Қазақ әдебиетін тарихи дәуірлеу

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 99 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

I. Қазақ әдебиетінің тарихы: тарихи дәуірлеудегі тың тұжырымдар

1. 1 Қазақ әдебиеті тарихының өзекті мәселелері

1. 2 Кеңестік қазақ әдебиеті тарихының зерттелу үрдісі

Тәуелсіз қазақ әдебиеті тарихының даму бағыты
Әдеби байланыс

II. Егеменді қазақ әдеби сыны мен теориясы, жанр табиғаты.

2. 1 Көркемдік үрдістегі бағыттар

2. 2 Жанр табиғатын саралау мен талдаудағы сыншылдық эстетикалық көзқарас

2. 3 Сындағы оянған ұлттық сана көріністері

2. 4 Проза, поэзия жанрындағы көркемдік ізденістер

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Тәуелсіздіктің жиырма жылы ішінде еліміздің әлеуметтік-экономикалық, саяси өзгерістерімен қатар ұлттық жаңа көркем жазба әдебиеті де дамыды.

Қазақ әдебиеті ХХ ғасырдың 90-шы жылдары цензуралық қатаң қадағалау мен партиялық бақылаудан құтылды. Осыдан бастап қазақтың жаңа әдебиетінің өмірге келуіне мүмкіндік туды. Қазақстан Республикасы Атазаңында алтын әріптермен «Сөз бостандығы» деп жазылуы - тосқауылдың бірден-бір шегіне айналды.

Бүгінде тиым атаулы келмеске кетті. Ойлаудың жаңа ұлттық деңгейіне қол жеткізілді. Тарихи зерде бұрмаланып, жалғандыққа айналуы тоқтатылып, ақиқаттық тарихи жады үстемдік ете бастады. Бұның өзі - халықтың өткен тарихын көрсетуде кертартпа, бұрмаланған амал-тәсілдерді өзгертіп, әдебиетке жаңа леп әкелді.

Соңғы жиырма жылда қазақ қоғамында үлкен тарихи кеңістік жасалды. Ол там-тұмдалып, жоғалуға айналған руханиятымызды қалыптастыруда, жадыдан өшуге айналған ұлттық көркем ойлау жүйемізді қайтаруда үлкен рөл атқарды.

Кейінгі, егемендікке қол жеткен жылдары, қазақ көркем сөз өнері кеңес империясының міндетті түрдегі қалыбынан, әсіресе, әдебиеттегі интернационалдық, партиялық және жалпы адамзаттық арақатынас жөніндегі мәселеден арылды. Көркем әдебиет мазмұн мен пішін жағынан мүлдем жаңа арнаға ауысты.

Жиырма жылда қазақ өмірінде ғасырға татырлық ұлы өзгерістер өтті. Қоғам сапалық биікке көтерілді, сана жаңғырды, жаңаша дүниетаным қалыптасты. Бұл өзгеріс көркем әдебиетке де ықпал етті. Жаңа заман жаңа әдебиетті өмірге әкелді.

Осындай қордаланған күрделі мәселе әдебиетші мамандар тарапынан жан- жақты зерттеуді қажет етті. Әдебиеттану ғылымының әр саласы жаңаша пайымдалған ғылыми тұжырымдармен зерделене бастады.

Атап айтқанда, кеңестік дәуірде аттары аталмай, «алашшыл -ұлтшыл», «діни-клерикал», «ескішіл-байшыл», «пантүрікшіл-панисламшыл» аталып, әдеби мұралары мансұқталып келген қаламгерлердің қазақ әдебиеті тарихындағы орны анықталды, ұлттық сөз өнеріндегі әдеби түр, жанрлардың калыптасып, даму кезеңдері қайтадан тәуелсіз санамен сараланды, қазақ әдеби үдерісіндегі ағымдар мен бағыттардың тарихи-саяси мәні ашылып зерделенді; қазақ әдебиеті теориясының негізін қалаған Ахмет Байтұрсынұлының шығармашылық мұрасы ақталған кезден бері ұлттық әдебиет теориясы тіпті жалпы филологиялық (тілтаным, әдебиеттанудағы) қисындар жаңа көзқараста зерттелді; қазақ әдеби сынының арналары, сынның жанрлық өрістеуі ұлттық әдеби сынның тарихи даму кезеңдері тұрғысынан қарастырылды, есімдері аталмай, мақалаларынан саяси астар тауып, кеңестік саясаттың құрбаны болған сыншылардың еңбектері ақталып ғылыми айналысқа түсті; қазақ әдеби байланысы түркілік, батыс-шығыстық, жалпы әлемдік контактология аспектісінде қарастырылды.

Дегенмен бұл зерттеулер әдебиеттанудың жеке салалары (тарихы, сыны, теориясы) негізінде жеке-жеке тұжырымдалғанмен де, жалпы тәуелсіз әдебиеттану ғылымы ретінде жинақталып қарастырылған жоқ. Магистрлік жұмыстың өзектілігі де осында.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Тәуелсіз қазақ әдебиеттану ғылылмының көкейкесті мәселелері жаңаша танымдағы теориялық және әдіснамалық негіздегі кандидаттық, докторлық ғылыми жұмыстарда қарастырылды. Әдеби сын мен теория тұрғысынан С. Қирабаев, Т. Кәкішов, Р. Бердібай, З. Ахметов, Ш. Елеукенов, З. Қабдолов, Р. Нұрғали, Б. Майтанов, Қ. П. Жүсіпов, Қ. Ергөбек, Б. Ыбырайым, Б. Кәрібаева, С. Негимов, Д. Ысқақұлы, А. Исмақова, Ж. Смағұлов; әдебиет тарихы мен ұлттық руханият арнасында Қ. Мұхаметханов, М. Мырзахметов, Т. Қожакеев, Н. Келімбетов, М. Жолдасбеков, М. Мағауин, М. Жармұхаммедұлы, А. Еспенбетов, Қ. Сыдиықұлы, А. Сейдембеков, Ж. Тілепов, З. Жұмағали, С. Дәуітұлы, С. Мақпыров, Т. Жұртбай, Қ. Алпысбаев, Р. Тұрысбек, Б. Әбдіғазиұлы, А. Жақсылықов, Қ. Мәдібай, Д. Қамзабекұлы, Б. Омарұлы, А. Шәріп, Б. Ердембеков; әдеби байланыс, контактологияда Ш. Сәтбаева, Ө. Күмісбаев, Ә. Дербісәлі, С. Сүтжанов т. б ғалымдардың соңғы кездегі зерттеулеріне түрлі аспектіде өзек етіп алынды.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы. 1990-2009 жылдар аралығындағы тәуелсіз қазақ әдебиеттануының ғылыми мәселелері жүйелі түрде қарастырылып тұжырымдалды:

- қазақ әдебиеттану ғылымы бүгінгі кезең талабында қарастырылып, жекелеген ақын-жазушылар мұрасы мен шығармашылық қырларының зерттелуіндегі тұжырымдар сараланды;

- ұлттық әдебиеттану ғылымының кеңестік қысымнан түбегейлі арылу барысындағы тоталитарлық жүйе тезінен өткен әдебиеттанудың тәуелсіздік кезеңдегі даму барысы түйінделді;

- сөз өнерінің өзекті мәселелерін әдеби үдеріс, жекелеген қаламгерлер шығармашылығы мен туындылары негізінде шолу және жинақтай қарастырылған сын зерттеулердің әдеби сынды дамытудағы маңызы айқындалды;

- қазақ әдебиеті көркемдік дамуының әдеби-теориялық мәселелерін талдаудағы ізденістер сараланып, әдебиет теориясы өзекті тақырыптарын арқау етіп алған зерттеулер талданып қарастырылды;

- әдеби жанрлардың монографиялық еңбектерде теориялық түрлі аспектіде зерттелуінің қазақ сөз өнеріндегі теориялық негіздері айқындалып жан-жақты байыпталды;

- қазақ әдебиетін әлемдік әдебиетпен байланыста қарастырып, олардың өзара қарым-қатынастарын көркемдік-идеялық аспектіде зерттеген ғалымдардың еңбектері сараланып, әлемдік контактологиядағы қазақ әдебиеті дамуының бағыты айқындалды.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Тәуелсіздік - халқымыздың мол әдеби мұраларын жинауға, жүйелеуге, жаңаша зерттеуге мүмкіндік туғызып отыр. Жұмыстың негізгі мақсаты - қазақ сөз өнеріндегі болып жатқан осындай жаңа өзгерістерді жаңаша көзқараста тұжырымдаған еңбектерді саралап, тәуелсіздік кезіндегі әдебиеттану ғылымының қалыптасу кезеңінің бағытын айқындау. Осы мақсаттан өрістейтін мынадай міндеттер алға қойылды:

- тәуелсіздік рухындағы әдебиеттанулық зерттеулердің әдеби мұраны игеру, әдебиеттің ғылыми тарихын жасаудағы қол жеткізген табыстарын сараптап, дәуірлеудегі тың концепция негізінде әдебиет тарихын тереңдете отырып жүйелеудегі маңызын ашып көрсету;

- тәуелсіздік кезеңдегі әдебиеттануда «ақтаңдақтар» мәселесінің өткір қойылуы, «Зар заман», «Алаш әдебиеті» өкілдерінің әдеби мұрасын, шығармашылығын жаңаша танымда зерттеу бағытына бетбұрыс жасаудағы ізденістерді қарастыру;

- ХХ ғасырдың соңғы он жылы мен ХХІ ғасырдың алғашқы он жылдығындағы қазақ әдеби сынының тәуелсіздік үдерісінде жаңғырып, көркемдік танымда саяси бұрмалаулардан айығудағы жағңашыл ізденістерін анықтау;

- қазақ сөз өнері теориясының тарихи даму өрісін жанр жүйесінің зерттелуі тұрғысынан анықтап, әртүрлі ғылыми-зерттеушілік әдіс тәсілдерді ұштастыра қолдану тәжірибесінің шығармашылық арнада кеңінен игерілуін талдап көрсету;

- әлем әдебиеті мен қазақ әдебиеті арасындағы байланыс, алмасу, ортақтық сияқты мәселелрді әлемдік әдеби үрдіс негізіндегі тың тұжырымдармен зерделеген еңбектердегі ізденістерді саралау.

Қорғауға ұсынылатын негізгі тұжырымдар:

- ұлт әдебиетінің тарихын жүйелеу тың тұжырымдармен нақтыланып әдеби-теориялық аспектіде зерттеу негізінде жаңа биікке шықты;

- қазақ әдебиетін зерттеу тың қадамдармен өрістеп, қаламгерлер шығармашылығын, әдебиеттің даму бағытын, жалпы әдеби үдерісті монографиялық еңбектер аясында қарастырудың басым бағыты жаңаша сипат алды;

- әдеби сын ұлт әдебиетінің даму бағдарын байыптауға бағыт алды және сынның дамуында егемендікке дейінгі кезеңдегі идеологиялық қыспақтан орын алған олқылықтарды батыл көтерді;

- әдеби жанрлардың теориялық мәселелерін түрлі аспектіде жүйелі талдау мен саралаудағы зерттеу еңбектерінің жаңаша өріс алуымен қазақ сөз өнері теориялық тарихының негіздерін орнықтыруда тәуелсіз санадағы тың қадам жасай алды;

- әдеби-теориялық ой-пікірде жаңаша талдау мен саралаудың әдіснамалық негіздері өрістеді, жанр табиғатын танытуда сыни, ғылыми ой-пікірді кемелдендірудің басты ұстанымдары нақтыланды;

- қазақ әдебиетіннің даму үдерісін әлемдік контактология аясында әсіресе, туыстас әдебиет үндестігінде қарастыруға, шығыстық рухани ықпалдастықта байланыстыруда келелі тұжырымдар жасалды.

Зерттеу жұмысының ғылыми-әдістемелік негізі. Тәуелсіз қазақ әдебиеттануын зерттеу барысында әдебиеттану ғылымындағы теориялық, әдіснамалық тұжырымдар мен пікірлер, ғылыми ұстанымдар негізге алынды. Зерттеу барысында А. Байтұрсынов М. Әуезов, Е. Ысмайылов, Ж. Ысмағұлов, С. Қирабаев, Т. Кәкішев, Р. Нұрғали, А. Жақсылықов, С. Дәуітұлы, Д. Қамзабекұлы, Р. Тұрысбек, Б. Құндақбаев, Д. Ысқақұлы, Г. Пірәлиева, Г. Елеукенова, С. Сүтжанов т. б. ғалымдар еңбектері, сондай-ақұжымдық зерттеулердің ғылыми-әдістемелік негіздерін бағыт-бағдар ұстандық.

Зерттеудің ғылыми-теориялық және практикалық мәні. Жұмыста ұсынылған тұжырымдар, қортындыларды жоғары оқу орындарындағы әдебиет тарихы, әдебиет сыны, әдебиет теориясы пәндерінен өткізілетін жалпы курстарда, сондай-ақ арнаулы курстарда семинар сабақтарында пайдалануға болады.

Зерттеудің тәсілдері. Жұмысты жазу барысында дәстүрлі ғылыми талдау мен жинақтау, тарихи-салыстырмалы, кешенді талдау әдістері негізге алынды.

Зерттеу жұмысының сарапталуы мен жариялануы. Зерттеу жұмысына арналған мақалалар Қ. Сатпаев халықаралық конференциясында, Қазақстан Педагогикалық Хабаршысында, С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан университетінің ұйымдастыруымен өткен республикалық конференцияда, «Айқап» және «Қазақстан журналының 100 жылдығына арналған республикалық конференцияда, Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің жиырма жылдығына арналған «Ғылым және Білім - 2011» жас ғалымдардың халықаралық конфренциясында баяндамалар жасалынып, талқылаудан өтті.

Зерттеу жұмысының құрылымы. Жұмыс кіріспеден, ішкі тараушалары бар екі тараудан, қорытынды және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Қазақ әдебиетінің тарихы: тарихи дәуірлеудегі тың тұжырымдар

1. 1 Қазақ әдебиеті тарихының өзекті мәселелері

Қазақ халқының қалыптасуына негіз болған ертедегі темір дәуіріндегі (б. з. д. VІ-VІІ ғ. ғ. ) сақ, ғұн, үйсін, қаңлы тайпалары, б. з. ертедегі орта ғасырлық мемлекеттер тұсындағы қарлұқ, оғыз, қимақ тайпалары, дамыған орта ғасырлық мемлекеттер кезіндегі наймандар, керейіттер, жалайырлар, қыпшақтар тарихы мыңдаған жылдарға созылғандығын назарға алсақ, қазақ әдебиетінің тарихы да бұрынғы кеңес кезіндегідей XV ғасырдан емес, одан арғы көне дәуір әдебиетінен басталады. Сол себепті ұлттық әдебиет тарихының негізгі мәселелерінің бірі дәуірлеу болып табылады. Себебі Қазақстан тәуелсіздік алғанға дейін екі мың жылға жуық тарихы бар қазақ әдебиетінің бүкіл елімізге ортақ дәуірлеу мәселесі қолға алынбаған еді. Бұл проблемаларға байланысты тоталитарлық жүйенің өзге ұлттардың тарихының даму процесін кеңестік тарихпен ғана байланыстырған біржақты ұстанымдарына қазіргі тәуелсіздік талаптары тұрғысынан батыл тойтарыс бере отырып, қазақ әдебиетінің көне заманнан бүгінгі күнге дейін дамуының өзіндік ерекшеліктерін есепке алу негізінде әдебиет дамуының кезеңдерін халықтың жалпы тарихи даму процесін дәуірлеуден бөлек алып қарауға болмайды. Қазақстан аумағындағы феодалдық мемлекет кезеңі VІ ғасырдан басталып, ХХ ғасырға дейін созылған ұзақ мерзімді қамтыды. Қазақ әдебиеті тарихының өткен дәуірлері де осы қоғамдық құрылыстың негізгі даму кезеңдері - қалыптасуы мен нығаюы, дамып өркендеуі, дағдарысы мен тоқырауы, қайта дамып күшеюі, ең соңында, құлап ыдырауы сияқты тарихи жолдарына сәйкес келеді және де, өз кезеңдері бойынша осы қоғамдық даму процесінің ерекшеліктеріне толыққанды сипаттама жасайды.

Қазақ әдебиетінің жүздеген ғасырлар бойғы дамуының әр тарихи дәуірлерін бажайлағанда әр кезеңді бір-бірінен даралап тұратын өзіне тән белгілері мен қасиеттерін, жанрлық, көркемдік ерекшеліктерін анықтап алу қажет. "Ежелгі дәуір және орта ғасырлардағы әдебиет" ұжымдық монографияда қазақ әдебиетінің көне заманнан ХІ ғасырға дейінгі аралықты қамтыған кезеңі көне дәуір, ал ХІІ ғасырдан бастап, Қазақ хандығы құрылған XV ғасырға дейінгі кезең орта ғасыр кезеңі деп аталады. Көне дәуірдегі түркі жазба әдеби ескерткіштеріне сақ-ғұн дәуіріндегі әдебиет туындылары, түркі және қытай халықтарына ортақ мәдени мұралар, Иран мен Тұран әлеміне ортақ әдеби шығармалар, түркі-моңғол бірлігі заманындағы әдеби мұралар, көне түркі әдебиетіне жататын Орхон-Енисей руна жазба ескерткіштері, оғыз-қыпшақ дәуіріндегі әдебиет мұралары - "Қорқыт ата кітабы", құмандардың "Кодекс Куманикус" жазба туындысы, "Оғызнама" дастаны, Қарахандықтар тұсындағы әдебиеттің көрнекті өкілдері Жүсіп Баласағұнның "Құтты білік" ("Құт әкелетін білім") еңбегі, Махмұд Қашқаридің "Диуани луғат-ит-түрік" ("Түркі сөздерінің жинағы") кітабындағы аңыздар мен әпсаналар, әдеби-поэтикалық үзінділер енеді. Бұл шығармалардың барлығын дерлік түркі халықтарының ортақ рухани байлығы деп бағалаған жөн. ХІ-ХІІ ғасырлар түркі халықтарының жазба әдебиетінің туып, қалыптасуымен байланысты болса, әрі бұл аралық кезең қазақ халқының қалыптасуы алдындағы дайындық кезең болғандығын да ескеру керек.

Қазақ әдебиетінде жаңадан басылып жатқан, жарық көріп жатқан әдеби шығармалар мен ғылыми зерттеулерде қазақ әдебиетінің тарихы, теория мен сынының жаңа қырынан зерттеліп жатқаны мәлім. Мұндағы түрткі болған идея - ол тәуелсіздік идеясы. Қазақ әдебиетінің тарихын қарастырғанда, осы уақытқа дейінгі әдебиет тарихындағы еңбектер Кеңестік кезең тұсында жазылған, зерттелген. Әрине біздің де осы уақытты, яғни тәуелсіз қазақ әдебиетінің тарихын жазуда Кеңестік кезеңдегі дерек көздеріне сүйендік.

Жалпы қазақ әдебиетінің, жазба қазақ әдебиетінің түп тамыры қадым замандарға барып тіреледі. Дәуіріне сай дамыған мәдениеті, төл жазуы болған бабаларымыз орта ғасырлардың өзінде (V-VIII ғас. ) мәңгі өлмес мұралар жасады. Ғылымда «Орхон-Енисей жазулары» аталатын, түркі тайпаларының байырғы қоныс мекендерінде көне руна жазумен тасқа қашалып қалдырылған бұл тамаша ескерткіштер қазір адамзат мәдениетінің даму тарихындағы ең елеулі мұралардың бірі болып саналады.

Түркі қағанаттары құлағаннан (VIII ғас) соңғы кезіндегі әдеби өмір орталығы тікелей Жетісу мен Сыр бойына ауысады. Өзіндік сипатқа ие дала мәдениетімен қоса қала мәдениеті де өркендейді. Осы кезеңде бірталай түркі тайпаларының ислам дінін қабылдауына байланысты, руна жазуын араб жазуына алмастыра бастады. Осы кезеңдегі бізге жеткен үлгілердің ішіндегі ең көнесі, көлемдісі - 1069 жылы жазылған атақты дидактикалық шығарма «Құтадғу Білік» Поэма авторы Юсуф Хас Хаджиб Шу алқабындағы Баласағұн қаласының тұрғыны. Бұдан соңғы ғасчырларда жасаған, қазақ әдебиеті тарихына белгілі мөлшерде қатысы бар ақын-жазушылардың ішінен Хакім-Ата (ХІІ ғ) мен Ғали (ХІІІ ғ. ) Дүрбек пен Сейф Сараи (ХІV ғ) есімдерін атауға болады. Махмұд Қашқари жазған түркі тілдерінің сөздігі «Диуани лұғат-ат-түрк» (1074) және қыпшақ тілінің сөздігі «Кодекс Куманикус» (1303) сияқты ескерткіштер де көне дәуірдегі қазақ поэзиясы, қазақ фольклоры туралы мол мағлұмат, құнды деректер береді.

ҮІІІ-ІХ ғасырларда Түркі қағанаты дәуірінде оғыз-қыпшақ тайпаларына ортақ тілде жазылған ерлік эпостары - «Қорқыт ата кітабың мен «Оғызнамең дастаны сол замандағы қазақ ұлыстарының өмір шындығын бейнелеумен ерекшеленеді.

Қарахан мемлекеті тұсындағы немесе ислам дәуірі (Х-ХІІ ғ. ) деп аталатын тарихи кезеңді түркі халықтарының қоғамдық-мәдени даму тарихындағы қайта өркендеу дәуірі деуге болады. Әл-Фарабидің «Риторикаң, «Поэзия өнері туралың, Махмұт Қашқаридің «Диуани лұғат ат-түрікң («Түркі сөздерінің жинағың), Жүсіп Баласағұнның «Құтты білігің, Қожа Ахмет Иасауидің «Диуани хикметің («Ақыл кітабың), Сүлеймен Бақырғанидің «Бақырғани кітабың және т. б. осы дәуірдің зор жетістігі болып табылады. Бұл туындылар орта ғасырдағы түркі жазба әдебиетінің өркендеп, ілгері дамуына өлшеусіз үлес қосты.

XІІІ-XV ғасырларда Дешті Қыпшақ даласында авторлық ауыз әдебиеті суырып салып өлең шығару, ауызша орындау және ауыздан-ауызға берілу түрінде дамып өркендеді. Оның басты ерекшеліктері ретінде авторының болуын, мәтінінің біршама тұрақтылығы мен мазмұнының нақтылығын, шығарманың адресаты - арналған адамның болуын, сондай-ақ шығарма стилінде автордың даралығының болуын, оның өзінің "менін" көрсетіп отыруын атау керек.

Бізге жеткен авторлық поэзияның ең ертедегі үлгісі XІІІ-XV ғасырларға жатады. Бұл - "Ұлық жыршы" атанған Кетбұға (XІІІ ғ. ) жырларының үзінділері. Олардың өмірбаяндары мен шығармашылықтары туралы деректер өте жұтаң және негізінен аңыз күйінде жеткен. Мазмұны мен жанры жағынан әр түрлі мәтіндер сол дәуірдегі Алтын Орда қоғамының рухани өмірінде ақындар мен жыраулар басым болғанын дәлелдейді.

Қалай болғанымен де, дерек көздері бойынша ХІІІ ғасырдағы жырлардың жеткен үзінділерінен байқайтынымыз, ол рухани ауыз әдебиетінің ертеден басталғандығын аңғартады.

Қазақ әдебиетінің тарихын да, оның дәуірлерін де біздің ұлттық тарихымыз, оның даму кезеңдері белгілейді. Қазір біз әдебиетіміздің тарихын көне дәуірлерден бастап жүрміз, онда жалпы түркі халықтарына ортақ мұраларды сөз етеміз. Әдебиет деген қазақтың ұлттық мәдениетінің үлкен бір саласы. Оның дамуы ұлттың тілімен, ділімен, ұғым-түсінігі, парасатымен, дүниетанымымен тікелей байланысты. Осының бәрі көркем туынды арқылы көрініп, халықтың санасына сіңген, оның рухани өмірін қалыптастырған. Әдебиет туралы ғылым (әдебиеттану) көркем әдебиеттің осы жолдағы ізденісін, табыстарын, халықтың ұлттық бейнесін ашудағы еңбегін, ойлау мен бейнелеудің жолдарын жинақтайды, қорытындылайды. Сөйтіп, әдебиет тарихы жүріп өткен жол бүгінгі ұрпақтың ұлттық ой-санасының жаңғырығуына әсер етеді. Әдебиеттің тәрбиелік мәні, өмір танудағы қызметі - бәрі де сын еңбектер мен зерттеулерде ашылады. [1. 7]

Қазақ әдебиет тарихын бұрыннанн бері зертеушілер зерттеудей-ақ зерттеп келе жатыр. Алайда әдебиет тарихын тұтастай алып зерттеуге оның ұзақ дәуірлердегі дамуының заңдылығын ескеретіндей жағдайда бола бермегені рас.

Тарихи дамудың кеңес иделогиясына жақын жағын қарастырғандықтан, көп уақыт бойына «ұлттық» деген ұғымның ауызға алынбай, мәдени мұрамызға социализм тұрғысынан ғана қарастырылғаны шындық еді. Көне мұраларымыз бен діни ұғым-түсініктен туған жырларымыз ұзақ уақыт бойы жабық жатқандықтан дер кезінде жазылмай, ескерілмей келді. Міне, осындай мәдени мұраларымызды жан-жақты зерттеу тәуелсіздік алғаннан бері қарқынды жүргізілуде. Оның дәлелі ретінде, қазірде 20 томы шыққан, барлығы 100 том болып басылады деп жоспарланған «Бабалар сөзі», «Қазақ әдебиетінің тарихын» (10) айтуға болады.

Әдебиет өмір шындығының көркем бейнесі десек, әдебиет тарихы да халық тарихымен тығыз байланысты. Еліміздің рухани өмірінің жарқын көрінісі, елеулі бір саласы ретінде көркем сөз өнері ел тарихымен бірге қалыптасып дамыды. Адам санасы, ой-өрісі мыңдаған жылдар бойы жетілетін тарихи құбылыс екендігін ескерсек, әдебиет адамзат тарихындағы көркем ой жетістіктерінің бірі екендігі даусыз ақиқат.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.