Апелляциялық іс жүргізу
Жоспар
I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
II. Негізгі бөлім
1. Апелляциялық институтының пайда болуы мен даму тарихы ... ... ... ... ... ... 4.7
2. Заңды күшіне еңбеген шешімдерге апелляциялық шағым беру сатысының мәні мен маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8.11
3. Апелляциялық шағым беру құқығының субъектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 12
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13.15
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 16
I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
II. Негізгі бөлім
1. Апелляциялық институтының пайда болуы мен даму тарихы ... ... ... ... ... ... 4.7
2. Заңды күшіне еңбеген шешімдерге апелляциялық шағым беру сатысының мәні мен маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8.11
3. Апелляциялық шағым беру құқығының субъектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 12
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13.15
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 16
Кіріспе
Жоғарғы соттың пленумінің қаулысына "Азаматтық істерді кассациялық тәртіпте қайта қарауға тәжірибесі туралы" белгіленеді: кассациялық шағымдар мен наразылықтарды қарай отырып екінші инстанциялық соттар, соттық қаулылардың заңдылығы мен негізділігін тек көре отырып үлкен жұмыс атқарады және азаматтық құқық қатынастарда заңдылықгың нығайтылуына әділеттіктің орнатылуына ықпал етеді.
Менің бұл тақырыпты таңдау себебім: қазіргі таңца I инстанциялық соттардың қаулылары заңдылықтың өрескел бұзылуы, азаматтардың конституциялық құқығының шектелуі соттардың сыбайлас жемқорлыққа қатысты істерді қараудан бұзылып жоғарғы тұрған сотпен қайта қаралуы орын алады. Өткен жылы республика бойынша Аппеляциялық және бақылау тәртібімен 6704 сот шешімі бұзылды және өзгертілді. Соның ішінде 2251 сот шешімі прокурорлардың араласуымен бұзылған және өзгертілген. Тек бас прокуратураның бақылау тәртібімен бір жыл ішінде соттардың 101 заңсыз шешіміне наразылық келтірілді. Оның 98-і қаралып, 88-і қанағаттандырылды. Бұзылған және өзгертілген сот шешімдері Шығыс Қазақстан облысы сотында қомақты болып отыр. Бұл облыста 514 шешім, Қарағанды облысында - 503, Маңғыстау облысында - 234, Солтүстік Қазақстан облысында - 303, Алматы қаласында - 359 шешім бұзылған және өзгертілген. Азаматтық істерді қараудың мерзімін сақгаудың жағдайы жақсармай отыр. 6241 істі қараудың белгіленген мерзімі бұзылған, 2415 істі қарау үш айдан артық уақытқа тоқтатылған. Ал кейбір азаматтық істер соттардың кінәсінен жылдар бойы сөзбүйдаға салынып, қақпақылға түсіп отырған.
Жоғарғы соттың шаруашылық істер бойынша алқасының жұмысын қанағаттанғысыз деуге болады. Тек өткен жылдың өзінде Жоғарғы соттың президиумы осы алқаның 25 қаулысын негізсіздігі үшін бұзған.
Жоғарғы соттың пленумінің қаулысына "Азаматтық істерді кассациялық тәртіпте қайта қарауға тәжірибесі туралы" белгіленеді: кассациялық шағымдар мен наразылықтарды қарай отырып екінші инстанциялық соттар, соттық қаулылардың заңдылығы мен негізділігін тек көре отырып үлкен жұмыс атқарады және азаматтық құқық қатынастарда заңдылықгың нығайтылуына әділеттіктің орнатылуына ықпал етеді.
Менің бұл тақырыпты таңдау себебім: қазіргі таңца I инстанциялық соттардың қаулылары заңдылықтың өрескел бұзылуы, азаматтардың конституциялық құқығының шектелуі соттардың сыбайлас жемқорлыққа қатысты істерді қараудан бұзылып жоғарғы тұрған сотпен қайта қаралуы орын алады. Өткен жылы республика бойынша Аппеляциялық және бақылау тәртібімен 6704 сот шешімі бұзылды және өзгертілді. Соның ішінде 2251 сот шешімі прокурорлардың араласуымен бұзылған және өзгертілген. Тек бас прокуратураның бақылау тәртібімен бір жыл ішінде соттардың 101 заңсыз шешіміне наразылық келтірілді. Оның 98-і қаралып, 88-і қанағаттандырылды. Бұзылған және өзгертілген сот шешімдері Шығыс Қазақстан облысы сотында қомақты болып отыр. Бұл облыста 514 шешім, Қарағанды облысында - 503, Маңғыстау облысында - 234, Солтүстік Қазақстан облысында - 303, Алматы қаласында - 359 шешім бұзылған және өзгертілген. Азаматтық істерді қараудың мерзімін сақгаудың жағдайы жақсармай отыр. 6241 істі қараудың белгіленген мерзімі бұзылған, 2415 істі қарау үш айдан артық уақытқа тоқтатылған. Ал кейбір азаматтық істер соттардың кінәсінен жылдар бойы сөзбүйдаға салынып, қақпақылға түсіп отырған.
Жоғарғы соттың шаруашылық істер бойынша алқасының жұмысын қанағаттанғысыз деуге болады. Тек өткен жылдың өзінде Жоғарғы соттың президиумы осы алқаның 25 қаулысын негізсіздігі үшін бұзған.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың халыққа жолдауы «Дағдарыстан жаңару мен дамуға». Наурыз 2009 жыл.
2. «Қазақстан Республикасының Қылмыстық, Қылмыстық іс жүргізу және Азаматтық іс жүргізу кодекстеріне сот жүйесін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 10 желтоқсандағы № 227-IV Заңы.
3. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сот пленумының "Соттардың азаматтық іс жүргізу заңының кейбір нормаларын қолдану туралы" №19 қаулысы 20 наурыз 2003ж. (Соңғы редакцияланған күні 07.12.2009).
4. М.А.Омаров. Сот жүйесіндегі кейбір мәселелер.// Заң және заман. 2008, №7,12б.
1. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың халыққа жолдауы «Дағдарыстан жаңару мен дамуға». Наурыз 2009 жыл.
2. «Қазақстан Республикасының Қылмыстық, Қылмыстық іс жүргізу және Азаматтық іс жүргізу кодекстеріне сот жүйесін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 10 желтоқсандағы № 227-IV Заңы.
3. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сот пленумының "Соттардың азаматтық іс жүргізу заңының кейбір нормаларын қолдану туралы" №19 қаулысы 20 наурыз 2003ж. (Соңғы редакцияланған күні 07.12.2009).
4. М.А.Омаров. Сот жүйесіндегі кейбір мәселелер.// Заң және заман. 2008, №7,12б.
Апелляциялық іс жүргізу
Жоспар
I.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
II. Негізгі бөлім
1. Апелляциялық институтының пайда болуы мен даму
тарихы ... ... ... ... ... ... 4-7
2. Заңды күшіне еңбеген шешімдерге апелляциялық шағым беру сатысының мәні
мен
маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..8 -11
3. Апелляциялық шағым беру құқығының
субъектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 12
III.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... . 13-15
Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... . 16
Кіріспе
Жоғарғы соттың пленумінің қаулысына "Азаматтық істерді кассациялық тәртіпте
қайта қарауға тәжірибесі туралы" белгіленеді: кассациялық шағымдар мен
наразылықтарды қарай отырып екінші инстанциялық соттар, соттық қаулылардың
заңдылығы мен негізділігін тек көре отырып үлкен жұмыс атқарады және
азаматтық құқық қатынастарда заңдылықгың нығайтылуына әділеттіктің
орнатылуына ықпал етеді.
Менің бұл тақырыпты таңдау себебім: қазіргі таңца I инстанциялық соттардың
қаулылары заңдылықтың өрескел бұзылуы, азаматтардың конституциялық
құқығының шектелуі соттардың сыбайлас жемқорлыққа қатысты істерді қараудан
бұзылып жоғарғы тұрған сотпен қайта қаралуы орын алады. Өткен жылы
республика бойынша Аппеляциялық және бақылау тәртібімен 6704 сот шешімі
бұзылды және өзгертілді. Соның ішінде 2251 сот шешімі прокурорлардың
араласуымен бұзылған және өзгертілген. Тек бас прокуратураның бақылау
тәртібімен бір жыл ішінде соттардың 101 заңсыз шешіміне наразылық
келтірілді. Оның 98-і қаралып, 88-і қанағаттандырылды. Бұзылған және
өзгертілген сот шешімдері Шығыс Қазақстан облысы сотында қомақты болып
отыр. Бұл облыста 514 шешім, Қарағанды облысында - 503, Маңғыстау облысында
- 234, Солтүстік Қазақстан облысында - 303, Алматы қаласында - 359 шешім
бұзылған және өзгертілген. Азаматтық істерді қараудың мерзімін сақгаудың
жағдайы жақсармай отыр. 6241 істі қараудың белгіленген мерзімі бұзылған,
2415 істі қарау үш айдан артық уақытқа тоқтатылған. Ал кейбір азаматтық
істер соттардың кінәсінен жылдар бойы сөзбүйдаға салынып, қақпақылға түсіп
отырған.
Жоғарғы соттың шаруашылық істер бойынша алқасының жұмысын қанағаттанғысыз
деуге болады. Тек өткен жылдың өзінде Жоғарғы соттың президиумы осы алқаның
25 қаулысын негізсіздігі үшін бұзған.
1. Апелляциялық институтының пайда болуы мен даму тарихы
Апелляция институты өзінің жалпы негіздерін Ежелгі Рим мемлекетінің дамуы
мен Батыс Европа елдерінің мемлекет және құқық негіздерінен тапты.
Ежелгі Рим мемлекетінің ертерек дамуы негізінде, орталық үкіметтің даму
сатысында, сот шешіміне шағымдану сот жүйесінде болмады. Римде іс
жүргізудің 2 кезеңі болды: біріншісі - "injure", екіншісі - "injudiko". Бұл
кезеңдердің өз айырмашылықтары болды. Жоғарыдағы кезеңдерді "legis
actiones" жүйесіне енгізді.
Апелляцияның әрмен қарай дамуы және жетілдірілуі Петрдің патшалығы тұсында
жүзеге асырылды. Уақыт өте бұл жүйенің іс жүргізу өндірісінің ынғайсыз
болуы, жаңа қоғамдық экономикалық қатынастардың дамуына сәйкес келмеді.
Ибуция заңы мен Юлия заңдарының нәтижесінде, Римде іс жүргізу өндірісінің
жаңа реформасына шағымдану институтының жаңа формуласы енгізіліп,
анықгалды. Ежелгі Римде сот шешіміне шағымдану өтінішін апелляция
(appellatio-шақыру) деп атады. Дәл осы уақытта б.э.д. III ғасырда шағымдану
институты апелляция түрінде пайда болды.
Сот шешімдерін қайта қарау институты — 1864 жылғы сст реформасы аясында сот
реформасының негізгі ережесі, үш бөліктен тұрады. Олар — сот өндірісі,
азаматтық және қылмыстық сот өндірісі. Реформаның нөтижесі ретінде II
Александр патша қабылдағак мынандай зан актілерін атап өтуге болады.
- Сот анықтамаларын құру
- Азаматтық сот өндірісінің жарғысы
- Қылмыстық сот өндірісінің жарғысы
- Халықаралық судьялар қолданатын жазалар туралы жарғысы.
Император Августың билік ету кезінде сот шешіміне шағымданып, іс барлық
инстанциялардан өткен жағдайда іс императордан шешімді дұрыс
шығарылмағандығын тексеру үшін өтініш ретінде жіберді. Бұл кезеңде бір іс
бойынша, шағымды бірнеше рет беруге рұқсат еді. Император Юстианның
кезеңіндс, апелляцияны бір іс бойынша екі рет қолдануға рұқсат етілді. Сот
шешіміне шағымдану апелляциялық институт ретінде, Император юстианның
патшалық ету кезеңінде шағымданудың негізгі тәсілі ретінде толығымен заң
жүзінде бекітіліп (527-565 жж.) апелляцияның түрлерімен жоғарғы инстанцияға
берілу мерзімдері анықталды.
Апелляциялық жүйе өзінің пайда болуымен көптеген мән-жайларды қиындатты.
Мысалы: өндірістің тежелуін, шағымдануға баж салығы тағайындалып, оның
қымбат болуы. Алайда бұл қиындықгар істің әділ шешілуіне кедергі жасай
алмады. Ежелгі Рим мемлекетінде пайда болған апелляция институтының
азаматтық іс жүргізу өндірісіндегі зандылықтары. Европа елдерінде де дамуға
кең көлем алды.
1918 жыл 21 ақпанда жарияланған сот жөніндегі №2 декрет ең алдымен соттың
атын — жергілікті халық соты деп өзгертті және бұл соттардың ауыр қылмыстық
істерді немесе азаматтық істерді кең ауқымды қарау үшін олардың өкілеттігін
кеңейтуді мақсат етіп қойды. Сатылы кезеңце негізделген сот инстанцияларын
құрып, сот жүйесін мынадай құрылымға ыңғайлады:
- Жергілікті халық соты
- Аймақгық сот
- Облыстық сот
- Жоғарғы бақылайтын сот.
Германияда XIV ғасырдың аяғы мен XV ғасырдың басында Рим құқығының
нормалары ене бастады.
Апелляциялық іс жүргізудің тарихы сонау көне римдік құқықган бастау алады.
Ол заңды құшіне енген сот шешімдерін қайта қарау сатысы ретінде жақсы
таныс. С.И.Ожегов орыс тілі сөздігіне бұл терминге мынадай анықтама береді.
"Апелляциялық істі қайта қарау мақсатымен жоғарғы сатыдағы сотқа шешім
жөнінде шағымдану құқығы".
XIV ғасырдың өзінде дамушы қоғамды әдет-ғұрып құқықгары қанағаттандырмайды.
Бұл жағдай соттық тәжірибеге Рим құқығынын толығымен енуіне мүмкіндік
беріп, Германияда сот жүйесінде апелляция институты пайда болды.
Германияның 1877 ж. азаматтық іс жүргізу кодексінде апелляция сот шешіміне
шағымданудың негізгі тәсілі болып қабылданды.
Францияда апелляция ұғымы XIII ғасырдың аяғында 1667 ж. шыкқан Ордоносовтың
заңында апелляциялық шағымданудьі, судьялық өзіне емес, оның шығарған
шешіміне шағым келтірілетіндігі бекітілді. Аппеляция инстанциясы 1664 жылғы
Людовик указының негізі бойынша қүрылды. Сот шешіміне шағымдану тәсілінің
Аппеляциялық (Француз тілінен kasser сөзі -бұзу) институты алғаш рет
Францияда қолданылды. Осылайша Францияда сот шешіміне шағымдану тәсілінің
Аппеляциялық және кейінгі апелляциялық институттары ұйымдастырылып,
Францияның 1807 жылғы АІЖК-не заңды түрде енді.
Ресейдің құқықгық жүйесін қарастыратын болсақ, ол үзақ уақыт өзіндік үлттық
ерекшелігімен ерекшеленеді. XVIII ғасырдың басында Петр І-нің Ресей құқық
жүйесіндегі реформасына, Батыс Европа елдерінің крдықгық жүйелері әсер
етті. Апелляциялық институтының даму сатысы Петр І-нің патшалық құру
кезеңінде болды. 1864 жылғы сот реформасы бойынша АІЖ Уставында соттың үш
инстанциясы бекітілді. Уставтың түсіндірме жазбаларында инстанциялардың
бірі апелляция инстанциясының қажеттілігі ерекше атап өтіліп, жаңа заң
жобасына еңгізілген.
1917 жылғы революциядан кейін, апелляция институты АІЖ өндірісінде өз
тіршілігін тоқтатты. 1917 жылғы 22 қарашадағы "Соттар туралы" халық
комиссар советінің декреті бойынша, жергілікті сот шешімдері ақырғы шешім
болып, апелляциялық шағымдануға жатпайтындығы апелляциялық институттан бас
тартуының себебі неде деген сүрақ туады. Бұл сұраққа жауапты үкімет басының
көзқарасымен жаңа қоғамдық талабынан көруге болады. Себептердің бірі болып.
Совет Үкіметіндегі буржуазиялық сот апаратын бұзып, пролетарлық жаңа сот
жүйсін құру, сот өндірісін жеңілдету, бірінші инстанция қызметінің сапасын
арттыруда, апелляцияның кедергі болатындығын аттап айтып, сот өндірісіндегі
маңызды институтардың бірі апелляция институтының жойлуына әкеліп соқгы.
Апелляциялық институтының алынып тасталу себебінің бірі Советтер Үкіметіне
комунистик қоғам орнату үшін, жекеменшікпен тауар ақша қатынастарының
жойылуы көздедді. Бірақ, жалпы жекеменшік институт жойылып, мемлекеттік
меншік негізділігімен колхоздық кооперативтік және азаматтардың жекеменшігі
жойылған жоқ. Осыған байланысты тауар-ақша айналымы да өз қалпында қалды.
80 жылдардың аяғы мен 90 жылдардың басында совет одағындағы саяси
Ікономикалық қайта құрулар Республикамыздың өз егемендігін алып, құқықтық
мемлекет қүру кезінде кәсіпкерлік құқығы заңдарда жекеменшік формасы
түрінде бекітіліп азаматтық құқықгық даулардың ауқымын кеңейтті. Осыған
байланысты кәзіргі ТМД елдерінде апелляция институттары, сот қаулыларына
шағымдану тәсілі ретінде заңдарында бекітілуде.
2. Заңды күшіне еңбеген шешімдерге апелляциялық шағым беру сатысының мәні
мен маңызы
Мемлекет басшысы тәуелсіз Қазақстанның алғашқы күндерінен бастап құқықтық
саясатты өзінің жеке бақылауына алды.
Осы бір қиындығы көп жұмысқа нәтижесінде еліміздің негізгі заңдары (ҚР
Конституциясы, Қылмыстық, Қылмыстық-процессуалдық, Қылмыстық-атқару
кодекстері және басқалары) қабылданған Құқықтық реформаның мемлекеттік
бағдарламасы (1994 ж.) тұғыр болды. Өзін өзі толық ақтаған бұл тұғыр
еліміздің құқықтық жүйесіндегі түбегейлі өзгерістерді бастаған, 2002 жылы
қабылданған Қазақстан Республикасының құқықтық саясаты тұжырымдамасын
өмірге әкелді. Оны іске асырудың басты міндеті құқықтық жүйені дамытудың
негізгі бағыттарын айқындау ғана емес, сонымен бірге 2010 жылға дейінгі
кезеңде әлеуметтік-экономикалық және саясат салаларындағы реформалармен
құқықтық саясаттың үйлесімді жүргізілуін қамтамасыз ету болып табылды.
Тұжырымдама азаматтық процессуалдық заңнаманы одан әрі дамытуды көздейді.
Осы мақсатта істердің соттылығын анықтаудың қазіргі қолданыстағы принципі
ерекше субъектілік пәндік принциптеріне өзгертіліп, сот ісін жүргізу
тәртібін жеңілдету саласы кеңейтілді, азаматтық істер бойынша басы артық
жалаң іс жүргізу жойылатын болады. Азаматтық іс жүргізу заңнамасын жаңарту
“диспозитивтік және жарыспалылық принциптеріне жаңа мазмұн қосатын”
бағдарламалық талаптарға сай жүзеге асырылады, ол жеке-меншікке қол
сұқпаушылықты, кәсіпкерлік қызметтің еркіндігін, азаматтық іс жүргізуге
қатысушыларды мемлекеттің өз бетінше араласуынан қорғайтын диспозитивтік
бастамалардың дамуын қамтамасыз етуге міндетті. Аталған принциптердің жаңа
мазмұны өз кезегінде, соттың белсенді рөлі, объективті ақиқат,
процессуалдық үнем сияқты принциптердің арақатынасы мен мазмұнын айқындап
береді.
Заңды құшіне енбеген сот шешімдеріне шағым беру мен қарсылық көрсету соттын
қорғану және соттың заңды, негізді шешімдер шығаруының конституциялық
құқықгарының жүзеге асырылуының бірден-бір нақты кепілі болып табылады. Бұл
құқық, іс бойынша қандай да бір бұзушылықтың болған, я болмағанына
байланысты болмайды. Сонымен бірге, кейбір жағдайларда сот ісінде
қателіктер мен кемшіліктерге жол беріліп, соның нәтижесінде заң талаптары
бұзылып, заңсыз және негізсіз шешімдер шығарылуына жол беріледі.
Заң, іске қатысушы тұлғаларға шағым беру құқығын береді, ал прокурорға -
заңды күшіне енбеген шешімдерге қарсылық білдіру құқығын беріп, оған сот
шығарған шешімдердің заңды және негізді екендігін тексеруді екінші сатыдағы
соттың қарауына береді.
Шағым беру және қарсылық корсетумен азаматтық іс жүргізудің негізгі сатысы
болып табылатын екінші инстанциядағы (апелляциялық өндіріс) сотта іс
қозғалады.
Апелляция институты - заңды құшіне енбеген сот шешімдерінің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жоспар
I.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
II. Негізгі бөлім
1. Апелляциялық институтының пайда болуы мен даму
тарихы ... ... ... ... ... ... 4-7
2. Заңды күшіне еңбеген шешімдерге апелляциялық шағым беру сатысының мәні
мен
маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ..8 -11
3. Апелляциялық шағым беру құқығының
субъектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 12
III.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... . 13-15
Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... . 16
Кіріспе
Жоғарғы соттың пленумінің қаулысына "Азаматтық істерді кассациялық тәртіпте
қайта қарауға тәжірибесі туралы" белгіленеді: кассациялық шағымдар мен
наразылықтарды қарай отырып екінші инстанциялық соттар, соттық қаулылардың
заңдылығы мен негізділігін тек көре отырып үлкен жұмыс атқарады және
азаматтық құқық қатынастарда заңдылықгың нығайтылуына әділеттіктің
орнатылуына ықпал етеді.
Менің бұл тақырыпты таңдау себебім: қазіргі таңца I инстанциялық соттардың
қаулылары заңдылықтың өрескел бұзылуы, азаматтардың конституциялық
құқығының шектелуі соттардың сыбайлас жемқорлыққа қатысты істерді қараудан
бұзылып жоғарғы тұрған сотпен қайта қаралуы орын алады. Өткен жылы
республика бойынша Аппеляциялық және бақылау тәртібімен 6704 сот шешімі
бұзылды және өзгертілді. Соның ішінде 2251 сот шешімі прокурорлардың
араласуымен бұзылған және өзгертілген. Тек бас прокуратураның бақылау
тәртібімен бір жыл ішінде соттардың 101 заңсыз шешіміне наразылық
келтірілді. Оның 98-і қаралып, 88-і қанағаттандырылды. Бұзылған және
өзгертілген сот шешімдері Шығыс Қазақстан облысы сотында қомақты болып
отыр. Бұл облыста 514 шешім, Қарағанды облысында - 503, Маңғыстау облысында
- 234, Солтүстік Қазақстан облысында - 303, Алматы қаласында - 359 шешім
бұзылған және өзгертілген. Азаматтық істерді қараудың мерзімін сақгаудың
жағдайы жақсармай отыр. 6241 істі қараудың белгіленген мерзімі бұзылған,
2415 істі қарау үш айдан артық уақытқа тоқтатылған. Ал кейбір азаматтық
істер соттардың кінәсінен жылдар бойы сөзбүйдаға салынып, қақпақылға түсіп
отырған.
Жоғарғы соттың шаруашылық істер бойынша алқасының жұмысын қанағаттанғысыз
деуге болады. Тек өткен жылдың өзінде Жоғарғы соттың президиумы осы алқаның
25 қаулысын негізсіздігі үшін бұзған.
1. Апелляциялық институтының пайда болуы мен даму тарихы
Апелляция институты өзінің жалпы негіздерін Ежелгі Рим мемлекетінің дамуы
мен Батыс Европа елдерінің мемлекет және құқық негіздерінен тапты.
Ежелгі Рим мемлекетінің ертерек дамуы негізінде, орталық үкіметтің даму
сатысында, сот шешіміне шағымдану сот жүйесінде болмады. Римде іс
жүргізудің 2 кезеңі болды: біріншісі - "injure", екіншісі - "injudiko". Бұл
кезеңдердің өз айырмашылықтары болды. Жоғарыдағы кезеңдерді "legis
actiones" жүйесіне енгізді.
Апелляцияның әрмен қарай дамуы және жетілдірілуі Петрдің патшалығы тұсында
жүзеге асырылды. Уақыт өте бұл жүйенің іс жүргізу өндірісінің ынғайсыз
болуы, жаңа қоғамдық экономикалық қатынастардың дамуына сәйкес келмеді.
Ибуция заңы мен Юлия заңдарының нәтижесінде, Римде іс жүргізу өндірісінің
жаңа реформасына шағымдану институтының жаңа формуласы енгізіліп,
анықгалды. Ежелгі Римде сот шешіміне шағымдану өтінішін апелляция
(appellatio-шақыру) деп атады. Дәл осы уақытта б.э.д. III ғасырда шағымдану
институты апелляция түрінде пайда болды.
Сот шешімдерін қайта қарау институты — 1864 жылғы сст реформасы аясында сот
реформасының негізгі ережесі, үш бөліктен тұрады. Олар — сот өндірісі,
азаматтық және қылмыстық сот өндірісі. Реформаның нөтижесі ретінде II
Александр патша қабылдағак мынандай зан актілерін атап өтуге болады.
- Сот анықтамаларын құру
- Азаматтық сот өндірісінің жарғысы
- Қылмыстық сот өндірісінің жарғысы
- Халықаралық судьялар қолданатын жазалар туралы жарғысы.
Император Августың билік ету кезінде сот шешіміне шағымданып, іс барлық
инстанциялардан өткен жағдайда іс императордан шешімді дұрыс
шығарылмағандығын тексеру үшін өтініш ретінде жіберді. Бұл кезеңде бір іс
бойынша, шағымды бірнеше рет беруге рұқсат еді. Император Юстианның
кезеңіндс, апелляцияны бір іс бойынша екі рет қолдануға рұқсат етілді. Сот
шешіміне шағымдану апелляциялық институт ретінде, Император юстианның
патшалық ету кезеңінде шағымданудың негізгі тәсілі ретінде толығымен заң
жүзінде бекітіліп (527-565 жж.) апелляцияның түрлерімен жоғарғы инстанцияға
берілу мерзімдері анықталды.
Апелляциялық жүйе өзінің пайда болуымен көптеген мән-жайларды қиындатты.
Мысалы: өндірістің тежелуін, шағымдануға баж салығы тағайындалып, оның
қымбат болуы. Алайда бұл қиындықгар істің әділ шешілуіне кедергі жасай
алмады. Ежелгі Рим мемлекетінде пайда болған апелляция институтының
азаматтық іс жүргізу өндірісіндегі зандылықтары. Европа елдерінде де дамуға
кең көлем алды.
1918 жыл 21 ақпанда жарияланған сот жөніндегі №2 декрет ең алдымен соттың
атын — жергілікті халық соты деп өзгертті және бұл соттардың ауыр қылмыстық
істерді немесе азаматтық істерді кең ауқымды қарау үшін олардың өкілеттігін
кеңейтуді мақсат етіп қойды. Сатылы кезеңце негізделген сот инстанцияларын
құрып, сот жүйесін мынадай құрылымға ыңғайлады:
- Жергілікті халық соты
- Аймақгық сот
- Облыстық сот
- Жоғарғы бақылайтын сот.
Германияда XIV ғасырдың аяғы мен XV ғасырдың басында Рим құқығының
нормалары ене бастады.
Апелляциялық іс жүргізудің тарихы сонау көне римдік құқықган бастау алады.
Ол заңды құшіне енген сот шешімдерін қайта қарау сатысы ретінде жақсы
таныс. С.И.Ожегов орыс тілі сөздігіне бұл терминге мынадай анықтама береді.
"Апелляциялық істі қайта қарау мақсатымен жоғарғы сатыдағы сотқа шешім
жөнінде шағымдану құқығы".
XIV ғасырдың өзінде дамушы қоғамды әдет-ғұрып құқықгары қанағаттандырмайды.
Бұл жағдай соттық тәжірибеге Рим құқығынын толығымен енуіне мүмкіндік
беріп, Германияда сот жүйесінде апелляция институты пайда болды.
Германияның 1877 ж. азаматтық іс жүргізу кодексінде апелляция сот шешіміне
шағымданудың негізгі тәсілі болып қабылданды.
Францияда апелляция ұғымы XIII ғасырдың аяғында 1667 ж. шыкқан Ордоносовтың
заңында апелляциялық шағымданудьі, судьялық өзіне емес, оның шығарған
шешіміне шағым келтірілетіндігі бекітілді. Аппеляция инстанциясы 1664 жылғы
Людовик указының негізі бойынша қүрылды. Сот шешіміне шағымдану тәсілінің
Аппеляциялық (Француз тілінен kasser сөзі -бұзу) институты алғаш рет
Францияда қолданылды. Осылайша Францияда сот шешіміне шағымдану тәсілінің
Аппеляциялық және кейінгі апелляциялық институттары ұйымдастырылып,
Францияның 1807 жылғы АІЖК-не заңды түрде енді.
Ресейдің құқықгық жүйесін қарастыратын болсақ, ол үзақ уақыт өзіндік үлттық
ерекшелігімен ерекшеленеді. XVIII ғасырдың басында Петр І-нің Ресей құқық
жүйесіндегі реформасына, Батыс Европа елдерінің крдықгық жүйелері әсер
етті. Апелляциялық институтының даму сатысы Петр І-нің патшалық құру
кезеңінде болды. 1864 жылғы сот реформасы бойынша АІЖ Уставында соттың үш
инстанциясы бекітілді. Уставтың түсіндірме жазбаларында инстанциялардың
бірі апелляция инстанциясының қажеттілігі ерекше атап өтіліп, жаңа заң
жобасына еңгізілген.
1917 жылғы революциядан кейін, апелляция институты АІЖ өндірісінде өз
тіршілігін тоқтатты. 1917 жылғы 22 қарашадағы "Соттар туралы" халық
комиссар советінің декреті бойынша, жергілікті сот шешімдері ақырғы шешім
болып, апелляциялық шағымдануға жатпайтындығы апелляциялық институттан бас
тартуының себебі неде деген сүрақ туады. Бұл сұраққа жауапты үкімет басының
көзқарасымен жаңа қоғамдық талабынан көруге болады. Себептердің бірі болып.
Совет Үкіметіндегі буржуазиялық сот апаратын бұзып, пролетарлық жаңа сот
жүйсін құру, сот өндірісін жеңілдету, бірінші инстанция қызметінің сапасын
арттыруда, апелляцияның кедергі болатындығын аттап айтып, сот өндірісіндегі
маңызды институтардың бірі апелляция институтының жойлуына әкеліп соқгы.
Апелляциялық институтының алынып тасталу себебінің бірі Советтер Үкіметіне
комунистик қоғам орнату үшін, жекеменшікпен тауар ақша қатынастарының
жойылуы көздедді. Бірақ, жалпы жекеменшік институт жойылып, мемлекеттік
меншік негізділігімен колхоздық кооперативтік және азаматтардың жекеменшігі
жойылған жоқ. Осыған байланысты тауар-ақша айналымы да өз қалпында қалды.
80 жылдардың аяғы мен 90 жылдардың басында совет одағындағы саяси
Ікономикалық қайта құрулар Республикамыздың өз егемендігін алып, құқықтық
мемлекет қүру кезінде кәсіпкерлік құқығы заңдарда жекеменшік формасы
түрінде бекітіліп азаматтық құқықгық даулардың ауқымын кеңейтті. Осыған
байланысты кәзіргі ТМД елдерінде апелляция институттары, сот қаулыларына
шағымдану тәсілі ретінде заңдарында бекітілуде.
2. Заңды күшіне еңбеген шешімдерге апелляциялық шағым беру сатысының мәні
мен маңызы
Мемлекет басшысы тәуелсіз Қазақстанның алғашқы күндерінен бастап құқықтық
саясатты өзінің жеке бақылауына алды.
Осы бір қиындығы көп жұмысқа нәтижесінде еліміздің негізгі заңдары (ҚР
Конституциясы, Қылмыстық, Қылмыстық-процессуалдық, Қылмыстық-атқару
кодекстері және басқалары) қабылданған Құқықтық реформаның мемлекеттік
бағдарламасы (1994 ж.) тұғыр болды. Өзін өзі толық ақтаған бұл тұғыр
еліміздің құқықтық жүйесіндегі түбегейлі өзгерістерді бастаған, 2002 жылы
қабылданған Қазақстан Республикасының құқықтық саясаты тұжырымдамасын
өмірге әкелді. Оны іске асырудың басты міндеті құқықтық жүйені дамытудың
негізгі бағыттарын айқындау ғана емес, сонымен бірге 2010 жылға дейінгі
кезеңде әлеуметтік-экономикалық және саясат салаларындағы реформалармен
құқықтық саясаттың үйлесімді жүргізілуін қамтамасыз ету болып табылды.
Тұжырымдама азаматтық процессуалдық заңнаманы одан әрі дамытуды көздейді.
Осы мақсатта істердің соттылығын анықтаудың қазіргі қолданыстағы принципі
ерекше субъектілік пәндік принциптеріне өзгертіліп, сот ісін жүргізу
тәртібін жеңілдету саласы кеңейтілді, азаматтық істер бойынша басы артық
жалаң іс жүргізу жойылатын болады. Азаматтық іс жүргізу заңнамасын жаңарту
“диспозитивтік және жарыспалылық принциптеріне жаңа мазмұн қосатын”
бағдарламалық талаптарға сай жүзеге асырылады, ол жеке-меншікке қол
сұқпаушылықты, кәсіпкерлік қызметтің еркіндігін, азаматтық іс жүргізуге
қатысушыларды мемлекеттің өз бетінше араласуынан қорғайтын диспозитивтік
бастамалардың дамуын қамтамасыз етуге міндетті. Аталған принциптердің жаңа
мазмұны өз кезегінде, соттың белсенді рөлі, объективті ақиқат,
процессуалдық үнем сияқты принциптердің арақатынасы мен мазмұнын айқындап
береді.
Заңды құшіне енбеген сот шешімдеріне шағым беру мен қарсылық көрсету соттын
қорғану және соттың заңды, негізді шешімдер шығаруының конституциялық
құқықгарының жүзеге асырылуының бірден-бір нақты кепілі болып табылады. Бұл
құқық, іс бойынша қандай да бір бұзушылықтың болған, я болмағанына
байланысты болмайды. Сонымен бірге, кейбір жағдайларда сот ісінде
қателіктер мен кемшіліктерге жол беріліп, соның нәтижесінде заң талаптары
бұзылып, заңсыз және негізсіз шешімдер шығарылуына жол беріледі.
Заң, іске қатысушы тұлғаларға шағым беру құқығын береді, ал прокурорға -
заңды күшіне енбеген шешімдерге қарсылық білдіру құқығын беріп, оған сот
шығарған шешімдердің заңды және негізді екендігін тексеруді екінші сатыдағы
соттың қарауына береді.
Шағым беру және қарсылық корсетумен азаматтық іс жүргізудің негізгі сатысы
болып табылатын екінші инстанциядағы (апелляциялық өндіріс) сотта іс
қозғалады.
Апелляция институты - заңды құшіне енбеген сот шешімдерінің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz