Салық ұғымы және оның әлеуметтік-экономикалық мәні
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
І. Салық ұғымы және оның әлеуметтік.экономикалық мәні:
1.1 Салықтың экономикалық мазмұны және шығу тегі ... ... ... ... ... ... ... 3
1.2 Салық саясаты және оны жүзеге асыру механизмі ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.3 Салық қызметінің құрылымы мен атқаратын қызметі ... ... ... ... ... ... 7
1.4 Қазақстан Республикасының салық жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
ІІ. Мүлік салығының ұғымы мен мазмұны:
2.1Мүлік салығының міндеттері, қызметі және мақсаты ... ... ... ... ... ... 12
2.2 Мүлік салығын төлеудің тәртібі мен мерзімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
2.3 Мүлік салығының жеңілдіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.4 Мүлік салығының ставкалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
І. Салық ұғымы және оның әлеуметтік.экономикалық мәні:
1.1 Салықтың экономикалық мазмұны және шығу тегі ... ... ... ... ... ... ... 3
1.2 Салық саясаты және оны жүзеге асыру механизмі ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.3 Салық қызметінің құрылымы мен атқаратын қызметі ... ... ... ... ... ... 7
1.4 Қазақстан Республикасының салық жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
ІІ. Мүлік салығының ұғымы мен мазмұны:
2.1Мүлік салығының міндеттері, қызметі және мақсаты ... ... ... ... ... ... 12
2.2 Мүлік салығын төлеудің тәртібі мен мерзімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
2.3 Мүлік салығының жеңілдіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2.4 Мүлік салығының ставкалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
І. САЛЫҚ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-
ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Салықтың экономикалық мазмұны мен шығу тегі
Салықтар – тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен және мемлекеттің пайда болуымен, оған әскер, сот, қызметкерлер ұстауға қаражаттың қажет болуынан пайда болды.
Салықтың экономикалық мәні – шаруашылық субъектілерінен, азаматтардан ұлттық табыстың бір бөлігін алу жөніндегі өндірістік қатынастардың бір бөлігі болып табылатындығында.
Салықтың мәні мемлекет өз пайдасына жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) белгілі мөлшерін нақтылы жарна ретінде алып қалады.
Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып табылады. Мемлекетті ұстау үшін халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде төлейтін жарналары қажет болады. Адамзаттың даму тарихында салықтың нысандары мен әдістері мемлекеттің сұранымдары мен қажеттеріне қарай бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырды.
Салықтарға экономикалық әдебиеттерде әр түрлі анықтама мен түсініктеме берілген. Мәселен, Салық кодексінде «Салықтар – мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгіліген, белгілі бір мөлшерде жүргізетін, қайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін міндетті ақшалай жарналар» деп атап көрсетілген.
Салық – заңды актілерге сәйкес салық төлеушілермен жүзеге асырылатын бюджетке төленетін міндетті төлем.
Салық – белгілі бір объектілерден төленетін төлем.
Салық – белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.
ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Салықтың экономикалық мазмұны мен шығу тегі
Салықтар – тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен және мемлекеттің пайда болуымен, оған әскер, сот, қызметкерлер ұстауға қаражаттың қажет болуынан пайда болды.
Салықтың экономикалық мәні – шаруашылық субъектілерінен, азаматтардан ұлттық табыстың бір бөлігін алу жөніндегі өндірістік қатынастардың бір бөлігі болып табылатындығында.
Салықтың мәні мемлекет өз пайдасына жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) белгілі мөлшерін нақтылы жарна ретінде алып қалады.
Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып табылады. Мемлекетті ұстау үшін халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде төлейтін жарналары қажет болады. Адамзаттың даму тарихында салықтың нысандары мен әдістері мемлекеттің сұранымдары мен қажеттеріне қарай бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырды.
Салықтарға экономикалық әдебиеттерде әр түрлі анықтама мен түсініктеме берілген. Мәселен, Салық кодексінде «Салықтар – мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгіліген, белгілі бір мөлшерде жүргізетін, қайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін міндетті ақшалай жарналар» деп атап көрсетілген.
Салық – заңды актілерге сәйкес салық төлеушілермен жүзеге асырылатын бюджетке төленетін міндетті төлем.
Салық – белгілі бір объектілерден төленетін төлем.
Салық – белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.
Қолданылған әдебиеттер:
1. Ермекбаева Б.Ж. Салықтар және салық салу: Оқу құралы. Алматы: Қазақ Университеті, 2003 ж.;
2. Караваева И.В. Налоговое регулирование рыночной экономики. Учебное пособие для вузов. Москва: Юнити-Дана, 2000 г.;
3. Налоги. Учебное пособие/ Под редакцией Д.Г. Черника. Москва: Финансы и Статистика, 2000 г.;
4. Юткина Т.Ф. Налоги и налогообложение. Москва: Инфра-М, 2000;
5. Худяков А.И. Налоговое право Республики Казахстан. Общая часть: Учебник- Алматы: « Норма-К»- 2003 г.;
6. Байдуйсенов А.Д. Қазақстан салық жүйесіндегі кейбір мәселелер// Финансы Казахстана, № 4, 2001г.
7. Назарбаев Н.Ә. Басты мұрат- халықтың әл-ауқатын арттыру// Орталық Қазақстан, 8 сәуір, 2003 ж;
8. Кусаинов К.К. Механизмы налогового администрирования// Финансы Казахстана, № 3, 2001 ж;
9. Тишин Е. Актуальные проблемы социального развития и пути их решения// Экономист, №4, 1997;
10. Уровень жизни населения в Казахстане. Статистический сборник/ Под редакцией А.А. Смаилова. Алматы: 2002 г.
1. Ермекбаева Б.Ж. Салықтар және салық салу: Оқу құралы. Алматы: Қазақ Университеті, 2003 ж.;
2. Караваева И.В. Налоговое регулирование рыночной экономики. Учебное пособие для вузов. Москва: Юнити-Дана, 2000 г.;
3. Налоги. Учебное пособие/ Под редакцией Д.Г. Черника. Москва: Финансы и Статистика, 2000 г.;
4. Юткина Т.Ф. Налоги и налогообложение. Москва: Инфра-М, 2000;
5. Худяков А.И. Налоговое право Республики Казахстан. Общая часть: Учебник- Алматы: « Норма-К»- 2003 г.;
6. Байдуйсенов А.Д. Қазақстан салық жүйесіндегі кейбір мәселелер// Финансы Казахстана, № 4, 2001г.
7. Назарбаев Н.Ә. Басты мұрат- халықтың әл-ауқатын арттыру// Орталық Қазақстан, 8 сәуір, 2003 ж;
8. Кусаинов К.К. Механизмы налогового администрирования// Финансы Казахстана, № 3, 2001 ж;
9. Тишин Е. Актуальные проблемы социального развития и пути их решения// Экономист, №4, 1997;
10. Уровень жизни населения в Казахстане. Статистический сборник/ Под редакцией А.А. Смаилова. Алматы: 2002 г.
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
І. Салық ұғымы және оның әлеуметтік-экономикалық мәні:
1.1 Салықтың экономикалық мазмұны және шығу
тегі ... ... ... ... ... ... ... 3
1.2 Салық саясаты және оны жүзеге асыру
механизмі ... ... ... ... ... ... .. ... 5
1.3 Салық қызметінің құрылымы мен атқаратын
қызметі ... ... ... ... ... ... 7
1.4 Қазақстан Республикасының салық
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .9
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
ІІ. Мүлік салығының ұғымы мен мазмұны:
2.1Мүлік салығының міндеттері, қызметі және
мақсаты ... ... ... ... ... ... 12
2.2 Мүлік салығын төлеудің тәртібі мен
мерзімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
2.3 Мүлік салығының
жеңілдіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.4 Мүлік салығының
ставкалары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
І. САЛЫҚ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-
ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Салықтың экономикалық мазмұны мен шығу тегі
Салықтар – тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен және
мемлекеттің пайда болуымен, оған әскер, сот, қызметкерлер ұстауға
қаражаттың қажет болуынан пайда болды.
Салықтың экономикалық мәні – шаруашылық субъектілерінен, азаматтардан
ұлттық табыстың бір бөлігін алу жөніндегі өндірістік қатынастардың бір
бөлігі болып табылатындығында.
Салықтың мәні мемлекет өз пайдасына жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) белгілі
мөлшерін нақтылы жарна ретінде алып қалады.
Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып табылады. Мемлекетті
ұстау үшін халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде
төлейтін жарналары қажет болады. Адамзаттың даму тарихында салықтың
нысандары мен әдістері мемлекеттің сұранымдары мен қажеттеріне қарай
бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырды.
Салықтарға экономикалық әдебиеттерде әр түрлі анықтама мен түсініктеме
берілген. Мәселен, Салық кодексінде Салықтар – мемлекет біржақты тәртіппен
заң жүзінде белгіліген, белгілі бір мөлшерде жүргізетін, қайтарымсыз және
өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін міндетті ақшалай жарналар деп
атап көрсетілген.
Салық – заңды актілерге сәйкес салық төлеушілермен жүзеге асырылатын
бюджетке төленетін міндетті төлем.
Салық – белгілі бір объектілерден төленетін төлем.
Салық – белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде алынатын, заң
бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.
Қорыта айтқанда, барлық анықтамалар бір негізді қараушы жүйе екендігін
байқауға болады.
Салықты басқа да төлемдерден ажырата білуіміз керек. Себебі, салық
белгілі бір объектілерден (табыс, мүлік, тауар, жер, көлік, мұра) төленеді.
Сонымен қатар салықты төлеудің өзіндік мерзімі болады (салық кезеңі – бір
күндік, он күндік, айлық, тоқсандық, жылдық) және белгілі бір көлемде
немесе мөлшерде (салық ставкасы) алынады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінде салықтардың меншікті
салмағы 70% құрайды.
Салықты материалдық тұрғыдан алғанда – бұл салық төлеушінің белгілі
бір мерзімде және белгіленген тәртіпте мемлекетке беретін белгілі бір ақша
сомасы болып табылады.
Салықтың материалдық белгісі – салық төлеуші белгілі бір соманы
мемлекетке міндетті түрде беруі болып келеді.
Материалдық салықтық қатынастар – ақшалай қатынастар, өйткені ол ақша
қаржыларының салық төлеушіден мемлекеттік ақша қорларына жылжуы дегенді
білдіреді.
Экономикалық категория тұрғысынан қарағанда – салық төлеушілерден
мемлекетке қарай белгілі бір мөлшерде, мерзімде тәртіпте бір бағыттағы
ақшаның қозғалысы болып саналады.
Құқықтық тұрғыдан қарағанда – бұл мемлекеттік бекітілім, яғни
тұлғалардың мемлекетке белгілі бір ақша сомасын беруін көздейтін
міндеттеме.
Салық құқығы – мемлекеттің салықтық әрекеті процесінде пайда болатын
қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы.
Сонымен салықтардың мазмұны мынадай:
• Материалдық категория жағынан – белгелі бер ақша сомасы;
• Экономикалық категория ретінде – мемлекеттің табысы;
• Заңдық категория жағынан – заң жүзінде белгіленген міндеттеме болып
табылады;
Салықтың экономикалық белгілері ретінде келесі көрсетілгендерді атауға
болады:
• Салық – мемлекетке тиесілі қоғамдақ жиынтық өнімді бөледі;
• Салық – ақшалай нысанда төленеді;
• Салық – қайтарымсыз төлем болып табылады;
• Салық – баламасыз сипатта болады;
• Салық – сұрақты экономикалық қатынас туғызады;
• Салықты төлеген кезде меншік нысандары айқындалады.
1.2 Салық саясаты және оны жүзеге асыру механизмі
Қазіргі заманғы қоғамның дамуының айрықша ерекшелігі, оған мемлекеттің
кең ауқымды ықпал етуімен сабақтасады. Мемлекеттің орталықтандырылған қаржы
құралдары кешені ішіндегі экономикалық процестерді басқарудың бірден бер
тетігіне салық саясатын жатқызуға болады.
Салық саясаты – мемлекеттің салық салу саясатында мақсатты түрде
белгілі бір экономикалық-құқықтық және ұйымдастырушының бақылау шараларын
жүзеге асыру болып табылады.
Мемлекеттің салық саясатын жүзеге асыру үшін салық механизмінің барлық
жиынтық элементтерін іске қосу керек.
Салық механизмі – қаржы механизмінің құрамдас бөлігі болып табылады
және ол салық саясатын ұтымды жүзеге асыру үшін қолданылады. Ол өзінің
мағынасына байланысты салықтық қатынастарды ұйымдастыру ережелерін
білдіреді. Осылардың көмегімен ауқымды жүйеде бөлу және қайта бөлу
қатынастарын қамтиды, оның функцияларын орындау үшін мемлекеттің
орталықтандырылған қорын құру және қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуын,
шаруашылық субъектілерін қорландыру мен жандандыру болып табылады. Орыс
тілінде түсіндірме сөздігінде механизм – машина, құрылғы, ақпаратты іске
қосып тұрған ішкі құрылым деп түсіндіріледі.
Осы анықтаманы өзгерте отырып салық механизмінің буындар жүйесінің
салықтық қатынастарын мемлекеттің салық саясатын іске қосуын айтуға болады.
Салық саясатының құрамына мемлекетте жинақталатын, қалыптасқан
салықтардың түрлері, заңнамалық және нормативтік актлерді қабылдауды жүзеге
асыру, салық төлеушілер және салық элементтері жатады. Салықтарды қабылдау
ретімен төлеу мерзімдері, салықтық құқық бұзушылыққа жауаптылық, бюджет
жүйесі буындары арасынадғы салықтардың бөлінуінің салық механизмі арқылы
жүзеге асырылады. Салық саясатын жүзеге асырудың тұрақтылығы мен нақтылығы
салық механизмінің салықтық заңдар жүйесі немесе салық кодексі саяқты
ерекше элементтерден тұрады. Осы қатынастар мемлекеттің салықтық құқық
қатынастарының халықпен және шаруашылық жүргізуші субъектілермен
негізделеді. Сонымен қатар жергілікті атқарушы органдар салықтарды басқару
және біртұтас салық механизмін орындау кезінде айқындалған құқығы мен
құзіреті шегінде қызмет атқарады.
Салық механизмінің көмегімен мемлекет оның элементтерін біртұтастыра
отырып, екі қарама-қарсы түсінік бастауларын біріктіреді. Олар: бір жағынан
мемлекет басқаратынорталықтандырылған экономика болса, екінші жағынан
нарықтық және өркениеттік қатынастар болып табылады.
Салық механизмі мемлекет қолындағы ең күшті құрал. Осы құралы арқылы
орталақтандырылған экономикалық саясатты еркін бәсекелестік және
кәсіпкерлік жағдайында қоғамның экономикалық дамуының нақты алға қойған
мақсатына сәйкес, экономикалық және қаржы саясатының стратегиялық және
тактикалық бағдарламаларын ұсынады.
Салық механизмінің функцияларының басты мақсаты болып мемлекеттің
әлеуметтік-экономикалық дамуының игеріміне қатаң түрде қарау және осының
негізінде ЖІӨ-ң, ұлттық табыстың бір қалыпты өсуін қамтамасыз ету болып
табылады.
Қазақстан Республикасының салық жүйесі құрылымының және территориялық
қағидасына сәйкес салық механизмін республикалық және жергілікті салықтарға
бөлуге болады.
1.3 Салық қызметінің құрылымы мен атқаратын қызметі
Салық экономикалық категория ретінде және өзінің қалыптасуы барысында
мынадай үш қызмет атқарады:
1. фисклдық (қазыналық)
2. бақылаушылық (реттеушілік)
3. қайта бөлу
Салықтың ең бірінші кезектегі атқаратын қызметі – бұл фискалдық.
Мемлекет өз қазынасын толықтару мақсатында табыс көздерін жасайды.
Салық төлеушілерге нормативтік құқықтық актілер негізінде салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептейді, салық ставкалары
мен төлеу мерзімін белгілейді. Салықтың фискалдық қызметі – түрлі
субъектілер табысының бір бөлігі мемлекет пайдасына өтеді. Салықтың
фискалдық қызметі арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігі құралып,
салықтың қоғамдық міндеті артады. Қорыта айтқанда, мемлекеттің
бюджетсаясаты жүзеге асырылады.
Салықтың келесі қызметтерінің бірі – бақылау.
Мемлекет экономиканы дамыту жолында салықтық реттеу процесі арқылы
экономиканың кейбір салаларын дамытуды ынталандырады және қажет жағдайда
тежеп отырады. Бюджетке түскен салық түсімдерін реттейді және бақылап
отырады. Кез келген қызмет түріне бақылау жасау керек. Ал енді салық
түсімдеріне бақылау өте қажет екендігі сөзсіз. Мемлекет бюджеттің кірісі
мен шығысын есептейді, соған сәйкес өз қызметін атқарады.
Салықтардың бақылау қызметінің арқасында салық жүйесінің тиімділігі
бағаланады, қаржы ағымдары мен қызмет түрлеріне бақылау қамтамасыз етіледі.
Салықтың келесі атқаратын қызметтерінің бірі – қайта бөлу.
Бюджетке түскен салық түсімдерін қаржыландыруды қажет ететін
бағдарламалар жобасына сәйкес және әр салалардағы мақсатқа сай бөлінуін
қарастырады. Салық түсімдерінің мақсатқа сай және өз уақытында жұмсалуына
қадағалау жасайды.
Салықтың қайта бөлу қызметі мемлекетке салықты қоғамдағы экономикалық
және әлеуметтік процестерге әсер ету құралы ретінде қолдануға мүмкіндік
береді.
Салықтардың қайта бөлу қызметінің көмегімен бюджетке ақша қаражаттары
жиналады, осыдан кейін жалпы мемлекеттік мәселелерді шешуге бағытталады,
әлеуметтік топтардың табыстары арасындағы қатынастарды өзгерту жолымен
әлеуметтік тепе-теңдікті ұстап тұрады.
Салық қызметінің міндеті – бюджеттің табыс бөлігінің орындалуына
жауап беретін бірден бір мемлекеттік орган.
Салық – бірінші кезекте, бюджетсаясатын жүзеге асыра отырып,
мемлекеттік бюджетті толықтыруды көздейді. Осы бюджетке түскен салық
түсімдеріне қайдан келді және қайдан кетеді жөнінде бақылау жасайды. Ал
енді осы қызметтердің қорытындысы ретінде бюджетке түскен салық және
салықтық емес түсімдерге қайта бөлу жасалады.
Мұның мақсаты – мемлекет әділетті түрде өз шығындарын да жаба отырып,
елдің әлеуметтік топтарына да қолдау көрсетіп, басқа да шығыстарды жаба
білу.
Салықтың қосымшы функциялары да бар. Олар: ынталандырушы,
ынталандырмайтын, тұрақтандырушы және шектеу қызметтері.
Салықтардың ынталандырушы қызметінің көмегімен мемлекет өндірістің
және басқа да шаруашалық субъектілерінің дамуын ынталандырады. Сонымен
қатар салық жеңілдіктерін, төмен пайызды салық ставкаларын енгізеді.
Салықтың ынталандырмайтын қызметі оларды басу мақсатында әрекеттің
қандайда бір түріне арнайы салықты енгізу жолымен жүзеге асырылады.
Салықтың тұрақтандырушы қызметі экономикалық өсу, техникалық жаңарту,
халық санының өсуі үшін әр түрлі шаралар жасайды.
Салықтың шектеу қызметі. Мемлекетке кейде бірсыпыра өндіріс түрлерін
дамыту тиімсіз болады. Салық саясаты арқылы мемлекет өндіріс түрлерінің
дамуын шектейді немесе тоқтатады. Қазақстан Республикасында бұл қызмет 10-
20-30 пайыздық салық ставкаларымен қатар және нөл пайыздақ салық ставкалары
арқылы жүзеге асырылуда.
1.4 Қазақстан Республикасының салық жүйесі
Салық ұғымы мен салық жүйесі тығыз байланысты. Мемлекеттен алынатын
салық түрлерінің оны құру мен алудың нысандары мен әдістері, салық службасы
органдарының жиынтығы, әдетте мемлекеттің салық жүйесін құрайды.
Қазақстан Республикасында тұңғыш рет салық жүйесі 1991 жылы 25
желтоқсанда енгізілді. Ол Қазақстан Ресубликасының салық жүйесі туралы
заңға сәйкес негізделді. Бұл заң салық жүйесін құрудың қағидаларын,
салықтар мен алымдардың түрлерін, олардың бюджетке түсетін тәртібін
белгілеген алғашқы құжат. Қазақстанда 1992 жылдың 1 қаңтарынан бастап 13
жалпы мемлекеттік салық, 18 жергілікті салықтар мен алымдар белгіленді.
Нарықтық экономика мен мемлекеттің салық саясатының негізгі мақсаты –
бюджеттің кіріс бөлігін қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету болып табылады.
Салық саясатының басты мақсаты – салық жүйесін құру және оның тиімді
қызмет етуіне мүмкіндік беретін салық механизмін іске асыру.
Мемлекеттің салық қызметі келесі бағыттардан тұрады:
• мемлекеттің салық жүйесінің қалыптасуы;
• салық салу саласында мемлекет органдарының міндетін анықтау;
• арнайы салық органдарының жүйесін қалыптастыру;
• салық заңын ұйымдастыру және оның сақталуына бақылауды жүзеге асыру.
Салық жүйесі де өз алдында салы балып қалыптасуы үшін біршама
қиындақтарды бастан кешіре отырып, көптеген өзгерістер мен толықтырулар
жасалынып, қазіргі кезде тұрақты жүйеге түсті.
Қазақстан Республикасының салық жүйесі реформалаудың үш кезеңінен
өтті:
Бірінші кезең. 1991 жылғы 9 шілдедегі Қазақ КСР Президентінің ҚазКСР
мемлекеттік салық қызметін құру туралы Жарлығымен ҚазКСР-нің басты
мемлекеттік салық инспекциясы құрылды. 16 жалпы мемлекеттік және 27
жергілікті салық түрін қарастыратын салық жөніндегі заң актілер пакеті
қабылданда.
Екінші кезең. Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында
салық реформасының ұзақ мерзімді тұжырымдамасын қабылдады, онда еліміздің
салық жүйесі сен салық заңнамасын бірте-бірте халықаралық стандарт салық
салу принциптеріне сәйкестендіру көзделген еді. Осыған орай 1995 жылы 24
сәуірде Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы шықты. Бұл өз қаржы жүйемізді
құруға ықпал етті. Ең бастысы, салық төлеу жүйесі ықшамдалып, салық саны 45-
тен 11-ге дейін қысқартылды. Оның ішінде 5 мемлекеттік және 6 жергілікті
салықтар кіреді.
Үшінші кезең. 2001 жылы 12 маусымда Қазақстан Республикасының жаңа
Салық кодексі қабылданып, 2002 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа
енгізілді.
Салық кодексі салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдерді белгілеу, енгізу және есептеу мен төлеу тәртібі жөніндегі билік
қатынастарын, сондай-ақ мемлекет пен салық төлеуші арасындағы салық
міндеттемелерін орындауға байланысты қатынастарды реттейді.
Қазақстан Республикасының салық заңдары Салық кодексінін, сондай-ақ
қабылдануы Салық кодексінде көзделген нормативтік актілерден тұрады.
Қазақстан Республикасының салық кодексіне сәйкес салықтың 9 түрі бар.
2005 жылғы акциз салығына қосымша ретінде экспортталатын шикі мұнайға, газ
конденсатына рента салығы қосылды.
Салықтың түрлері:
1. Корпорациялық табыс салығы
2. Жеке табыс салығы
3. Қосылған құн салығы (ҚҚС)
4. Акциздер
5. Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнайы төлемдері
6. Әлеуметтік салық
7. Жер салығы
8. Көлік салығы
9. Мүлік салығы
ІІ. МҮЛІК САЛЫҒЫНЫҢ ҰҒЫМЫ МЕН МАЗМҰНЫ
2.1 Мүлік салығының міндеттері, қызметі мен мақсаты
Мүлік салығы – Қазақстан Республикасының аумағында меншік, шаруашылық
жүргізу немесе оралымды басқару құқығында салық салу объектісі бар заңды
тұлғалар, жеке кәсіпкерлер және жеке тұлғалар төлейтін салық түрі.
Мүлікке салынытын салықтың мақсаты меншікті тиімді пайдалануға
ынталандыру. Өйткені салықтың мөлшері меншіктің көлеміне қарай белгіленеді.
Бірақ мүліктің көлемінің ірі болуы табыстың көбеюіне кепілдік бермейді:
егер салық салынбаса, онда ірі меншік иелерінің артықшылықтары молаяды,
мүлікті дұрыс пайдалануға ұмтылмайды.
Салық салу объектісіне және төлеуші мен мемлекеттің өзара
қатынастарына қарай мүлікке салынатын салық тікелей салыққа жатады. Салық
салу объектілерін бағалау дәрежесіне қарай – нақты салыққа жатады. Нақты
салықтар мүліктің сыртқы белгілеріне қарай нақтылы табыстың түсуі
есептелместен салынады. Пайдалану белгілеріне қарай мүлікке салынатын салық
жалпы салыққа жатады. Салықты алатын және оған билік жасайтын органдарға
қарай – жергілікті салыққа жатады.
Мүлік салығы жылжитын және жылжымайтын болып бөлінеді (1-
сурет).
Мүлік салығын төлеушілер:
1) Қазақстан Республикасының аумағында меншік, шаруашылық жүргізуші
немесе оралымды басқару құқығында салық салу объектісі бар заңды тұлғалар;
2) Қазақстан Республикасының аумағында меншік құқығында салық салу
объектісі бар жеке кәсіпкерлер;
3) заңды тұлғаның шешімі бойынша оның құрылымдық бөлімшелері;
4) Қазақстан Республикасының резиденті емес заңды тұлғалар Қазақстан
Республикасының аумағында орналасқан салық салу объектілері бойынша салық
төлеушілер болып табылады.
Мүлік салығын төлеушілер болып табылмайтындар:
1) Қазақстан Республикасының Үкіметті белгілейтін қажеттілік
нормативтері шегінде салық салу объектілері бойынша бірыңғай жер салығын
төлеушілер.
Салық салу объектілері бойынша бірыңғай жер салығын белгіленген
қажеттілік нормативтерінен артық төлеушілер мүлікке салынатын салықты осы
бөлімде белгіленген тәртіппен төлейді;
2) мемлекеттік мекемелер;
3) уәкілетті органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу
мекемелерінің мемлекеттік кәсіпорындары;
4) діни бірлестіктер.
1-сурет. Мүліктің жіктелуі.
2.2 Мүлік салығын төлеудің тәртібі мен мерзімі
Салық төлеушілер салықты есептеуді салық базасына тиісті салық
ставкаларын қолдану арқылы дербес жүргізді.
Ортақ үлестік меншіктегі салық салу объектілері бойынша мүлік салығы
әрбір салық төлеушінің мүлік құнындағы оның үлесіне барабар есептеледі.
Салық төлеушілер салық кезеңі ішінде мүлік салығы бойынша ағымдағы
төлемдерді төлеуге міндетті, олар салық кезеңінің басындағы бухгалтерлік
есеп деректері бойынша белгіленген салық салу объектілерінің қалдық құнына
тиісті салық ставкасын қолдану арқылы анықталады.
Бюджетке салық төлеу салық салу объектілерінің орналасқан жері
бойынша жүргізіледі.
Салықтың ағымдағы төлемдерінің сомаларын салық төлеуші салық
кезеңіндегі мынадай мерзімнен кешіктірмей тең үлестермен енгізеді:
• 20 ақпанда;
• 20 мамырда ;
• 20 тамызда ;
• 20 қарашада;
Салық төлеушінің құрылу күнінен (салық салу объектілерін пайдалануға
немесе жалға беру күнінен) кейінгі кезекті мерзім уәкілетті органның
қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу мекемелерінің мемлекеттік
кәсіпорындары жаңадан құрылған салық төлеушілер мен заңды тұлғалар бойынша
ағымдағы төлемдерді төлеудің бірінші мерзімі болып табылады.
Ағымдағы төлемдерді төлеудің соңғы мерзімінен кейін құрылған салық
төлеушілер уәкілетті органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу
мекемелерінің мемлекеттік кәсіпорындары ағымдағы төлемдерді төлеудің соңғы
мерзімінен кейін салық салу объектілерін пайдалануға немесе жалға берген
кезінде салық сомасын ағымдағы салық кезеңі үшін декларацияны табыс ету
мерзімі басталғаннан кейін он күннен кешіктірмей төлейді.
Салық кезеңі ішінде сатып алынған салық салу объектілері бойынша мүлік
салығының ағымдағы төлемдері салық салу объектісін сатып алу кезіндегі
салық ставкасын қолдану арқылы анықталады. Азайтылуға тиіс салық сомасы
салық төлеудің қалған мерзімдеріне тең үлестермен бөлінеді.
Салық кезеңінің ішінде мүлікке салынатын салықты есептеу мен төлеу
жөніндегі міндеттемелер өзгерген кезде мүлік салығының ағымдағы төлемдері
мүлік салығы төленетін алдағы мерзімдер бойынша тең үлестермен салық
міндеттемелерінің өзгерген сомасына түзетіледі.
Салық төлеуші салық кезеңі ішінде декларацияны табыс ету мерзімі
басталғаннан кейін он ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
І. Салық ұғымы және оның әлеуметтік-экономикалық мәні:
1.1 Салықтың экономикалық мазмұны және шығу
тегі ... ... ... ... ... ... ... 3
1.2 Салық саясаты және оны жүзеге асыру
механизмі ... ... ... ... ... ... .. ... 5
1.3 Салық қызметінің құрылымы мен атқаратын
қызметі ... ... ... ... ... ... 7
1.4 Қазақстан Республикасының салық
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .9
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
ІІ. Мүлік салығының ұғымы мен мазмұны:
2.1Мүлік салығының міндеттері, қызметі және
мақсаты ... ... ... ... ... ... 12
2.2 Мүлік салығын төлеудің тәртібі мен
мерзімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
2.3 Мүлік салығының
жеңілдіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.4 Мүлік салығының
ставкалары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
І. САЛЫҚ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-
ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Салықтың экономикалық мазмұны мен шығу тегі
Салықтар – тауарлы өндіріспен бірге, қоғамның топқа бөлінуімен және
мемлекеттің пайда болуымен, оған әскер, сот, қызметкерлер ұстауға
қаражаттың қажет болуынан пайда болды.
Салықтың экономикалық мәні – шаруашылық субъектілерінен, азаматтардан
ұлттық табыстың бір бөлігін алу жөніндегі өндірістік қатынастардың бір
бөлігі болып табылатындығында.
Салықтың мәні мемлекет өз пайдасына жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) белгілі
мөлшерін нақтылы жарна ретінде алып қалады.
Салықтар мемлекеттің өмір сүруінің негізі болып табылады. Мемлекетті
ұстау үшін халықтың ақшалай немесе натуралдық формада тұрақты түрде
төлейтін жарналары қажет болады. Адамзаттың даму тарихында салықтың
нысандары мен әдістері мемлекеттің сұранымдары мен қажеттеріне қарай
бейімделіп, өзгерістерге ұшырап отырды.
Салықтарға экономикалық әдебиеттерде әр түрлі анықтама мен түсініктеме
берілген. Мәселен, Салық кодексінде Салықтар – мемлекет біржақты тәртіппен
заң жүзінде белгіліген, белгілі бір мөлшерде жүргізетін, қайтарымсыз және
өтеусіз сипатта болатын бюджетке төленетін міндетті ақшалай жарналар деп
атап көрсетілген.
Салық – заңды актілерге сәйкес салық төлеушілермен жүзеге асырылатын
бюджетке төленетін міндетті төлем.
Салық – белгілі бір объектілерден төленетін төлем.
Салық – белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде алынатын, заң
бойынша қарастырылған міндетті төлемдер.
Қорыта айтқанда, барлық анықтамалар бір негізді қараушы жүйе екендігін
байқауға болады.
Салықты басқа да төлемдерден ажырата білуіміз керек. Себебі, салық
белгілі бір объектілерден (табыс, мүлік, тауар, жер, көлік, мұра) төленеді.
Сонымен қатар салықты төлеудің өзіндік мерзімі болады (салық кезеңі – бір
күндік, он күндік, айлық, тоқсандық, жылдық) және белгілі бір көлемде
немесе мөлшерде (салық ставкасы) алынады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінде салықтардың меншікті
салмағы 70% құрайды.
Салықты материалдық тұрғыдан алғанда – бұл салық төлеушінің белгілі
бір мерзімде және белгіленген тәртіпте мемлекетке беретін белгілі бір ақша
сомасы болып табылады.
Салықтың материалдық белгісі – салық төлеуші белгілі бір соманы
мемлекетке міндетті түрде беруі болып келеді.
Материалдық салықтық қатынастар – ақшалай қатынастар, өйткені ол ақша
қаржыларының салық төлеушіден мемлекеттік ақша қорларына жылжуы дегенді
білдіреді.
Экономикалық категория тұрғысынан қарағанда – салық төлеушілерден
мемлекетке қарай белгілі бір мөлшерде, мерзімде тәртіпте бір бағыттағы
ақшаның қозғалысы болып саналады.
Құқықтық тұрғыдан қарағанда – бұл мемлекеттік бекітілім, яғни
тұлғалардың мемлекетке белгілі бір ақша сомасын беруін көздейтін
міндеттеме.
Салық құқығы – мемлекеттің салықтық әрекеті процесінде пайда болатын
қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы.
Сонымен салықтардың мазмұны мынадай:
• Материалдық категория жағынан – белгелі бер ақша сомасы;
• Экономикалық категория ретінде – мемлекеттің табысы;
• Заңдық категория жағынан – заң жүзінде белгіленген міндеттеме болып
табылады;
Салықтың экономикалық белгілері ретінде келесі көрсетілгендерді атауға
болады:
• Салық – мемлекетке тиесілі қоғамдақ жиынтық өнімді бөледі;
• Салық – ақшалай нысанда төленеді;
• Салық – қайтарымсыз төлем болып табылады;
• Салық – баламасыз сипатта болады;
• Салық – сұрақты экономикалық қатынас туғызады;
• Салықты төлеген кезде меншік нысандары айқындалады.
1.2 Салық саясаты және оны жүзеге асыру механизмі
Қазіргі заманғы қоғамның дамуының айрықша ерекшелігі, оған мемлекеттің
кең ауқымды ықпал етуімен сабақтасады. Мемлекеттің орталықтандырылған қаржы
құралдары кешені ішіндегі экономикалық процестерді басқарудың бірден бер
тетігіне салық саясатын жатқызуға болады.
Салық саясаты – мемлекеттің салық салу саясатында мақсатты түрде
белгілі бір экономикалық-құқықтық және ұйымдастырушының бақылау шараларын
жүзеге асыру болып табылады.
Мемлекеттің салық саясатын жүзеге асыру үшін салық механизмінің барлық
жиынтық элементтерін іске қосу керек.
Салық механизмі – қаржы механизмінің құрамдас бөлігі болып табылады
және ол салық саясатын ұтымды жүзеге асыру үшін қолданылады. Ол өзінің
мағынасына байланысты салықтық қатынастарды ұйымдастыру ережелерін
білдіреді. Осылардың көмегімен ауқымды жүйеде бөлу және қайта бөлу
қатынастарын қамтиды, оның функцияларын орындау үшін мемлекеттің
орталықтандырылған қорын құру және қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуын,
шаруашылық субъектілерін қорландыру мен жандандыру болып табылады. Орыс
тілінде түсіндірме сөздігінде механизм – машина, құрылғы, ақпаратты іске
қосып тұрған ішкі құрылым деп түсіндіріледі.
Осы анықтаманы өзгерте отырып салық механизмінің буындар жүйесінің
салықтық қатынастарын мемлекеттің салық саясатын іске қосуын айтуға болады.
Салық саясатының құрамына мемлекетте жинақталатын, қалыптасқан
салықтардың түрлері, заңнамалық және нормативтік актлерді қабылдауды жүзеге
асыру, салық төлеушілер және салық элементтері жатады. Салықтарды қабылдау
ретімен төлеу мерзімдері, салықтық құқық бұзушылыққа жауаптылық, бюджет
жүйесі буындары арасынадғы салықтардың бөлінуінің салық механизмі арқылы
жүзеге асырылады. Салық саясатын жүзеге асырудың тұрақтылығы мен нақтылығы
салық механизмінің салықтық заңдар жүйесі немесе салық кодексі саяқты
ерекше элементтерден тұрады. Осы қатынастар мемлекеттің салықтық құқық
қатынастарының халықпен және шаруашылық жүргізуші субъектілермен
негізделеді. Сонымен қатар жергілікті атқарушы органдар салықтарды басқару
және біртұтас салық механизмін орындау кезінде айқындалған құқығы мен
құзіреті шегінде қызмет атқарады.
Салық механизмінің көмегімен мемлекет оның элементтерін біртұтастыра
отырып, екі қарама-қарсы түсінік бастауларын біріктіреді. Олар: бір жағынан
мемлекет басқаратынорталықтандырылған экономика болса, екінші жағынан
нарықтық және өркениеттік қатынастар болып табылады.
Салық механизмі мемлекет қолындағы ең күшті құрал. Осы құралы арқылы
орталақтандырылған экономикалық саясатты еркін бәсекелестік және
кәсіпкерлік жағдайында қоғамның экономикалық дамуының нақты алға қойған
мақсатына сәйкес, экономикалық және қаржы саясатының стратегиялық және
тактикалық бағдарламаларын ұсынады.
Салық механизмінің функцияларының басты мақсаты болып мемлекеттің
әлеуметтік-экономикалық дамуының игеріміне қатаң түрде қарау және осының
негізінде ЖІӨ-ң, ұлттық табыстың бір қалыпты өсуін қамтамасыз ету болып
табылады.
Қазақстан Республикасының салық жүйесі құрылымының және территориялық
қағидасына сәйкес салық механизмін республикалық және жергілікті салықтарға
бөлуге болады.
1.3 Салық қызметінің құрылымы мен атқаратын қызметі
Салық экономикалық категория ретінде және өзінің қалыптасуы барысында
мынадай үш қызмет атқарады:
1. фисклдық (қазыналық)
2. бақылаушылық (реттеушілік)
3. қайта бөлу
Салықтың ең бірінші кезектегі атқаратын қызметі – бұл фискалдық.
Мемлекет өз қазынасын толықтару мақсатында табыс көздерін жасайды.
Салық төлеушілерге нормативтік құқықтық актілер негізінде салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептейді, салық ставкалары
мен төлеу мерзімін белгілейді. Салықтың фискалдық қызметі – түрлі
субъектілер табысының бір бөлігі мемлекет пайдасына өтеді. Салықтың
фискалдық қызметі арқылы мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігі құралып,
салықтың қоғамдық міндеті артады. Қорыта айтқанда, мемлекеттің
бюджетсаясаты жүзеге асырылады.
Салықтың келесі қызметтерінің бірі – бақылау.
Мемлекет экономиканы дамыту жолында салықтық реттеу процесі арқылы
экономиканың кейбір салаларын дамытуды ынталандырады және қажет жағдайда
тежеп отырады. Бюджетке түскен салық түсімдерін реттейді және бақылап
отырады. Кез келген қызмет түріне бақылау жасау керек. Ал енді салық
түсімдеріне бақылау өте қажет екендігі сөзсіз. Мемлекет бюджеттің кірісі
мен шығысын есептейді, соған сәйкес өз қызметін атқарады.
Салықтардың бақылау қызметінің арқасында салық жүйесінің тиімділігі
бағаланады, қаржы ағымдары мен қызмет түрлеріне бақылау қамтамасыз етіледі.
Салықтың келесі атқаратын қызметтерінің бірі – қайта бөлу.
Бюджетке түскен салық түсімдерін қаржыландыруды қажет ететін
бағдарламалар жобасына сәйкес және әр салалардағы мақсатқа сай бөлінуін
қарастырады. Салық түсімдерінің мақсатқа сай және өз уақытында жұмсалуына
қадағалау жасайды.
Салықтың қайта бөлу қызметі мемлекетке салықты қоғамдағы экономикалық
және әлеуметтік процестерге әсер ету құралы ретінде қолдануға мүмкіндік
береді.
Салықтардың қайта бөлу қызметінің көмегімен бюджетке ақша қаражаттары
жиналады, осыдан кейін жалпы мемлекеттік мәселелерді шешуге бағытталады,
әлеуметтік топтардың табыстары арасындағы қатынастарды өзгерту жолымен
әлеуметтік тепе-теңдікті ұстап тұрады.
Салық қызметінің міндеті – бюджеттің табыс бөлігінің орындалуына
жауап беретін бірден бір мемлекеттік орган.
Салық – бірінші кезекте, бюджетсаясатын жүзеге асыра отырып,
мемлекеттік бюджетті толықтыруды көздейді. Осы бюджетке түскен салық
түсімдеріне қайдан келді және қайдан кетеді жөнінде бақылау жасайды. Ал
енді осы қызметтердің қорытындысы ретінде бюджетке түскен салық және
салықтық емес түсімдерге қайта бөлу жасалады.
Мұның мақсаты – мемлекет әділетті түрде өз шығындарын да жаба отырып,
елдің әлеуметтік топтарына да қолдау көрсетіп, басқа да шығыстарды жаба
білу.
Салықтың қосымшы функциялары да бар. Олар: ынталандырушы,
ынталандырмайтын, тұрақтандырушы және шектеу қызметтері.
Салықтардың ынталандырушы қызметінің көмегімен мемлекет өндірістің
және басқа да шаруашалық субъектілерінің дамуын ынталандырады. Сонымен
қатар салық жеңілдіктерін, төмен пайызды салық ставкаларын енгізеді.
Салықтың ынталандырмайтын қызметі оларды басу мақсатында әрекеттің
қандайда бір түріне арнайы салықты енгізу жолымен жүзеге асырылады.
Салықтың тұрақтандырушы қызметі экономикалық өсу, техникалық жаңарту,
халық санының өсуі үшін әр түрлі шаралар жасайды.
Салықтың шектеу қызметі. Мемлекетке кейде бірсыпыра өндіріс түрлерін
дамыту тиімсіз болады. Салық саясаты арқылы мемлекет өндіріс түрлерінің
дамуын шектейді немесе тоқтатады. Қазақстан Республикасында бұл қызмет 10-
20-30 пайыздық салық ставкаларымен қатар және нөл пайыздақ салық ставкалары
арқылы жүзеге асырылуда.
1.4 Қазақстан Республикасының салық жүйесі
Салық ұғымы мен салық жүйесі тығыз байланысты. Мемлекеттен алынатын
салық түрлерінің оны құру мен алудың нысандары мен әдістері, салық службасы
органдарының жиынтығы, әдетте мемлекеттің салық жүйесін құрайды.
Қазақстан Республикасында тұңғыш рет салық жүйесі 1991 жылы 25
желтоқсанда енгізілді. Ол Қазақстан Ресубликасының салық жүйесі туралы
заңға сәйкес негізделді. Бұл заң салық жүйесін құрудың қағидаларын,
салықтар мен алымдардың түрлерін, олардың бюджетке түсетін тәртібін
белгілеген алғашқы құжат. Қазақстанда 1992 жылдың 1 қаңтарынан бастап 13
жалпы мемлекеттік салық, 18 жергілікті салықтар мен алымдар белгіленді.
Нарықтық экономика мен мемлекеттің салық саясатының негізгі мақсаты –
бюджеттің кіріс бөлігін қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету болып табылады.
Салық саясатының басты мақсаты – салық жүйесін құру және оның тиімді
қызмет етуіне мүмкіндік беретін салық механизмін іске асыру.
Мемлекеттің салық қызметі келесі бағыттардан тұрады:
• мемлекеттің салық жүйесінің қалыптасуы;
• салық салу саласында мемлекет органдарының міндетін анықтау;
• арнайы салық органдарының жүйесін қалыптастыру;
• салық заңын ұйымдастыру және оның сақталуына бақылауды жүзеге асыру.
Салық жүйесі де өз алдында салы балып қалыптасуы үшін біршама
қиындақтарды бастан кешіре отырып, көптеген өзгерістер мен толықтырулар
жасалынып, қазіргі кезде тұрақты жүйеге түсті.
Қазақстан Республикасының салық жүйесі реформалаудың үш кезеңінен
өтті:
Бірінші кезең. 1991 жылғы 9 шілдедегі Қазақ КСР Президентінің ҚазКСР
мемлекеттік салық қызметін құру туралы Жарлығымен ҚазКСР-нің басты
мемлекеттік салық инспекциясы құрылды. 16 жалпы мемлекеттік және 27
жергілікті салық түрін қарастыратын салық жөніндегі заң актілер пакеті
қабылданда.
Екінші кезең. Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында
салық реформасының ұзақ мерзімді тұжырымдамасын қабылдады, онда еліміздің
салық жүйесі сен салық заңнамасын бірте-бірте халықаралық стандарт салық
салу принциптеріне сәйкестендіру көзделген еді. Осыған орай 1995 жылы 24
сәуірде Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы шықты. Бұл өз қаржы жүйемізді
құруға ықпал етті. Ең бастысы, салық төлеу жүйесі ықшамдалып, салық саны 45-
тен 11-ге дейін қысқартылды. Оның ішінде 5 мемлекеттік және 6 жергілікті
салықтар кіреді.
Үшінші кезең. 2001 жылы 12 маусымда Қазақстан Республикасының жаңа
Салық кодексі қабылданып, 2002 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа
енгізілді.
Салық кодексі салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдерді белгілеу, енгізу және есептеу мен төлеу тәртібі жөніндегі билік
қатынастарын, сондай-ақ мемлекет пен салық төлеуші арасындағы салық
міндеттемелерін орындауға байланысты қатынастарды реттейді.
Қазақстан Республикасының салық заңдары Салық кодексінін, сондай-ақ
қабылдануы Салық кодексінде көзделген нормативтік актілерден тұрады.
Қазақстан Республикасының салық кодексіне сәйкес салықтың 9 түрі бар.
2005 жылғы акциз салығына қосымша ретінде экспортталатын шикі мұнайға, газ
конденсатына рента салығы қосылды.
Салықтың түрлері:
1. Корпорациялық табыс салығы
2. Жеке табыс салығы
3. Қосылған құн салығы (ҚҚС)
4. Акциздер
5. Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнайы төлемдері
6. Әлеуметтік салық
7. Жер салығы
8. Көлік салығы
9. Мүлік салығы
ІІ. МҮЛІК САЛЫҒЫНЫҢ ҰҒЫМЫ МЕН МАЗМҰНЫ
2.1 Мүлік салығының міндеттері, қызметі мен мақсаты
Мүлік салығы – Қазақстан Республикасының аумағында меншік, шаруашылық
жүргізу немесе оралымды басқару құқығында салық салу объектісі бар заңды
тұлғалар, жеке кәсіпкерлер және жеке тұлғалар төлейтін салық түрі.
Мүлікке салынытын салықтың мақсаты меншікті тиімді пайдалануға
ынталандыру. Өйткені салықтың мөлшері меншіктің көлеміне қарай белгіленеді.
Бірақ мүліктің көлемінің ірі болуы табыстың көбеюіне кепілдік бермейді:
егер салық салынбаса, онда ірі меншік иелерінің артықшылықтары молаяды,
мүлікті дұрыс пайдалануға ұмтылмайды.
Салық салу объектісіне және төлеуші мен мемлекеттің өзара
қатынастарына қарай мүлікке салынатын салық тікелей салыққа жатады. Салық
салу объектілерін бағалау дәрежесіне қарай – нақты салыққа жатады. Нақты
салықтар мүліктің сыртқы белгілеріне қарай нақтылы табыстың түсуі
есептелместен салынады. Пайдалану белгілеріне қарай мүлікке салынатын салық
жалпы салыққа жатады. Салықты алатын және оған билік жасайтын органдарға
қарай – жергілікті салыққа жатады.
Мүлік салығы жылжитын және жылжымайтын болып бөлінеді (1-
сурет).
Мүлік салығын төлеушілер:
1) Қазақстан Республикасының аумағында меншік, шаруашылық жүргізуші
немесе оралымды басқару құқығында салық салу объектісі бар заңды тұлғалар;
2) Қазақстан Республикасының аумағында меншік құқығында салық салу
объектісі бар жеке кәсіпкерлер;
3) заңды тұлғаның шешімі бойынша оның құрылымдық бөлімшелері;
4) Қазақстан Республикасының резиденті емес заңды тұлғалар Қазақстан
Республикасының аумағында орналасқан салық салу объектілері бойынша салық
төлеушілер болып табылады.
Мүлік салығын төлеушілер болып табылмайтындар:
1) Қазақстан Республикасының Үкіметті белгілейтін қажеттілік
нормативтері шегінде салық салу объектілері бойынша бірыңғай жер салығын
төлеушілер.
Салық салу объектілері бойынша бірыңғай жер салығын белгіленген
қажеттілік нормативтерінен артық төлеушілер мүлікке салынатын салықты осы
бөлімде белгіленген тәртіппен төлейді;
2) мемлекеттік мекемелер;
3) уәкілетті органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу
мекемелерінің мемлекеттік кәсіпорындары;
4) діни бірлестіктер.
1-сурет. Мүліктің жіктелуі.
2.2 Мүлік салығын төлеудің тәртібі мен мерзімі
Салық төлеушілер салықты есептеуді салық базасына тиісті салық
ставкаларын қолдану арқылы дербес жүргізді.
Ортақ үлестік меншіктегі салық салу объектілері бойынша мүлік салығы
әрбір салық төлеушінің мүлік құнындағы оның үлесіне барабар есептеледі.
Салық төлеушілер салық кезеңі ішінде мүлік салығы бойынша ағымдағы
төлемдерді төлеуге міндетті, олар салық кезеңінің басындағы бухгалтерлік
есеп деректері бойынша белгіленген салық салу объектілерінің қалдық құнына
тиісті салық ставкасын қолдану арқылы анықталады.
Бюджетке салық төлеу салық салу объектілерінің орналасқан жері
бойынша жүргізіледі.
Салықтың ағымдағы төлемдерінің сомаларын салық төлеуші салық
кезеңіндегі мынадай мерзімнен кешіктірмей тең үлестермен енгізеді:
• 20 ақпанда;
• 20 мамырда ;
• 20 тамызда ;
• 20 қарашада;
Салық төлеушінің құрылу күнінен (салық салу объектілерін пайдалануға
немесе жалға беру күнінен) кейінгі кезекті мерзім уәкілетті органның
қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу мекемелерінің мемлекеттік
кәсіпорындары жаңадан құрылған салық төлеушілер мен заңды тұлғалар бойынша
ағымдағы төлемдерді төлеудің бірінші мерзімі болып табылады.
Ағымдағы төлемдерді төлеудің соңғы мерзімінен кейін құрылған салық
төлеушілер уәкілетті органның қылмыстық жазаларды атқару саласындағы түзеу
мекемелерінің мемлекеттік кәсіпорындары ағымдағы төлемдерді төлеудің соңғы
мерзімінен кейін салық салу объектілерін пайдалануға немесе жалға берген
кезінде салық сомасын ағымдағы салық кезеңі үшін декларацияны табыс ету
мерзімі басталғаннан кейін он күннен кешіктірмей төлейді.
Салық кезеңі ішінде сатып алынған салық салу объектілері бойынша мүлік
салығының ағымдағы төлемдері салық салу объектісін сатып алу кезіндегі
салық ставкасын қолдану арқылы анықталады. Азайтылуға тиіс салық сомасы
салық төлеудің қалған мерзімдеріне тең үлестермен бөлінеді.
Салық кезеңінің ішінде мүлікке салынатын салықты есептеу мен төлеу
жөніндегі міндеттемелер өзгерген кезде мүлік салығының ағымдағы төлемдері
мүлік салығы төленетін алдағы мерзімдер бойынша тең үлестермен салық
міндеттемелерінің өзгерген сомасына түзетіледі.
Салық төлеуші салық кезеңі ішінде декларацияны табыс ету мерзімі
басталғаннан кейін он ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz