімі кеңінен қарастырылады.
Жұмыстың мақсаты: Желілерді ұйымдастыру кезіңдегі қолданылатын жалпы
ережелерді (хаттамалар) пайдалану және IP желілерде жұмыс істеуді жүзеге
асыра білу. Компьютерді желіге қосу, оның түрлерін аңықтап келешекте іс
жүзінде қолдана білу.
Жұмыстың өзектілігі: Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше
маңызды болатын мәселенің бірі – оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде
ақпараттық технологияларды өз қажеттілігіне пайдалану болып табылады.
Ақпарат мемлекеттің даму деңгейін анықтайтын стратегиялық ресурсқа (қорға)
айналып, ақпарттық мәдениетті қалыптастырудың, яғни мәлімет өңдеу мен оны
тасымалдау ісін атқару, өркениетті дамудың қажетті шарты болып саналады.
Қазіргі күндері әлемде 130 млн-нан астам компьютерлер бар деп
есептеледі жалпы статистикамен салыстырғанда және де олардың 80%-н астамы
кәсіпорындар мен үйлерде, кішігірім жергілікті желілерден бастап, Интернет
типінің басты желілеріне дейін, әртүрлі ақпараттық есептеу желілерінде
біріктірілген. Қазіргі кезде жергілікті желілер жөніндегі тақырып жан-жақты
қарастырылған және айтарлықтай өзекті, өйткені бүкіл әлемде мүмкіндігінше
уақытты аз пайдаланатын жылжымалы, жылдамдық пен ыңғайлылық, сенімділік пен
сапалық қатты бағаланады. Компьютерлерді желіге біріктіруге деген бүкіл
әлемдік бағыт - ақпараттық хабарларды жеткізуді жылдамдату, пайдаланушылар
арасындағы ақпараттардың жылдам алмасу мүмкіндігі, жұмыс орнында отырып-ақ
хабарлар (факс, е-mail, және тағы басқалар) алу, компьютерлер арасындағы
ақпараттардың көзді ашып жұмғанша алмасуы сияқты маңызды себептермен
түсіндіріледі.
Қазіргі кезде интернет желісінің қызметтері жан-жақты дамыған, солардың
ішіндегі ақпарат алмасы және сөйлесу қызметінің бірі ICQ хабарлар алмасу
жүйесі. ICQ хабарлар алмасу – ақпарат алмасыдың, видео, аудио ақпараттарды
жіберудің, қабылдаудың сенімді ыңғайлы жүйесі.
1 IP желілерде нақты уақыт режимі
1.1 Internet-пен қатынас кұруды ұйымдастыру. TCPIP адрестерінің жұмыс
қызметі, орнатылуы, баптамалары
IP (Internet Protocol) [1] – мәліметтерді оны алушының адресі
көрсетілген шағын тақырыптары бар бірнеше бөліктерге немесе дестелерге
бөлетін желі аралық хаттама.
IP желілерін ұйымдастырылуы техникалық әрекеттестік 2 кезеңнен тұрады:
Бірінші кезең – желілерді қосу процесіндегі әрекеттестікте мынадай
мәселелерді шешу енеді:
1) Қосылатын оператор (желі иесі) қосатын оператордан Қосылу шартының
жобасы мен сәйкес ресімделген қосылуға типтік техникалық шарттарды алу.
Қосатын оператор, техникалық мүмкіндікке байланысты, егер қосылу бір
нөмірлеу аумағында жүргізілетін болса, отыз күннен аспайтын мерзімде және
нөмірлеудің түрлі аумағында бір уақытта қосылған жағдайда, алпыс күннен
аспайтын мерзімде қосылуды орындау үшін қажетті нақты әрекеттерді
көрсетумен, техникалық шарттар береді және қосылудың стандартты нүктесіне
(қосудың) қосудың техникалық мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Қосу мақсатында
телефон кәрізіне кәбілді төсеуге сауалнама жасаған кезде, кәбіл (телефон)
кәрізінің иесі, техникалық мүмкіндігі болмаған жағдайда, техникалық
шарттарында кәбілді төсеу үшін кедергілерді жоюда қандай іс-шаралар орындау
қажет екенін көрсетеді;
2) қосылатын оператормен (желі иесімен) қосылуға жобалық-сметалық
құжаттама әзірлеу;
3) қосылатын оператормен (желі иесімен) қосылуға және (немесе)
техникалық шарттарды орындауға жобаны іске асыру. Орындалған техникалық
шарттар актісіне қол қойған сәтінен бастап, екіжақты келісім бойынша,
қосатын және қосылатын байланыс операторлары (желі иесі) үш күннен аспайтын
мерзімде Қосылу Шартына қол қояды. Басым байланыс операторының қосу шартын
жасасудан бас тартуына жол берiлмейдi;
4) желілерді тестілік режимде қосу. Бірінші кезеңнің аяқталуы
орындалған техникалық шарттар актісіне, табысты тестілеу негізінде желіні
қосуға дайындығы туралы актісіне, сондай-ақ Қосылу шартына қол қою болып
табылады.
Екінші кезең – желілерді қосуды жүзеге асырғаннан кейін мынадай
мәселелерді шешу енетін, телекоммуникация қызметтерін ұсыну процесіндегі
өзара әрекеттестік:
- қызметтерді ұсыну кезіндегі өзара әрекеттестік;
- трафикті өткізуді ұйымдастыру;
- ұсынылатын қызметтердің сапасын қамтамасыз ету;
- ұсынылған қызметтерге және кіріс, шығыс және транзиттік трафикті
босатуға өзара есеп айырысуды жүргізу.
TCP (Transmission Control Protocol) [1] – бұл транспорттық деңгейдің ең
кеңінен таратылған түрі. ТСР ең маңызды функциясына бұрыннан қолданылып
келе жатқан IP (Internet Protocol) хаттамасымен салыстырғанда, мәліметтерді
жоғалтпай жеткізуі болып саналады. Хабарламаны жеткізу үшін процесс –
жіберуші мен процесс – алушының арасын алдын – ала жалғайды. Бұл құрылған
жалғау дейтаграмманың нақты түрде жетуін қамтамасыз етеді. ТСР хаттамасының
бүлінген немесе жоғалған пакеттерді қайталап жіберу мүмкіндігі бар.
Хабарламаның нақты түрде жеткізілуіне белгіленген функциялар
өңдеушілерді қосалқы бағдарламалардан және дейтаграмманы басқару
амалдарынан босатады. Хаттама жіберуші мен алушы арасында мәліметтер
жіберілуін қамтамасыз етеді. ТСР жалғауды қондыруға бағытталған
болғандықтан, дейтаграмманы алған адресат жіберушіге алғаедығы туралы хабар
беруі керек. Жалпы жіберуші мен алушы арасында виртуальды канал
қондырылады, ол жерде олар хабарламамен алмасады және алғандығы туралы
хабар жіберіледі.
Мәліметтерді алмасу процесі машина – жіберуші және машина – алушы
арасында жалғауды қондыру сұранысынан басталады. Бұл сұраныста арнайы бүтін
саны болады, оны біз сокет номері деп атаймыз. Ал жауабына алушы өз
сокетінің номерін жібереді. Жіберуші мен алушының сокеттерінің номері
жалғауды анықтайды (былай айтқанда, жалғау жіберуші мен алушының IP-
адресісіз орындалмайды, бірақ та бұл тек төменгі деңгейлі хаттамаларға
қатысты).
ТСР жалғауын қондырғаннан кейін хабарламаның сегменттері жіберіліп
бастайды. Жіберушінің төменгі деңгейлі IP-адресінде сегменттер бір немесе
бірнеше дейтаграммаларға бөліне бастайды. Желіні өте келе, дейтаграммалар
алушыға келіп түседі, содан IP деңгейі олардан қайтадан сегмент жинақтап
ТСР береді. ТСР барлық сегменттерді бір хабарламаға жинақтап отырады. ТСР –
дан процесс – алушыға хаттамалардың қада жиналатыны туралы хабарлдама
жіберіліп отырады.
ТСР машина – алушыда номері бойынша бүкіл сегменттерді бір хабарламаға
жинақтайды. Егер қандайда бір хабарлама сегменті жоғалған немесе бүлінген
болса, жіберушіге қате кеткен сегменттің номері жіберіледі. Бұндай жағдайда
жіберуші сегментті қайта жіберуіне тура келеді. Егер де сегмент дұрыс
қабылданған болса, онда алушы анықтаушы – квитанциясын жібереді (ACK -
acknowledgement).
Таймер ТСР хаттамасында ең маңызды рольді атқарады. Егер де белгіленген
уақыт ішінде анықтаушы – квитанциясы келіп түспеген болса, онда сегмент
жоғалтылған болып саналады. Бұндай жағдайда сегментті қайта жіберу процесі
орындалады.
Порттар номерлері мен сокеттер
ТСР қолоданылатын қосымшасы (процесс) номер порты – санымен анықталады.
Бұрыннан әйгілі желі қызметтерінің порттар номерлері 4 кестеде көрсетілген.
TCP хаттамасының хабарландыру форматындағы порт номері астына 16 бит
апарылады, сондықтан порттың максималды мүмкіндікті номері 65535 болып
табылады. 0 – ден 255 – ке дейінгі порттардың номерлері жүйелік
қажеттіліктерге қатаң резервтеген, оларды қолданбалы бағдарламаларда
пайдалануға рұқсат етілмейді. 256 – дан 1023 – ке дейінгі аралықта көптеген
порттарда желілік қызметтермен пайдаланылады, сондықтан оларды да
қолданбалы қажеттіліктерге пайдалануға рұқсат етілмейді. Ереже бойынша
TCPIP негізіндегі бөтен көптеген қолданбалы қосалқы анықтауыштар порт
номерлерін 1024 - тен 5000 – ға дейінгі диапазонында пайдаланады. 3000 –
нан 5000 – ға дейінгі номерлерді пайдалану ұсынылады, 5000 – нан жоғары
номерлері көбінесе қысқа мерзімдік қолданулар үшін пайдаланылады.
TCP – дегі кез – келген байланыс каналдары екі санмен анықталынады – бұл
косбинация сокет деп аталады. Осылайша сокет ЭЕМ – де IP-адресімен және TCP
– дегі бағдарламалық қамсыздандыру арқылы порт номерімен анықталады. Қосылу
кезінде кез – келген машина бір мағынады IP-адресімен анықталады, ал әрбір
процесс – портпен анықталады, сондықтан екі процестер арасындағы қосылыстар
бір мағынада сокетпен анықталынады. Желідегі үш ЭЕМ арасындағы TCP
хаттамасы бойынша қосылыстардың орналасу схемасы 6 – суретте бейнеленген.
Егер жіберуші машина бірнеше қосылуларды сұраса, онда олардың әрбірінің
өздерінің жіберуші порты болады, ал алушының порты жалпы болуы мүмкін.
Бірнеше машина бір уақытта бір алу – порты пайдалануы мүмкін, бұл
мультипликсерлеу деп аталады. 6 – суретте екі қосылулардың
мультипликсерленуі ЭЕМ3 – те 23 номер порты бойынша орындалады.
Қашанда бірнеше қосылулар орнатылса, онда бірдей порт көздері және
алушылары көрсетілген қосылуларға бірнеше машиналар сұраныс жібереді.
TCP тек төменде жатқан деңгейдің хаттамаларымен ғана емес, сонымен қатар
қолданбалы деңгейдің хаттамаларымен және қосалқы анықтауышымен де өзара
әрекеттесуі қажет. Қолданбалы деңгеймен байланыс сервистік қарапайымдар
жинағы көмегімен жүзеге асырылады. Сервистік қарапайымдар хаттама
стандартында анықталынады, ал қолданбалы бағдарлама үшін олар сокеттермен
жұмыс кітапханасы формасында жеткілікті.
Қосылуларды орнықтыру кезінде жақтардың немесе тараптардың әрбірі ашық
қосылулар деп аталатын кейбір операцияларды орындайды. Ашықтар пассивті
немесе активті болуы мүмкін. Ереже юойынша жақтардың бірі қосылулардың
активтік ашылуын, ал екіншісі – пассивтік ашылуын жүргізеді, сонда
қосылулар орындалады. Екі режимдер де нақты ережеге бағынады. Пассивтік
қосылуларды кейде серверлік деп, ал активтікті – клиенттік деп атайды.
Активтік қосылулар кезінде қолданбалы деңгейдегі процесс ТСР – дің
бағдарламалық қамсыздандырылуын сол ЭЕМ – ге сұраныстың сервистік
қарапайымдылығына сокет номерімен қосылуды орнатуға береді. Содан кейін ТСР
алушыға қосылуды орнатуға сұраныс жібереді және жауабын күтеді. Қосылулар
орындалғаннан кейін активтік пройесс (клиент) мәліметтердің берілуін және
қабылдануын ынталандырады.
Пассивтік қосылулар кезінде қолданбалы бағдарлама ТСР – дің
бағдарламалық қамсыздандыруын жойылған жүйеден қосылуға сұранысты күту
режиміне ауыстырады. Сұраныс қашан келіп түссе, ТСР – дің бағдарламалық
қамсыздандырылуы қосылуды орнатуды жүзеге асырады, содан кейін пассивтік
процесс (сервер) мәліметтерді қабылдауға және беруге дайын болады.
Сокеттердің бағдарламалық интерфейсі ОЖ UNIX үшін жасақталынды. Бұл
интерфейсті сақтап тұрушы функция кітапханасы UNIX және LINUX типті барлық
ОЖ ядроларына кіреді. Дегенмен бұл бағдарламалық интерфейстермен жұмыс
принциптері TCPIP сақтап тұрушы жұмыс принциптері TCPIP сақтап тұрушы.
ОЖ – тің көпшіліктеріәнде қолданылады. ТСР хаттамасы үшін пассивтік
(сервер жағында) қосылулар сокетпен бірге келесі функцияларды орындалуға
әкеледі:
- Сокет жасау және оны (ОЖ – те UNIX типінде socket функциясында)
типінде орнату;
- Нақты бір қосылуға сокетті ретке келтіру (порттың адресін және номерін
көрсетеді – ОЖ – те UNIX типті функция bind);
- Коиенттердің кезегін жасау (ОЖ – те UNIX типті функция listen);
- Сокетпен қосуға келетін сұранысты күту (ОЖ – те UNIX типті функция
accept);
- Клиентпен мәліметті қабылдау және беру (ОЖ – те UNIX типті –
функциялары read, write, send, recv және олардың модификациялары);
- Клиентпен жабық қосылулар (ОЖ – те UNIX типті – функция close);
Қосылуға ендіруші сұраныс алып сервер бір уақытта екі есептерді шешуі
қажет: қолданбалы хаттамамен сәйкес қосылуды коиентпен орнатуды қамтамасыз
ету (мәліметтерді клиентке беру және қабылдау) және басқа клиенттерден
қосылуға жаңа сұраныстардың келіп түсуін күтуОЖ – те UNIX типінде жаңа
процесті жасау fork фуекциясының көмегімен шешіледі, бұл кезде жаңадан
құрылған процеспен негізгі процесте жасалынған барлық қосымшалар
сақталынады.
ТСР хаттамасы үшін сокетпен активтік (клиенттер жағында) қосылулар
келесі функциялардың орындалуына әкеледі:
- сокет жасау және оның типін анықтау (ОЖ – те UNIX типте функция
socket);
- сервермен қосылуды орнату (порттың адресімен номерін көрсетеді – ОЖ –
те UNIX типті функция connect);
- мәліметтерді қабылдау және беру (ОЖ – та UNIX типті – функциялар read,
write, send, recv және олардың модификациялары); сервермен қосылудың
жабылуы (ОЖ – де UNIX типті – функция close);
Интернетке қосылудың жалпы принциптері мен баптаулары. Интернетке қосылу
кезінде басты керек құрал-жабдықтар телефон, модем және компьютер. Сонымен
қатар кабель.
Интернетте жұмыс істеу үшін мыналар қажет:
(Компьютерді бүкіл әлемдік желінің бір торабына жалғау;
(IP адресті алу (Интернетке қосылған адамның тораптық адресі );
( Таңдап алынған интернет қызмет түрінің программа – клиентін орнату
және баптау.
Өз торабына қосып және жеке адрес тағайындап берумен айналысатын
мекемелер интернет қызметін қоюшылар (сервис провайдерлер ) деп аталады.
Жоғарыда айтылған қызметті келісім шарт бойынша провайдерлер атқарады.
Интернетке қосылу екі түрге бөлінеді: ерекшеленген және коммутаторлық.
Ерекшеленіп қосылу үшін жаңа байланыс тізбегі
(кабельдік,радиоарналық,спутниктік) жүргізіледі. Үлкен көлемдегі
мәліметерді Зіберу қажеттілігі туып отыратын мекемелермен өндіріс орындары
ерекшеленіп қосылуды пайдаланады.
Ал коммутаторлық байланыс –– уақытша байланыс түрі. Аз көлемді ақпарат
алу үшін коммутаторлық байланыс орнатса жеткілікті.Ол арнайы торапты қажет
етпейді, байланыс кәдімгі телефон сымдары арқылы жүргізіледі.
Телефон сымдары тек дыбыс жиелігіндегі сигналдарды жіберуге арналған.
Сондықтан олар арқылы сандық мәліметтер жіберу үшін компьютерге
арнайы модем (1-сурет) деп аталатын құрылғы орнату қажет. Компьютерден
сандық мәліметтер модем арқылы түрленіп (модуляцияланып) торапқа түседі
және керісінше.
1-сурет. Модем
Қосылу әдісі бойынша модемдер сыртқы және ішкі болып екі түрге
бөлінеді. Сыртқы модемдер жүйелік блоктың артқы қабырғасына қосылады.Ішкі
модемдер арналық тақшаға орнатылады.
Басқа құрылғылар сияқты модемдер де програмалық орнатуды қажет етеді.
Windows 98 операциялық жүйесінде оны Іске қосу →Баптау →Басқару тақтасы →
Жабдықтарды орнату (Пуск → настройка → Панель управления → Установка
обарадувания)құралының көмегімен орнатады.
Модемнің web-интерфейсіне кіру үшін компьютердің желілік интерфейсін
ретке келтіру қажет.
1. Компьютердің желілік интерфейсін ретке келтіру мысалы:
Төменде мысал ретінде WindowsXP-і бар компьютердің ретке келтірілуі
келтірілген:
Іске қосу Ретке келтіру Басқару беттақтасы Желілік қосылулар
Жергілікті желі бойынша қосылу Қасиеттері TCPIP Интернетінің Хаттамасы
келесі IP мекенжайды пайдалану:
IP мекенжайы: 192.168.1.50
Бағыныңқы желінің қалқасы: 255.255.255.0
Негізгі шлюз: 192.168.1.1. 2-суретте (қосымша-1) TCPIP хаттамасының
баптау терезесі көрсетілген, осы терезе арқылы басты адрестерді енгізіп
баптаулар жүргізе аламыз.
Осыдан кейін ОК батырмасын басыңыз да желілік қосылу ретке
келтірілулерін сақтаңыз.
Телефон желісін сплиттердің "Line" портына, телефонды сплиттердің "Phone"
портына, DSL-модемнің ADSL портын сплиттердің "Modem"портына қосыңыз.
Құрылғының алдыңғы беттақтасындағы ADSL индикаторының жанып тұрғанына
көз жеткізіңіз. Ethernet-кәбілді компьютердің желілік картасынан модемнің
ethernet-портына қосыңыз.
Құрылғының WEB [4] интерфейсіне қолжетімдікті алыңыз. Бұл үшін Internet
Explorer-ді іске қосыңыз да, мекенжай тарамында бағдарғылауыштың IP
мекенжайын теріңіз: 192.168.1.1 (Құрылғының әдепкілік ретке келтірілулері
бар деп болжалады).
Құрылғының WEB интерфейсіне қолжеткізуге арналған логинпароль енгізуге
арналған терезе пайда болады, Пайдаланушы алаңында admin теріңіз,
Пароль алаңында да admin теріңіз. Log In батырмасын басыңыз. Модем
құрылғысының баптауы және осы құрығыға кіру арқылы қолданушы өзінің логин
паролін енгізіп жұмыс істей алады. (қосымша-2, 3-сурет)
Егер логин мен пароль дұрыс енгізілген болса, келесі терезені көресіз
(қосымша-3, 4-сурет):
5.Пайда болған бетте Internet Setup қосымша бетін басыңыз, жаңа
қосылысты құру үшін Add батырмасын басыңыз (қосымша-4,5-сурет).
6. Пайда болған бетте VPI және VCI параметрлерінің мәндерін көрсетіңіз
(0 және 40 сәйкес) және NEXT батырмасын басыңыз (қосымша-5,6-сурет).
7. Келесі бетте PPP over Ethernet (PPPoE) нұсқасын таңдаңыз да NEXT
батырмасын басыңыз (қосымша-6, 7-сурет).
8. Келесі бетте PPP Username және PPP Password [3] алаңдарында
Өзіңіздің провайдеріңізбен берілген логин мен парольді көрсетіңіз,
Confirm PPP Password алаңында парольді қайталаңыз қалған ретке
келтірулерді өзгертусіз қалдырыңыз және NEXT батырмасын басыңыз (қосымша-
7, 8-сурет).
9. Келесі бетте барлық ретке келтірулерді әдепкілік бойынша қалдырыңыз
да NEXT батырмасын басыңыз (қосымша-8, 9-сурет).
10. Келесі бетте Apply батырмасын басыңыз (қосымша-9, 10-сурет).
11. Apply батырмасын басқаннан кейін Сізге модемді қайта жүктеуге
ұсыныс жасалады (қосымша-10, 11-сурет).
12. Құрылғыны қайта жүктейміз.
13. Құрылғы қайта жүктелгеннен кейін мәртебе беті пайда болады,
жемісті қосылғандығын Status қосымша бетіндегі келесі параметрлер
куәландырады: Line Rate UpstreamDownstream (ADSL қосылуының орнатылғандығы
туралы куәландырады) және PPPoE қосылуының нәтижесінде алынған шлюз бен DNS
серверлерінің IP мекенжайлары. Осымен құрылғының ретке келтірілуі аяқталды.
14. Компьютерде IP мекенжайын және DNS-серверінің мекенжайын
автоматты түрде алуды орнату қажет:
Іске қосу Ретке келтіру Басқару беттақтасы Желілік қосылулар
Жергілікті желі бойынша қосылу Қасиеттері TCPIP Интернетінің
Хаттамасы:
IP мекенжайды автоматты түрде алу;
DNS-серверінің мекенжайын автоматты түрде алу (қосымша-11, 12-сурет).
Ретке келтірулерді қолдану үшін ОК-ді басыңыз.
1.2 Компьютерлік желі тарихы, қызметі мен түрлері
Компьютерлік желі (ағылш. сomputer network) — барлық құрылғылардың бір
бірімен өзара әрекеттесуіне мүмкіндік беретін байланыс желілері арқылы
қосылған компьютерлердің және басып шығарғыштар мен мәтіналғылар сияқты
басқа құрылғылардың тобы.
Бүкіл әлемдік желінің даму тарихын 4 кезеңге бөлеміз[1] (13-сурет):
І кезең (1969-1983 жж.) Бұл кезеңде ARPAInternet желісі пайда болды. Ол
әскери және ғылыми салаларға пайдаланылды. Бірақ оның деренктерді жіберу
каналының дамуы өте әлсіз болды. Сондықтан жоғары бағалы компьютерлермен
жұмыс жасау қиындық келтірді.
ІІ кезең (1983-1989 жж.) Мұнда ARPANet 185 компьютердің орталығына
айналды. Ол орталықтар АҚШ-да, Англияда және Норвегияда орналасқан. Желілір
бойынша деректерді жіберу телефондық каналдар немесе байланысты спутниктік
каналдары арқылы жүзеге асты. Сонымен, бұл кезеңде жұмыс протоколдары
жетілдірілді.
ІІІ кезең (1989-1994 жж.) Бұл кезең WWW қызметінің пайда болуымен
байланысты. Деректерді жіберу мен қарым-қатынас басқа кезеңдермен
салыстырғанда анағұрлым ықшамдала бастады. Ал 1986 жылы бүкіләлемдік
компьютерлік желі Интернеттің пайда болуы деп жарияланды
ІV кезең (1994-1996 жж) Бұл кезең қолданушылар арасындағы қарым-
қатынастәсілін арттырумен сипатталады. Мұнда көпөлшемді интерактивтік
модель VRML пайда болды. Үшінші және төртінші кезеңдер аралығында Ресейде
Интернет желісі қолданыла бастады.
13-сурет. Интернет бүкіләлемдік торап
Желілер шағын немесе үлкен, кабельдер арқылы тұрақты жалғанған, немесе
телефон желілері мен сымсыз арналар арқылы уақытша жалғанған болуы мүмкін.
Ең үлкен желі — Интернет, ол бүкіләлемдік желілер тобы болып табылады. Екі
компьютерді бір-бірімен біріктірген кезде компьютерлік желі құралады. Жалпы
жағдайда, компьютерлік желілерді құру үшін арнайы аппараттық
қамтамасыздандыру (желілік жабдықтар) және арнайы программалық
қамтамасыздандыру (желілік программалық жабдықтар) қажет. Берілгендерді
алмастыру үшін екі компьютерді жай ғана түрде біріктіру тікелей
біріктірудеп аталады. Windows98 операциялық жүйесінде жұмыс жасайтын
компьютерлерді тікелей біріктіру үшін не арнайы аппараттық, не программалық
қамтамасыздандыру қажет етілмейді. Бұл жағдайда аппараттық жабдықтар
ретінде енгізушығару стандартты порттары (тізбекті немесе паралельді), ал
программалық қамтамасыздандыру ретінде операциялық жүйенің құрамында бар
стандартты жабдық (Пуск - Программы – Стандартные – Связь - Прямое
кабельное соединение) қолданылады.
Барлық компьютерлік желілердің бір қызметі бар – үйлесімді енуді жалпы
ресурстарға қамтамасыздандыру. Ресурстар үш типті болады: аппараттық,
программалық, ақпараттық.
Компьютерлік желілер өзара байланысатын компьютерде ақпаратты жіберу
үшін электр тогы, радиотолқындар немесе жарық сәулесі сияқты физикалық
тасымалдаушылар қолданылады. Компьютерлік желі – бұл деректерді беру
арналары арқылы компьютердің байланысы. Компьютерлік желінің негізгі
міндеті компьютерлік қорларды: дерек, диск және принтер және т.б. икемді
пайдалану. Компьютерлік желілердің атқаратын негізгі міндеттері:
1. Деректерді сақтау;
2. Деректерді өңдеу;
3. Деректерге қатынас құруды ұйымдастыру;
4. Деректерді тасымалдау;
5. Өңделген деректер нәтижелерін қолданушыға беру.
Бұл мәселелерді шешу үшін желінің келесі қорлары пайдаланылады:
1. аппараттық, программалық, ақпараттық;
2. кез келген қорларға алыс қашықтықта қатынас жасауды іске асыру;
3. орталықтандырылған деректер базасымен бірге үлестіріліген
деректер базасын пайдалану;
4. желінің кейбір түйіндерін арнайы мәселелерді шешуге бағыттау.
Компьютерлік желілерде әр түрлі сипаттамаларына қарай жіктеуге болады:
1. Компьютердің орналасу жерлеріне қарай: региональды, ауқымды,
жергілікті;
2. Құрамындағы компьютерлердің типтеріне қарай: бір текті, көп
текті;
3. Компьютердің санына қарай: кіші, орташа, үлкен, аса үлкен;
4. Деректерді тасымалдауын ұйымдастыру принципіне қарай: тізбекті,
кең таралымды;
5. Құрастыру схемасына байланысты: сақина, жұлдыз, шина, аралас.
Компьютерлік желінің сапалы көрсеткіштері ретінде келесілер
пайдаланылады:
• Орындалатын функциялар толықтығы;
• Желінің өнімділігі – жылдамдықпен өлшенеді.
Желінің құрамына келесі элементтер кіреді:
1. Түйін – компьютер, желі жұмысын қамтамасыз ететін аппарат;
2. Жұмыс станциясы – компьютер;
3. Желі кабельдері;
4. Желілік карта немесе адаптер – деректерді тасымалдау
аппаратырасы (репитор – кабельді ұзарту, қайталағыш, кабельдің максималды
ұзындығы 185 метр, hub – коммутатор, көп нүктелі).
Желілердің негізгі түсініктері:
Абонент[1] (түйін, станция, хост)- ақпаратпен алмасуға белсенді
қатысатын желіге қосылған құрылғы.
Клиент – ол желіні пайдаланатын абонент.
Сервер – желіге қызмет көрсететін абонент.
Бөлінген сервер – қызмет көрсететін сервер.
Бөлінбеген сервер – қызмет көрсететін және клиент те бола алатын
сервер.
Аралық желілік құрылғы – бұл құрылғы мәліметтердің алмасуын жақсартуға
пайдаланады.
Ақпаратты тасымлдау ортасы – байланыс арналары.
Желілік адаптер – (контроллер, желілік карта) байланыс ортаны
компьютерге жалғастыру.
Шлюз – үлкен екі желіні өзара байланыстыратын құрылғы.
Көпір – сегменттерді қосатын, байланыстыратын құрылғы.
Желідегі ақпаратты беру немесе алмасу жылдамдығы – өлшем бірлігі бод
(битс).
Желіге қатынас жасау, қатынас құру уақыты – ортаны алу уақыты.
Компьютерлік желіге қатынас жасау әдісі – (арбитраж әдісі, алмасуды
басқару әдісі) байланыс арнаны өз меншігіне алу алгоритмі. Бұл компьютердің
қандай топологиямен байланысқанына байланысты болады.
Топология – желінің жалпы формасын бейнелеуге қолданылатын термин.
Желілер топология түріне байланысты: шиналық, сақиналық, жұлдызша,
ирархиялық құрылымға бөлінеді.
Желіге түсетін салмақ – бұл параметр пайызбен өлшенеді.Ол пайыз мөлшері
уақытқа айланысты болады.Яғни желі арқылы мәліметтер қанша уақытта
жіберілетіндігін анықтайды.
Желілердің түрлері сипатына қарай бөлінеді .Жергілікті желі бұл сапалы
байланысты қамтамасыз ететін компьютерлік желі. Локальді жеіге келесі
қасиеттер тән:
1. Ақпаратты тасымалдаудың жоғары жылдамдығы, орташа 100 Мбитс;
2. Тасымалдау қателерінің төмен болуы;
3. Желіге қатынас құру әдісінің жоғарғы жылдамдықта жұмыс
ітсеуі,қатынас құру уақыты 10мс,
4. Желідегі компьютерлердің сандарының шектеулігі.
Компьютерлік желілерде аппаратураларға, программаларға компьютерлік
қажетті үйлесімділікті қамтамасыздандыру үшін протоколдар деп аталатын
арнайы стандарттар әсер етеді. Олар желі компоненттеріне аппараттардың
өзара әсерінің сипатын (аппараттық протоколдар) және программалар мен
берілгендердің өзара әсерінің сипатын (протоколдарды қолдау программалары)
анықтайды. Протоколдардың көмегімен орындалатын программаларды да
протоколдар деп атайды.
Мысалға, егер екі компьютер бір-бірімен тікелей біріктірілген болса,
онда олардың өзара әсер етуші протоколы физикалық порттың құрылғыларының
сипатын (параллельді және тізбектелген) және механикалық компоненттерін
(разъемдар, кабель және т.б.) анықтайды.
Сәйкесінше компьютерлік желіде қолданылатын протоколдарды жергілікті
(LAN – Local Area Network) және глобальді (WAN– Wide Area Network) түрге
бөлу қабылданған. Жергілікті желі компактілігімен ерекшеленеді, яғни ол бір
ғимаратта, бір бөлмеде, этажда, ғимаратта компакті орналасқан
компьютерлердің тобын біріктіреді. Глобальді желіден айырмашылығы
жергілікті желі барлық қатысушылардың біртұтас комплект протоколдарын
қолданады.
Жергілікті желіде бір проектімен жұмыс жасайтын қызметкерлер тобы
жұмысшылар тобы деп аталады. Бір жергілікті желіде бірнеше жұмысшылар тобы
жұмыс жасауы мүмкін. Жұмысшы тобындағы қатысушылардың желідегі жалпы
ресурстарға енуінің әр түрлі құқықтары болуы мүмкін. Компьютерлік желіде
қатысушылардың ажырату әдістерінің жиынтығы және құқықтарының шектелінуі
желі саясаты деп аталады. Желілік саясатты басқару (олар бір желіде
бірнешеу болуы мүмкін) желіні администраторлау деп аталады. Жергілікті
желіде қатысушылардың жұмысын басқаруды ұйымдастыратын адам желі
администраторы деп аталады.
Бөлек мекемелер немесе мекеменің бөлек бөлімдері үшін жергілікті
желіні құру өзгеше. Егер мекеме (немесе сала) кең көлемді аймақты алатын
болса, онда бөлек жергілікті желілер глобальді желілерге біріктірілуі
мүмкін. Бұл жағдайда жергілікті желілер бір-бірін байланыстардың кез-
келгендәстүрлі каналдарының көмегімен (кабельдік, спутниктік және т.б.)
өзара байланыстырады.
Әр түрлі протоколдар бойынша жұмыс жасайтын жергілікті желілерді
байланыстыру үшін шлюз деп аталатын арнайы жабдық қолданылады. Шлюздер
аппараттық түрде немесе программалық түрде болуы мүмкін. Желілік
қауіпсіздікті қамтамасыздандыру үшін (басқа адамдардың желіге кіруі,
құқығынсызжелінің шегінен шығуы) брандмауэр деп аталатын желілер арасындағы
берілгендерді алмастыруға болмайтын арнайы компьютер немесе арнайы
компьютерлік программа қолданылады.
1.3 Интернет желісі: маңыздылығы, жұмыс істеу механизмі
Интернет[1] желісін алғашқы дүниеге келтіруге себеп болған 70-жылдар
басында АҚШ қорғаныс министірлігінің APRANET компьютерлік жүйесі болып
саналады, онда соғыс жағдайында байланыс желілерінің жұмысы зерттелген еді.
Желі нүктелерінің үлкен аумақта шашырап жатқандығына және олардың бір-
бірімен қосылу желілерінің күрделілігіне байланысты оның аздаған бөліктері
бұзылғанмен сау желілердің өзара байланысы жылдам қайта кұрылып, қалыпты
жағдайына келе алатыны айқындалды.
Интернеттің бір ерекшелігі оның құрамындағы көптеген компьютерлер нақты
BBS тәрізді жұмыс істейді (шындығында, Интернет компьютерлерінің көпшілігі
BBS сияқты істемейді, бірақ әркім одан файлдар алып, мәліметтер базасын
пайдаланып, яғни оның ішкі мәліметтерін пайдалануға мұрсат алады).
Интернетке қосылу дегеніміз — баска жерлерде тұрған 1000-даған компьютерлік
жүйелермен байланысу деген сөз. Желідегі компьютерлерден өкімет
архивіндегі, университеттің мәлімет базаларындағы, жергілікті қорлар
көлеміндегі, кітапхана каталогтарындағы құжаттық мәліметтерді, суреттерді,
дыбыс клиптерін, бейнелерді және т. б. цифрлық түрге айнала алатын барлык
информацияны ала аласыз.
Интернеттің бар мүмкіндігін, онда жиналған мәліметтерді дс түгел айтып
беру қиын. Оның үстіне күнбе-күн оған жаңа мәліметтер келіп түсіп жатады.
Интернетпен байланысқан провайдер компаниясы деп аталатын мекемелер
әрбір компьютерді Интернетке қосып бере алады. Желіге қосылудың бірнеше
түрі бар, олар:
- косылып түратын тікелей байланыстар (кіру жолдары);
- тұрақты қосылып тұрмайтын байланыстар (кіру жолдары);
- почталық байланыстар.
Бұл атаулар әзірге түсініксіз шығар, енді олардың ерекшеліктерін
карастырайық.
Тұрақты қосылып тұратын байланыс - мұнда жеке компьютер тікелей TCPIP
желісіне қосылған (Transmission Control Protocol Internet Protocol -
жеткізуді баскару протоколыинтержелі протоколы) түрінде болады, бұл
Интернеттің бір шеткі бөлігі, яғни жеке компьютер мекемедегі желімен
тұрақты байланыстағы негізгі компьютермен жалғасып тұр. Мұндай байланыс
ерекшеленген немесе тұрақты тікелей байланыс деп аталады.
Ерекшеленген немесе тұрақты тура байланыс тек ірі компаниялар мен
корпорацияларда болады. Провайдер-компания осындай мекемеде бағдарлауыш
орнатып, бағдарлауыш Интернетке кызмет ететін компьютермен (хост-
компьютері) косатың телефон каналын жалдап алады. Телефон каналы мен
Internet арасындағы байланыс тұракты сакталады, сондықтан провайдер-
компаниясының компьютерімен байланысуға телефон шалу кажет емес, ауқымды
желіге әрбір адам өз компьютерімен кіреді де, қалаған жеріне Internet
арқылы мәлімет жібере (алады) береді.
Қосылып тұратын тура байланыс көбінесе SLIP, Point-to-Point Protocol
немесе РРР деп аталады (Serial Line Internet Pro¬tocol — тізбекті желі үшін
Internet хаттамасы, Compessed Slip — тығыздалған Slip, Point-to-Point
Proprotocol — "нүкте-нүкте" хаттамасы). Ал XRemote деп аталатын байланыс
түрі сирек кездеседі, бұл да TCPIP секілді, бірақ телефон каналын тұрақты
пайдалануға негізделген, ыңғайлылығы жағынан бүл түр түрақты қосылып
тұрмайтын байланыстан кейінгі орында тұр.
Тұрақты қосылып тұрмайтын байланыс қымбаттылығына қарай әр компьютнрге
қойылмайды да, оның орнына Slip (арзан болғандықтан) қолданылып келеді. Ол
желіге телефон арқылы қосылатындықтан, модем мең бір телефон номірі қажет
болады. Солар аркылы хост-компьютермен байланыс орнатылған соң, Slip-пен
қосылып тұрмайтын байланыс аралығында (жылдамдығынан басқа) ешбір езгеріс
жоқ.
Почталық байланыс. Internet-пен қосыла алатын бірнеше почталық байланыс
түрлері бар. Провайдері CompuServe болып келген компьютерлер бірден
Internet-пен почталык байланысқа кіре алады. Олар өз почтасың Internet-ке
беріп, одан да бірден хат-хабар ала береді. CompuServe жүйссінде почта
адресі аддына Internet деп жазып қойылады. Бұл ортада әр түрлі
тақырыптардағы дискуссияларға қатысу үшін LISTERV жүйесін пайдаланған
абзал. Осы секілді почталық байланыстар желілік көмек (network gateways)
деп аталады, олар Internet желісімен шектеулі тәсілдер арқылы байланысады.
Почталық катынастың колмен терілетін терминалдық байланыс түріндегі тағы
бір түрі бар, бірақ ол тек почта жүйесімен ғана қосыла алады. Тағы да UUCP
деген почталық байлаыыс түрі бар, онда байланыс тек осы мақсат үшін жұмыс
істейтін программа арқылы орнатылады (Бүл туралы келесі сабақта айтылған).
Провайдер деп [3]– бұл ұйым мен жеке тұлғаларға Internet қызметтерін
ұсынатын компания (14-сурет).
14-сурет. Провайдерлер түрлері.
Internet-пен қатынас кұру
Бізге кенеттен бір файл керек болып қалды делік және оның қай жерде
екені бізге белгілі болсын. Ол файл тсгін берілетін программа, жұмысқа
ксрскті ақпарат (құжат), сурет немесе кітап та болуы мүмкін. Енді сол
файлды өз компьютерімізге қалай әкелу жолын қарастырайық.
Мұндай мақсат үшін файлды жеткізу хаттамасы деп аталатын жүйе
колданылады (File Transfer Protocol — FTP). Практикада FTP немссе ftp
термині жиі ұшырасады. Каталогта немесе почталық хабарда "файлды алу үшін
компьютерге ftp жеткізу" деген сөздер кездесуі мүмкін. Ол осы файлды алу
үшін FTP жүйесі қолданылатынын білдіреді. FTP арқылы қызмет істетін арнаулы
программасы бар желіге қосылған компьютер FTP-сервер деп аталады. Көптеген
FTP-серверлер барлық адамдар үшін ашық болады, кез-келген адам одан
администратор рүқсатымен әр түрлі мәліметтер ала алады. Бүл тәсіл анонимдік
ftp деп аталады, өйткені мәлімет алу үшін ешкім өз атын айтпайды, белгісіз
(аноним) болып қала береді. Көбінесе пароль ретінде әркім өз почталық
адресін енгізеді. Ал көп кезде мәліметті пайдалану үшін (кіру үшін) кіру
атауын (namied) жәнснемесе паролін (password) білу қажет болады.
FTP-серверінің[3] мәліметтерімен қатынас құру үшін әркім стандартты кіру
сұхбатын орындауы керек. Оның бір мысалы мынадай болуы ықтимал:
open ftp.relcom.su nameid password — FTP-серверге кірердегі сұраныс
тізбегі, мұндағы:
open FTP-сервермен қатынас құру сұранысы;
ftp.relcom.rsu — FTP-серверінін қажетті информациямен толықтырылған аты;
nameid — пайдаланушының кіру аты немесе anonimus; password — сұраушы
адамның паролі немесе оныц почталық (E-mail) адресі;
Парольді немесе өз атын дұрыс енгізбегенде, FTP-сервер тек шектеулі
командалар жиынын орындай алады, атап айтқанда: help — сервер командалары
бойынша анықтама беру; quit — сеансты аяқтау.
Пароль мен атау дұрыс болса, қатынас құру құқығына байланысты командалар
орындауға болады. Олардың құрамына мыналар кіреді:
cd каталог_аты — каталогты ауыстыру;
cd.. — жоғарғы деңгейден каталогка қайту;
get файл_аты — FTP-серверден файл алу;
binary — екілік файлдарды жіберуалу режиміне ауысу (типтері ехе, com,
arj), гаг, tar, zip және т. б.)
dir — ағымдағы каталог файлдары тізімін беру.
FTP-сервермен байланысу сеансында пайдалануға болатын командалар
жиынтығын HELP командасы арқылы алуға болады.
FTP-серверден файлдар алу кезіндегі әдеттегі командалар жиынтығынан
мысал келтірейік.
cd pub — барлық FTP-серверін пайдаланушыларға ашық РАВ каталогын
(директориін) пайдалану; dir — сол каталог файлдар тізімін беру; get
03ndex.txt — FTP-серверден аты көрсетілген мәтіндік файлды алу;
binary — екілік файлдарды өңдеуге өту; get far 140.zip — FTP-
серверден екілік файл алу; quit — FTP-серверден ажырау (байланысты үзу).
Осы мысалдан командалық интерфейстің қолайсыз екені көрініп тұр. Ал егер әр
түрлі каталогтардан файлдар алу керек болса және олар ішкі деңгейлерде
орналасса, олардың аттары да ұзақ 256 символға дейін созылса, бір сеанстағы
жұмыс өнімділігінің онша болмайтынына көз жеткіземіз. Netscape Navigator
жәнс Internet Explorer тәрізді ыңғайлы графикалық интерфейсі бар
браузерлердің шығуына байланысты әрбір адамның жұмысы керек
кезінде "тышқан" тетігінің батырмасын басуға ғана тірелгенін айтуға
болады.
Internet ішінен керскті информацияны іздеп табуға мүмкіндік беретін тағы
бір мүмкіндікті карастырып өтейік.
World Wide Web (WWW, Web), яғни "дүниежүзілік өрмек" информация іздеп
бүкіл дүние жүзіне "электрондық саяхат" жасайтын гипермәтіндік жүйе больш
табылады. Қазіргі кездегі әр түрлі информация алуға болатын ең кең тараған
жүйе ретінде, WWW есептеледі. Intcrnet-тің қалған бөліктерінен гөрі WWW
жүйесін пайдалану жеңіл әрі ыңғайлы.
Мұнда бір-бірімен байланысқан сөздер тізбекше аркылы іздеу жүргізіледі.
Өзіңізге керекті тақырыпты тандап алып, соған байланысты информацияны карап
шығасыз, сол информация ішіпеп тағы бір тақырыпты тандап алсаңыз, соған
байланысты ғана мәліметтерді оқи бастайсыз. Осылай бір тақырыптан
екіншісіне ауысьш қарап шығасыз, бірак, қажет болса, кейін оралуыңыз да
қиын емес.
WWW жүйесі байланыс орнатылған құжаттардан тұрады. Гипермәтін деген не?
Егер сіз Windows жүйесінің көмек беретін мәліметтер құрылымын карап
шыксаңыз немесе Macintosh компьютерінің Hyper Card файлын көрсеңіз, сол
гипермәтін мысалы бола алады. Гипермәтін құжат бір ұғымнан екінші үғымға
мәтіндік байланыс арқылы (мазмұны арқылы) тез өтуді қамтамасыз етеді
(links). Бір мәтінді бастан аяк оқудан гөрі сол мәтіннің белгілі бір
бөлігін ғана оқып, сонан кейін сол бөлікпен байланысты басқа ұғымдарға
жылдам өте аласыз. Бұлай жылжу ерекшеленген мәтін үзіндісіне курсорды алып
барып тышқанды шерту арқылы орындалып отырады.
Web жүйесімен катынас кұру тәсілі
Web жүйесімен жұмыс істеудің бірнеше тәсілі бар. UNIX операциялық
ортасында сервистік қызмет көрсететін, компания жасап қойған, арнайы
команда арқылы WWW браузерімен оңай байланысу жолы бар. Оны іске қосу үшін
www немесе Ііпх сөздерін енгізу керек.
Егер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Т.РЫСҚҰЛОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Қолданбалы информатика кафедрасы
Компьютерлік желі пәні бойынша
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: IP желілерде нақты уақыт режимінде ICQ хабарлар алмасу жүйесінде
ақпараттық сервистерін іске асыру
Орындаған : Ниязбекова
М.О. АЖ-331 студенті
Тексерген: аға оқытушы
Батырхан С.К.
Алматы 2013
Мазмұны:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
1 IP желілерде нақты уақыт 4
режимі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Internet-пен қатынас кұруды ұйымдастыру. TCPIP адрестерінің
жұмыс қызметі, орнатылуы, баптамалары 4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
1.2 Компьютерлік желі тарихы, қызметі мен 10
түрлері ... ... ... ... ... ... ... .
1.3 Интернет желісі: маңыздылығы, жұмыс істеу 14
механизмі ... ... ... ...
2 ICQ хабарларының алмасу жүйесінің 19
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Жүйенің қолданылу саласы, чаттар, виртуалды 19
хостинг ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Ақпараттық сервистермен жұмыс істеу, қазіргі кездегі
қолданылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
2.3 IP хаттамалар комплекстерімен жұмыс, IP–мультимедиялық
байланыс ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .27
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .33
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... .
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Қолданылған әдебиеттер 40
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
...
Кіріспе
Қазіргі кезеңде мәдениет саласы адамдардың өскелең талабын
қанағаттандыруға, рухани байлығын, жалпы қабілетін дамытуға, жоғары
эстетикалық талғамын қалыптастыруға тиісті болса, бұл міндеттерді іске
асыруда автоматтандырылған ақпараттық жүйе, компьютермен жұмыс істеу
әрекеттері кеңінен пайдаланылады.
Курстық жұмыс тақырыбы IP желілерде нақты уақыт режимінде ICQ хабарлар
алмасу жүйесінде ақпараттық сервистерін іске асыру, яғни қазіргі кездегі
ақпарат алмасудың ең басты жолы желі туралы және оның жұмыс істеу принципі,
механизімі кеңінен қарастырылады.
Жұмыстың мақсаты: Желілерді ұйымдастыру кезіңдегі қолданылатын жалпы
ережелерді (хаттамалар) пайдалану және IP желілерде жұмыс істеуді жүзеге
асыра білу. Компьютерді желіге қосу, оның түрлерін аңықтап келешекте іс
жүзінде қолдана білу.
Жұмыстың өзектілігі: Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше
маңызды болатын мәселенің бірі – оқытуды ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде
ақпараттық технологияларды өз қажеттілігіне пайдалану болып табылады.
Ақпарат мемлекеттің даму деңгейін анықтайтын стратегиялық ресурсқа (қорға)
айналып, ақпарттық мәдениетті қалыптастырудың, яғни мәлімет өңдеу мен оны
тасымалдау ісін атқару, өркениетті дамудың қажетті шарты болып саналады.
Қазіргі күндері әлемде 130 млн-нан астам компьютерлер бар деп
есептеледі жалпы статистикамен салыстырғанда және де олардың 80%-н астамы
кәсіпорындар мен үйлерде, кішігірім жергілікті желілерден бастап, Интернет
типінің басты желілеріне дейін, әртүрлі ақпараттық есептеу желілерінде
біріктірілген. Қазіргі кезде жергілікті желілер жөніндегі тақырып жан-жақты
қарастырылған және айтарлықтай өзекті, өйткені бүкіл әлемде мүмкіндігінше
уақытты аз пайдаланатын жылжымалы, жылдамдық пен ыңғайлылық, сенімділік пен
сапалық қатты бағаланады. Компьютерлерді желіге біріктіруге деген бүкіл
әлемдік бағыт - ақпараттық хабарларды жеткізуді жылдамдату, пайдаланушылар
арасындағы ақпараттардың жылдам алмасу мүмкіндігі, жұмыс орнында отырып-ақ
хабарлар (факс, е-mail, және тағы басқалар) алу, компьютерлер арасындағы
ақпараттардың көзді ашып жұмғанша алмасуы сияқты маңызды себептермен
түсіндіріледі.
Қазіргі кезде интернет желісінің қызметтері жан-жақты дамыған, солардың
ішіндегі ақпарат алмасы және сөйлесу қызметінің бірі ICQ хабарлар алмасу
жүйесі. ICQ хабарлар алмасу – ақпарат алмасыдың, видео, аудио ақпараттарды
жіберудің, қабылдаудың сенімді ыңғайлы жүйесі.
1 IP желілерде нақты уақыт режимі
1.1 Internet-пен қатынас кұруды ұйымдастыру. TCPIP адрестерінің жұмыс
қызметі, орнатылуы, баптамалары
IP (Internet Protocol) [1] – мәліметтерді оны алушының адресі
көрсетілген шағын тақырыптары бар бірнеше бөліктерге немесе дестелерге
бөлетін желі аралық хаттама.
IP желілерін ұйымдастырылуы техникалық әрекеттестік 2 кезеңнен тұрады:
Бірінші кезең – желілерді қосу процесіндегі әрекеттестікте мынадай
мәселелерді шешу енеді:
1) Қосылатын оператор (желі иесі) қосатын оператордан Қосылу шартының
жобасы мен сәйкес ресімделген қосылуға типтік техникалық шарттарды алу.
Қосатын оператор, техникалық мүмкіндікке байланысты, егер қосылу бір
нөмірлеу аумағында жүргізілетін болса, отыз күннен аспайтын мерзімде және
нөмірлеудің түрлі аумағында бір уақытта қосылған жағдайда, алпыс күннен
аспайтын мерзімде қосылуды орындау үшін қажетті нақты әрекеттерді
көрсетумен, техникалық шарттар береді және қосылудың стандартты нүктесіне
(қосудың) қосудың техникалық мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Қосу мақсатында
телефон кәрізіне кәбілді төсеуге сауалнама жасаған кезде, кәбіл (телефон)
кәрізінің иесі, техникалық мүмкіндігі болмаған жағдайда, техникалық
шарттарында кәбілді төсеу үшін кедергілерді жоюда қандай іс-шаралар орындау
қажет екенін көрсетеді;
2) қосылатын оператормен (желі иесімен) қосылуға жобалық-сметалық
құжаттама әзірлеу;
3) қосылатын оператормен (желі иесімен) қосылуға және (немесе)
техникалық шарттарды орындауға жобаны іске асыру. Орындалған техникалық
шарттар актісіне қол қойған сәтінен бастап, екіжақты келісім бойынша,
қосатын және қосылатын байланыс операторлары (желі иесі) үш күннен аспайтын
мерзімде Қосылу Шартына қол қояды. Басым байланыс операторының қосу шартын
жасасудан бас тартуына жол берiлмейдi;
4) желілерді тестілік режимде қосу. Бірінші кезеңнің аяқталуы
орындалған техникалық шарттар актісіне, табысты тестілеу негізінде желіні
қосуға дайындығы туралы актісіне, сондай-ақ Қосылу шартына қол қою болып
табылады.
Екінші кезең – желілерді қосуды жүзеге асырғаннан кейін мынадай
мәселелерді шешу енетін, телекоммуникация қызметтерін ұсыну процесіндегі
өзара әрекеттестік:
- қызметтерді ұсыну кезіндегі өзара әрекеттестік;
- трафикті өткізуді ұйымдастыру;
- ұсынылатын қызметтердің сапасын қамтамасыз ету;
- ұсынылған қызметтерге және кіріс, шығыс және транзиттік трафикті
босатуға өзара есеп айырысуды жүргізу.
TCP (Transmission Control Protocol) [1] – бұл транспорттық деңгейдің ең
кеңінен таратылған түрі. ТСР ең маңызды функциясына бұрыннан қолданылып
келе жатқан IP (Internet Protocol) хаттамасымен салыстырғанда, мәліметтерді
жоғалтпай жеткізуі болып саналады. Хабарламаны жеткізу үшін процесс –
жіберуші мен процесс – алушының арасын алдын – ала жалғайды. Бұл құрылған
жалғау дейтаграмманың нақты түрде жетуін қамтамасыз етеді. ТСР хаттамасының
бүлінген немесе жоғалған пакеттерді қайталап жіберу мүмкіндігі бар.
Хабарламаның нақты түрде жеткізілуіне белгіленген функциялар
өңдеушілерді қосалқы бағдарламалардан және дейтаграмманы басқару
амалдарынан босатады. Хаттама жіберуші мен алушы арасында мәліметтер
жіберілуін қамтамасыз етеді. ТСР жалғауды қондыруға бағытталған
болғандықтан, дейтаграмманы алған адресат жіберушіге алғаедығы туралы хабар
беруі керек. Жалпы жіберуші мен алушы арасында виртуальды канал
қондырылады, ол жерде олар хабарламамен алмасады және алғандығы туралы
хабар жіберіледі.
Мәліметтерді алмасу процесі машина – жіберуші және машина – алушы
арасында жалғауды қондыру сұранысынан басталады. Бұл сұраныста арнайы бүтін
саны болады, оны біз сокет номері деп атаймыз. Ал жауабына алушы өз
сокетінің номерін жібереді. Жіберуші мен алушының сокеттерінің номері
жалғауды анықтайды (былай айтқанда, жалғау жіберуші мен алушының IP-
адресісіз орындалмайды, бірақ та бұл тек төменгі деңгейлі хаттамаларға
қатысты).
ТСР жалғауын қондырғаннан кейін хабарламаның сегменттері жіберіліп
бастайды. Жіберушінің төменгі деңгейлі IP-адресінде сегменттер бір немесе
бірнеше дейтаграммаларға бөліне бастайды. Желіні өте келе, дейтаграммалар
алушыға келіп түседі, содан IP деңгейі олардан қайтадан сегмент жинақтап
ТСР береді. ТСР барлық сегменттерді бір хабарламаға жинақтап отырады. ТСР –
дан процесс – алушыға хаттамалардың қада жиналатыны туралы хабарлдама
жіберіліп отырады.
ТСР машина – алушыда номері бойынша бүкіл сегменттерді бір хабарламаға
жинақтайды. Егер қандайда бір хабарлама сегменті жоғалған немесе бүлінген
болса, жіберушіге қате кеткен сегменттің номері жіберіледі. Бұндай жағдайда
жіберуші сегментті қайта жіберуіне тура келеді. Егер де сегмент дұрыс
қабылданған болса, онда алушы анықтаушы – квитанциясын жібереді (ACK -
acknowledgement).
Таймер ТСР хаттамасында ең маңызды рольді атқарады. Егер де белгіленген
уақыт ішінде анықтаушы – квитанциясы келіп түспеген болса, онда сегмент
жоғалтылған болып саналады. Бұндай жағдайда сегментті қайта жіберу процесі
орындалады.
Порттар номерлері мен сокеттер
ТСР қолоданылатын қосымшасы (процесс) номер порты – санымен анықталады.
Бұрыннан әйгілі желі қызметтерінің порттар номерлері 4 кестеде көрсетілген.
TCP хаттамасының хабарландыру форматындағы порт номері астына 16 бит
апарылады, сондықтан порттың максималды мүмкіндікті номері 65535 болып
табылады. 0 – ден 255 – ке дейінгі порттардың номерлері жүйелік
қажеттіліктерге қатаң резервтеген, оларды қолданбалы бағдарламаларда
пайдалануға рұқсат етілмейді. 256 – дан 1023 – ке дейінгі аралықта көптеген
порттарда желілік қызметтермен пайдаланылады, сондықтан оларды да
қолданбалы қажеттіліктерге пайдалануға рұқсат етілмейді. Ереже бойынша
TCPIP негізіндегі бөтен көптеген қолданбалы қосалқы анықтауыштар порт
номерлерін 1024 - тен 5000 – ға дейінгі диапазонында пайдаланады. 3000 –
нан 5000 – ға дейінгі номерлерді пайдалану ұсынылады, 5000 – нан жоғары
номерлері көбінесе қысқа мерзімдік қолданулар үшін пайдаланылады.
TCP – дегі кез – келген байланыс каналдары екі санмен анықталынады – бұл
косбинация сокет деп аталады. Осылайша сокет ЭЕМ – де IP-адресімен және TCP
– дегі бағдарламалық қамсыздандыру арқылы порт номерімен анықталады. Қосылу
кезінде кез – келген машина бір мағынады IP-адресімен анықталады, ал әрбір
процесс – портпен анықталады, сондықтан екі процестер арасындағы қосылыстар
бір мағынада сокетпен анықталынады. Желідегі үш ЭЕМ арасындағы TCP
хаттамасы бойынша қосылыстардың орналасу схемасы 6 – суретте бейнеленген.
Егер жіберуші машина бірнеше қосылуларды сұраса, онда олардың әрбірінің
өздерінің жіберуші порты болады, ал алушының порты жалпы болуы мүмкін.
Бірнеше машина бір уақытта бір алу – порты пайдалануы мүмкін, бұл
мультипликсерлеу деп аталады. 6 – суретте екі қосылулардың
мультипликсерленуі ЭЕМ3 – те 23 номер порты бойынша орындалады.
Қашанда бірнеше қосылулар орнатылса, онда бірдей порт көздері және
алушылары көрсетілген қосылуларға бірнеше машиналар сұраныс жібереді.
TCP тек төменде жатқан деңгейдің хаттамаларымен ғана емес, сонымен қатар
қолданбалы деңгейдің хаттамаларымен және қосалқы анықтауышымен де өзара
әрекеттесуі қажет. Қолданбалы деңгеймен байланыс сервистік қарапайымдар
жинағы көмегімен жүзеге асырылады. Сервистік қарапайымдар хаттама
стандартында анықталынады, ал қолданбалы бағдарлама үшін олар сокеттермен
жұмыс кітапханасы формасында жеткілікті.
Қосылуларды орнықтыру кезінде жақтардың немесе тараптардың әрбірі ашық
қосылулар деп аталатын кейбір операцияларды орындайды. Ашықтар пассивті
немесе активті болуы мүмкін. Ереже юойынша жақтардың бірі қосылулардың
активтік ашылуын, ал екіншісі – пассивтік ашылуын жүргізеді, сонда
қосылулар орындалады. Екі режимдер де нақты ережеге бағынады. Пассивтік
қосылуларды кейде серверлік деп, ал активтікті – клиенттік деп атайды.
Активтік қосылулар кезінде қолданбалы деңгейдегі процесс ТСР – дің
бағдарламалық қамсыздандырылуын сол ЭЕМ – ге сұраныстың сервистік
қарапайымдылығына сокет номерімен қосылуды орнатуға береді. Содан кейін ТСР
алушыға қосылуды орнатуға сұраныс жібереді және жауабын күтеді. Қосылулар
орындалғаннан кейін активтік пройесс (клиент) мәліметтердің берілуін және
қабылдануын ынталандырады.
Пассивтік қосылулар кезінде қолданбалы бағдарлама ТСР – дің
бағдарламалық қамсыздандыруын жойылған жүйеден қосылуға сұранысты күту
режиміне ауыстырады. Сұраныс қашан келіп түссе, ТСР – дің бағдарламалық
қамсыздандырылуы қосылуды орнатуды жүзеге асырады, содан кейін пассивтік
процесс (сервер) мәліметтерді қабылдауға және беруге дайын болады.
Сокеттердің бағдарламалық интерфейсі ОЖ UNIX үшін жасақталынды. Бұл
интерфейсті сақтап тұрушы функция кітапханасы UNIX және LINUX типті барлық
ОЖ ядроларына кіреді. Дегенмен бұл бағдарламалық интерфейстермен жұмыс
принциптері TCPIP сақтап тұрушы жұмыс принциптері TCPIP сақтап тұрушы.
ОЖ – тің көпшіліктеріәнде қолданылады. ТСР хаттамасы үшін пассивтік
(сервер жағында) қосылулар сокетпен бірге келесі функцияларды орындалуға
әкеледі:
- Сокет жасау және оны (ОЖ – те UNIX типінде socket функциясында)
типінде орнату;
- Нақты бір қосылуға сокетті ретке келтіру (порттың адресін және номерін
көрсетеді – ОЖ – те UNIX типті функция bind);
- Коиенттердің кезегін жасау (ОЖ – те UNIX типті функция listen);
- Сокетпен қосуға келетін сұранысты күту (ОЖ – те UNIX типті функция
accept);
- Клиентпен мәліметті қабылдау және беру (ОЖ – те UNIX типті –
функциялары read, write, send, recv және олардың модификациялары);
- Клиентпен жабық қосылулар (ОЖ – те UNIX типті – функция close);
Қосылуға ендіруші сұраныс алып сервер бір уақытта екі есептерді шешуі
қажет: қолданбалы хаттамамен сәйкес қосылуды коиентпен орнатуды қамтамасыз
ету (мәліметтерді клиентке беру және қабылдау) және басқа клиенттерден
қосылуға жаңа сұраныстардың келіп түсуін күтуОЖ – те UNIX типінде жаңа
процесті жасау fork фуекциясының көмегімен шешіледі, бұл кезде жаңадан
құрылған процеспен негізгі процесте жасалынған барлық қосымшалар
сақталынады.
ТСР хаттамасы үшін сокетпен активтік (клиенттер жағында) қосылулар
келесі функциялардың орындалуына әкеледі:
- сокет жасау және оның типін анықтау (ОЖ – те UNIX типте функция
socket);
- сервермен қосылуды орнату (порттың адресімен номерін көрсетеді – ОЖ –
те UNIX типті функция connect);
- мәліметтерді қабылдау және беру (ОЖ – та UNIX типті – функциялар read,
write, send, recv және олардың модификациялары); сервермен қосылудың
жабылуы (ОЖ – де UNIX типті – функция close);
Интернетке қосылудың жалпы принциптері мен баптаулары. Интернетке қосылу
кезінде басты керек құрал-жабдықтар телефон, модем және компьютер. Сонымен
қатар кабель.
Интернетте жұмыс істеу үшін мыналар қажет:
(Компьютерді бүкіл әлемдік желінің бір торабына жалғау;
(IP адресті алу (Интернетке қосылған адамның тораптық адресі );
( Таңдап алынған интернет қызмет түрінің программа – клиентін орнату
және баптау.
Өз торабына қосып және жеке адрес тағайындап берумен айналысатын
мекемелер интернет қызметін қоюшылар (сервис провайдерлер ) деп аталады.
Жоғарыда айтылған қызметті келісім шарт бойынша провайдерлер атқарады.
Интернетке қосылу екі түрге бөлінеді: ерекшеленген және коммутаторлық.
Ерекшеленіп қосылу үшін жаңа байланыс тізбегі
(кабельдік,радиоарналық,спутниктік) жүргізіледі. Үлкен көлемдегі
мәліметерді Зіберу қажеттілігі туып отыратын мекемелермен өндіріс орындары
ерекшеленіп қосылуды пайдаланады.
Ал коммутаторлық байланыс –– уақытша байланыс түрі. Аз көлемді ақпарат
алу үшін коммутаторлық байланыс орнатса жеткілікті.Ол арнайы торапты қажет
етпейді, байланыс кәдімгі телефон сымдары арқылы жүргізіледі.
Телефон сымдары тек дыбыс жиелігіндегі сигналдарды жіберуге арналған.
Сондықтан олар арқылы сандық мәліметтер жіберу үшін компьютерге
арнайы модем (1-сурет) деп аталатын құрылғы орнату қажет. Компьютерден
сандық мәліметтер модем арқылы түрленіп (модуляцияланып) торапқа түседі
және керісінше.
1-сурет. Модем
Қосылу әдісі бойынша модемдер сыртқы және ішкі болып екі түрге
бөлінеді. Сыртқы модемдер жүйелік блоктың артқы қабырғасына қосылады.Ішкі
модемдер арналық тақшаға орнатылады.
Басқа құрылғылар сияқты модемдер де програмалық орнатуды қажет етеді.
Windows 98 операциялық жүйесінде оны Іске қосу →Баптау →Басқару тақтасы →
Жабдықтарды орнату (Пуск → настройка → Панель управления → Установка
обарадувания)құралының көмегімен орнатады.
Модемнің web-интерфейсіне кіру үшін компьютердің желілік интерфейсін
ретке келтіру қажет.
1. Компьютердің желілік интерфейсін ретке келтіру мысалы:
Төменде мысал ретінде WindowsXP-і бар компьютердің ретке келтірілуі
келтірілген:
Іске қосу Ретке келтіру Басқару беттақтасы Желілік қосылулар
Жергілікті желі бойынша қосылу Қасиеттері TCPIP Интернетінің Хаттамасы
келесі IP мекенжайды пайдалану:
IP мекенжайы: 192.168.1.50
Бағыныңқы желінің қалқасы: 255.255.255.0
Негізгі шлюз: 192.168.1.1. 2-суретте (қосымша-1) TCPIP хаттамасының
баптау терезесі көрсетілген, осы терезе арқылы басты адрестерді енгізіп
баптаулар жүргізе аламыз.
Осыдан кейін ОК батырмасын басыңыз да желілік қосылу ретке
келтірілулерін сақтаңыз.
Телефон желісін сплиттердің "Line" портына, телефонды сплиттердің "Phone"
портына, DSL-модемнің ADSL портын сплиттердің "Modem"портына қосыңыз.
Құрылғының алдыңғы беттақтасындағы ADSL индикаторының жанып тұрғанына
көз жеткізіңіз. Ethernet-кәбілді компьютердің желілік картасынан модемнің
ethernet-портына қосыңыз.
Құрылғының WEB [4] интерфейсіне қолжетімдікті алыңыз. Бұл үшін Internet
Explorer-ді іске қосыңыз да, мекенжай тарамында бағдарғылауыштың IP
мекенжайын теріңіз: 192.168.1.1 (Құрылғының әдепкілік ретке келтірілулері
бар деп болжалады).
Құрылғының WEB интерфейсіне қолжеткізуге арналған логинпароль енгізуге
арналған терезе пайда болады, Пайдаланушы алаңында admin теріңіз,
Пароль алаңында да admin теріңіз. Log In батырмасын басыңыз. Модем
құрылғысының баптауы және осы құрығыға кіру арқылы қолданушы өзінің логин
паролін енгізіп жұмыс істей алады. (қосымша-2, 3-сурет)
Егер логин мен пароль дұрыс енгізілген болса, келесі терезені көресіз
(қосымша-3, 4-сурет):
5.Пайда болған бетте Internet Setup қосымша бетін басыңыз, жаңа
қосылысты құру үшін Add батырмасын басыңыз (қосымша-4,5-сурет).
6. Пайда болған бетте VPI және VCI параметрлерінің мәндерін көрсетіңіз
(0 және 40 сәйкес) және NEXT батырмасын басыңыз (қосымша-5,6-сурет).
7. Келесі бетте PPP over Ethernet (PPPoE) нұсқасын таңдаңыз да NEXT
батырмасын басыңыз (қосымша-6, 7-сурет).
8. Келесі бетте PPP Username және PPP Password [3] алаңдарында
Өзіңіздің провайдеріңізбен берілген логин мен парольді көрсетіңіз,
Confirm PPP Password алаңында парольді қайталаңыз қалған ретке
келтірулерді өзгертусіз қалдырыңыз және NEXT батырмасын басыңыз (қосымша-
7, 8-сурет).
9. Келесі бетте барлық ретке келтірулерді әдепкілік бойынша қалдырыңыз
да NEXT батырмасын басыңыз (қосымша-8, 9-сурет).
10. Келесі бетте Apply батырмасын басыңыз (қосымша-9, 10-сурет).
11. Apply батырмасын басқаннан кейін Сізге модемді қайта жүктеуге
ұсыныс жасалады (қосымша-10, 11-сурет).
12. Құрылғыны қайта жүктейміз.
13. Құрылғы қайта жүктелгеннен кейін мәртебе беті пайда болады,
жемісті қосылғандығын Status қосымша бетіндегі келесі параметрлер
куәландырады: Line Rate UpstreamDownstream (ADSL қосылуының орнатылғандығы
туралы куәландырады) және PPPoE қосылуының нәтижесінде алынған шлюз бен DNS
серверлерінің IP мекенжайлары. Осымен құрылғының ретке келтірілуі аяқталды.
14. Компьютерде IP мекенжайын және DNS-серверінің мекенжайын
автоматты түрде алуды орнату қажет:
Іске қосу Ретке келтіру Басқару беттақтасы Желілік қосылулар
Жергілікті желі бойынша қосылу Қасиеттері TCPIP Интернетінің
Хаттамасы:
IP мекенжайды автоматты түрде алу;
DNS-серверінің мекенжайын автоматты түрде алу (қосымша-11, 12-сурет).
Ретке келтірулерді қолдану үшін ОК-ді басыңыз.
1.2 Компьютерлік желі тарихы, қызметі мен түрлері
Компьютерлік желі (ағылш. сomputer network) — барлық құрылғылардың бір
бірімен өзара әрекеттесуіне мүмкіндік беретін байланыс желілері арқылы
қосылған компьютерлердің және басып шығарғыштар мен мәтіналғылар сияқты
басқа құрылғылардың тобы.
Бүкіл әлемдік желінің даму тарихын 4 кезеңге бөлеміз[1] (13-сурет):
І кезең (1969-1983 жж.) Бұл кезеңде ARPAInternet желісі пайда болды. Ол
әскери және ғылыми салаларға пайдаланылды. Бірақ оның деренктерді жіберу
каналының дамуы өте әлсіз болды. Сондықтан жоғары бағалы компьютерлермен
жұмыс жасау қиындық келтірді.
ІІ кезең (1983-1989 жж.) Мұнда ARPANet 185 компьютердің орталығына
айналды. Ол орталықтар АҚШ-да, Англияда және Норвегияда орналасқан. Желілір
бойынша деректерді жіберу телефондық каналдар немесе байланысты спутниктік
каналдары арқылы жүзеге асты. Сонымен, бұл кезеңде жұмыс протоколдары
жетілдірілді.
ІІІ кезең (1989-1994 жж.) Бұл кезең WWW қызметінің пайда болуымен
байланысты. Деректерді жіберу мен қарым-қатынас басқа кезеңдермен
салыстырғанда анағұрлым ықшамдала бастады. Ал 1986 жылы бүкіләлемдік
компьютерлік желі Интернеттің пайда болуы деп жарияланды
ІV кезең (1994-1996 жж) Бұл кезең қолданушылар арасындағы қарым-
қатынастәсілін арттырумен сипатталады. Мұнда көпөлшемді интерактивтік
модель VRML пайда болды. Үшінші және төртінші кезеңдер аралығында Ресейде
Интернет желісі қолданыла бастады.
13-сурет. Интернет бүкіләлемдік торап
Желілер шағын немесе үлкен, кабельдер арқылы тұрақты жалғанған, немесе
телефон желілері мен сымсыз арналар арқылы уақытша жалғанған болуы мүмкін.
Ең үлкен желі — Интернет, ол бүкіләлемдік желілер тобы болып табылады. Екі
компьютерді бір-бірімен біріктірген кезде компьютерлік желі құралады. Жалпы
жағдайда, компьютерлік желілерді құру үшін арнайы аппараттық
қамтамасыздандыру (желілік жабдықтар) және арнайы программалық
қамтамасыздандыру (желілік программалық жабдықтар) қажет. Берілгендерді
алмастыру үшін екі компьютерді жай ғана түрде біріктіру тікелей
біріктірудеп аталады. Windows98 операциялық жүйесінде жұмыс жасайтын
компьютерлерді тікелей біріктіру үшін не арнайы аппараттық, не программалық
қамтамасыздандыру қажет етілмейді. Бұл жағдайда аппараттық жабдықтар
ретінде енгізушығару стандартты порттары (тізбекті немесе паралельді), ал
программалық қамтамасыздандыру ретінде операциялық жүйенің құрамында бар
стандартты жабдық (Пуск - Программы – Стандартные – Связь - Прямое
кабельное соединение) қолданылады.
Барлық компьютерлік желілердің бір қызметі бар – үйлесімді енуді жалпы
ресурстарға қамтамасыздандыру. Ресурстар үш типті болады: аппараттық,
программалық, ақпараттық.
Компьютерлік желілер өзара байланысатын компьютерде ақпаратты жіберу
үшін электр тогы, радиотолқындар немесе жарық сәулесі сияқты физикалық
тасымалдаушылар қолданылады. Компьютерлік желі – бұл деректерді беру
арналары арқылы компьютердің байланысы. Компьютерлік желінің негізгі
міндеті компьютерлік қорларды: дерек, диск және принтер және т.б. икемді
пайдалану. Компьютерлік желілердің атқаратын негізгі міндеттері:
1. Деректерді сақтау;
2. Деректерді өңдеу;
3. Деректерге қатынас құруды ұйымдастыру;
4. Деректерді тасымалдау;
5. Өңделген деректер нәтижелерін қолданушыға беру.
Бұл мәселелерді шешу үшін желінің келесі қорлары пайдаланылады:
1. аппараттық, программалық, ақпараттық;
2. кез келген қорларға алыс қашықтықта қатынас жасауды іске асыру;
3. орталықтандырылған деректер базасымен бірге үлестіріліген
деректер базасын пайдалану;
4. желінің кейбір түйіндерін арнайы мәселелерді шешуге бағыттау.
Компьютерлік желілерде әр түрлі сипаттамаларына қарай жіктеуге болады:
1. Компьютердің орналасу жерлеріне қарай: региональды, ауқымды,
жергілікті;
2. Құрамындағы компьютерлердің типтеріне қарай: бір текті, көп
текті;
3. Компьютердің санына қарай: кіші, орташа, үлкен, аса үлкен;
4. Деректерді тасымалдауын ұйымдастыру принципіне қарай: тізбекті,
кең таралымды;
5. Құрастыру схемасына байланысты: сақина, жұлдыз, шина, аралас.
Компьютерлік желінің сапалы көрсеткіштері ретінде келесілер
пайдаланылады:
• Орындалатын функциялар толықтығы;
• Желінің өнімділігі – жылдамдықпен өлшенеді.
Желінің құрамына келесі элементтер кіреді:
1. Түйін – компьютер, желі жұмысын қамтамасыз ететін аппарат;
2. Жұмыс станциясы – компьютер;
3. Желі кабельдері;
4. Желілік карта немесе адаптер – деректерді тасымалдау
аппаратырасы (репитор – кабельді ұзарту, қайталағыш, кабельдің максималды
ұзындығы 185 метр, hub – коммутатор, көп нүктелі).
Желілердің негізгі түсініктері:
Абонент[1] (түйін, станция, хост)- ақпаратпен алмасуға белсенді
қатысатын желіге қосылған құрылғы.
Клиент – ол желіні пайдаланатын абонент.
Сервер – желіге қызмет көрсететін абонент.
Бөлінген сервер – қызмет көрсететін сервер.
Бөлінбеген сервер – қызмет көрсететін және клиент те бола алатын
сервер.
Аралық желілік құрылғы – бұл құрылғы мәліметтердің алмасуын жақсартуға
пайдаланады.
Ақпаратты тасымлдау ортасы – байланыс арналары.
Желілік адаптер – (контроллер, желілік карта) байланыс ортаны
компьютерге жалғастыру.
Шлюз – үлкен екі желіні өзара байланыстыратын құрылғы.
Көпір – сегменттерді қосатын, байланыстыратын құрылғы.
Желідегі ақпаратты беру немесе алмасу жылдамдығы – өлшем бірлігі бод
(битс).
Желіге қатынас жасау, қатынас құру уақыты – ортаны алу уақыты.
Компьютерлік желіге қатынас жасау әдісі – (арбитраж әдісі, алмасуды
басқару әдісі) байланыс арнаны өз меншігіне алу алгоритмі. Бұл компьютердің
қандай топологиямен байланысқанына байланысты болады.
Топология – желінің жалпы формасын бейнелеуге қолданылатын термин.
Желілер топология түріне байланысты: шиналық, сақиналық, жұлдызша,
ирархиялық құрылымға бөлінеді.
Желіге түсетін салмақ – бұл параметр пайызбен өлшенеді.Ол пайыз мөлшері
уақытқа айланысты болады.Яғни желі арқылы мәліметтер қанша уақытта
жіберілетіндігін анықтайды.
Желілердің түрлері сипатына қарай бөлінеді .Жергілікті желі бұл сапалы
байланысты қамтамасыз ететін компьютерлік желі. Локальді жеіге келесі
қасиеттер тән:
1. Ақпаратты тасымалдаудың жоғары жылдамдығы, орташа 100 Мбитс;
2. Тасымалдау қателерінің төмен болуы;
3. Желіге қатынас құру әдісінің жоғарғы жылдамдықта жұмыс
ітсеуі,қатынас құру уақыты 10мс,
4. Желідегі компьютерлердің сандарының шектеулігі.
Компьютерлік желілерде аппаратураларға, программаларға компьютерлік
қажетті үйлесімділікті қамтамасыздандыру үшін протоколдар деп аталатын
арнайы стандарттар әсер етеді. Олар желі компоненттеріне аппараттардың
өзара әсерінің сипатын (аппараттық протоколдар) және программалар мен
берілгендердің өзара әсерінің сипатын (протоколдарды қолдау программалары)
анықтайды. Протоколдардың көмегімен орындалатын программаларды да
протоколдар деп атайды.
Мысалға, егер екі компьютер бір-бірімен тікелей біріктірілген болса,
онда олардың өзара әсер етуші протоколы физикалық порттың құрылғыларының
сипатын (параллельді және тізбектелген) және механикалық компоненттерін
(разъемдар, кабель және т.б.) анықтайды.
Сәйкесінше компьютерлік желіде қолданылатын протоколдарды жергілікті
(LAN – Local Area Network) және глобальді (WAN– Wide Area Network) түрге
бөлу қабылданған. Жергілікті желі компактілігімен ерекшеленеді, яғни ол бір
ғимаратта, бір бөлмеде, этажда, ғимаратта компакті орналасқан
компьютерлердің тобын біріктіреді. Глобальді желіден айырмашылығы
жергілікті желі барлық қатысушылардың біртұтас комплект протоколдарын
қолданады.
Жергілікті желіде бір проектімен жұмыс жасайтын қызметкерлер тобы
жұмысшылар тобы деп аталады. Бір жергілікті желіде бірнеше жұмысшылар тобы
жұмыс жасауы мүмкін. Жұмысшы тобындағы қатысушылардың желідегі жалпы
ресурстарға енуінің әр түрлі құқықтары болуы мүмкін. Компьютерлік желіде
қатысушылардың ажырату әдістерінің жиынтығы және құқықтарының шектелінуі
желі саясаты деп аталады. Желілік саясатты басқару (олар бір желіде
бірнешеу болуы мүмкін) желіні администраторлау деп аталады. Жергілікті
желіде қатысушылардың жұмысын басқаруды ұйымдастыратын адам желі
администраторы деп аталады.
Бөлек мекемелер немесе мекеменің бөлек бөлімдері үшін жергілікті
желіні құру өзгеше. Егер мекеме (немесе сала) кең көлемді аймақты алатын
болса, онда бөлек жергілікті желілер глобальді желілерге біріктірілуі
мүмкін. Бұл жағдайда жергілікті желілер бір-бірін байланыстардың кез-
келгендәстүрлі каналдарының көмегімен (кабельдік, спутниктік және т.б.)
өзара байланыстырады.
Әр түрлі протоколдар бойынша жұмыс жасайтын жергілікті желілерді
байланыстыру үшін шлюз деп аталатын арнайы жабдық қолданылады. Шлюздер
аппараттық түрде немесе программалық түрде болуы мүмкін. Желілік
қауіпсіздікті қамтамасыздандыру үшін (басқа адамдардың желіге кіруі,
құқығынсызжелінің шегінен шығуы) брандмауэр деп аталатын желілер арасындағы
берілгендерді алмастыруға болмайтын арнайы компьютер немесе арнайы
компьютерлік программа қолданылады.
1.3 Интернет желісі: маңыздылығы, жұмыс істеу механизмі
Интернет[1] желісін алғашқы дүниеге келтіруге себеп болған 70-жылдар
басында АҚШ қорғаныс министірлігінің APRANET компьютерлік жүйесі болып
саналады, онда соғыс жағдайында байланыс желілерінің жұмысы зерттелген еді.
Желі нүктелерінің үлкен аумақта шашырап жатқандығына және олардың бір-
бірімен қосылу желілерінің күрделілігіне байланысты оның аздаған бөліктері
бұзылғанмен сау желілердің өзара байланысы жылдам қайта кұрылып, қалыпты
жағдайына келе алатыны айқындалды.
Интернеттің бір ерекшелігі оның құрамындағы көптеген компьютерлер нақты
BBS тәрізді жұмыс істейді (шындығында, Интернет компьютерлерінің көпшілігі
BBS сияқты істемейді, бірақ әркім одан файлдар алып, мәліметтер базасын
пайдаланып, яғни оның ішкі мәліметтерін пайдалануға мұрсат алады).
Интернетке қосылу дегеніміз — баска жерлерде тұрған 1000-даған компьютерлік
жүйелермен байланысу деген сөз. Желідегі компьютерлерден өкімет
архивіндегі, университеттің мәлімет базаларындағы, жергілікті қорлар
көлеміндегі, кітапхана каталогтарындағы құжаттық мәліметтерді, суреттерді,
дыбыс клиптерін, бейнелерді және т. б. цифрлық түрге айнала алатын барлык
информацияны ала аласыз.
Интернеттің бар мүмкіндігін, онда жиналған мәліметтерді дс түгел айтып
беру қиын. Оның үстіне күнбе-күн оған жаңа мәліметтер келіп түсіп жатады.
Интернетпен байланысқан провайдер компаниясы деп аталатын мекемелер
әрбір компьютерді Интернетке қосып бере алады. Желіге қосылудың бірнеше
түрі бар, олар:
- косылып түратын тікелей байланыстар (кіру жолдары);
- тұрақты қосылып тұрмайтын байланыстар (кіру жолдары);
- почталық байланыстар.
Бұл атаулар әзірге түсініксіз шығар, енді олардың ерекшеліктерін
карастырайық.
Тұрақты қосылып тұратын байланыс - мұнда жеке компьютер тікелей TCPIP
желісіне қосылған (Transmission Control Protocol Internet Protocol -
жеткізуді баскару протоколыинтержелі протоколы) түрінде болады, бұл
Интернеттің бір шеткі бөлігі, яғни жеке компьютер мекемедегі желімен
тұрақты байланыстағы негізгі компьютермен жалғасып тұр. Мұндай байланыс
ерекшеленген немесе тұрақты тікелей байланыс деп аталады.
Ерекшеленген немесе тұрақты тура байланыс тек ірі компаниялар мен
корпорацияларда болады. Провайдер-компания осындай мекемеде бағдарлауыш
орнатып, бағдарлауыш Интернетке кызмет ететін компьютермен (хост-
компьютері) косатың телефон каналын жалдап алады. Телефон каналы мен
Internet арасындағы байланыс тұракты сакталады, сондықтан провайдер-
компаниясының компьютерімен байланысуға телефон шалу кажет емес, ауқымды
желіге әрбір адам өз компьютерімен кіреді де, қалаған жеріне Internet
арқылы мәлімет жібере (алады) береді.
Қосылып тұратын тура байланыс көбінесе SLIP, Point-to-Point Protocol
немесе РРР деп аталады (Serial Line Internet Pro¬tocol — тізбекті желі үшін
Internet хаттамасы, Compessed Slip — тығыздалған Slip, Point-to-Point
Proprotocol — "нүкте-нүкте" хаттамасы). Ал XRemote деп аталатын байланыс
түрі сирек кездеседі, бұл да TCPIP секілді, бірақ телефон каналын тұрақты
пайдалануға негізделген, ыңғайлылығы жағынан бүл түр түрақты қосылып
тұрмайтын байланыстан кейінгі орында тұр.
Тұрақты қосылып тұрмайтын байланыс қымбаттылығына қарай әр компьютнрге
қойылмайды да, оның орнына Slip (арзан болғандықтан) қолданылып келеді. Ол
желіге телефон арқылы қосылатындықтан, модем мең бір телефон номірі қажет
болады. Солар аркылы хост-компьютермен байланыс орнатылған соң, Slip-пен
қосылып тұрмайтын байланыс аралығында (жылдамдығынан басқа) ешбір езгеріс
жоқ.
Почталық байланыс. Internet-пен қосыла алатын бірнеше почталық байланыс
түрлері бар. Провайдері CompuServe болып келген компьютерлер бірден
Internet-пен почталык байланысқа кіре алады. Олар өз почтасың Internet-ке
беріп, одан да бірден хат-хабар ала береді. CompuServe жүйссінде почта
адресі аддына Internet деп жазып қойылады. Бұл ортада әр түрлі
тақырыптардағы дискуссияларға қатысу үшін LISTERV жүйесін пайдаланған
абзал. Осы секілді почталық байланыстар желілік көмек (network gateways)
деп аталады, олар Internet желісімен шектеулі тәсілдер арқылы байланысады.
Почталық катынастың колмен терілетін терминалдық байланыс түріндегі тағы
бір түрі бар, бірақ ол тек почта жүйесімен ғана қосыла алады. Тағы да UUCP
деген почталық байлаыыс түрі бар, онда байланыс тек осы мақсат үшін жұмыс
істейтін программа арқылы орнатылады (Бүл туралы келесі сабақта айтылған).
Провайдер деп [3]– бұл ұйым мен жеке тұлғаларға Internet қызметтерін
ұсынатын компания (14-сурет).
14-сурет. Провайдерлер түрлері.
Internet-пен қатынас кұру
Бізге кенеттен бір файл керек болып қалды делік және оның қай жерде
екені бізге белгілі болсын. Ол файл тсгін берілетін программа, жұмысқа
ксрскті ақпарат (құжат), сурет немесе кітап та болуы мүмкін. Енді сол
файлды өз компьютерімізге қалай әкелу жолын қарастырайық.
Мұндай мақсат үшін файлды жеткізу хаттамасы деп аталатын жүйе
колданылады (File Transfer Protocol — FTP). Практикада FTP немссе ftp
термині жиі ұшырасады. Каталогта немесе почталық хабарда "файлды алу үшін
компьютерге ftp жеткізу" деген сөздер кездесуі мүмкін. Ол осы файлды алу
үшін FTP жүйесі қолданылатынын білдіреді. FTP арқылы қызмет істетін арнаулы
программасы бар желіге қосылған компьютер FTP-сервер деп аталады. Көптеген
FTP-серверлер барлық адамдар үшін ашық болады, кез-келген адам одан
администратор рүқсатымен әр түрлі мәліметтер ала алады. Бүл тәсіл анонимдік
ftp деп аталады, өйткені мәлімет алу үшін ешкім өз атын айтпайды, белгісіз
(аноним) болып қала береді. Көбінесе пароль ретінде әркім өз почталық
адресін енгізеді. Ал көп кезде мәліметті пайдалану үшін (кіру үшін) кіру
атауын (namied) жәнснемесе паролін (password) білу қажет болады.
FTP-серверінің[3] мәліметтерімен қатынас құру үшін әркім стандартты кіру
сұхбатын орындауы керек. Оның бір мысалы мынадай болуы ықтимал:
open ftp.relcom.su nameid password — FTP-серверге кірердегі сұраныс
тізбегі, мұндағы:
open FTP-сервермен қатынас құру сұранысы;
ftp.relcom.rsu — FTP-серверінін қажетті информациямен толықтырылған аты;
nameid — пайдаланушының кіру аты немесе anonimus; password — сұраушы
адамның паролі немесе оныц почталық (E-mail) адресі;
Парольді немесе өз атын дұрыс енгізбегенде, FTP-сервер тек шектеулі
командалар жиынын орындай алады, атап айтқанда: help — сервер командалары
бойынша анықтама беру; quit — сеансты аяқтау.
Пароль мен атау дұрыс болса, қатынас құру құқығына байланысты командалар
орындауға болады. Олардың құрамына мыналар кіреді:
cd каталог_аты — каталогты ауыстыру;
cd.. — жоғарғы деңгейден каталогка қайту;
get файл_аты — FTP-серверден файл алу;
binary — екілік файлдарды жіберуалу режиміне ауысу (типтері ехе, com,
arj), гаг, tar, zip және т. б.)
dir — ағымдағы каталог файлдары тізімін беру.
FTP-сервермен байланысу сеансында пайдалануға болатын командалар
жиынтығын HELP командасы арқылы алуға болады.
FTP-серверден файлдар алу кезіндегі әдеттегі командалар жиынтығынан
мысал келтірейік.
cd pub — барлық FTP-серверін пайдаланушыларға ашық РАВ каталогын
(директориін) пайдалану; dir — сол каталог файлдар тізімін беру; get
03ndex.txt — FTP-серверден аты көрсетілген мәтіндік файлды алу;
binary — екілік файлдарды өңдеуге өту; get far 140.zip — FTP-
серверден екілік файл алу; quit — FTP-серверден ажырау (байланысты үзу).
Осы мысалдан командалық интерфейстің қолайсыз екені көрініп тұр. Ал егер әр
түрлі каталогтардан файлдар алу керек болса және олар ішкі деңгейлерде
орналасса, олардың аттары да ұзақ 256 символға дейін созылса, бір сеанстағы
жұмыс өнімділігінің онша болмайтынына көз жеткіземіз. Netscape Navigator
жәнс Internet Explorer тәрізді ыңғайлы графикалық интерфейсі бар
браузерлердің шығуына байланысты әрбір адамның жұмысы керек
кезінде "тышқан" тетігінің батырмасын басуға ғана тірелгенін айтуға
болады.
Internet ішінен керскті информацияны іздеп табуға мүмкіндік беретін тағы
бір мүмкіндікті карастырып өтейік.
World Wide Web (WWW, Web), яғни "дүниежүзілік өрмек" информация іздеп
бүкіл дүние жүзіне "электрондық саяхат" жасайтын гипермәтіндік жүйе больш
табылады. Қазіргі кездегі әр түрлі информация алуға болатын ең кең тараған
жүйе ретінде, WWW есептеледі. Intcrnet-тің қалған бөліктерінен гөрі WWW
жүйесін пайдалану жеңіл әрі ыңғайлы.
Мұнда бір-бірімен байланысқан сөздер тізбекше аркылы іздеу жүргізіледі.
Өзіңізге керекті тақырыпты тандап алып, соған байланысты информацияны карап
шығасыз, сол информация ішіпеп тағы бір тақырыпты тандап алсаңыз, соған
байланысты ғана мәліметтерді оқи бастайсыз. Осылай бір тақырыптан
екіншісіне ауысьш қарап шығасыз, бірак, қажет болса, кейін оралуыңыз да
қиын емес.
WWW жүйесі байланыс орнатылған құжаттардан тұрады. Гипермәтін деген не?
Егер сіз Windows жүйесінің көмек беретін мәліметтер құрылымын карап
шыксаңыз немесе Macintosh компьютерінің Hyper Card файлын көрсеңіз, сол
гипермәтін мысалы бола алады. Гипермәтін құжат бір ұғымнан екінші үғымға
мәтіндік байланыс арқылы (мазмұны арқылы) тез өтуді қамтамасыз етеді
(links). Бір мәтінді бастан аяк оқудан гөрі сол мәтіннің белгілі бір
бөлігін ғана оқып, сонан кейін сол бөлікпен байланысты басқа ұғымдарға
жылдам өте аласыз. Бұлай жылжу ерекшеленген мәтін үзіндісіне курсорды алып
барып тышқанды шерту арқылы орындалып отырады.
Web жүйесімен катынас кұру тәсілі
Web жүйесімен жұмыс істеудің бірнеше тәсілі бар. UNIX операциялық
ортасында сервистік қызмет көрсететін, компания жасап қойған, арнайы
команда арқылы WWW браузерімен оңай байланысу жолы бар. Оны іске қосу үшін
www немесе Ііпх сөздерін енгізу керек.
Егер ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz