Қазақстан Республикасының Конституциясы азаматты қоғамды қалыптастырудың негізгі іргетасы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 3

І тарау. Қазастан Республикасында азамматтық қоғам құрудың құқықты негіздері

1. 1 Қазақстан Республикасының Конституциясы азаматты қоғамды қалыптастырудың негізгі іргетасы . . . 5

1. 2 Азаматтық қоғам мен мемлекеттік билік органдарының арқатасы . . . 14

1. 3 Азаматтық қоғам иституттары және оларды дамытудың құқықтық негіздері . . . 18

1. 4 Қазақстан Республикасында азаматтық қоғамды жетілдіру мен дамытудың құқықтық жолдары . . . 25

ІІ тарау. Қазақстанда құқықтық мемлекет құрудың тоериялықжәне заңды негіздері.

2. 1 Құқықтық мемлекетті қалыптастырудың теориялық және әдіснамалық принцптері . . . 38

2. 2 Қазақстандща құқықтық мемлекетті қалыптастырудың конституцилық және заңдық негіздері . . . 49

Қорытынды . . . 58

Қолданылатын әдебиеттер тізімі . . . 59

КІРІСПЕ

Бітіру жұмысында құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғамның қалыптасуы мен дамуының мәселелері қарастырылады.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы тәуелсіз, дерьес мемлекет болып өз алдына отау тігіп, өзінің сындарлы саясатын жүргізіп жатқан қазіргі таңда алдына асқақ мақсат қойып отыр. Ол мақсат-елімізде азаматтық қоғам институттарын дамыту және демократиялық, зайырлы құқықтық мемлекет қалыптастыру. ҚР-ның Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 2006 жылғы “Қазақстан өз дамуындағы серпіліс жасау қарсаңында” атты Қазастан халқына жолдауында азаматтық қоғам институттарын дамыту туралы арнайы тоқтала келіп: « былтырғы жылы елімізде демократиялық реформалардың жалпы ұлттық бағдарламасы кеңінен талқыланды. Демократияландыру және азамматтық қоғам мәселелері жөніндегі ұлттық комиссия өткізілген пікір таластардың нәтижесін қортындылады. Біз елімізде Қазақстанның саяси жүйесі мен мемлекеттік құрлымының тиімділігін арттыруға бағытталған ауқымды саяси реформаларды жалғастыра беретін бодамыз» - деп ерекше атап өтті. Осыған орай еліміздегі жүргізіліп жатқан саяси -әлеуметтік реформалау сонау тәуелсіз мемлекет болған сәттен бастап жүзеге асырылып келеді. Бұған дәлелді қазіргі кездегі қоғамымызда қалыптасқан тұрақтылық пен бейбіт өмірден байқауға болады. Осынау игілікті іске мемлекеттік атқару- заОсынау игілікті іске мемлекеттік атқару- заң шығару, сот органдары жүргізіліп жатқан сан алуан жұмыстар да септігін тигізіп отыр.

Құқықтық мемлекетте заң бір әлеуметтік топтың ғана емес, бүкіл халықтың мүддесін көздейді, еркін білдіреді. Өйткені мұндай мемлекетте

заңның әрбір бабы, әрбір тармағы ететіні белгілі. Заң- адамдардың, азаматтардың мемлекет алдында мүдделерін қорғайтын және солардың игіліктері үшін арнайы жасалған нормативтік құқықтық акт. Заңдардың қоғамға қажетті тәртіпті орнататын, азаматтардың ондағы алынатын орны танытатын орны, адмдарға отбасын құрып өзі қалаған жұмыс пен шұғылдануына, өздерін еркін сезінуне, қоғам ісіне белсене қатнасуына жағдай жасайтындығын жұртшылық анық сезіну қажет. Сонда ғана қоғамның барлық мүшелері- қтардағы адамдардан бастап билік басында отырған басшыға дейін өз міндеттерін жете түсініп, құқықтарын орынды пайдалануына мүскіндік алмақ.

Еліміз қазіргі кезде еркін, демократиялық, азаматтық қоғам құру жолында әлеуметтік- экономикалық өркендеудің саяси демократияландырудың жаңа белесіне шықты. Бұған мемлекетіміздің өмірінде болып жатқан өміршең өзгерістер елеулі оқиғалар дәлел.

Азаматтық қоғам- жеке адамдарың өзін-өзі басару мүмкіндігінің ең биік сатысы, қоғамдық өмірде болатын заңды құбылыс. Ал құқықтық мемлекет осы қоғамды басқарудың жаңа сападағы көрінісі, яғни жаппай, өмірдің барлық салаларында азаматтардың заңды құрметтеуін қалыптастыратын, оған заң жүзінде құқықтық нормативтік қарым қатынастарды орнықтыратын жүйе. Осы тұрғыдан алғанда құқықтанушы ғылымдардың еңбектерінде азаматтық қоғамды қалыптастырудың құқықтық негідеріне байланысты жанама ой- пікірлер айтылғанымен аталмыш мәселенің тақырыптық аясы жан-жақты, толық дәрежеде ашылып көрсетілген. Сондықтан бұл тақырып әлде болса жете зерттеуді қажет ететін өзекті тақырыптардың бірі болып табылады.

Ә. Қалмырзаев. Демократиялық қоғам және құқықтық мемлекет. Алматы. 1993.

І. Тарау ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА АЗАМАТТЫҚ ҚОҒАМ ҚҰРУДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Қазақстан Республикасының Конституциясы азаматтық қоғамды қалыптастырудың негізгі іргетасы

Адам қоғамы қалай қалыптасты, оның себептері қандай бұл туралы қорытынды пікір жоқ. Бірақ бұл түсінікті ең бірінші ғылымға енгізген Адам Смит, Дэвид Рикардо оған саяси сипаттама берген Геккель. Дүние жүзлік ғылыми ғылыми, саяси қайраткерлердің, ойшылдардың айтуынша қоғам саналы адамдардың ерікті түрде бірігіп өмір сүру. Бұл бірігудің негігі себебі адамдардың бір мүдделігі бір тілектестігі. Мүдде екі түрлі болады; жеке адамның мүддесі және қоғамның мүддесі. Қоғам осы екі мүдде- мақсатты біріктіріп дамытып отырады. Осы обьективтік даму процесінде адамдардың өзара ынтымақтастығы қалыптасты. Сол арқылы жеке қолынан келмейтін істерді атқаруға мүмкіншілік туды. Карл Маркс өз еңбектерінде қысаша: “Қоғам- адамдардың өзара еңбек жасауының одағы” деп жазған.

Қоғамдық мүдде-масат қоғамды тілек уақытша емес түпкілікті нақты обьективтік мағынада қалыптасуы керек. Сонда ғана қоғамдық жақсы дамуға нығайуға мүмкіншілігі болады. Себебі қоғам сналы адамдардың ерікті түрде қалыптасқан одағы. Егер бұл одақ, бұл бірлік еріксіз озбырлық түрде ұйымдастырылса ондай қғам нәтижесіз тез таралып кетер еді. Адам қоғамның ең басты құрылымы. Қоғам адамдардың күрделі әлеуметтік бірлестігі. Бұл бірлестік бұл қоғам дұрыс жақсы даму үшін оның ішіндегі қатнастарды реттеп, басқару қажеттілігін тудырды. Оны қоғамның обьективтік даму процесінің заңдарына сүйене отырып адамдар здерінің әлеуметтік нормалар арқылы реттеп басқарып отырады. Сондықтан мемлекет пен ұқық пайда болды. Адамдар өз тарихын өздері жасайды деп жазды. Маркс. - біра олар оны өз алауынша жасай алмайды, қолындағы барды бұрынғыдан қалған мұраны қолдануға мәжбүр болады. Мемлекет пен қоғам тең ұғым емес, оларды ажырата білу керек. Мемлекет қоғамнан толысқан шағында бөлініп шығады. Қоғам мемлекеттің анасы демек мемлекет қоғамдық дамудың нәтижесі. Қандай қоғам болса, сондай мемлекет болады. Мемлекет қоғамды қамқорлыққа алуы да мүмкін немесе керісінше. Қоғамдық организмді күйрету де мүмкін. Қоғамның ілгермелі дамуында оың бір кезең мен екінші кезеңге төменгі сатыдан жоғарғы сатыға өтуіне байланысты мемлекетте өзгереді. Осыған сәйкес мемлекет барынша жетілген, барынша дамыған болады. Қоғамның өзі жайы ғана адамдардаң жиынтығы емес. Бұл күрделі әлеуметтік организм, адамдардың өзара әрекеттерінің нәтижесі, олардың өмір арқылы қоғамдық өнімді өндіруі, айырбас жасау тұтынуымен байланысты ұйымдасуы. Бұл жеке адамдардың биологиялық емес әлеуметтік завтар әсер ететін жиынтық. Адамзаттың өмірінің глобалы мәлелерін бүгінде барлық қалып қоғамдық дамудың анытаушысы болып отыр. Адамзаттық қоғамдық қатнастардың жиынтығы реттік арау, біріншіден, оған нақты тарихи, екіншіден, қоғамдық өмірдің арнайы салаларын анытауы, үшіншіден, әлеуметтік қарым-қатнастың субьектілерін атауға мүмкіндік береді. Қоғамдық өмірдің саяси нысаны қоғамды саяси ұйымдастыру мен құраушы бөліктерінің бірі мемлекет оның саяси жүйесімен байланысты. Қоғамның саяси жүйесін көптеген ұйымдар институттар билік мүшін оны сақтау пайдалану ұйымдастыру және әрекет жүйесімен ара қатнасы мазмұн мен форманың ара қатынасы. Адамдар қандай олардың мүддесімен тұтыну мөөлшері қандай олар мұқтаждықтарына қарай қанағаттандырады, андай таптармен топтарға кіреді және олардың мүдделерінің негізінде не жатыр мұның бәрі саяси инситутта беинеленеді

Қазіргі қоғамда билік үшін сақтау үшін күресетін басты саяси бірлестіктер саяси патиялар болып табылады. Сондай-ақ бұл кәсіподақтардың да рөлі бар. Егер бұндай ұйымдар қалыптасса онда жергілікті халықтың әр түрлі топтардың мүдделерін анықтау азамматтардың еркін жүзеге асыра алатын мүдделерді табу оңай болар еді. Бірақ ондай көпшілік демократия тек қана еркін адамдардаң еркін қоғамында ғана болады. Қоғамның бостандығы шаруашылықтың техникалық жабдықталуына өндіргіш күштердің даму деңгейі мен анықтайды. Ол меншікке өндіріске өнімді болуымен айырбас және тұтыну қатынасына тәуелді. Жеке адаммен оғамның бостандығы рухани өмір мен қатыстылығы тікелей байланысты. Ал бәрінен де жоғары дәрежеде бұл бостандық құқық жолмен жүрумен анықталады.

Формальды теңдік пен формальды қабылетті және әділеттілік бұл жетілген азамматтық қоғам идеясына жақындау үшін қойылатын құқықтың жалпы талаптары. Нақты теңділікпен толық әдеттілік бұл утопия мен шектесетін ұғым. Кез-келген жағдайда идеалға жету жолы мемлекет арқылы және оның заңдары арқылы жүзеге асады.

Қоғамның тарихи обьективтік қалыптасқан негізгі белгілері:

Саналы адамдардың ерікті түрдебірлесіп одақ құруы;
Қоғамдық түпкілікті, нақы, обьективтік мүдде мақсаттың қалыптасуы
Қоғамдық мүдде, мақсат, тілек арқылы қараықатнастарды реттеп басқару;
Қоғамды басаратын, қоғамдық тәртіпті қорғайтын аппараттың мемлекеттік биліктің өмірге келуі.

Қоғам- саналы адамдардың бір мүддені бір мақсатты орындау үшін саналы түрде өзара бірігуі. Мұнда міндетті түрде мақсатың қалыптасуы және саналы адамдардың саналы түрде бірігуі. Адамдардың обьективтік даму процесіне және күнделікті арым қатнасында оғамның бірнеше түрлері болады: өндірістік қоғам, шаруашылық қоғам, әлеуметтік қоғам, азаматтық қоғам. Осылардың ішіндегі ең күрделісі, ең түпкілісі адаммен бірге дамып келе жатқан азаматтық қоғам. Қоғамның басқа түрлері тез құрылып тез арады тарп жатады. Олоардың өмірі іс-әрекетінің шеңбері кеңістігі көп өлкеге жайылмайды уақыты көп созылмайды.

Азаматты қоғам- мемлекеттік ұрылымнан тыс қалыптасатын әлеуметтік экономикалық және мәдени рухани қоғамдық қатнастардың жиынтығы. Осы қатнасқа қатысушылардың табиғи және азаматтық құқықтырын бостандығы мен міндеттерін автономиялы даму жолы даму қамтамасыз етеді. Азаматтық қоғамда үзіліссіз болмайды, уақыты шектелмейді, аумақтық аймаққа бөлінбейді, мемекеттің барлық халқын біріктіреді. Азаматтық қоғам мемлекетте тәуелсіз емес, дербес, ашық жариялы қоғам. Қазақстанда азаматтық қоғамның қалыптасу ерекшеліктері: кеңестік мейілінше мемлекетендірілген күйден щығу, қоғам мен мемлекеттің арақатнасын тәуелсіз дербес дамыту.

Республика Конституциясы Қазақстандағы азаматтық қоғамның даму сатыларын мемлекетке бағындырмастан әлеуметік бағдарлы нарық экономикасы мен жеке адамның автономиясын тұрақты қалыптастырушы үшін қажетті құқықтық жағдайлардың негізін қалайтын нормативтік-құқықтық акт болып табылады. Оған дәлел ата заңымызда көрсетіліп жазылған баптар құқықтық негізді құрайды. Мысалы: меншік тең дәрежеде танылатын және қорғалатын мемлекеттік меншік пен жеке меншікті; адам және адамзат құқықтарының кең ауқымды және біртұтас кешенін: отбасы, ана мен әке және баланы мемлекеттік қорғауын: идеологияық және тағы басқа жаңа Конституцияда бекітілген Қазастандық-азаматтық қоғамды ерікті дамытудың алғы шарттарын жатқызуға болады.

Қазақстан Республикасының Конститутциясында елімізге азаматты қоғамды қалыптастырып, демократиялық, зайырлы, құқықтық, әлеуметтік мемлекет құру бағыттары көрсетілген. Бұл бағыт мемлекеттіміздің ең күрделі, ең жауапты мүдде- мақсаты.

Адам қоғамы дамып, қалыптасып, өмірге келген күннен бастап міндетті түрде оның бағдарламасы, саясаты, биліктің түрі аныталады. Бұл жұмыстармен шұғылданатын қоғамның саяси жүйесі. Ең алдымен қоғамның мүддесі мен масаты анықталады. Қоғамдық бағдарламамен жасап, саяси биліктің мазмұнын толықтырып, олардың орындалу бағыттарын, жолдарын анықтап, іске асыру механизімін белгілейді.

Саяси жүйе қоғамның объектік даму процесінде қалыптасып, өмірге келеді. Саяси жүйенің негізгі міндеті экономикалық, рухани, мәдени базисқа сәйкес қоғамдық биліктің мазмұнын анықтап, сол билікті орнату, дамыту, нығайту. Қоғам өзгерсе, саяси жүйе де өзгереді. Адам қоғамы өзінің диалектикалық даму процесінде бес түрі бар. Себебі: әр түрлі тарихи дәуірде әр қилы оқиғалар болуы да заңды. Өйткені осы оқиғалардың бәрі де қажеттіліктен, қоғамның матералдық өмірі жағдайларын туады. Қоғамдық заңдылық қоғамдық дамудың негізгі бағытын анықтайды кеғздейсотықтың біразын қамти отырып заңдылық өзіне қажеттілікпен жол табады. Қоғамдық заңдылық абсолюттік идея түрінде қоғамға сырттан тағылмайды, адам қызмет және оның әлеуметтік жағдайлары өндіргіш күштер, өндірістік қатынастар, өндіріс өнімдері тағы басқа рухни мәдениет қосындысынан тұрады.

Адамдар тарихтың обьективті заңдарын жасап немесе бұза алмайды, бірақ сол заттар алдында дәрменсіз емес. Тарихи даму заттарын бөлу адамдардың ол заттарын күшін қоғамды қайта құру үшін, пайдалануына мүмкіншілік береді. Белгілі бір заттың әсер ететін жағдай өзгерту арқылы адамдар оның нәтижесінің түрін өзгертіп, көрінісін үдетеді немесе баялаулатады. Міне, осы қоғамдық заңдылыққа сүйене отырып саясат қоғаммен бірге өзгеріп, ескеріп, жаңарыш дамып отырады. Саясаттың қоғамда атқаратын жұмысы ұшаң теңіз. Қоғамдағы барлық мәселені реттеп басқарып отыратын саясат пен мемлекет. Қоғамда бір мүдде мақсат болады. Соған сәйкес билік қалыптасты. Қоғамды мүдде мақсатының дұрыс жақсы орындалуы мүмкін емес. Қоғамдық билікті реттеп басқаратын қоғамның саяси жүйесі. Қоғамдық биліктің түрлері: саяси билік, мемлекеттік билік, ұйымдық билік тағы басқа ұсақ түйір биліктер. Саяси жүйе мемлекетпен бірігіп, қоғамның бағдарламасын мүдде мақсатын анықтап, оның бағыттарын орындау механизмін белгіліп міндетті ұсқау бұйрықтар беріп іске асуын бақылап отырады. Саяси жүйеге мемлекеттік бірлестіктер ұйымдар ұжымдар кіреді. Мемлекет саяси жүйеден икейінгі қоғамдағы ең күрделі ең көлемді ең жауапты аппарат. Қоғам көлемінде атқаратын жұмыстың басым бөлігі мемлекет құзырында. Сонымен қоғамның саяси жүйесі- мемлекеттік және қоғамдық ұйымдардың еңбек ұжымдарымен бірігіп елдің саяси өміріне кірісіп қоғамды дамытуға нығайтуға үлес қосуы.

Саяси жүйенің төрт бағыты болады:

Институтционалдық- мемлекет саяси патиялар қоғамдық ұйымдар қоғамның саяси жүйесін құрайды;
Реттеуші- құық саяси нормалар әдет-ғұрп өнеге т. б. ;
Функционалды -саяси әрекеттің тәсілдері;
Идеологиялық- саяси сана қоғамдағы үстемдік идеология.

Саяси жүйенің негізгі элементтері: саяси және құық нормалары, саяси құрылыс, саяси іс әрекет, саяси сана және саяси мәдениет.

Саяси іс әрекет және құқықтық нормалар- қалыптасқан немесе қабылданған тәртіп ережелері саяси қатнастарды реттейтін тәсілдері қоғамдағы конституция, кодекстер, ережелер, партиялардың бағдарламалары, т. б. саяси нормаларды сол арқылы өмірге келетін қатнастарды саяси институттар деп атайды. Қоғамның даму процесі арқылы номаға қоғамның тәртіптің ережеге айналуы содани кейін саяси қоғамның қағидаларына айналуын институтанализация деп атайды. Осылай қоғамның болашақ саяси ұйымның мэлементтері қалыптаса бастайды. Саяси құрылыс - қоғамдағы саяси мемлекеттік ұйымдардың институттардың мекемелердің ара қатнасының жиынтығы.

Саяси іс- әрекет - қоғамдағы саяси билікті дамыту және қорғау үшін бағытталған адамдардың әртүрлі іс әрекеттері

Саяси сана - адамдардың сан қырлы рухани сана-сезімін қоғамдағы саяси билікті қолдап, адамдардың іс әрекетін саяси қатнастарын нығайтуға бағыттау.

Саяси мәдениет- қоғамдағы саясатты, саяси қатнастарды реттеп басқару, үшін қалыптасқан рухани құндылықтардың саяси идеаның сенімің символдың жиынтығы. Мемлекеттің билігі ретінде ең негізгісі және жалғыс қайнар көзі болып Қазақстан Республикасының Конституциясының 3-бабына сәйкес- халық болып табылады.

Адамның құқықтары мен бостандықтары қорғайтын және мойындайтын сонымен қатар қоғамдық бірлестіктерге бірігіп өздерінің ерік ықтиярларын мүмкіндіктерін ұйымдасқан түрде асыратын қажетіліктер мемлекеттің конституцилық міндеті болып табылады. Адамның тіршілік болмысындағы жағдайлардың тұлғалар мен әлеуметтік топтардың алуан түрлі қажетіліктері мен мүдделерін қанағаттандыруды қамтамасыз ететін қоғамдық қатнастардың нысанды немесе нысанда емес те құрылымдардың жиынтығы. Азаматтық қоға даму барысы мыңдаған жылдармен саналды. Сондықтан да азаматтық термині жай ғана қосымша сөз емес “Қоғам” деген терминіне. Саяси жүйе субьектілері мемлекеттің қоғамдық өміріндегі рөлінде өздерінің көз қарастарын, ой-пікірлерін алып жүретін тұлғалар болып табылады. Азаматық қоғамның субьектілері болып жеке азаматтар көптеген діни, мәдени және эканомикалық ұйымдар болып табылады. Адам құқықтары мен бостандықтары дүние жүзлік қоғамдастық игерген, мойындаған және тиісті халықаралық- құықтық актілерде бекітілген, әлеуметтік және заңдық жағынан қамтамасыз етілген, әрбір адамның құқығы ретінде мойындалған, ешкімде еркін шектеп немесе тыйым сала алмайды. Адам өзінің “табиғи” құқығы мен бостандығының қайнар көзі, сондықтан олардан шеттетілмеуі тиіс. Азаматтық қоғамды және мемлекетте тұлғаның саяси- құқықтық қалыпты жағдайы жалпы кепілдіктерде, қағидалардан, тұлғаның азаматтық және құықтық сатустарынан (құқықтары, бостандықтар мен міндеттір), заңды кепілдікерінен тұрады. Тұлғалардың құқықтық статустарының кепілдіктері 2-ге бөлінеді:

Жалпы; 2. Арнайы (заңи) .

Жалпы кепілдіктері эканомикалық, әлеуметтік, саяси және идеологиялық айлар да туындайтын құқықтар мен бостандықтар міндеттер.

Арнайы (заңи) кепілдіктер заңдылық, прокурорлық қадағалау, соттық қадағалау, заң шығару процесісн жаңарту, конституциялық қадағалау, президенттік қадағалаулардан тұрады.

Мемлекет өзінің басқару шеңберінде тек қана, өзіндік топтық эксплуататорлық қызметтерден басқа жалпы қоғамдық кезеңдердің қызметтердің барысында, азаматтардың ішкі және сыртқы қауіпсіздік барысында қамтамасық ету қызметімен айналысады. Азаматтық қоғамның мемлекетпен ара қатнасын алуды мыадай мағлуматтарды ескеру қажет.

Олар:

Азаматтық қоғам мемлекетпен бұрын және мемлекетпен сыртқары өмір сүрмейді;
Тек мемлекет, біріншіден азаматтық қоғам аясында қызмет жасайды, және де азаматтарға тиеслі мақсаттарына сай тұрмыспен қамтамасыз етеді;
Мемлекет пен азамттық қоғам өмірді, денсаулықты, қауіпсіздікті және қорғау құқықтарын орындалуын талап ете алады.

Мемлекетке жүктейтін міндеттер болып бай мен кедейлердің бөлініп кетпеуі туралы, әлеуметтік бағдарламаларддың орындалу жолдары жатқызылады;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.