Жинақтық зейнетақы қорларының мазмұны, қалыптасуы және нарықтағы ролі

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ЖИНАҚТЫҚ ЗЕЙНЕТАҚЫ ҚОРЛАР ЖҮЙЕСІ

Жоспар

I. Кіріспе . . . 3-4

II. Негізгі бөлім

1. Жинақтық зейнетақы қорларының мазмұны, қалыптасуы және нарықтағы ролі . . . 5-6

2. Жинақтық зейнетақы жүйесін басқару қағидаттары . . . 7-8

3. жинақтаушы зейнетақы жүйесінің қазіргі жағдайын талдау . . . 9-10

III. Қорытынды . . . 11

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 12

Кіріспе

Бүгінгі таңда өркениетті даму жолына түскен Қазақстан Республикасы қоғамның барлық саласында аса маңызды реформаларды жүзеге асыруда. Бұл реформалардың ішіндегі ең күрделісі әрі өте байыптылықты қажет ететін бағыты әлеуметтік саладағы реформалар болып табылады. Өйткені, біріншіден, әлеуметтік - экономикалық мәселе адамдардың өмірі мен тұрмыс-тіршілігіне тікелей қатысты болғандықтан үнемі күн тәртібінде тұрады; екіншіден, мемлекеттің зейнетақы жүйесі әрқашан халықтың назарында болып, оның талқысы мен сынына түсіп отырады. Сондықтан да зейнетақы жүйесі халықты қамтамасыз етуде маңызы зор фактор ретінде қарастырылады.

Қазiргi кезде, Қазақстанның зейнетақы жүйесiнiң реформасы басталғалы бес - сегiз жыл өткеннен соң оны жүзеге асты деуге болады. Жинақтаушы зейнетақы қорларының бұдан әрi дамуы кезеңiнде жинақтаушы зейнетақы жүйесiнiң бәсекелiк қабiлеттiлiгiн және ең басты оның институттарының қаржылық орнықтылығы мәселелерiн қамтитын жаңа айналымын зерттеудi және шешiмiн табуды қажет ететiн мәселелері туындайды. Республикамыздың “Қазақстан - 2030” бағдарламасында барлық Қазақстандықтардың әл - ауқатын, қауiпсiздiгін жақсарту, гүлдену, даму стратегиясында Президентiмiз Н. Ә. Назарбаев атап өткендей, елiмiздiң дамуының басты бағыттарының бiрi тұрғындардың материалдық және әлеуметтiк әл - ауқаты болып табылады. Тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз етудiң деңгейi мен сапасы - елiмiздiң азаматтарының әлеуметтiк және экономикалық жағдайының маңызды құрамдас бөлiгi. Жинақтаушы Зейнетақы Қорларының тұрақты түрде дамуы Қазақстан Республикасының экономикалық дамуын жылдамдатуға ықпал етедi.

Республиканың әлеуметтiк - экономикалық жүйесiнде неғұрлым қарқынды дамушылардың бiрi зейнетақы жүйесi болып табылады. Сонымен қатар, әрекет етушi жинақтаушы зейнетақы жүйесiнде зерттеулер жүргiзу, оның тереңдеуi, нарықтық экономикалық жағдайындағы Қазақстан экономикасына бейiмделуi және оған әрекет етудiң қысқа мерзiм iшiнде пайда болған пiкiрталастағы және шешiлмеген көптеген мәселелер мен сұрақтардың бар екендiгi жөнiнде белгiлi бiр тұжырымдар жасауға мүмкiндiк бередi.

Зейнетақы активтерiн экономиканың нақты секторындағы шаруашылық салаларын және зейнетақы саласын дамытудың басты бағыттарын қаржыландыру мақсатында пайдалану керек деп есептеймiз. Сондықтан, ҚР ЖЗҚ инвестициялық процесiне талдау жүргiзу және тұрғындарды зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесiн жаңғырту мен әрi қарай дамытудың басымдықтарын зерттеу маңызды мәселелердiң бiрi болып табылады. Аталған мәселелердi шешу үшiн, оған қатысты отандық және шетелдiк мамандар мен ғалымдардың зерттеулерiн негiзге ала отырып, зейнетақы қорларының қызметтерiн жаңғыртуды және олардың экономиканы қаржыландыруға қатысу мүмкiндiктерiн дұрыс арнаға қоюдың жетiлдiрiлген әдiстемелiк жолдарын ұсынуды және негiздеудi қажет етедi.

Жинақтаушы зейнетақы жүйесiн енгiзу процесiнде қазақстандық жинақтаушы зейнетақы қорларының бiрте-бiрте эволюциялануының белгiлi бiр заңдылықтары қалыптастырылды, жинақтаушы зейнетақы жүйесiнiң қаржылық менеджментiнiң ерекшелiктерi қалыптастырылуда, оларды зерттеуге отандық ғалымдар назарын аудара бастады.

1. ЖЕР ПАЙДАЛАНУ ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ТҮСІНІГІ

Жинақтық зейнетақы қорлары (ЖЗҚ) - бұл контрактілі-сақтаушы типтегі қаржылық институттары болып табылады, олар ұзақмерзімді контрактілерге сәйкесті салымшылармен төленетін зейнетақы жарналардың негізінде халықтың сақталатын ақша қаражаттарын тартады. ЖЗҚ-ның ерекшелігі - олар еңбеккке қабілеттілігін жоғалту барысында адамдардың материалдық және әлеуметтік қажеттілігін қамтамасыз ету үшін құрылады. Зейнетақылық жарналардың салымшылары белгілі бір жасқа келгеннен кейін табыс көзқайнарын қалыптастыру мақсатында зейнетақы қорларының қарыздық міндеттемелерін сатып алады.

Зейнетақы қорлардың дамуы корпорациялардың жоғары маманданған жұмыс күшін тартуға ұмтылысы есебінен пайда болды. Зейнетақы қорлары - жеке және заңды тұлғалардың зейнетақы төлемдерінің орнына зейнетақы міндеттемелерін шығаратын қаржылық мекеме. Зейнетақы төлемдері- зейнетақы төлемдері үшін халықтың, фирмалардың, мемлекеттің салымдары.

Зейнетақы қорларын құрудың негізгі мақсаттары бағалы қағаздарға зейнетақы жарналарын инвестициялау есебінен жұмыскерлерге төлемдер жасау болып табылады. Зейнетақы қорлары сенімгерлік компанияларға, коммерциялық банктерге немесе сақтандыру компанияларына берілу мүмкін. Мұндай сақтандыру қоры сақтандырылмаған деп аталады. Бірақ корпорациялар сақтандыру компаниялармен келісім жасау мүмкін, яғни сақтандыру компаниялар зейнетақы төлемдерін қабылдап, зейнетақы төлемдерін беруді қаматамасыз етеді. Ондай сақтандыру қоры сақтандыратын деп аталады.

Зейнетақы қорларындағы пассивті операциялардың негізі корпорациялардың, кәсіпорындардың, сонымен қатар бүкіл түсімдердің 20-30% құрайтын жұмыскерлер мен қызметкерлердің жарналары болып табылады. Жарна үлесі түрлі корпорациялар, кәсіпорындар және мемлекеттер бойынша ауытқиды. Корпорация қуаттырақ әрі байырақ болған сайын, жұмыскерлер мен қызметкерлердің жарналар үлесі аз болады. Зейнетақы қоры капиталының жинақталу ерекшелігі кәсіпкерлердің, жұмыскерлердің, қызметкерлердің ұзақ мерзімге өмірді сақтандыруға кеткен жарналарының сомаларынан құралады. Зейнетақы қорлары ұзақмерзімді ақша қаражаттарын иемденеді және оларды үкіметтік, жеке бағалы қағаздарға салады. Зейнетақы қорларының активінің 80% жеке корпорациялардың бағалы қағаздары құрайды. Активтердің 30% астамы жай акцияларға жататындықтан корпорация саясатына зейнетақы қорлары әсер етеді. Зейнетақы қорлары өзінің корпорацияларының активтеріне де ақша қаражаттарын салады.

Жекеменшік зейнетақы қорларымен қатар мемлекеттік зейнетақы қорлары да бар. Олар орталық үкіметпен және жергілікті басқару органдарымен құралады. Мұндай қорлардың пассивті операцияларының негізін түрлі үкіметтік деңгейдегі бюджет қаражаттары және жұмыскерлердің жарналары құрайды. Активті операциялар мемлекеттік және корпорациялардың бағалы қағаздарының салымдарында шоғырланады. Мемлекеттік зейнетақы қорларының қызметінде ақша қаражаттарын инвестициялау мен қызметінің формаларын ұйымдастыруы бойынша айырмашылықтар болады.

Еркін активтерді құрай отырып зейнетақы жарналары зейнетақы қорларында жинақталады. Сондықтан зейнетақы қорларының активтері экономикада маңызды роль атқарады.

Экономикадағы салалардың мәнін ЖІӨ-гі үлесінің көрсеткіші бойынша мәнін анықтауғы болады. Мысалы, дамыған елдерде ЖІӨ-гі зейнетақы активтерінің үлесі 10% құрайды.

Зейнетақы қорлары инвестициялар сияқты экономикада макроэкономикалық және микроэкономикалық қызмет атқарады.

2. ЖЕР ПАЙДАЛАНУ ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ТҮРЛЕРI

Портфельдік қалыптастыру кезінде түрлі қасиеттері бар құнды қағаздар арасындағы пропорцияны анықтау қажет. Классикалық консервативті (тәуекелі аз) портфельді құрудың негізгі қағидалары мыналар: консервативтілік, диверсификациялау және жеткілікті ликвидтіліктің қағидалары.

Консервативтілік қағидасы басым ықтималдылығы бар тәуекелді үлестен мүмкін болатын шығындар сенімді активтердің табыстарымен жабылатындай жоғары сенімді және тәуекелді үлестер арасындағы өзара байланысын ұйғарады.

Мұндай жағдайда инвестициялық тәуекел негіз сомма бөлігінің шығынына емес, ол тек қана жоғары табысты жеткіліксіз алудан тұрады. Тәжірибе көрсеткендей, клиенттердің көбісі депозиттік мөлшерлемесі бірден екіге дейін шамасында ауытқитын сенімгерліктің жоғары категориясындағы банкілерінің табысымен қанағаттанады.

Диверсификациялау қағидасы портфельдік инвестициялаудың негізгі қағидасы болып келеді. Диверсификация бір құнды қағаздар бойынша мүмкін болатын көлемді емес табыстар басқа қағаздар бойынша көлемді табыстарымен өтеу арқасында тәуекелді төмендетеді. Іскерлік активтілігінің циклдық ауытқуларының синхронділігін болдырмау мақсатында бір-бірімен тығыз байланыспаған, әр түрлі саласындағы құнды қағаздарды портфельге қосу арқасында тәуекелділіктің минимумі пайда болады.

Оптималды мөлшері - сегізден жиырмаға дейін құнды қағаздардың түрлері. Диверсификация активті сегменттер арасында да, олардың ішінде де қолданылуы мүмкін. Мысалы, мемлекеттік қысқа мерзімді облигациялар мен қазыналық міндеткерлікті түрлі сериядағы құнды қағаздар арасында диверсификациялауға болады, корпоративті құнды қағаздар үшін - әр түрлі эмитенттер акциялары арасында. Жеңілдетілген диверсификация мәнді анализсіз бірнеше құнды қағаздар арасында қаражатты бөлуден тұрады. Қоржындағы қаражаттың жеткілікті көлемі салалық және аудандық диверсификацияны өткізуге жағдай жасайды. Салалық диверсификацияда бір саладағы өнеркәсіптің қағаздары жағына қарай қоржынның басым болып түсуіне жол берілмеуі тиіс, әйтпесе бүтіндей бір салада дағдарыс басталуы мүмкін. Мысалы, дүние жүзі нарығында мұнай бағасының түсуі, сонымен қатар бүкіл мұнай қайта қорыту кәсіпорындағы акциялар бағасының төмендеуіне әкеп соқтыруы мүмкін, ал бұл өз кезегінде инвестициялық қоржыгға кері әсер етеді. Солай сияқты бір аудандағы кәсіпорындарға да қатысты болады. Бір уақыттағы акциялар бағасының төмендеуі саяси тұрақсыздықтың, ереуілдердің, табиғи апаттардың және т. б. нәтижесінде болуы мүмкін. Корреляциялық анализ әдістері қоржындағы әр түрлі құнды қағаздар арасында оптималды баланс табуға жол береді.

Жеткілікті ликвидтілік қағидасы ақшалай қаражатқа деген клиенттердің сұраныстарын қанағаттандырарлықтай дәрежеден төмен емес тез жасалынатын активтердің үлесін қоржынға сақтап тұру үшін жағдай жасайды. Тәжірибе көрсеткендей, қаражаттың нақты бір бөлігін ликвидті (табысы азырақ болса да ) құнды қағаздар ұстау тиімдірек, ол өз кезегінде нарық конъюнктурасының өзгеруіне және жеке тиімді ұсыныстарына тез жауап беруге мүмкіншілік береді.

Портфельді құрастыру сұрағын қарастырғанда, инвестор олармен басқаратындай өзіне параметрлерді анықтау қажет :

- портфельдің оптималды типін таңдау қажет;

- өзіне тиімді портфельдің табысы мен тәуекелдің үйлесімділігін бағалау және сәйкесінше әр түрлі дәрежедегі тәуекелі мен табысы бар құнды қағаздар портфелінің салмағын анықтау;

- қоржынның алғашқы құрамын анықтау;

әрі қарай қоржынды басқару сызбасын таңдау.

3. УАҚЫТША ЖЕР ПАЙДАЛАНУ ҚҰҚЫҒЫ

Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлары Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорының міндетті және еркін зейнетақы салымдарын жинауды және алушыларға төлемді жүзеге асыратын, сонымен қатар зейнетақы активтерін басқару компаниялары арқылы оны инвестициялау жұмысын атқаратын заңды тұлға.

Зейнетақымен қамтамасыз етудің типтік келісімдеріне сай жинақтаушы зейнетақы қоры міндетіне:

салым салушыға есеп кітапшасындағы белгіленген жылына бір рет зейнетақы жинақтары туралы ақпарат ұсыну, сонымен қатар салым салушының кез-келген талабы бойынша өзіндік құнымен қосымша ақпарат жіберу;
салым салушылардың зейнетақы жинақтарының жағдайы жөніндегі ақпараттың конфиденциалдығын сақтау;
салым салушының арызы бойынша зейнетақы жинақтарын басқа Жинақтаушы зейнетақы қорына аудару;
жылдық қаржы есебінің мәліметтері бойынша аудиторлық тексерулерді жүргізу жатады.

Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлары ашық және корпоративті болып бөлінеді.

Ашық жинақтаушы зейнетақы қорлары, алушының жұмыс орны мен тұратын жеріне байланыссыз, салым салушының зейнетақы салымдарын қабылдай береді. Корпоративті жинақтаушы зейнетақы қорлары бір немесе бірнеше заңды тұлғалардың жұмысшылары, яғни алушылары үшін құрылады, олар осы қордың құрылтайшылары немесе акционерлері болып табылады.

Мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорының құрылтайшысы және акционерлері Қазақстан резиденті болып табылатын заңды және жеке тұлғалар бола алады. Корпоративті жинақтаушы зейнетақы қорының құрылтайшылары мен акционерлері тек Қазақстан Республикасының заңды тұлғалары ғана бола алады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.