Адам және азаматтардың конституциялық міндеттері
Кіріспе
1. Азаматтардың басты міндеттері туралы
2. Адамның конституциялық.құқықтық мәртебесінің түсінігі.
3. ҚР Конституциялық құқықтары мен бостандықтары, міндеттерінің жүйесі.
4. Конституциялық құқықтар мен бостандықтардың кепілдіктерін жүзеге асыру.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Азаматтардың басты міндеттері туралы
2. Адамның конституциялық.құқықтық мәртебесінің түсінігі.
3. ҚР Конституциялық құқықтары мен бостандықтары, міндеттерінің жүйесі.
4. Конституциялық құқықтар мен бостандықтардың кепілдіктерін жүзеге асыру.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Адам мен азамат құқықтары мен бостандықтары концепциясының түрлері. Адам мен азаматтың құқықтық жағдайының конституциялық негіздері ҚР ұлттық құқық жүйесінің алдынғы саласының басты институты: түсінігі, құрылымы, қағидалары.
Гуманитарлық құқық: түсінігі, он негізінің ҚР құрылуы. Саяси режим және адам құқығы. Теңқұқықтылық қағидасының мазмұны. Саяси мойындай, конституциялық бекіту және құқықтық кепілдіктер. Теңқұқықтылық түрлері. Дискриминацияға конституциялық тыйым салу.
ҚР азаматы мен адамның құқықтары мен бостандықтары көлімінің ара қатынасы.
1995 ж. Конституция бойынша адам мен азамтаттардың құқықтары мен бостандықтарын классификациялаудың критерії. Жеке құқықтар мен бостандықтар: құқықтық мінездеме.
Саяси құқықтар мен бостандықта: құқықтық мінездеме; Экономикалық құқықтар: құқықтық мінездеме; Рухани – мәдениеттік құқықтар мен бостандықтар: құқықтық мінездеме.
Адам мен азаматтың негізгі конституциялық міндеттері: құқықтық мінездеме.
Адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарының конституциялық кепілдіктері: түсінік және құқықтық бекітілуі. Негізгі құқықтар мен бостандықтарды қорғау, және он нысандары.
Құқықтық кепілдіктер: адам мен азаматтың, тұрғылын үйіне, жеке өміріне қолсұгылмаушылығы, конституциялық – құқықтық сипаттама, экономикалық кепілдіктердің мазмұны мен мәні. Адам мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын бұзғаны үшін мемлекеттің он органдарының және лауазымды тұлғалардың жауапкершілігі.
Гуманитарлық құқық: түсінігі, он негізінің ҚР құрылуы. Саяси режим және адам құқығы. Теңқұқықтылық қағидасының мазмұны. Саяси мойындай, конституциялық бекіту және құқықтық кепілдіктер. Теңқұқықтылық түрлері. Дискриминацияға конституциялық тыйым салу.
ҚР азаматы мен адамның құқықтары мен бостандықтары көлімінің ара қатынасы.
1995 ж. Конституция бойынша адам мен азамтаттардың құқықтары мен бостандықтарын классификациялаудың критерії. Жеке құқықтар мен бостандықтар: құқықтық мінездеме.
Саяси құқықтар мен бостандықта: құқықтық мінездеме; Экономикалық құқықтар: құқықтық мінездеме; Рухани – мәдениеттік құқықтар мен бостандықтар: құқықтық мінездеме.
Адам мен азаматтың негізгі конституциялық міндеттері: құқықтық мінездеме.
Адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарының конституциялық кепілдіктері: түсінік және құқықтық бекітілуі. Негізгі құқықтар мен бостандықтарды қорғау, және он нысандары.
Құқықтық кепілдіктер: адам мен азаматтың, тұрғылын үйіне, жеке өміріне қолсұгылмаушылығы, конституциялық – құқықтық сипаттама, экономикалық кепілдіктердің мазмұны мен мәні. Адам мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын бұзғаны үшін мемлекеттің он органдарының және лауазымды тұлғалардың жауапкершілігі.
2. 1998 жылы 7 қазанда « Конституцияға енгізілген толықтырулар мен өзгертулер»;
3. Н. Ә. Назарбаев Қазақстан-2030. Президенттің Қазақстан халқына жолдауы Егемен Қазақстан, 11.10.1997ж.
4. ҚР Президентінің Қазақстан халқына жолдауы, 1 науырыз 2006 ж. // Егемен Қазақстан, 2 науырыз.
5. Сапаргалиев Г.С. Конституционное право РК. А., 1998г.
6.Сапарғалиев Ғ.С. ҚР Конституциялық құқығы. А., 2004 ж.
7. Козлова Е.И., Кутафин О.Е. Конституционное право РФ. М., 1996г
13.Коваленко А.И. Конституционное право РФ. М., 1995г.
14. Амандыкова С.К. Конституционное право РК. Караганда, 1998г.
15. Амандықова С.К. ҚР Конституциялық құқығы. Астана, 2001ж.
16.Сапаргалиев Г.С. Конституционное право РК. А., 1998г.
17.Сапарғалиев Ғ.С. ҚР Конституциялық құқығы. А., 2004 ж.
18.Козлова Е.И., Кутафин О.Е. Конституционное право РФ. М., 1996г
19.Коваленко А.И. Конституционное право РФ. М., 1995г.
20. Амандыкова С.К. Конституционное право РК. Караганда, 1998г.
21. Амандықова С.К. ҚР Конституциялық құқығы. Астана, 2001 ж.
3. Н. Ә. Назарбаев Қазақстан-2030. Президенттің Қазақстан халқына жолдауы Егемен Қазақстан, 11.10.1997ж.
4. ҚР Президентінің Қазақстан халқына жолдауы, 1 науырыз 2006 ж. // Егемен Қазақстан, 2 науырыз.
5. Сапаргалиев Г.С. Конституционное право РК. А., 1998г.
6.Сапарғалиев Ғ.С. ҚР Конституциялық құқығы. А., 2004 ж.
7. Козлова Е.И., Кутафин О.Е. Конституционное право РФ. М., 1996г
13.Коваленко А.И. Конституционное право РФ. М., 1995г.
14. Амандыкова С.К. Конституционное право РК. Караганда, 1998г.
15. Амандықова С.К. ҚР Конституциялық құқығы. Астана, 2001ж.
16.Сапаргалиев Г.С. Конституционное право РК. А., 1998г.
17.Сапарғалиев Ғ.С. ҚР Конституциялық құқығы. А., 2004 ж.
18.Козлова Е.И., Кутафин О.Е. Конституционное право РФ. М., 1996г
19.Коваленко А.И. Конституционное право РФ. М., 1995г.
20. Амандыкова С.К. Конституционное право РК. Караганда, 1998г.
21. Амандықова С.К. ҚР Конституциялық құқығы. Астана, 2001 ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Заңтану пәндер кафедрасы
Конституциялық құқық пәні бойынша
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
ТАҚЫРЫБЫ: Адам және азаматтардың конституциялық міндеттері
Орындаған:
Тексерген:
АЛМАТЫ - 2010
Жоспар:
Кіріспе
1. Азаматтардың басты міндеттері туралы
2. Адамның конституциялық-құқықтық мәртебесінің түсінігі.
3. ҚР Конституциялық құқықтары мен бостандықтары, міндеттерінің жүйесі.
4. Конституциялық құқықтар мен бостандықтардың кепілдіктерін жүзеге асыру.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Адам мен азамат құқықтары мен бостандықтары концепциясының
түрлері. Адам мен азаматтың құқықтық жағдайының конституциялық
негіздері ҚР ұлттық құқық жүйесінің алдынғы саласының басты институты:
түсінігі, құрылымы, қағидалары.
Гуманитарлық құқық: түсінігі, он негізінің ҚР құрылуы. Саяси
режим және адам құқығы. Теңқұқықтылық қағидасының мазмұны. Саяси
мойындай, конституциялық бекіту және құқықтық кепілдіктер.
Теңқұқықтылық түрлері. Дискриминацияға конституциялық тыйым салу.
ҚР азаматы мен адамның құқықтары мен бостандықтары көлімінің ара
қатынасы.
1995 ж. Конституция бойынша адам мен азамтаттардың құқықтары мен
бостандықтарын классификациялаудың критерії. Жеке құқықтар мен
бостандықтар: құқықтық мінездеме.
Саяси құқықтар мен бостандықта: құқықтық мінездеме; Экономикалық
құқықтар: құқықтық мінездеме; Рухани – мәдениеттік құқықтар мен
бостандықтар: құқықтық мінездеме.
Адам мен азаматтың негізгі конституциялық міндеттері: құқықтық
мінездеме.
Адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарының конституциялық
кепілдіктері: түсінік және құқықтық бекітілуі. Негізгі құқықтар мен
бостандықтарды қорғау, және он нысандары.
Құқықтық кепілдіктер: адам мен азаматтың, тұрғылын үйіне, жеке
өміріне қолсұгылмаушылығы, конституциялық – құқықтық сипаттама,
экономикалық кепілдіктердің мазмұны мен мәні. Адам мен азаматтардың
құқықтары мен бостандықтарын бұзғаны үшін мемлекеттің он органдарының
және лауазымды тұлғалардың жауапкершілігі.
Сұрақ 1. Азаматтардың басты міндеттері туралы
Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының дербес мәні
болғанымен (оны азаматтар өз қалауларымен пайдаланулары мүмкін), оларды
азаматтардың міндетгерінен бөлек қарастыруға болмайды. Әр адамның басқа
адамдардың алдында, қоғамның алдында, мемлекеттің алдында белгілі бір
міндеттері бар. Қоғамда өмір сүріп тұрып, одан мүлдем тәуелсіз болуға
болмайды. Робинзон аралда жалғыз тұрған кезде, онда ешқандай
міндеттілік болған жоқ. Пятница пайда болып еді, өзара міндетгілік: бір-
біріне көмектесу, бірін-бірі қолдау міндеті туды. Әр адамның өмір
сүруге, өзінің денсаулығын сақтауға, өз еңбегінің жемісін көруге табиғи
құқығы бар. Нақ осылай өмір сүруге, денсаулығын, меншігін және
басқаларын сақтауға құқылы басқа адамдар да бұл құқықты құрметтеуі
керек. Адамдардың табиғи міндеті осылайша табиғи түрде пайда болады.
Адамдар да олардың өмір сүруінің нысаны болып табылатын және ол туралы
қамқорлық жасауы тиіс қоғамының алдында, мемлекетінің алдында міндетті.
Бұл міндеттердің маңыздылығы сондай, ол заңмен бекітіледі. Демек,
міндеттемелерді орындамаудың оны бұзғандар үшін елеулі зардаптары
болады.
Азаматтарға көптеген құқықтык міндеттер жүктеледі. Оларды
Конституцияда көзделген міндеттерге және конституциялық зандарда
көзделген міндеттерге бөлуге болады. Конституциялық міндеттер басты
міндеттер болып табылады. Оған мыналар жатады:
А. Конституция мен заңдарды сақтау. Конституция - қазақстан
мемлекетінің негізгі заңы, ол халықтың еркін білдіреді, мемлекетгің
қүкыктық негізін, азаматтардың күкықгық жағдайын белгілейді.
Конституция халықтың мемлекетті билеу тәсілдерін белгілейді.
Конституция - мемлекеттің егемендігі мен тәуелсіздігін бекітетін ең
маңызды мемлекеттік акт. Басқаша айтқанда, Конституция - қазақстан
мемлекетінің басқа елдердің мемлекеттерімен өзара байланысының негізгі
қырларын белгілейтін акт. Міне, осылардан келіп, ешкімді алаламай,
лауазымды адамдардың Конституцияны сақтау міндеті туады. Егер олай
болмаса конституциялық нормаларды бұза отырып, азаматтар, мұны қалай
ма, қалам ай ма, мемлекеттің егемендігі мен тәуелсіздігіне, мемлекеттік
органдардың қалыпты жұмыс істеуіне, оның іште де, халықаралық
қатынастарда да беделі түсуіне әрекет қылған болып шығады. Сондықтан
қоғамда қандай орын алса да, қандай лауазымды қызметті атқарса да
қазақстан Республикасының Конституциясын құрметтеу және оны мүлтіксіз
сақтау әр азаматтың қасиетті міндеті болып табылады.
Республиканың зандарын сақтау азаматтардың конституциялық міндеті
болып табылады. Сақтау дегеніміз бір жағынан, заң талаптарын бұзбау,
мысалы, әкімшілік, тәртіптік теріс қылықтар жасамау; екінші жағынан,
жүктелген міндетті орындау. Әрине, заңдарды сақтау талабы азаматтардың
заңдарды білетіндігін (немесе білуге тиістігін) білдіреді. Алайда, іс
жүзінде зандарды азаматтардың бәрі бірдей біле бермейді. Сондықтан
Конституция барлық зандарды, басқа да нормативтік актілерді жариялауды
міндеттейді. Жарияланбаған зандар қолданылмайтын зандар деп есептеледі.
Азаматтар өзіне, жұмысына қатысты зандарды білуі, сақтауы тиіс.
Азаматтардың зандарды сақтамауы басқа адамдарға, қоғамға және
мемлекетке зиян келтіреді. Оның үстіне заңды бұзу - құқық бұзушының
өзінің өміріне, бостандығына, игілігіне нақты қауіп төндіреді. Демек,
занды бұзуда н ешкім де ұтпайды. Айналып келгенде бәрі де зардап
шегеді.
Ә. Азаматтардың тағы бір конституциялық міңдеті - басқа
адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, ар-намысы мен қадірқасиетін
қүрметтеу. Азаматтарға осындай міндет жүктей отырып, Конституция ең
жоғары қүндылық ретінде азаматтардың құқықтарына, бостандықтарына, ар-
намысына, қадір-қасиетіне айрықша мән береді. Шынында да, өмі рден,
денсаулықтан, жеке бастың бостандығынан, адами қадір-қасиеттен құнды не
бар?! Тіпті, ең қолы қанды, аса қауіпті қылмыскердің өзі өзінің өмірін,
бостандығын сауғалап, жазадан күтылып кетуге тырысады. Басқа адамдардың
күкығын, бостандығын, ар-намысы мен қадірқасиетін құрметтеу үшін
мейлінше адал, тәрбиелі, мәдениетті, әр адамның заңмен қорғалатынын
терең түсіне білу керек. Әрине, адамның ізгі қасиеттері, негізінен,
отбасылық, қоғамдық қатынаста қалыптасады. Белгілі бір дәрежеде адамға
биологиялық фактор да ықпал етеді. Бірақ, адамды қалыптастыратын ең
маңызды фактор - оның санасы, орта. Алайда, заң үшін адамның қандай
ортада тәрбиеленгенінің ерекше мәні жоқ. Заң барлық адамның теңдігі
және қылмысына орай әр адамның бірдей жауап беру принципіне сүйенеді.
Б. Салықтар және алымдар төлеу міндеті. Мемлекеттің, барлық
адамдардың, мемлекет қаржыландыратын ұйымдар мен мекемелердің өмір
сүруінін маңызды құралы салықтар мен алымдар болып табылады. Рыноктік
қатынастарға көшу, жеке кәсіпкерлікті дамыту жағдайында салықтар мен
алымдардың ең негізгі бөлігі жеке адамдардан, азаматтардан түседі.
Салықтар мен алымдарды дер уақытында саналы түрде төлеу қажеттігін
адамдар көбірек сезінген сайын мемлекеттің де қуаты арта түседі,
адамдардың өмірін жақсартуға, білім, ғылым, денсаулық салаларын
дамытуға, зейнетақы төлеуге қаржы көбірек жұмсалатын болады.
Салықтар мен алымдар республикалық және жергілікті салықтар мен
алымдарға бөлінеді. Республикалық салықтар мен алымдарды қазақстан
Республикасының Парламенті белгілейді және өзгертеді. Салықтар,
алымдар, баж салықтары - салық төлеушілерден міндетті түрде түсетін
ақшалай қаржы. Олардың мөлшері мен төлеу мерзімі заңда айқындалады.
Салықтарды, алымдарды, баждарды занды және жеке тұлғалар төлейді. Жеке
тұлға - ол қазақстан Республикасының азаматы, шетелдік азаматтар және
азаматтығы жоқ адамдар. Жоғарыда көрінгендей, салықтар мен алымдарды
тек республика азаматтары ғана емес, шетел азаматтары және азаматтығы
жоқ адамдар да төлейді. Бұл және дұрыс, сөйтіп, шетелдіктер заңмен
рұқсат етілген қызмет түрлерінің бәрімен айналыса алады. Мемлекет
оларға қолайлы жағдай жасайды, олардың өмірін, денсаулығын, мүлкін
қорғайды, бұған белгілі мөлшерде қаржы жұмсайды. Соған орай шетелдіктер
де мемлекетке материалдық қолдау көрсетуі тиіс, яғни, мемлекет
бюджетіне заңмен белгіленген ақшалай қаражатты енгізуі керек.
Салықты төлемегені үшін кінәлі жауаптылыққа тартылады. В.
Меншікті пайдалану. қазақстан қоғамының экономикалық негізін меншіктің
екі түрі: мемлекеттік және жеке меншік құрайды. Мүліктік меншік - ол
материалдық құндылық және пайдалану үшін, яғни, пайдалы қасиеттерін алу
үшін құрылады.
Меншік иесі өз мүлкін пайдалануға құқылы. Бірақ меншікті
пайдалану қоғам шеңберінде, адамдар арасында жүргізілуі және оларға,
олардың заңды мүдделеріне зиян келтірмеуі тиіс.
Меншік міндет жүктейді, оны пайдалану сонымен қатар қоғам
игілігіне де қызмет етуге тиіс (қр Конституциясы, б-бап).
Мүлікті дұрыс пайдаланудың конституциялық талабы мемлекетпен
бірге азаматқа да қатысты. Азаматтардың өз мүліктерін тек өзі үшін ғана
емес, қоғам игілігі үшінде пайдалануға міңдетті екенін ерекше атап
айтқан жөн. Енді мүлік дегеніміз тек жеке қажеттілікті қанағаттандыруға
ғана қызмет етпейді. Рынок жағдайында зауыттар, фабрикалар және басқа
кәсіпорындар мен техникалық құралдар да азаматтардың меншігіне өтеді.
Осы мүлік иелері оны коршаған ортаға, азаматтардың денсаулығына, басқа
да занды мүдделеріне зиянын тигізбейтіндей етіп пайдалануы қажет. Бұл
міндет орындалмаған жағдайда кінәлі адам мүліктік, ал кейде қылмыстық
жауаптылыққа тартылады. Сондай-ақ, олар өндіріс құралдарын алуға,
кәсіпорындар құруға құқылы болғандықтан мұндай міндет шетелдік
азаматтарға да жүктеледі.
Г. қазақстан Республикасын қорғау - Республика азаматының
конституциялық қасиетті борышы. Барлық азаматтар өздерінің әскери
борышын өтеуге міндетті. Әскери қызмет Республика азаматтарының қарулы
Күштер қатарында өздерінің әскери борышын өтеуіне қатысты мемлекеттік
қызметтің ерекше нысаны.
Әскери кызметтің түрлері мынадай:
сарбаздардың, матростардың, сержанттардың және старшиналардың
қысқа мерзімдік әскери қызметі;
сарбаз, матрос, сержант және старшина қызметінде келісімшарт
бойынша орындалатын әскери қызмет;
әйелдердің бөлімдерде келісім-шарт бойынша орындайтын
әскери қызметі;
әскери оқу орындары курсанттарының әскери қызметі; прапорщиктер
мен мичмандардың әскери қызметі; офицер құрамының әскери қызметі.
Әскери міндетін өтеуден мынадай:
1б жасқа дейінгі және 50 жастан асқан ер адамдар;
18 жасқа дейінгі және 40 жастан асқан әйелдер босатылады, Әскери
міндетін өтеу - әр азаматтың Отан алдындағы қасиетті борышы.
Сұрақ 2. Адамның конституциялық-құқықтық мәртебесінің түсінігі.
ҚР заңдары азаматтықты азаматтардың жиынтығы арқылы емес, әр жеке
адам бойынша белгілейді.
ҚР азаматтығына адамның мемлекетпен арасындағы өзара құқықтар мен
бостандықтар жиынтығын білдіретін тұрақты саяси- құқықтық байланыс
ұғылынады.
Азаматтық ұғымы заң бойынша үш элементтент ұрады: 1) адамның
мемлекетпен байланысы уақытша емес, тұрақты болуы тиіс. Адам өз қалауы
бойынша азаматтықты бір есе қабылдап, біресі одан бас тарта алмайды; 2)
адамның мемлекетпен байланысы саяси-құқықтық сипатта болады. Мемлекет
ҚР азаматы болып табылмайтын кез келген адаммен құқықтық байланысқа
түсе алады. 3) мемлекет пен азаматтың арасында өз ара құқық пен
міндеттемелер белгіленеді.
ҚР өзінің органдары мен лауазымды адамдары атынан өз азаматтары
алдында жауапты, ал ҚР азаматтары өзінің республикасы алдында жауапты.
Ол ҚР Конституциясын және заңдарын сақтауға, он мүдделерін, аумақтық
тұтастығын қорғауға, әдет-ғұрып, дәстүрлерді, мемлекеттік тілді және он
аумағында тұратын басқа да ұлт өкілдерінің тілдерін құрметтеуге, ҚР
қуатының, егемендігі және тәуйелсіздігінің нығайтылуына үлес қосуға
міндетті.
ҚР азаматтығының негізгі мәселелері Конституциямен және
Республиканың азаматтық туралы негізгі қағидалар: баррлық азаматтардың
теңдігі туралы, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының кепілдігі
туралы, құқықтар мен бостандықтардың шектелуіне жол берілмейтіндігі
туралы, азаматтықтан айыруға, республіка шегінен қуғындауға және
басқаларына жол берілмейтіндігі туралы қағидалар енгізілген. ҚР
азаматтығы туралы Заң: қандай адамдардың ҚР азаматы болып табылатының,
олардың құқықтық жағдайларын, азаматтықты және то? тату тәртібін, ата-
аналардың азаматтығы өзгерген және бала асырап алған кездегі олардың
балаларының азаматтығын, азаматтық мәселелері бойынша мемлекеттік
органдардың өкілеттігін, азаматтық мәселелері бойынша мемлекеттік
арыздар мен ұсыныстарды қарау, шешімдерді орындау тәртібін, сон дай-ақ
азаматтық мәселелері жөніндегі шешімдерге шағымдану тәртібін
белгілейді. ҚР азаматтары азаматтықты Алу негіздеріне, шығу тегіне,
әлеуметтік және мүліктік жағдайларына, нәсілді және ұлттық сипатына
және басқа мән-жағдаларына қарамастан заң алдында тең .
а) Азаматтық туралы Заң күшіне енген күнге – 1992 ж. 1 наурызына
ҚР тұрақты тұратын;
ә) азаматтық туралы заңға сәйкес ҚР азаматтығын алған адамдар ҚР
азаматы болып табылады.
Қандай да бір болсын шет мемлекетке жататындығына дәлелдемесі бар
адамдар шетел азаматтары болып есептеледі.
Қазақстан Республикасының азаматтығы: 1) тууы бойынша; 2) ҚР
азаматтығына қабылдану нәтижесінде; 3) ҚР халықаралық шарттарында
қарастырылған негіздер бойынша; 4) ҚР азаматтығы туралы Зайда қаралған
өзге де негіздер бойынша алынады.
Бала өмірге келген кезде ата-аналарының екеуі де ҚР азаматтығында
болса, қай жерде туғанына қарамастан бала ҚР азаматы болып табылады.
Егер бала өмірге келген кезде ата-аналарының екеуі де ҚР тыс жерде
тұрақты тұрса баланың азаматтығы ата-аналарының жазбаша нысанда
білдірген келісіміне орай белгіленеді. Егер ата-аналарының бірі бала
өмірге келген кезде ҚР азаматтығында болса, егер бала: 1) Қазақстан
аумағында туған; 2) Қазақстаннан тыс жерде туған, бірақ ата-аналарының
немесе олардың біреуінің осы кезде Қазақстан аумағында тұрақты тұратын
орны болса, бала ҚР азаматы болып табылады. Бала өмірге келген кезде
ата-аналарының біреуі ҚР азаматтығында болса, ал екіншісі азаматтығы
жоқ адам болса, бала қай жерде туғанына қарамастан Қазақстан азаматы
болып табылады.
Азаматтылықтың тоқтатылуы. ҚР азаматтығы Азаматтық туралы Зайда
қарастырылған жағжайжа тоқтатылады.
Оған ҚР азаматтығынан шығу жатады. Азаматтықтан шығуға Азаматтық
туралы Зайда белгіленген тәртіппен берілген өтініш негізінде рұқсат
етіледі. Азаматтықтан шығу жөнінде арыз Ішкі істер министрлігі және
Сыртқы істер министрлігі арқылы Президенттің Атона бері леді. Жасы 14-
ке толмаған бала Қазақстанның азаматтығынан шығуға өтініш берген кезде,
ата-аналарының бірі Қазақстанның азаматтығында қалатын болса, осы ата-
анасының баланың Қазақстан азаматтығынан шығуына өзінің қатынасы
білдірілген арызы берілуі тиіс.
Заңмен белгіленген жағдайларда азаматтықтан шығуға рұқсат
берілмеуі де мүмкін. Егер азамат мемлекет алдындағы міндеттемесін
немесе Қазақстан аумағында орналасқан азаматтардың немесе ұйымдардың,
қоғамдық бірлестіктердің елеулі мүдделерімен байланысты мүліктік
міндеттемелерін орындамаған болса оған ҚР азаматтығынан шығуға рұқсат
етілмейді. Сон дай-ақ ҚР азаматтығынан шығуға, егер шығу туралы өтініш
білдірген адам айыпталушы ретінде қылмыстық жауаптылыққа тартылған
болса немесе сот үкімімен жазасын өтеп жатса; егер адамның азаматтықтан
шығуы ҚР мемлекеттік қауіпсіздік мүддесіне қайшы келсе де рұқсат
етілмейді.
ҚР азаматтығы: 1) ҚР халықаралық шарттарымен қарастырылған
жағдайларды есептелмегенде, адам басқа мемлекеттің қауіпсіздік
қызметіне, полицияға, әділет немесе өзге де мемлекеттік билік және
басқару органдарына қызметке орналасуына байланысты; 2) егер ҚР
азаматтығы көрінеу өтірік мәліметтер немесе жалған құжаттар ұсыну
нәтижесінде алынған болса; 3) ҚР халықаралық шарттарымен қарастырылған
негіздер бойынша тоқтатылады.
Сұрақ 3. ҚР Конституциялық құқықтары мен бостандықтары, міндеттерінің
жүйесі
Жеке адамның ҚР 1995 жылығы Конституциясында орнықтырылған
мәртебесі адамдар мен азаматтардың құқықтары тұжырымдамасына
негізделген және халықаралық-құқықтық құжаттардың негізгі қағидаларынан
туындайды.
Қазіргі заманғы халықаралық құқықта адам құқына қатысты тұиастай
құқықтық актілер кешені қалыптасты. Халықаралық құқық нормалары нақты
мемлекеттегі адам құқын тікілей реттемейді. БҰҰ Жарғысы (1-баптың 3-
тармағы) мемлекеттерді олардың аумағында тұратын барлық адамдардың,
қандай да болсын кемсітуге жол берместен негізгі құқықтары мен
бостандықтарын қамтамасыз етуге міндеттейді. БҰҰ шеңберінде осы мәселе
бойынша: “Адам құқытарының жалпыға бірдей декларациясы” (1948 ж.),
“Адамдардың экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқытары туралы”,
“Адамдардың азаматтық және саяси құқытары туралы” (1966 ж.), “Балалар
құқы декларациясы” (1959 ж.), “Әйелдердің саяси құқы туралы конвенция”
(1954 ж.) және басқа бір қатар құжаттар қабылданды.
Азамат пен адамның құқығының, бостандығының және міндетінің
конституциялық негіздері.
Адамның жеке бостандығы мен қадір-қасиеті туралы.
ҚР Конституциясы, басқа да заңдары азаматтың жеке
бостандығын қамтамасыз етуге айрықша назар аударады.
Ең маңыздысы, адамның табиғи құқығы - өмір сүру құқығы.
Әркімнің өмір сүру құқы бар.
Азаматтардың экономикалық және әлеуметтік құқықтары мен
бостандықтары.
Экономикалық пен бостандық адамға өзінің материалдық өндіріс және
бөлініс саласындағы өз мүмкіндік иерін жүзеге асыру үшін қажет.
Шағын кәсіпкерлік – азаматтардың әр түрлі таурларға (қызмет,
көмек көрсетулерге) қажеттілікті қанағаттандыруға бағытталған қызметі.
Мұндай қызметі азаматтың өзі немесе оның атынан басқа адам атқарады.
Әріне, кәсіпкерлікпен айналысуға шешім қабылдаған адам оның тіпті жеңіл
жұмыс емес екендігін, тәуекелді қажет ететіндігін түсінуі тиіс. Өйткені
адам өз қызметіне, өз мүлкіне өзі жауап береді.
Еңбек ету бостандығы – азаматтардың негізгі құқықтарына жатады.
Бұл құқық еңбекке қабілетті адамның өз еңбегімен өз өмірін асырауға
заңды мүмкіндігі бар екендігін білдіреді.
Азаматтардың демалыс құқығы. ҚР Заңы қызметкерлердің демалыс
құқығын жан-жақты реттейді, оның үстіне демалыс туралы заң мемлекеттік
сияқты ұжымдық және жеке кәсіпорындарды да қамтиды.
Азаматтардың тұрғын үйге құқығы. Гуманды болғысы келетін мемлекет
әр азаматына қолайлы жағдай жасауға, олардың әрқайсысының тұрғын үйі
болуғы ұмтылуы тиіс. Міне осыдан келіп, Қазақстан мемлекеті
азаматтардың тұрғын үйге құқына мынадай кепілдік береді.
Азаматтардың денсаулығын сақтау құқығы. Бұл құқық мемлекеттік
денсаулық мекемелерінде көрсетілген тегін медициналық көмек арқылы
жүзеге асырылады.
ҚР Білім туралы Заңы білім беру саласындағы қоғамдық
қатынастарды реттейді, осы аядағы мемлекеттік саясаттың негізгі
принциптерін белгілейді және Қазақстан Республикасы азаматтарының білім
алуға конституциялық құқығын қамтамасыз етуге бағытталған.
Саяси құқықтар мен бостандықтар туралы
Азаматтық ұғымының өзінде азамат пен мемлекеттің өзара қарым-
қатынасының саяси мәні бар.
Мемлекеттік қызметке кіруге тең құқық ҚР азаматтарының
конституциялық саяси құқықтарының бірі болып табылады.
Азаматтардың басты міндеттері туралы.
Азаматтарға көптеген құқықтық міндеттер жүктеледі. Оларды
Конституцияда көзделген міндеттерге және конституциялық заңдарда
көзделген міндеттерге бөлуге болады. Конституциялық міндеттер басты
міндеттер болып табылады. Олар мыналар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Заңтану пәндер кафедрасы
Конституциялық құқық пәні бойынша
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
ТАҚЫРЫБЫ: Адам және азаматтардың конституциялық міндеттері
Орындаған:
Тексерген:
АЛМАТЫ - 2010
Жоспар:
Кіріспе
1. Азаматтардың басты міндеттері туралы
2. Адамның конституциялық-құқықтық мәртебесінің түсінігі.
3. ҚР Конституциялық құқықтары мен бостандықтары, міндеттерінің жүйесі.
4. Конституциялық құқықтар мен бостандықтардың кепілдіктерін жүзеге асыру.
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Адам мен азамат құқықтары мен бостандықтары концепциясының
түрлері. Адам мен азаматтың құқықтық жағдайының конституциялық
негіздері ҚР ұлттық құқық жүйесінің алдынғы саласының басты институты:
түсінігі, құрылымы, қағидалары.
Гуманитарлық құқық: түсінігі, он негізінің ҚР құрылуы. Саяси
режим және адам құқығы. Теңқұқықтылық қағидасының мазмұны. Саяси
мойындай, конституциялық бекіту және құқықтық кепілдіктер.
Теңқұқықтылық түрлері. Дискриминацияға конституциялық тыйым салу.
ҚР азаматы мен адамның құқықтары мен бостандықтары көлімінің ара
қатынасы.
1995 ж. Конституция бойынша адам мен азамтаттардың құқықтары мен
бостандықтарын классификациялаудың критерії. Жеке құқықтар мен
бостандықтар: құқықтық мінездеме.
Саяси құқықтар мен бостандықта: құқықтық мінездеме; Экономикалық
құқықтар: құқықтық мінездеме; Рухани – мәдениеттік құқықтар мен
бостандықтар: құқықтық мінездеме.
Адам мен азаматтың негізгі конституциялық міндеттері: құқықтық
мінездеме.
Адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарының конституциялық
кепілдіктері: түсінік және құқықтық бекітілуі. Негізгі құқықтар мен
бостандықтарды қорғау, және он нысандары.
Құқықтық кепілдіктер: адам мен азаматтың, тұрғылын үйіне, жеке
өміріне қолсұгылмаушылығы, конституциялық – құқықтық сипаттама,
экономикалық кепілдіктердің мазмұны мен мәні. Адам мен азаматтардың
құқықтары мен бостандықтарын бұзғаны үшін мемлекеттің он органдарының
және лауазымды тұлғалардың жауапкершілігі.
Сұрақ 1. Азаматтардың басты міндеттері туралы
Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының дербес мәні
болғанымен (оны азаматтар өз қалауларымен пайдаланулары мүмкін), оларды
азаматтардың міндетгерінен бөлек қарастыруға болмайды. Әр адамның басқа
адамдардың алдында, қоғамның алдында, мемлекеттің алдында белгілі бір
міндеттері бар. Қоғамда өмір сүріп тұрып, одан мүлдем тәуелсіз болуға
болмайды. Робинзон аралда жалғыз тұрған кезде, онда ешқандай
міндеттілік болған жоқ. Пятница пайда болып еді, өзара міндетгілік: бір-
біріне көмектесу, бірін-бірі қолдау міндеті туды. Әр адамның өмір
сүруге, өзінің денсаулығын сақтауға, өз еңбегінің жемісін көруге табиғи
құқығы бар. Нақ осылай өмір сүруге, денсаулығын, меншігін және
басқаларын сақтауға құқылы басқа адамдар да бұл құқықты құрметтеуі
керек. Адамдардың табиғи міндеті осылайша табиғи түрде пайда болады.
Адамдар да олардың өмір сүруінің нысаны болып табылатын және ол туралы
қамқорлық жасауы тиіс қоғамының алдында, мемлекетінің алдында міндетті.
Бұл міндеттердің маңыздылығы сондай, ол заңмен бекітіледі. Демек,
міндеттемелерді орындамаудың оны бұзғандар үшін елеулі зардаптары
болады.
Азаматтарға көптеген құқықтык міндеттер жүктеледі. Оларды
Конституцияда көзделген міндеттерге және конституциялық зандарда
көзделген міндеттерге бөлуге болады. Конституциялық міндеттер басты
міндеттер болып табылады. Оған мыналар жатады:
А. Конституция мен заңдарды сақтау. Конституция - қазақстан
мемлекетінің негізгі заңы, ол халықтың еркін білдіреді, мемлекетгің
қүкыктық негізін, азаматтардың күкықгық жағдайын белгілейді.
Конституция халықтың мемлекетті билеу тәсілдерін белгілейді.
Конституция - мемлекеттің егемендігі мен тәуелсіздігін бекітетін ең
маңызды мемлекеттік акт. Басқаша айтқанда, Конституция - қазақстан
мемлекетінің басқа елдердің мемлекеттерімен өзара байланысының негізгі
қырларын белгілейтін акт. Міне, осылардан келіп, ешкімді алаламай,
лауазымды адамдардың Конституцияны сақтау міндеті туады. Егер олай
болмаса конституциялық нормаларды бұза отырып, азаматтар, мұны қалай
ма, қалам ай ма, мемлекеттің егемендігі мен тәуелсіздігіне, мемлекеттік
органдардың қалыпты жұмыс істеуіне, оның іште де, халықаралық
қатынастарда да беделі түсуіне әрекет қылған болып шығады. Сондықтан
қоғамда қандай орын алса да, қандай лауазымды қызметті атқарса да
қазақстан Республикасының Конституциясын құрметтеу және оны мүлтіксіз
сақтау әр азаматтың қасиетті міндеті болып табылады.
Республиканың зандарын сақтау азаматтардың конституциялық міндеті
болып табылады. Сақтау дегеніміз бір жағынан, заң талаптарын бұзбау,
мысалы, әкімшілік, тәртіптік теріс қылықтар жасамау; екінші жағынан,
жүктелген міндетті орындау. Әрине, заңдарды сақтау талабы азаматтардың
заңдарды білетіндігін (немесе білуге тиістігін) білдіреді. Алайда, іс
жүзінде зандарды азаматтардың бәрі бірдей біле бермейді. Сондықтан
Конституция барлық зандарды, басқа да нормативтік актілерді жариялауды
міндеттейді. Жарияланбаған зандар қолданылмайтын зандар деп есептеледі.
Азаматтар өзіне, жұмысына қатысты зандарды білуі, сақтауы тиіс.
Азаматтардың зандарды сақтамауы басқа адамдарға, қоғамға және
мемлекетке зиян келтіреді. Оның үстіне заңды бұзу - құқық бұзушының
өзінің өміріне, бостандығына, игілігіне нақты қауіп төндіреді. Демек,
занды бұзуда н ешкім де ұтпайды. Айналып келгенде бәрі де зардап
шегеді.
Ә. Азаматтардың тағы бір конституциялық міңдеті - басқа
адамдардың құқықтарын, бостандықтарын, ар-намысы мен қадірқасиетін
қүрметтеу. Азаматтарға осындай міндет жүктей отырып, Конституция ең
жоғары қүндылық ретінде азаматтардың құқықтарына, бостандықтарына, ар-
намысына, қадір-қасиетіне айрықша мән береді. Шынында да, өмі рден,
денсаулықтан, жеке бастың бостандығынан, адами қадір-қасиеттен құнды не
бар?! Тіпті, ең қолы қанды, аса қауіпті қылмыскердің өзі өзінің өмірін,
бостандығын сауғалап, жазадан күтылып кетуге тырысады. Басқа адамдардың
күкығын, бостандығын, ар-намысы мен қадірқасиетін құрметтеу үшін
мейлінше адал, тәрбиелі, мәдениетті, әр адамның заңмен қорғалатынын
терең түсіне білу керек. Әрине, адамның ізгі қасиеттері, негізінен,
отбасылық, қоғамдық қатынаста қалыптасады. Белгілі бір дәрежеде адамға
биологиялық фактор да ықпал етеді. Бірақ, адамды қалыптастыратын ең
маңызды фактор - оның санасы, орта. Алайда, заң үшін адамның қандай
ортада тәрбиеленгенінің ерекше мәні жоқ. Заң барлық адамның теңдігі
және қылмысына орай әр адамның бірдей жауап беру принципіне сүйенеді.
Б. Салықтар және алымдар төлеу міндеті. Мемлекеттің, барлық
адамдардың, мемлекет қаржыландыратын ұйымдар мен мекемелердің өмір
сүруінін маңызды құралы салықтар мен алымдар болып табылады. Рыноктік
қатынастарға көшу, жеке кәсіпкерлікті дамыту жағдайында салықтар мен
алымдардың ең негізгі бөлігі жеке адамдардан, азаматтардан түседі.
Салықтар мен алымдарды дер уақытында саналы түрде төлеу қажеттігін
адамдар көбірек сезінген сайын мемлекеттің де қуаты арта түседі,
адамдардың өмірін жақсартуға, білім, ғылым, денсаулық салаларын
дамытуға, зейнетақы төлеуге қаржы көбірек жұмсалатын болады.
Салықтар мен алымдар республикалық және жергілікті салықтар мен
алымдарға бөлінеді. Республикалық салықтар мен алымдарды қазақстан
Республикасының Парламенті белгілейді және өзгертеді. Салықтар,
алымдар, баж салықтары - салық төлеушілерден міндетті түрде түсетін
ақшалай қаржы. Олардың мөлшері мен төлеу мерзімі заңда айқындалады.
Салықтарды, алымдарды, баждарды занды және жеке тұлғалар төлейді. Жеке
тұлға - ол қазақстан Республикасының азаматы, шетелдік азаматтар және
азаматтығы жоқ адамдар. Жоғарыда көрінгендей, салықтар мен алымдарды
тек республика азаматтары ғана емес, шетел азаматтары және азаматтығы
жоқ адамдар да төлейді. Бұл және дұрыс, сөйтіп, шетелдіктер заңмен
рұқсат етілген қызмет түрлерінің бәрімен айналыса алады. Мемлекет
оларға қолайлы жағдай жасайды, олардың өмірін, денсаулығын, мүлкін
қорғайды, бұған белгілі мөлшерде қаржы жұмсайды. Соған орай шетелдіктер
де мемлекетке материалдық қолдау көрсетуі тиіс, яғни, мемлекет
бюджетіне заңмен белгіленген ақшалай қаражатты енгізуі керек.
Салықты төлемегені үшін кінәлі жауаптылыққа тартылады. В.
Меншікті пайдалану. қазақстан қоғамының экономикалық негізін меншіктің
екі түрі: мемлекеттік және жеке меншік құрайды. Мүліктік меншік - ол
материалдық құндылық және пайдалану үшін, яғни, пайдалы қасиеттерін алу
үшін құрылады.
Меншік иесі өз мүлкін пайдалануға құқылы. Бірақ меншікті
пайдалану қоғам шеңберінде, адамдар арасында жүргізілуі және оларға,
олардың заңды мүдделеріне зиян келтірмеуі тиіс.
Меншік міндет жүктейді, оны пайдалану сонымен қатар қоғам
игілігіне де қызмет етуге тиіс (қр Конституциясы, б-бап).
Мүлікті дұрыс пайдаланудың конституциялық талабы мемлекетпен
бірге азаматқа да қатысты. Азаматтардың өз мүліктерін тек өзі үшін ғана
емес, қоғам игілігі үшінде пайдалануға міңдетті екенін ерекше атап
айтқан жөн. Енді мүлік дегеніміз тек жеке қажеттілікті қанағаттандыруға
ғана қызмет етпейді. Рынок жағдайында зауыттар, фабрикалар және басқа
кәсіпорындар мен техникалық құралдар да азаматтардың меншігіне өтеді.
Осы мүлік иелері оны коршаған ортаға, азаматтардың денсаулығына, басқа
да занды мүдделеріне зиянын тигізбейтіндей етіп пайдалануы қажет. Бұл
міндет орындалмаған жағдайда кінәлі адам мүліктік, ал кейде қылмыстық
жауаптылыққа тартылады. Сондай-ақ, олар өндіріс құралдарын алуға,
кәсіпорындар құруға құқылы болғандықтан мұндай міндет шетелдік
азаматтарға да жүктеледі.
Г. қазақстан Республикасын қорғау - Республика азаматының
конституциялық қасиетті борышы. Барлық азаматтар өздерінің әскери
борышын өтеуге міндетті. Әскери қызмет Республика азаматтарының қарулы
Күштер қатарында өздерінің әскери борышын өтеуіне қатысты мемлекеттік
қызметтің ерекше нысаны.
Әскери кызметтің түрлері мынадай:
сарбаздардың, матростардың, сержанттардың және старшиналардың
қысқа мерзімдік әскери қызметі;
сарбаз, матрос, сержант және старшина қызметінде келісімшарт
бойынша орындалатын әскери қызмет;
әйелдердің бөлімдерде келісім-шарт бойынша орындайтын
әскери қызметі;
әскери оқу орындары курсанттарының әскери қызметі; прапорщиктер
мен мичмандардың әскери қызметі; офицер құрамының әскери қызметі.
Әскери міндетін өтеуден мынадай:
1б жасқа дейінгі және 50 жастан асқан ер адамдар;
18 жасқа дейінгі және 40 жастан асқан әйелдер босатылады, Әскери
міндетін өтеу - әр азаматтың Отан алдындағы қасиетті борышы.
Сұрақ 2. Адамның конституциялық-құқықтық мәртебесінің түсінігі.
ҚР заңдары азаматтықты азаматтардың жиынтығы арқылы емес, әр жеке
адам бойынша белгілейді.
ҚР азаматтығына адамның мемлекетпен арасындағы өзара құқықтар мен
бостандықтар жиынтығын білдіретін тұрақты саяси- құқықтық байланыс
ұғылынады.
Азаматтық ұғымы заң бойынша үш элементтент ұрады: 1) адамның
мемлекетпен байланысы уақытша емес, тұрақты болуы тиіс. Адам өз қалауы
бойынша азаматтықты бір есе қабылдап, біресі одан бас тарта алмайды; 2)
адамның мемлекетпен байланысы саяси-құқықтық сипатта болады. Мемлекет
ҚР азаматы болып табылмайтын кез келген адаммен құқықтық байланысқа
түсе алады. 3) мемлекет пен азаматтың арасында өз ара құқық пен
міндеттемелер белгіленеді.
ҚР өзінің органдары мен лауазымды адамдары атынан өз азаматтары
алдында жауапты, ал ҚР азаматтары өзінің республикасы алдында жауапты.
Ол ҚР Конституциясын және заңдарын сақтауға, он мүдделерін, аумақтық
тұтастығын қорғауға, әдет-ғұрып, дәстүрлерді, мемлекеттік тілді және он
аумағында тұратын басқа да ұлт өкілдерінің тілдерін құрметтеуге, ҚР
қуатының, егемендігі және тәуйелсіздігінің нығайтылуына үлес қосуға
міндетті.
ҚР азаматтығының негізгі мәселелері Конституциямен және
Республиканың азаматтық туралы негізгі қағидалар: баррлық азаматтардың
теңдігі туралы, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының кепілдігі
туралы, құқықтар мен бостандықтардың шектелуіне жол берілмейтіндігі
туралы, азаматтықтан айыруға, республіка шегінен қуғындауға және
басқаларына жол берілмейтіндігі туралы қағидалар енгізілген. ҚР
азаматтығы туралы Заң: қандай адамдардың ҚР азаматы болып табылатының,
олардың құқықтық жағдайларын, азаматтықты және то? тату тәртібін, ата-
аналардың азаматтығы өзгерген және бала асырап алған кездегі олардың
балаларының азаматтығын, азаматтық мәселелері бойынша мемлекеттік
органдардың өкілеттігін, азаматтық мәселелері бойынша мемлекеттік
арыздар мен ұсыныстарды қарау, шешімдерді орындау тәртібін, сон дай-ақ
азаматтық мәселелері жөніндегі шешімдерге шағымдану тәртібін
белгілейді. ҚР азаматтары азаматтықты Алу негіздеріне, шығу тегіне,
әлеуметтік және мүліктік жағдайларына, нәсілді және ұлттық сипатына
және басқа мән-жағдаларына қарамастан заң алдында тең .
а) Азаматтық туралы Заң күшіне енген күнге – 1992 ж. 1 наурызына
ҚР тұрақты тұратын;
ә) азаматтық туралы заңға сәйкес ҚР азаматтығын алған адамдар ҚР
азаматы болып табылады.
Қандай да бір болсын шет мемлекетке жататындығына дәлелдемесі бар
адамдар шетел азаматтары болып есептеледі.
Қазақстан Республикасының азаматтығы: 1) тууы бойынша; 2) ҚР
азаматтығына қабылдану нәтижесінде; 3) ҚР халықаралық шарттарында
қарастырылған негіздер бойынша; 4) ҚР азаматтығы туралы Зайда қаралған
өзге де негіздер бойынша алынады.
Бала өмірге келген кезде ата-аналарының екеуі де ҚР азаматтығында
болса, қай жерде туғанына қарамастан бала ҚР азаматы болып табылады.
Егер бала өмірге келген кезде ата-аналарының екеуі де ҚР тыс жерде
тұрақты тұрса баланың азаматтығы ата-аналарының жазбаша нысанда
білдірген келісіміне орай белгіленеді. Егер ата-аналарының бірі бала
өмірге келген кезде ҚР азаматтығында болса, егер бала: 1) Қазақстан
аумағында туған; 2) Қазақстаннан тыс жерде туған, бірақ ата-аналарының
немесе олардың біреуінің осы кезде Қазақстан аумағында тұрақты тұратын
орны болса, бала ҚР азаматы болып табылады. Бала өмірге келген кезде
ата-аналарының біреуі ҚР азаматтығында болса, ал екіншісі азаматтығы
жоқ адам болса, бала қай жерде туғанына қарамастан Қазақстан азаматы
болып табылады.
Азаматтылықтың тоқтатылуы. ҚР азаматтығы Азаматтық туралы Зайда
қарастырылған жағжайжа тоқтатылады.
Оған ҚР азаматтығынан шығу жатады. Азаматтықтан шығуға Азаматтық
туралы Зайда белгіленген тәртіппен берілген өтініш негізінде рұқсат
етіледі. Азаматтықтан шығу жөнінде арыз Ішкі істер министрлігі және
Сыртқы істер министрлігі арқылы Президенттің Атона бері леді. Жасы 14-
ке толмаған бала Қазақстанның азаматтығынан шығуға өтініш берген кезде,
ата-аналарының бірі Қазақстанның азаматтығында қалатын болса, осы ата-
анасының баланың Қазақстан азаматтығынан шығуына өзінің қатынасы
білдірілген арызы берілуі тиіс.
Заңмен белгіленген жағдайларда азаматтықтан шығуға рұқсат
берілмеуі де мүмкін. Егер азамат мемлекет алдындағы міндеттемесін
немесе Қазақстан аумағында орналасқан азаматтардың немесе ұйымдардың,
қоғамдық бірлестіктердің елеулі мүдделерімен байланысты мүліктік
міндеттемелерін орындамаған болса оған ҚР азаматтығынан шығуға рұқсат
етілмейді. Сон дай-ақ ҚР азаматтығынан шығуға, егер шығу туралы өтініш
білдірген адам айыпталушы ретінде қылмыстық жауаптылыққа тартылған
болса немесе сот үкімімен жазасын өтеп жатса; егер адамның азаматтықтан
шығуы ҚР мемлекеттік қауіпсіздік мүддесіне қайшы келсе де рұқсат
етілмейді.
ҚР азаматтығы: 1) ҚР халықаралық шарттарымен қарастырылған
жағдайларды есептелмегенде, адам басқа мемлекеттің қауіпсіздік
қызметіне, полицияға, әділет немесе өзге де мемлекеттік билік және
басқару органдарына қызметке орналасуына байланысты; 2) егер ҚР
азаматтығы көрінеу өтірік мәліметтер немесе жалған құжаттар ұсыну
нәтижесінде алынған болса; 3) ҚР халықаралық шарттарымен қарастырылған
негіздер бойынша тоқтатылады.
Сұрақ 3. ҚР Конституциялық құқықтары мен бостандықтары, міндеттерінің
жүйесі
Жеке адамның ҚР 1995 жылығы Конституциясында орнықтырылған
мәртебесі адамдар мен азаматтардың құқықтары тұжырымдамасына
негізделген және халықаралық-құқықтық құжаттардың негізгі қағидаларынан
туындайды.
Қазіргі заманғы халықаралық құқықта адам құқына қатысты тұиастай
құқықтық актілер кешені қалыптасты. Халықаралық құқық нормалары нақты
мемлекеттегі адам құқын тікілей реттемейді. БҰҰ Жарғысы (1-баптың 3-
тармағы) мемлекеттерді олардың аумағында тұратын барлық адамдардың,
қандай да болсын кемсітуге жол берместен негізгі құқықтары мен
бостандықтарын қамтамасыз етуге міндеттейді. БҰҰ шеңберінде осы мәселе
бойынша: “Адам құқытарының жалпыға бірдей декларациясы” (1948 ж.),
“Адамдардың экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқытары туралы”,
“Адамдардың азаматтық және саяси құқытары туралы” (1966 ж.), “Балалар
құқы декларациясы” (1959 ж.), “Әйелдердің саяси құқы туралы конвенция”
(1954 ж.) және басқа бір қатар құжаттар қабылданды.
Азамат пен адамның құқығының, бостандығының және міндетінің
конституциялық негіздері.
Адамның жеке бостандығы мен қадір-қасиеті туралы.
ҚР Конституциясы, басқа да заңдары азаматтың жеке
бостандығын қамтамасыз етуге айрықша назар аударады.
Ең маңыздысы, адамның табиғи құқығы - өмір сүру құқығы.
Әркімнің өмір сүру құқы бар.
Азаматтардың экономикалық және әлеуметтік құқықтары мен
бостандықтары.
Экономикалық пен бостандық адамға өзінің материалдық өндіріс және
бөлініс саласындағы өз мүмкіндік иерін жүзеге асыру үшін қажет.
Шағын кәсіпкерлік – азаматтардың әр түрлі таурларға (қызмет,
көмек көрсетулерге) қажеттілікті қанағаттандыруға бағытталған қызметі.
Мұндай қызметі азаматтың өзі немесе оның атынан басқа адам атқарады.
Әріне, кәсіпкерлікпен айналысуға шешім қабылдаған адам оның тіпті жеңіл
жұмыс емес екендігін, тәуекелді қажет ететіндігін түсінуі тиіс. Өйткені
адам өз қызметіне, өз мүлкіне өзі жауап береді.
Еңбек ету бостандығы – азаматтардың негізгі құқықтарына жатады.
Бұл құқық еңбекке қабілетті адамның өз еңбегімен өз өмірін асырауға
заңды мүмкіндігі бар екендігін білдіреді.
Азаматтардың демалыс құқығы. ҚР Заңы қызметкерлердің демалыс
құқығын жан-жақты реттейді, оның үстіне демалыс туралы заң мемлекеттік
сияқты ұжымдық және жеке кәсіпорындарды да қамтиды.
Азаматтардың тұрғын үйге құқығы. Гуманды болғысы келетін мемлекет
әр азаматына қолайлы жағдай жасауға, олардың әрқайсысының тұрғын үйі
болуғы ұмтылуы тиіс. Міне осыдан келіп, Қазақстан мемлекеті
азаматтардың тұрғын үйге құқына мынадай кепілдік береді.
Азаматтардың денсаулығын сақтау құқығы. Бұл құқық мемлекеттік
денсаулық мекемелерінде көрсетілген тегін медициналық көмек арқылы
жүзеге асырылады.
ҚР Білім туралы Заңы білім беру саласындағы қоғамдық
қатынастарды реттейді, осы аядағы мемлекеттік саясаттың негізгі
принциптерін белгілейді және Қазақстан Республикасы азаматтарының білім
алуға конституциялық құқығын қамтамасыз етуге бағытталған.
Саяси құқықтар мен бостандықтар туралы
Азаматтық ұғымының өзінде азамат пен мемлекеттің өзара қарым-
қатынасының саяси мәні бар.
Мемлекеттік қызметке кіруге тең құқық ҚР азаматтарының
конституциялық саяси құқықтарының бірі болып табылады.
Азаматтардың басты міндеттері туралы.
Азаматтарға көптеген құқықтық міндеттер жүктеледі. Оларды
Конституцияда көзделген міндеттерге және конституциялық заңдарда
көзделген міндеттерге бөлуге болады. Конституциялық міндеттер басты
міндеттер болып табылады. Олар мыналар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz