Әлеуметтік қамсыздардыру халықаралық құқықтық реттеу
Кіріспе
1. Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық қамсыздандыру бойынша халықаралық құқық нормаларды ҚР әрекет ететін құқығы жүйесінде, материалдық.қамсыздандыру қатыныстарын дамыту үрдісіндегі олардың орны және ролі
2. Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық қамсыздандыру бойынша халықаралық стандарттар және оларды мемлектаралық байланыс аясында іске асыру
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық қамсыздандыру бойынша халықаралық құқық нормаларды ҚР әрекет ететін құқығы жүйесінде, материалдық.қамсыздандыру қатыныстарын дамыту үрдісіндегі олардың орны және ролі
2. Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық қамсыздандыру бойынша халықаралық стандарттар және оларды мемлектаралық байланыс аясында іске асыру
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық қамсыздандыру Елбасының үнемі назарында. Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 4 желтоқсандағы № 735 Жарлығымен мүгедектерді оңалту бағдарламасының нәтижелілігін арттыру жұмысының бағыттары ұсынылған Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі даму стратегиясы бекітілгені бәрімізге мәлім. Өзінің 2012 жылғы Қазақстан халқына Жолдауында еліміздің Президенті еңбекке жарамсыздығы бойынша және асыраушысынан айрылу жағдайы бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақыларды арттыру қажеттігіне назар аударды. Ол жалпы 680 мыңнан астам соманы қамтып, 15,8 миллиард теңге сомасындағы шығысты талап етеді. Осылайша, 2012 жылдың қаңтарынан бастап мүгедектігі бойынша жәрдемақы бір жарым есеге көбейеді.
Қазіргі кезде мемлекет объективті себептерге байланысты өзін дербес қамтамасыз ете алмайтын адамдар туралы үнемі назарда ұстау және қамқорлық жасау қажеттігін түсінді. Әлеуметтік саясатты одан әрі дамыту еңбекке қабілетсіз адамдарды қолдауды, сондай-ақ оларға тұрмыс тіршілігінде қолайлы жағдай жасауды білдіреді. Әлеуметтік салада қойылған міндеттерді орындауға еліміздің бюджеті бағдарланған. Мемлекет Басшысы Н.Ә.Назарбаев өзінің сөзінде халықтың мұндай санатын әлеуметтік қамтамасыз ету әрбір өркениетті мемлекеттің тікелей міндеті болып табылатындығын атап өтті.
Адамдық қадір-қасиетті кемсітпеу және құрметтеу – адамның құқық тұжырымдамасының негізгі қағидаттары. Қазақстан қоғамындағы бүгінгі байқалып отырған мүгедектердің жағдайы: мүгедектердің қоғам өміріне бейімделуінде жеке, экономикалық және әлеуметтік кедергілердің болуы, мүгедектердің институционалдық сепарациясы, олардың енжарлығы мен функционалдық тәуелділігі, қоғамның мүгедектерге осал, кем ретінде қарауы – мұның барлығы кемсітудің әр түрлі көріністері.
Экономикадағы, мемлекеттік-саяси және демократиялық қайта құруларда қол жеткен оң нәтижелер әлеуметтік саланы да олармен сәйкес келтіру қажеттігін туындатады. Көптеген мемлекеттер енді мүгедектерге көқарастың патерналистік моделін мүгедектермен серіктестік, оларға қатысты жеткілікті әрі қажет деп тану моделіне ауыстырды, мүгедектер туралы қамқорлық жәрдемақыларды көбейтуден емес, мүгедектерге қатысты олардың қоғамға кірігуіне бағытталған әлеуметтік саясатты өзгертуден көрінеді.
Мұндай өмір салтын сүруге мәжбүр еткен, олардың оқшаулануы мен қадір-қасиетін төмендетуге соқтырған ахуал, БҰҰ-ның пікірі бойынша, «мүгедектік белгілері: ақ таяқ, сүйеніштер, есту аппараты, арбаны ғана көріп, ал адамның өзін көрмеуімізден»2біртіндеп қалыптасты.
Еңбекке қабілетсіздігі, функционалдық шектеулігі емес, олардың қабілеті, әлеуметтік, кәсіпқойлық әлеуеті үнемі назарда болуы тиіс. БҰҰ жан-жақты қолдаған және
Қазіргі кезде мемлекет объективті себептерге байланысты өзін дербес қамтамасыз ете алмайтын адамдар туралы үнемі назарда ұстау және қамқорлық жасау қажеттігін түсінді. Әлеуметтік саясатты одан әрі дамыту еңбекке қабілетсіз адамдарды қолдауды, сондай-ақ оларға тұрмыс тіршілігінде қолайлы жағдай жасауды білдіреді. Әлеуметтік салада қойылған міндеттерді орындауға еліміздің бюджеті бағдарланған. Мемлекет Басшысы Н.Ә.Назарбаев өзінің сөзінде халықтың мұндай санатын әлеуметтік қамтамасыз ету әрбір өркениетті мемлекеттің тікелей міндеті болып табылатындығын атап өтті.
Адамдық қадір-қасиетті кемсітпеу және құрметтеу – адамның құқық тұжырымдамасының негізгі қағидаттары. Қазақстан қоғамындағы бүгінгі байқалып отырған мүгедектердің жағдайы: мүгедектердің қоғам өміріне бейімделуінде жеке, экономикалық және әлеуметтік кедергілердің болуы, мүгедектердің институционалдық сепарациясы, олардың енжарлығы мен функционалдық тәуелділігі, қоғамның мүгедектерге осал, кем ретінде қарауы – мұның барлығы кемсітудің әр түрлі көріністері.
Экономикадағы, мемлекеттік-саяси және демократиялық қайта құруларда қол жеткен оң нәтижелер әлеуметтік саланы да олармен сәйкес келтіру қажеттігін туындатады. Көптеген мемлекеттер енді мүгедектерге көқарастың патерналистік моделін мүгедектермен серіктестік, оларға қатысты жеткілікті әрі қажет деп тану моделіне ауыстырды, мүгедектер туралы қамқорлық жәрдемақыларды көбейтуден емес, мүгедектерге қатысты олардың қоғамға кірігуіне бағытталған әлеуметтік саясатты өзгертуден көрінеді.
Мұндай өмір салтын сүруге мәжбүр еткен, олардың оқшаулануы мен қадір-қасиетін төмендетуге соқтырған ахуал, БҰҰ-ның пікірі бойынша, «мүгедектік белгілері: ақ таяқ, сүйеніштер, есту аппараты, арбаны ғана көріп, ал адамның өзін көрмеуімізден»2біртіндеп қалыптасты.
Еңбекке қабілетсіздігі, функционалдық шектеулігі емес, олардың қабілеті, әлеуметтік, кәсіпқойлық әлеуеті үнемі назарда болуы тиіс. БҰҰ жан-жақты қолдаған және
1. Н.Ә.Назарбаевтың 2004 жылдың алдын-ала қорытындысы жөнінде ҚР Үкіметінің мүшелерімен кеңесте сөйлеген сөзінен. Астана, 24 желтоқсан 2004 жыл.
2. Бас Ассамблеяның 1982 жылғы 3 желтоқсандағы 37/52 қарарында қабылданған Мүгедектерге қатысты дүниежүізік іс-қимыл бағдарламасы
3. Қазақстан Республикасындағы мүгедектердің құқықтары мен мүмкіндіктері Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің баяндамасы 2010
4. Жампеисов Д.А. Еңбек құқығы және әлеуметтік қамсыздандыру құқығы. Астана 2007.
2. Бас Ассамблеяның 1982 жылғы 3 желтоқсандағы 37/52 қарарында қабылданған Мүгедектерге қатысты дүниежүізік іс-қимыл бағдарламасы
3. Қазақстан Республикасындағы мүгедектердің құқықтары мен мүмкіндіктері Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің баяндамасы 2010
4. Жампеисов Д.А. Еңбек құқығы және әлеуметтік қамсыздандыру құқығы. Астана 2007.
Әлеуметтік қамсыздардыру халықаралық құқықтық реттеу
Жоспар:
Кіріспе
1. Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық қамсыздандыру бойынша
халықаралық құқық нормаларды ҚР әрекет ететін құқығы жүйесінде, материалдық-
қамсыздандыру қатыныстарын дамыту үрдісіндегі олардың орны және ролі
2. Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық қамсыздандыру бойынша
халықаралық стандарттар және оларды мемлектаралық байланыс аясында іске
асыру
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық қамсыздандыру Елбасының
үнемі назарында. Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 4
желтоқсандағы № 735 Жарлығымен мүгедектерді оңалту бағдарламасының
нәтижелілігін арттыру жұмысының бағыттары ұсынылған Қазақстан
Республикасының 2010 жылға дейінгі даму стратегиясы бекітілгені бәрімізге
мәлім. Өзінің 2012 жылғы Қазақстан халқына Жолдауында еліміздің Президенті
еңбекке жарамсыздығы бойынша және асыраушысынан айрылу жағдайы бойынша
мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақыларды арттыру қажеттігіне назар аударды. Ол
жалпы 680 мыңнан астам соманы қамтып, 15,8 миллиард теңге сомасындағы
шығысты талап етеді. Осылайша, 2012 жылдың қаңтарынан бастап мүгедектігі
бойынша жәрдемақы бір жарым есеге көбейеді.
Қазіргі кезде мемлекет объективті себептерге байланысты өзін дербес
қамтамасыз ете алмайтын адамдар туралы үнемі назарда ұстау және қамқорлық
жасау қажеттігін түсінді. Әлеуметтік саясатты одан әрі дамыту еңбекке
қабілетсіз адамдарды қолдауды, сондай-ақ оларға тұрмыс тіршілігінде қолайлы
жағдай жасауды білдіреді. Әлеуметтік салада қойылған міндеттерді орындауға
еліміздің бюджеті бағдарланған. Мемлекет Басшысы Н.Ә.Назарбаев өзінің
сөзінде халықтың мұндай санатын әлеуметтік қамтамасыз ету әрбір өркениетті
мемлекеттің тікелей міндеті болып табылатындығын атап өтті.
Адамдық қадір-қасиетті кемсітпеу және құрметтеу – адамның құқық
тұжырымдамасының негізгі қағидаттары. Қазақстан қоғамындағы бүгінгі
байқалып отырған мүгедектердің жағдайы: мүгедектердің қоғам өміріне
бейімделуінде жеке, экономикалық және әлеуметтік кедергілердің болуы,
мүгедектердің институционалдық сепарациясы, олардың енжарлығы мен
функционалдық тәуелділігі, қоғамның мүгедектерге осал, кем ретінде қарауы –
мұның барлығы кемсітудің әр түрлі көріністері.
Экономикадағы, мемлекеттік-саяси және демократиялық қайта құруларда қол
жеткен оң нәтижелер әлеуметтік саланы да олармен сәйкес келтіру қажеттігін
туындатады. Көптеген мемлекеттер енді мүгедектерге көқарастың патерналистік
моделін мүгедектермен серіктестік, оларға қатысты жеткілікті әрі қажет деп
тану моделіне ауыстырды, мүгедектер туралы қамқорлық жәрдемақыларды
көбейтуден емес, мүгедектерге қатысты олардың қоғамға кірігуіне бағытталған
әлеуметтік саясатты өзгертуден көрінеді.
Мұндай өмір салтын сүруге мәжбүр еткен, олардың оқшаулануы мен қадір-
қасиетін төмендетуге соқтырған ахуал, БҰҰ-ның пікірі бойынша, мүгедектік
белгілері: ақ таяқ, сүйеніштер, есту аппараты, арбаны ғана көріп, ал
адамның өзін көрмеуімізден2біртіндеп қалыптасты.
Еңбекке қабілетсіздігі, функционалдық шектеулігі емес, олардың
қабілеті, әлеуметтік, кәсіпқойлық әлеуеті үнемі назарда болуы тиіс. БҰҰ жан-
жақты қолдаған және мүгедектердің резервтік мүмкіндіктерін кеңірек
түсінетіндіктерін көрсететін осы тұжырымдама барлық әлемде дамып, бүгінде
мүгедектерге қатысты халықаралықаралық стандарттардың тұтас жүйесін ұсына
алады.
Мүгедектер жөніндегі халықаралық стандарттар тұрғысында ұлттық заңдарды
талдау, кездесіп отырған мүгедектердің проблемасын өзектендіру және оларды
шешу жөнінде ұсыныстар беру – Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің арнайы
баяндамасының негізгі мақсаты. Баяндама адам құқықтары жөніндегі уәкілге
жолданған өтініштердегі ақпараттардың мазмұнына, интернат-үйлерді,
мектептерді, ауруханалар мен мүгедектер орналасқан өзге де ұйымдарды аралау
нәтижелері бойынша талдау есептеріне, мемлекеттік мекемелер мен үкіметтік
емес ұйымдардың материалдарына, бұқаралық ақпарат құралдарының хабарларына,
сондай-ақ халықаралық ұйымдардың материалдарына және басқа да ақпараттық
деректерге негізделген.
БҰҰ Бас хатшысының Мүгедектерге қатысты Дүниежүзілік іс-қимыл
бағдарламасына шолу және оны бағалау баяндамасында мүгедектердің
проблемасын есепке алу тұрақты әрі адам құқықтарына негізделген даму
процесіне тәсілдерді ойдағыдай әзірлеу және жүзеге асыру үшін алдын ала
маңызды шарты болып табылатындығын мойындайды. Қазақстанда да барған сайын
әлеуметтік және құқықтық мемлекеттің идеяларын іске асыру ретінде
мүгедектерге қатысты оң саясаттың қажеттілігі сезілуде.
1. Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық қамсыздандыру бойынша
халықаралық құқық нормаларды ҚР әрекет ететін құқығы жүйесінде, материалдық-
қамсыздандыру қатыныстарын дамыту үрдісіндегі олардың орны және ролі
Халықаралық қоғамдастық мүгедектердің құқықтарын қорғау мәселелеріне
жақында ғана назар аударды. 70-жылдардың аяғына дейін арнаулы қорғау
шараларынсыз мүгедектердің барлық негізгі құқықтарын мойындау тұжырымдамасы
басты орын алды. Адам құқықтары туралы халықаралық биллде жария етілген
адамгершілік қадір-қасиетті кемсітпеу және құрметтеу қағидаттары мүгедектер
үшін жеткілікті деп саналды. Алайда мүгедектік проблемасын зерделеу және
мүгедектердің құқықтарын қорғау жөніндегі практикалық іс-әрекет олардың
құқықтарын қорғаудың жекелеген халықаралық жүйесін құру қажеттігін
анықтады.
Мүгедектердің құқықтарына арналған халықаралық құжаттардың тарихы
Біріккен Ұлттар Ұйымының (БҰҰ) Ақыл-есі кем адамдардың құқықтары туралы
декларацияны қабылдаған (БҰҰ-ның Бас Ассамблеясының
1971 жылғы 20 желтоқсандағы 2856 (XXVI) Қарарымен бекітілген)
1971 жылдан басталады. Мүгедектердің қанағаттарлық өмірге құқықтарын,
сондай-ақ барлық азаматтық және саяси құқықтарын таныған жалпы сипаттағы
халықаралық-құқықтық құжат БҰҰ-ның Бас Ассамблеясының 1975 жылғы
9 желтоқсандағы 3447 (XXХ) Қарарымен бекітілген Мүгедектердің құқықтары
туралы декларация болды.
1976 жылы 16 желтоқсанда БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы 1981 жылды Халықаралық
мүгедектер жылы, ал 1983 жыл мен 1992 жылдың аралығындағы кезеңді – БҰҰ
мүгедектерінің онжылдығы деп жария етті. Халықаралық мүгедектер жылын
өткізудің аса маңызды нәтижесі 1982 жылы 3 желтоқсанда БҰҰ-ның Бас
Ассамблеясы қабылдаған Мүгедектерге қатысты дүниежүзілік іс-қимыл
бағдарламасы болды.
Осыдан 1993 жылға дейін қабылданған мүгедектердің құқықтары жөніндегі
халықаралық-құқықтық құжаттар мүгедектердің жекелеген проблемаларын шешті,
бірақ мүгедектердің құқықтарын тұтас қорғаған жоқ: Мүгедектерді кәсіби
оңалту және жұмыспен қамту туралы ДЕҰ-ның Конвенциясы (№ 159, 1983 жыл),
Мүгедектерді кәсіби оңалту және жұмыспен қамту туралы ДЕҰ-ның Ұсынымы (№
168, 1988жыл), Мүгедектерге қатысты адам ресурстарын дамыту саласындағы
қызметте басшылыққа алынатын Таллин қағидаттары (1991 жыл), Психикалық ауру
адамдарды қорғау және психиатриялық көмекті жақсарту қағидаттары (1991
жыл). Тек 1993 жылы мүгедектердің құқықтарына арналған негізгі жан-жақты
құжат – Мүгедектерге арналған тең мүмкіндіктерге қамтамасыз етудің
стандарттық ережелері қабылданды.
Ерекше мұқтаж адамдарға білім беру жөніндегі Дүниежүзілік
конференцияда: білім беруге және оның сапасына қол жеткізгенСаламан
декларациясы (Саламанка, Испания, 1994 жылғы 7-10 маусым) және ерекше
мұқтаж адамдардың қарапайым мектептерге құқықтарын растаған Ерекше мұқтаж
адамдарға білім беру бойынша іс-қимылдар негіздемесі қабылданды.
1993 жылы 14-25 маусымда Венада өткен Адам құқықтары жөніндегі
дүниежүзілік конференцияда қабылданған Іс-қимыл бағдарламасының Теңдік,
қадір-қасиет, шыдамдылық деген тарауында адам құқықтарының әмбебаптығы
және мүгедектерге әдейі немесе абайсыз көзқарасы бойынша кемсітушілікке
тыйым салу қағидаты ерекше атап өтілді.
Мүгедектердің жағдайын жақсартуға бағдарланған дамыту мәселелері БҰҰ
ұйымдастырған жоғары деңгейдегі конференциялар мен кездесулердің күн
тәртібіне жиі енгізіле бастады. Мәселен, 1995 жылы 15 қыркүйекте Әйелдердің
жағдайы жөніндегі төртінші Дүниежүзілік конференцияда қабылданған Пекин
декларациясы мен Іс-қимылдар платформасында мүгедек әйелдерге қатысты
ережелер, бағдарлар мен шаралар толық мазмұнда берілген.
Сонымен бірге халықаралық қауымдастықтың күш-жігері жеткілікті шамада
тиімді болған жоқ: БҰҰ екі рет жүргізген мониторинг (1987, 1992) барлық
өзгерістерге қарамастан, мүгедектердің тең мүмкіндіктер алмағанын, ал
көптеген елдерде қоғамнан оқшауланған күйінде қалғанын көрсетті. Осыған
байланысты 1994 жылы БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы мүгедектерге қатысты
Дүниежүзілік іс-қимыл бағдарламасын одан әорі жүзеге асырудың ұзақ мерзімді
стратегиясын мақұлдады. Оның негізгі мақсаты ретінде түрді адамдық
ресурстарды қамтитын және әрбір адамға оның әлеуетін барынша дамытуға
мүмкіндік беретін барлығына бірдей қоғамды құру жария етілді.
Алайда қалыптасқан ахуал, мүгедектердің құқықтары туралы бірыңғай ресми
халықаралық шарттың жоқтығы, МОТ-тың түрлі ұсынымдарындағы, басқа да
нормативтік актілердегі мүгедектердің құқықтары туралы нормалардың
шашыраңқылығы - халықтың осы тобының құқықтарын толыққанды қорғауға
кепілдік бермейтінін анық көрсетті. Мексика Президенті Висенте Фокстың БҰҰ-
ның Бас Ассамблеясының 56-шы сессиясында ұсынған бастамасы
бойынша Мүнедектердің құқықтары мен қадір-қасиетін қорғау және көтермелеу
туралы жан-жақты бірыңғай халықаралық конвенцияның жобасын дайындау
басталды.
Арнаулы конвенцияны қабылдау қажеттігі негізгі конвенцияларда
мүгедектердің құқықтарымен тікелей байланысты нормалардың жоқтығынан
туындады. Мүгедектердің құқықтары мүгедектердің құқықтары жөніндегі осы
конвенцияларда тек жанама ғана қозғалды. Тек Баланың құқықтары туралы
конвенцияның бір бабында ғана мүгедек балалар туралы сөз болды. Қолданылып
жүрген, мүгедектердің құқықтарына қатысы бар халықаралық-құқықтық құралдар
заңдық тұрғыдан міндетті болып табылмады.
2004 жылдың тамызында БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы Арнаулы комитетінің
мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны әзірлеу бойынша төртінші
сессиясы өтті. Конвенция жобасын ағымдағы талқылаудың негізгі қайшылығы осы
құжаттың мақсатын айқындауда түрлі тәсілдердің кездесуі болды. Бір елдер
адам құқықтары саласындағы қолданылып жүрген халықаралық-құқықтық
құжаттарда жазылған құқықтарды қайтадан растайтын және бір мезгілде қосымша
мүмкіндіктерді бекітетін конвенцияға қол қоюды талап етті. Екіншілері
құқықтарды қамтамасыз ету тұратын елдің экономикалық ресурстарына
байланысты және конвенцияның ережелерін орындауға байланысты қаржылық
ауыртпалықтар дамушы елдер үкіметінің осы құжатқа қол қоюын алыстатады деп
есептеді.
Мүгедектердің құқықтары жөніндегі негізгі халықаралық құжаттар
Мүгедектерге қатысты дүниежүзілік іс-қимыл бағдарламасы мүгедектердің
проблемаларын шешуде тәсілдерді өзгерткен бірінші құжат болды. Оны
қабылдағанға дейін мүгедектерге қатысты әлеуметтік саясат тек медициналық
сипаттағы шараларды, оңалтуды және мүгедектіктің жекелеген себептерін
болдырмау жөніндегі алдын алуды ғана қамтыды. Бағдарламада жария етілген
мүгедектердің қоғамдық өмірдегі теңдігі мен толық қатысуын қамтамасыз ету
мақсаты халықаралық қауымдастықтың мүгедектіктің жай-күйін өзгертуді
түсінгендігін, мүгедектік проблемасын шешуге тұтас амалдар қолдану
қажеттігін мойындағанын айғақтайды.
Бағдарлама мүгедектік ұғымының өзін елеулі өзгертті: мүгедектерді
халықтың әлсіз тобына жатқызуды тоқтатты. Сарапшылар түсінік бергендей,
мүгедектік өмірдің қалыпты қыры болып табылады; сол немесе өзге де себеппен
кез келген адам қалыпты өмір ағысының кез келген кезеңінде мүгедек болуы
мүмкін. 1
Мүгедектердің осалдығы қағидатына негізделген тәсіл қарапайым
әлеуметтік және экономикалық құрылымдарда мүгедектердің бейімделуіне жағдай
жасау іс-шараларын қамтитын мүгедектердің әлеуметтік жеткіліктілігін дамыту
тұжырымдамасына орын берді.
Мүгедектер үшін тең мүмкіндіктер жасау Бағдарламада қоғамдық өмірдің
барлық салаларында қол жетімділікті қамтамасыз ету процесі ретінде
қаралады. Құжатта жазылғандай, қол жетімділікті қамтамасыз етудің негізгі
құрамы шешім қабылдау процесінде мүгедектердің толық әрі тиімді қатысуына
жәрдемдесу шаралары болып табылады.
Мүгедектерге арналған тең мүмкіндіктерді қамтамасыз етудің стандарттық
ережелері Дүниежүзілік бағдарламаның идеяларын дамыту шеңберінде қабылданды
және түріне қарай мүгедектердің құқықтарына арналған шарттық құжат болды.
Стандарттық ережелер ұсынымдық сипатқа ие, алайда мүгедектердің
құқықтарын қорғау саласында халықаралық құжат болмаған жағдайда олар
мүгедекетердің құқықтарын танитын және кепілдік беретін бірден-бір әмбебап
құжат болып табылады. Стандарттық ережелер мемлекеттің мүгедектер үшін тең
мүмкіндіктерді қамтамасыз ету шараларын қабылдауда моральдық және саяси
адалдықтарын көрсетеді. Мәнісі бойынша, олар – мемлекеттердің мүгедектік
проблемаларын шешу шеңберіндегі саяси-құқықтық, экономикалық және
техникалық ынтымақтастығының жалғыз негізі.
Стандарттық ережелердің құқықтық және моральдық негізі, құжаттың өзінде
жазылғандай Адамның құқықтары туралы халықаралық билль, Баланың құқықтары
туралы конвенция, Әйелдерге қатысты кемсітудің барлық нысандарын жою туралы
конвенция, сондай-ақ Мүгедектерге қатысты дүниежүзілік іс-қимыл
бағдарламасы болды.
Стандарттық ережелер төрт салада тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету
жөніндегі практикалық ұсынымдарды келтіреді: тең қатысу үшін алғышарттар,
тең мүмкіндіктер жасауға мақсатты салалар, оларды жүзеге асыру шаралары
және бақылау тетігі.
Мүгедектердің құқықтарын қорғау саласында МОТ-тың арнаулы құжаттарының
ішінде аса маңыздысы Мүгедекттерді кәсіптік оңалту және жұмыспен қамту
туралы ДЕ¦ конвенциясы (немесе № 159 Конвенция. Конвенция 1985 жылы 20
маусымда күшіне енді) болып табылады. № 159 конвенция барлық санаттағы
мүгедектердің мүддесі үшін кәсіптік оңалту саласында тиісті шаралардың
қабылдануын қамтамасыз етуге және жұмыспен қамтуға байланысты еңбек
нарығында мүгедектердің мүмкіндігін кеңейтуге бағытталған.
2. Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық қамсыздандыру бойынша
халықаралық стандарттар және оларды мемлектаралық байланыс аясында іске
асыру
Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық жағдайын өзгерту бойынша
бірінші кезектегі шара – Мүгедектердің құқықтарын қорғау жөніндегі ұлттық
бағдарлама. Мүгедектердің құқықтарын көтермелеу және қорғау жөніндегі,
олардың тұрмыс тіршілігінің барлық қырын қамтитын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жоспар:
Кіріспе
1. Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық қамсыздандыру бойынша
халықаралық құқық нормаларды ҚР әрекет ететін құқығы жүйесінде, материалдық-
қамсыздандыру қатыныстарын дамыту үрдісіндегі олардың орны және ролі
2. Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық қамсыздандыру бойынша
халықаралық стандарттар және оларды мемлектаралық байланыс аясында іске
асыру
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық қамсыздандыру Елбасының
үнемі назарында. Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 4
желтоқсандағы № 735 Жарлығымен мүгедектерді оңалту бағдарламасының
нәтижелілігін арттыру жұмысының бағыттары ұсынылған Қазақстан
Республикасының 2010 жылға дейінгі даму стратегиясы бекітілгені бәрімізге
мәлім. Өзінің 2012 жылғы Қазақстан халқына Жолдауында еліміздің Президенті
еңбекке жарамсыздығы бойынша және асыраушысынан айрылу жағдайы бойынша
мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақыларды арттыру қажеттігіне назар аударды. Ол
жалпы 680 мыңнан астам соманы қамтып, 15,8 миллиард теңге сомасындағы
шығысты талап етеді. Осылайша, 2012 жылдың қаңтарынан бастап мүгедектігі
бойынша жәрдемақы бір жарым есеге көбейеді.
Қазіргі кезде мемлекет объективті себептерге байланысты өзін дербес
қамтамасыз ете алмайтын адамдар туралы үнемі назарда ұстау және қамқорлық
жасау қажеттігін түсінді. Әлеуметтік саясатты одан әрі дамыту еңбекке
қабілетсіз адамдарды қолдауды, сондай-ақ оларға тұрмыс тіршілігінде қолайлы
жағдай жасауды білдіреді. Әлеуметтік салада қойылған міндеттерді орындауға
еліміздің бюджеті бағдарланған. Мемлекет Басшысы Н.Ә.Назарбаев өзінің
сөзінде халықтың мұндай санатын әлеуметтік қамтамасыз ету әрбір өркениетті
мемлекеттің тікелей міндеті болып табылатындығын атап өтті.
Адамдық қадір-қасиетті кемсітпеу және құрметтеу – адамның құқық
тұжырымдамасының негізгі қағидаттары. Қазақстан қоғамындағы бүгінгі
байқалып отырған мүгедектердің жағдайы: мүгедектердің қоғам өміріне
бейімделуінде жеке, экономикалық және әлеуметтік кедергілердің болуы,
мүгедектердің институционалдық сепарациясы, олардың енжарлығы мен
функционалдық тәуелділігі, қоғамның мүгедектерге осал, кем ретінде қарауы –
мұның барлығы кемсітудің әр түрлі көріністері.
Экономикадағы, мемлекеттік-саяси және демократиялық қайта құруларда қол
жеткен оң нәтижелер әлеуметтік саланы да олармен сәйкес келтіру қажеттігін
туындатады. Көптеген мемлекеттер енді мүгедектерге көқарастың патерналистік
моделін мүгедектермен серіктестік, оларға қатысты жеткілікті әрі қажет деп
тану моделіне ауыстырды, мүгедектер туралы қамқорлық жәрдемақыларды
көбейтуден емес, мүгедектерге қатысты олардың қоғамға кірігуіне бағытталған
әлеуметтік саясатты өзгертуден көрінеді.
Мұндай өмір салтын сүруге мәжбүр еткен, олардың оқшаулануы мен қадір-
қасиетін төмендетуге соқтырған ахуал, БҰҰ-ның пікірі бойынша, мүгедектік
белгілері: ақ таяқ, сүйеніштер, есту аппараты, арбаны ғана көріп, ал
адамның өзін көрмеуімізден2біртіндеп қалыптасты.
Еңбекке қабілетсіздігі, функционалдық шектеулігі емес, олардың
қабілеті, әлеуметтік, кәсіпқойлық әлеуеті үнемі назарда болуы тиіс. БҰҰ жан-
жақты қолдаған және мүгедектердің резервтік мүмкіндіктерін кеңірек
түсінетіндіктерін көрсететін осы тұжырымдама барлық әлемде дамып, бүгінде
мүгедектерге қатысты халықаралықаралық стандарттардың тұтас жүйесін ұсына
алады.
Мүгедектер жөніндегі халықаралық стандарттар тұрғысында ұлттық заңдарды
талдау, кездесіп отырған мүгедектердің проблемасын өзектендіру және оларды
шешу жөнінде ұсыныстар беру – Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің арнайы
баяндамасының негізгі мақсаты. Баяндама адам құқықтары жөніндегі уәкілге
жолданған өтініштердегі ақпараттардың мазмұнына, интернат-үйлерді,
мектептерді, ауруханалар мен мүгедектер орналасқан өзге де ұйымдарды аралау
нәтижелері бойынша талдау есептеріне, мемлекеттік мекемелер мен үкіметтік
емес ұйымдардың материалдарына, бұқаралық ақпарат құралдарының хабарларына,
сондай-ақ халықаралық ұйымдардың материалдарына және басқа да ақпараттық
деректерге негізделген.
БҰҰ Бас хатшысының Мүгедектерге қатысты Дүниежүзілік іс-қимыл
бағдарламасына шолу және оны бағалау баяндамасында мүгедектердің
проблемасын есепке алу тұрақты әрі адам құқықтарына негізделген даму
процесіне тәсілдерді ойдағыдай әзірлеу және жүзеге асыру үшін алдын ала
маңызды шарты болып табылатындығын мойындайды. Қазақстанда да барған сайын
әлеуметтік және құқықтық мемлекеттің идеяларын іске асыру ретінде
мүгедектерге қатысты оң саясаттың қажеттілігі сезілуде.
1. Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық қамсыздандыру бойынша
халықаралық құқық нормаларды ҚР әрекет ететін құқығы жүйесінде, материалдық-
қамсыздандыру қатыныстарын дамыту үрдісіндегі олардың орны және ролі
Халықаралық қоғамдастық мүгедектердің құқықтарын қорғау мәселелеріне
жақында ғана назар аударды. 70-жылдардың аяғына дейін арнаулы қорғау
шараларынсыз мүгедектердің барлық негізгі құқықтарын мойындау тұжырымдамасы
басты орын алды. Адам құқықтары туралы халықаралық биллде жария етілген
адамгершілік қадір-қасиетті кемсітпеу және құрметтеу қағидаттары мүгедектер
үшін жеткілікті деп саналды. Алайда мүгедектік проблемасын зерделеу және
мүгедектердің құқықтарын қорғау жөніндегі практикалық іс-әрекет олардың
құқықтарын қорғаудың жекелеген халықаралық жүйесін құру қажеттігін
анықтады.
Мүгедектердің құқықтарына арналған халықаралық құжаттардың тарихы
Біріккен Ұлттар Ұйымының (БҰҰ) Ақыл-есі кем адамдардың құқықтары туралы
декларацияны қабылдаған (БҰҰ-ның Бас Ассамблеясының
1971 жылғы 20 желтоқсандағы 2856 (XXVI) Қарарымен бекітілген)
1971 жылдан басталады. Мүгедектердің қанағаттарлық өмірге құқықтарын,
сондай-ақ барлық азаматтық және саяси құқықтарын таныған жалпы сипаттағы
халықаралық-құқықтық құжат БҰҰ-ның Бас Ассамблеясының 1975 жылғы
9 желтоқсандағы 3447 (XXХ) Қарарымен бекітілген Мүгедектердің құқықтары
туралы декларация болды.
1976 жылы 16 желтоқсанда БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы 1981 жылды Халықаралық
мүгедектер жылы, ал 1983 жыл мен 1992 жылдың аралығындағы кезеңді – БҰҰ
мүгедектерінің онжылдығы деп жария етті. Халықаралық мүгедектер жылын
өткізудің аса маңызды нәтижесі 1982 жылы 3 желтоқсанда БҰҰ-ның Бас
Ассамблеясы қабылдаған Мүгедектерге қатысты дүниежүзілік іс-қимыл
бағдарламасы болды.
Осыдан 1993 жылға дейін қабылданған мүгедектердің құқықтары жөніндегі
халықаралық-құқықтық құжаттар мүгедектердің жекелеген проблемаларын шешті,
бірақ мүгедектердің құқықтарын тұтас қорғаған жоқ: Мүгедектерді кәсіби
оңалту және жұмыспен қамту туралы ДЕҰ-ның Конвенциясы (№ 159, 1983 жыл),
Мүгедектерді кәсіби оңалту және жұмыспен қамту туралы ДЕҰ-ның Ұсынымы (№
168, 1988жыл), Мүгедектерге қатысты адам ресурстарын дамыту саласындағы
қызметте басшылыққа алынатын Таллин қағидаттары (1991 жыл), Психикалық ауру
адамдарды қорғау және психиатриялық көмекті жақсарту қағидаттары (1991
жыл). Тек 1993 жылы мүгедектердің құқықтарына арналған негізгі жан-жақты
құжат – Мүгедектерге арналған тең мүмкіндіктерге қамтамасыз етудің
стандарттық ережелері қабылданды.
Ерекше мұқтаж адамдарға білім беру жөніндегі Дүниежүзілік
конференцияда: білім беруге және оның сапасына қол жеткізгенСаламан
декларациясы (Саламанка, Испания, 1994 жылғы 7-10 маусым) және ерекше
мұқтаж адамдардың қарапайым мектептерге құқықтарын растаған Ерекше мұқтаж
адамдарға білім беру бойынша іс-қимылдар негіздемесі қабылданды.
1993 жылы 14-25 маусымда Венада өткен Адам құқықтары жөніндегі
дүниежүзілік конференцияда қабылданған Іс-қимыл бағдарламасының Теңдік,
қадір-қасиет, шыдамдылық деген тарауында адам құқықтарының әмбебаптығы
және мүгедектерге әдейі немесе абайсыз көзқарасы бойынша кемсітушілікке
тыйым салу қағидаты ерекше атап өтілді.
Мүгедектердің жағдайын жақсартуға бағдарланған дамыту мәселелері БҰҰ
ұйымдастырған жоғары деңгейдегі конференциялар мен кездесулердің күн
тәртібіне жиі енгізіле бастады. Мәселен, 1995 жылы 15 қыркүйекте Әйелдердің
жағдайы жөніндегі төртінші Дүниежүзілік конференцияда қабылданған Пекин
декларациясы мен Іс-қимылдар платформасында мүгедек әйелдерге қатысты
ережелер, бағдарлар мен шаралар толық мазмұнда берілген.
Сонымен бірге халықаралық қауымдастықтың күш-жігері жеткілікті шамада
тиімді болған жоқ: БҰҰ екі рет жүргізген мониторинг (1987, 1992) барлық
өзгерістерге қарамастан, мүгедектердің тең мүмкіндіктер алмағанын, ал
көптеген елдерде қоғамнан оқшауланған күйінде қалғанын көрсетті. Осыған
байланысты 1994 жылы БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы мүгедектерге қатысты
Дүниежүзілік іс-қимыл бағдарламасын одан әорі жүзеге асырудың ұзақ мерзімді
стратегиясын мақұлдады. Оның негізгі мақсаты ретінде түрді адамдық
ресурстарды қамтитын және әрбір адамға оның әлеуетін барынша дамытуға
мүмкіндік беретін барлығына бірдей қоғамды құру жария етілді.
Алайда қалыптасқан ахуал, мүгедектердің құқықтары туралы бірыңғай ресми
халықаралық шарттың жоқтығы, МОТ-тың түрлі ұсынымдарындағы, басқа да
нормативтік актілердегі мүгедектердің құқықтары туралы нормалардың
шашыраңқылығы - халықтың осы тобының құқықтарын толыққанды қорғауға
кепілдік бермейтінін анық көрсетті. Мексика Президенті Висенте Фокстың БҰҰ-
ның Бас Ассамблеясының 56-шы сессиясында ұсынған бастамасы
бойынша Мүнедектердің құқықтары мен қадір-қасиетін қорғау және көтермелеу
туралы жан-жақты бірыңғай халықаралық конвенцияның жобасын дайындау
басталды.
Арнаулы конвенцияны қабылдау қажеттігі негізгі конвенцияларда
мүгедектердің құқықтарымен тікелей байланысты нормалардың жоқтығынан
туындады. Мүгедектердің құқықтары мүгедектердің құқықтары жөніндегі осы
конвенцияларда тек жанама ғана қозғалды. Тек Баланың құқықтары туралы
конвенцияның бір бабында ғана мүгедек балалар туралы сөз болды. Қолданылып
жүрген, мүгедектердің құқықтарына қатысы бар халықаралық-құқықтық құралдар
заңдық тұрғыдан міндетті болып табылмады.
2004 жылдың тамызында БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы Арнаулы комитетінің
мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны әзірлеу бойынша төртінші
сессиясы өтті. Конвенция жобасын ағымдағы талқылаудың негізгі қайшылығы осы
құжаттың мақсатын айқындауда түрлі тәсілдердің кездесуі болды. Бір елдер
адам құқықтары саласындағы қолданылып жүрген халықаралық-құқықтық
құжаттарда жазылған құқықтарды қайтадан растайтын және бір мезгілде қосымша
мүмкіндіктерді бекітетін конвенцияға қол қоюды талап етті. Екіншілері
құқықтарды қамтамасыз ету тұратын елдің экономикалық ресурстарына
байланысты және конвенцияның ережелерін орындауға байланысты қаржылық
ауыртпалықтар дамушы елдер үкіметінің осы құжатқа қол қоюын алыстатады деп
есептеді.
Мүгедектердің құқықтары жөніндегі негізгі халықаралық құжаттар
Мүгедектерге қатысты дүниежүзілік іс-қимыл бағдарламасы мүгедектердің
проблемаларын шешуде тәсілдерді өзгерткен бірінші құжат болды. Оны
қабылдағанға дейін мүгедектерге қатысты әлеуметтік саясат тек медициналық
сипаттағы шараларды, оңалтуды және мүгедектіктің жекелеген себептерін
болдырмау жөніндегі алдын алуды ғана қамтыды. Бағдарламада жария етілген
мүгедектердің қоғамдық өмірдегі теңдігі мен толық қатысуын қамтамасыз ету
мақсаты халықаралық қауымдастықтың мүгедектіктің жай-күйін өзгертуді
түсінгендігін, мүгедектік проблемасын шешуге тұтас амалдар қолдану
қажеттігін мойындағанын айғақтайды.
Бағдарлама мүгедектік ұғымының өзін елеулі өзгертті: мүгедектерді
халықтың әлсіз тобына жатқызуды тоқтатты. Сарапшылар түсінік бергендей,
мүгедектік өмірдің қалыпты қыры болып табылады; сол немесе өзге де себеппен
кез келген адам қалыпты өмір ағысының кез келген кезеңінде мүгедек болуы
мүмкін. 1
Мүгедектердің осалдығы қағидатына негізделген тәсіл қарапайым
әлеуметтік және экономикалық құрылымдарда мүгедектердің бейімделуіне жағдай
жасау іс-шараларын қамтитын мүгедектердің әлеуметтік жеткіліктілігін дамыту
тұжырымдамасына орын берді.
Мүгедектер үшін тең мүмкіндіктер жасау Бағдарламада қоғамдық өмірдің
барлық салаларында қол жетімділікті қамтамасыз ету процесі ретінде
қаралады. Құжатта жазылғандай, қол жетімділікті қамтамасыз етудің негізгі
құрамы шешім қабылдау процесінде мүгедектердің толық әрі тиімді қатысуына
жәрдемдесу шаралары болып табылады.
Мүгедектерге арналған тең мүмкіндіктерді қамтамасыз етудің стандарттық
ережелері Дүниежүзілік бағдарламаның идеяларын дамыту шеңберінде қабылданды
және түріне қарай мүгедектердің құқықтарына арналған шарттық құжат болды.
Стандарттық ережелер ұсынымдық сипатқа ие, алайда мүгедектердің
құқықтарын қорғау саласында халықаралық құжат болмаған жағдайда олар
мүгедекетердің құқықтарын танитын және кепілдік беретін бірден-бір әмбебап
құжат болып табылады. Стандарттық ережелер мемлекеттің мүгедектер үшін тең
мүмкіндіктерді қамтамасыз ету шараларын қабылдауда моральдық және саяси
адалдықтарын көрсетеді. Мәнісі бойынша, олар – мемлекеттердің мүгедектік
проблемаларын шешу шеңберіндегі саяси-құқықтық, экономикалық және
техникалық ынтымақтастығының жалғыз негізі.
Стандарттық ережелердің құқықтық және моральдық негізі, құжаттың өзінде
жазылғандай Адамның құқықтары туралы халықаралық билль, Баланың құқықтары
туралы конвенция, Әйелдерге қатысты кемсітудің барлық нысандарын жою туралы
конвенция, сондай-ақ Мүгедектерге қатысты дүниежүзілік іс-қимыл
бағдарламасы болды.
Стандарттық ережелер төрт салада тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету
жөніндегі практикалық ұсынымдарды келтіреді: тең қатысу үшін алғышарттар,
тең мүмкіндіктер жасауға мақсатты салалар, оларды жүзеге асыру шаралары
және бақылау тетігі.
Мүгедектердің құқықтарын қорғау саласында МОТ-тың арнаулы құжаттарының
ішінде аса маңыздысы Мүгедекттерді кәсіптік оңалту және жұмыспен қамту
туралы ДЕ¦ конвенциясы (немесе № 159 Конвенция. Конвенция 1985 жылы 20
маусымда күшіне енді) болып табылады. № 159 конвенция барлық санаттағы
мүгедектердің мүддесі үшін кәсіптік оңалту саласында тиісті шаралардың
қабылдануын қамтамасыз етуге және жұмыспен қамтуға байланысты еңбек
нарығында мүгедектердің мүмкіндігін кеңейтуге бағытталған.
2. Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық қамсыздандыру бойынша
халықаралық стандарттар және оларды мемлектаралық байланыс аясында іске
асыру
Еңбекке қабілетсіз азаматтарды материалдық жағдайын өзгерту бойынша
бірінші кезектегі шара – Мүгедектердің құқықтарын қорғау жөніндегі ұлттық
бағдарлама. Мүгедектердің құқықтарын көтермелеу және қорғау жөніндегі,
олардың тұрмыс тіршілігінің барлық қырын қамтитын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz