Turbo Pascal тілінде циклдармен жұмыс

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

І. Turbo Pascal тілінің теориялық негіздері.

1. 1 Turbo Pascal тілінің мәліметтер типтері . . . 5-11

1. 2 Turbo Pascal негізгі ұғымдары . . . 11-13

ІІ. Turbo Pascal тілінде циклдармен жұмыс

2. 1 . Turbo Pascal тілінде for операторы . . . 14-16

2. 2 While do операторы . . . 16-22

2. 3 Repeat until операторы . . . 22-24

ІІІ. Turbo Pascal 7. 0 интегралдық программалау ортасын

пайдалану.

3. 1 Turbo Pascal программалау ортасында менюлермен танысу . . . 25-29

3. 2 Turbo Pascal ортасында программаның орындалуы . . . 30-33

Қорытынды . . .

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . .

Қосымшалар . . .

Кіріспе

Қазіргі кезде кеңінен қолданылатын програмалау жүйесінің бірі-Turbo Pascal. Американың Borland коорпорациясының қызметкері Андерсон Хейлсбергтің жетекшілігімен құрастырылған. Turbo pasсal-дың түп нұсқасы швейцария ғалымы Никлаус Вирт жасаған П жүйесінің бірі-Turbo Pascal. Американың Borland Pascal тілі программалауды алғаш үйренушілер үшін өте тиімді құрал болып табылған. Қарапайым Pascal-ды өңдеудегі А. Хейлсбергтің үлкен еңбегінің нәтижесінде Turbo Pascal қазіргі заман талабына сай, қуатты программалау жүйесіне айналды. Turbo Pascal-жоғарғы деңгейлі программалау жүйесі. Оның логикалық құрылымы әртүрлі есептерді шешуге көмегін тигізеді. Сондықтан, оқушылар мен студенттерге программалаудың негізін Turbo pascal тілін оқытып-үйретуден бастап, программалаудың қыр-сырын меңгертудің маңызы зор.

Программалау дегенді біз бүгінгі күннің ғасырдағы алғашқы есептеу құрылғылары пайда болғаны белгілі, сол кезден бастап есептеу програмаларды құрудың қажеттілігі туындады. Бірінші болып осы мәселені шешкен Ада Лавлейс болып саналды, ол Чарльз Бэббидждің есептеуіш машинасында жұмыс істейтін програманы құрған.

Ең бірінші програмалау тілі болып Short Code(1949) болса, ғылым мен техникадағы прогрестің туындысы деп санаймыз. Бірақ ол дұрыс емес. ХХ ғ 50-ші жылдарында пайда болған жоғарғы деңгейдегі програмалау тілдері болып ФОРТРАН, КОБОЛ және АЛГОЛ саналады.

1970ж. програмалау әлемінде кемінде екі маңызды оқиға болды, UNIX-операциялық жұйесінің және Pascal атты жаңа програмалау тілінің пайда болуы.

Turbo Pascal-жоғарғы деңгейлі програмалау жүйесі. Оның тұңғыш нұсқасын 1970 жылы швейцария физигі Никлаус Вирт ұсынған. Автор тілді алғашқы арифметикалық есептеу машинасын жасаған француздың ұлы ғалымы Блез Паскаль-дің құрметіне Pascal деп атап, тіл атауын үнемі бас әріппен жазылуын сұраған.

Кейінен тілдің көптеген нұсқалары жарық көрді. Солардын ішінде, 1983 жылы Borland корпорациясының талантты қызметкері Андерсон Хейлсбергтің жасаған жаңа үлгісі - Turbo Pascal програмалаушылар арасында үлкен сұранысқа ие болды. Оның бұл нұсқасы СР/М операциялық жүйесіне негізделген. 1984 жылдың басында МS DOS жүйесіне ауыстырғалы бері пайдалану қарқыны бұрынғыданда арта түсті. Turbo Pascal-дің жоғарғы деңгейлі логикалык құрылымы әр түрлі есептерді дәл шешуге көмегін тигізеді. Turbo Pascal жүйесінде қарапайым есептерді шешудің прогамасынан бастап, күрделі мәліметтер қорын құрудың сан қырлы жұмыстары жүргізілді.

Сонымен қатар Turbo Pascal тілі компьютерлік графиканы пайдалануға, дыбыспен жұмыс істеуге, жүйелік програмалауға үлкен мүмкіндіктер береді.

Pascal тілін құраушысы Н. Вирттің айтуы бойынша: « . . . Pascal тілінің тәжірбиелік пайдалануы оның құндылығын әйгілі етіп көрсетті:- бұл тілде программа түзудің өте оңай екендігін ; программаның жұмысын жөнге салудағы икемділігін; көптеген тәжірибелік мәселелердің шешімін тиімді жолдармен табу үшін ұсынылатын Pascal тілінің техналогиялары т. с. с». Бұл тілді Н. Вирт 1-ден-програмалауға жүйелілік бапты енгізіп, автоматты түрде программа мен мәліметтердің бірлігін тексеру мақсатымен құрды, 2-ден-жаңа компютерлік мәдениетті игерудегі оқу құралы ретінде құрды.

I. Turbo Pascal тілінің берілгендер типтері

1. 1 Тілдің алфавиті, қызметші сөздер, идентификатор

Кез келген тілді үйрену оның алфавитінен басталады. Программаның элементерін жазуда қолдануға болатын символдар жиынтығын тілдің алфавиті дейміз. Turbo Pascal тілінің алфавиті мына символдардан тұрады:

1/Латын алфавитінің 26 әріптері: А, В, С, Д, . . . W, X Y, Z, …w, y, x, z;

2/Орыс алфавитінің 32 әріптері програмада түсіндірме мәтіндерді жазуда пайдаланылады;

3/Араб цифрлары : 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9;

4/Арнайы символдар.

Қызметші сөздер

Turbo Pascal тіліндегі алдын ала қызметі тағайындалған сөздер тобы қолданылады. Оларды Turbo Pascal -дің қызметші сөздері деп атайды.

1. 2-кесте. Қызметші сөздер

Қызметші сөздер

магынасы

Қызметші сөздер

магынасы

Қызметші сөздер: And

магынасы: және

Қызметші сөздер: Library

магынасы: библиотека

Қызметші сөздер: Array

магынасы: массив

Қызметші сөздер: mod

магынасы: бүтін қалдық

Қызметші сөздер: Asm

магынасы: ассемблер

Қызметші сөздер: nil

магынасы: бос ссылка

Қызметші сөздер: Begin

магынасы: басы

Қызметші сөздер: not

магынасы: Терістеу

Қызметші сөздер: case

магынасы: таңдау

Қызметші сөздер: object

магынасы: Объект

Қызметші сөздер: const

магынасы: тұрақты

Қызметші сөздер: of

магынасы: типін анықтау

Қызметші сөздер: constructor

магынасы: конструктор

Қызметші сөздер: or

магынасы: Немесе

Қызметші сөздер: destructor

магынасы: деструктор

Қызметші сөздер: packed

магынасы: жинақталған

Қызметші сөздер: div

магынасы: бүтін бөлу

Қызметші сөздер: procedure

магынасы: процедура

Қызметші сөздер: Do

магынасы: орында

Қызметші сөздер: program

магынасы: программа

Қызметші сөздер: Downto

магынасы: кеміту

Қызметші сөздер: record

магынасы: жазба

Қызметші сөздер: Else

магынасы: әйтпесе

Қызметші сөздер: repeat

магынасы: қайталау

Қызметші сөздер: End

магынасы: соңы

Қызметші сөздер: set

магынасы: көпшелеу

Қызметші сөздер: Export

магынасы: экспорт

Қызметші сөздер: string

магынасы: жол

Қызметші сөздер: External

магынасы: сыртқы

Қызметші сөздер: then

магынасы: онда

Қызметші сөздер: File

магынасы: файл

Қызметші сөздер: to

магынасы: деійн

Қызметші сөздер: For

магынасы: үшін

Қызметші сөздер: type

магынасы: тип

Қызметші сөздер: Function

магынасы: функция

Қызметші сөздер: unit

магынасы: модуль

Қызметші сөздер: Forward

магынасы: оздыру

Қызметші сөздер: until

магынасы: соған дейін

Қызметші сөздер: Goto

магынасы: көшу

Қызметші сөздер: uses

магынасы: пайдалану

Қызметші сөздер: If

магынасы: егер

Қызметші сөздер: var

магынасы: айнымалы

Қызметші сөздер: In

магынасы: құрамында

Қызметші сөздер: While

магынасы: әзір

Қызметші сөздер: Inline

магынасы: негізгі

Қызметші сөздер: with

магынасы: жазба басы

Қызметші сөздер: Interface

магынасы: интерфейс

Қызметші сөздер: Xor

магынасы: немесе кері

Қызметші сөздер: Interrupt

магынасы: үзу

Қызметші сөздер:

магынасы:

Идентификатор (атау)

Turbo Pascal тілінде атауды идентификатор деп атайды. Идентификатор программаның кез келген элементіне (айнымалылар, тұрақтылар, функциялар, файлдар, жиындар) берілген атау. Ол стандартты және пайдаланушылар идентификаторы болып екіге бөлінеді.

Стандартты функциялар, қызметші сөздер, т. с. с стандартты объектілер атаулары стандартты идентификатор тобына жатады. Олардың көпшілігі алдын ала орындалатын операция немесе белгіленген элемент туралы мағлұмат беріп тұрады. Мыс: (нақты сан) Real, (програма) Program, (басы) begin.

Пайдаланушылар идентификаторы ретінде әріптер мен цифрлар тізбегі алынады. Программалаушы идентификатордың төмендегі жазылу ережелерін білуі қажет:

1. Идентификатор міндетті түрде әріптен басталатын латын әріптері мен цифрлардан тұрады;

2. Оның құрамында орыс алфавитінің әріптері, арнайы символдар, әсіресе, бос орын болмауы қажет;

3. Қызметші сөздер пайдаланушылар идентификаторы бола алмайды;

4. Идентификатордың максималды ұзындығы-127 символ болғанымен, оның тек 63 символы Turbo Pascal-да оқылады.

Идентификатор қысқа, әрі түсінікті болғаны дұрыс. Себебі, оның мағынасы болмағаны қателік туғызбаса да, белгіленген программа элементі туралы мәлімет беруі тиімді екенін ескерген жөн. Мысалы: metka12, Blok т. с. с.

Бір програмада бірнеше объектіге бір ғана атау беруге болмайды. Бұл шарт орындалмаған жағдайда экранда төмендегідей хабарлама шығады: Error 4:Duplicate identifier (Қате 4: Қайталанған идентификатор) .

Идентификатор тағайындауда программалаушылар тарапынан жиі жіберілетін қателер:

3Dgraph-цифрдан басталған;

Nomer . Doma- құрамында нүкте бар;

Blok#- арнайы символ қойылған;

My Program-құрамында бос орын бар;

Mod- қызметші сөз қолданылған.

Берілгендер типтерінің классификациясы

Программаның негізгі объектілері айнымалылар мен тұрақтылар болып табылады. Программа құру барысында, программалаушы олардың типтерін алдын -ала анықтауы қажет. Айнымалылар мен тұрақтылардың типтері -олардың мәндерін және оларға қолданатын әр түрлі өңдеу амалдарын белгілейтін-басты көрсеткіші.

Turbo Pascal-да берілгендердің типтерін екі үлкен топтарға жіктеуге болады:

- Қарапайым типтер(скалярлық) ;

-Құрылымдық типтер (структуралық ) ;

Қарапайым (скалярлық) типтердің өзі стандартты және пайдаланушылар типтері болып бөлінеді. Стандарты типтер: бүтін, нақты, логикалық, символдық.

Құрылымдық (структуралық) типтер құрамына қарапайым типтер кіреді. Құрылымдық типтерге жолдар, массивтер, жазбалар және файлдар жатады.

Бүтін тип

Pascal тілінің стандартына бүтін типтің Integer бір ғана түрі анықталса Turbo Pascal-да стандартты бүтін типтердің бес түрі бар: shortint, Integer, longint, byte, word.

Бұл типтердің сипаттамасын 1. 1кестеден көре аласыз

Тип

Диапазоны

Форматы

Көлемі(байт)

Тип: Shortint

Диапазоны: -128 . . . 127

Форматы: Таңбалы

Көлемі(байт): 1

Тип: Integer

Диапазоны: -32768. . 32767

Форматы: Таңбалы

Көлемі(байт): 2

Тип: Longint

Диапазоны: -2147483648 . . . 2147483647

Форматы: Таңбалы

Көлемі(байт): 4

Тип: Byte

Диапазоны: 0 . . . 255

Форматы: таңбалы

Көлемі(байт): 1

Тип: Word

Диапазоны: 0 . . . 65535

Форматы: Таңбалы

Көлемі(байт): 2

Turbo Pascal-да бүтін типтегі оң және теріс сандар әдеттегідей жазыла береді. Оларға барлық арифметикалық амалдарды қолдануға болады.

Логикалық тип

Pascal-да стандартты логикалық тип - booleаn (көлемі-1 байт) . Логикалық типтің бұл атауы, атақты математик Джордж Буль есіміне байланысты booleаn деп атады. Логикалық типтегі элемент тек екі мәнді қабылдай алады: true (ақиқат), false(жалған) . Turbo Pascal-да логикалық типтің жаңа түрлері анықталған. Олар ByteBool көлемі бір байт, WordBool көлемі екі байт, LongBool көлемі төрт байт. Барлық логикалық типтердің мәні true (ақиқат) болғанда, бір санына сәйкес келеді. Ал олардың false (жалған) мәні нөлге тең болады.

Логикалық типтегі берілгендер программада шартты тексеруде қолданады. Логикалық шарт мына қатынас таңбалар > үлкен, <= кіші немесе тең, >= үлкен немесе тең, <> тең емес, = тең арқылы жазылады.

Логикалық типтегі берілгендерге логикалық амалдар қолданамыз. Логикалық амалдар арқылы логикалық өрнектер ұйымдастыруға болады.

1. 2- кесте

Амалдар

Іс-әрекет

өрнек

Нәтиже

Амалдар: Not

Іс-әрекет: Логикалық “терістеу”

өрнек: NotA

А: True\fals

В:

Нәтиже: True\fals

Амалдар: And

Іс-әрекет: Логикалық “және”(конъюкция)

өрнек: AandB

А: True\true, fals\fals

В: True\fals, True\fals,

Нәтиже: True\fals, fals\fals

Амалдар: Or

Іс-әрекет: Логикалық “немесе”(дизъюнкция)

өрнек: AorB

А: True\fals, True\fals,

В: True\fals, True\fals,

Нәтиже: True\true, true, fals

Амалдар: Xor

Іс-әрекет: “Немесеге” кері

өрнек: AxorB

А: True\fals, True\fals,

В: True\fals True\fals

Нәтиже: Fals\true, True\fals

Амалдар:

Іс-әрекет:

өрнек:

А:

В:

Нәтиже:

Символдық (литерлік) тип

Символдық (литерлік) тип Char ASCII кодының барлық түріне сәйкес келетін символдарды анықтайды. Char типтегі көрсеткіштердің кодын ord функциясымен алуға болады. Осы кодтар арқылы символдық типтегі көрсеткіштерді бір-бірімен салыстыруға болады.

Белгілі бір іс - әрекетті атқаратын. Басқарушы символдарға 0 - ден 31-ге дейінгі код тағайындалған. Символдық типті аинымалылар мәні ‘ (апостроф) таңбасына алынады.

Символдық типтің кеңейтілген түсінігі жолдық тип string болып табылады.

Нақты тип

Pascal-дің стандартына нақты типтің бір ғана түрі real анықталса, Turbo Pascal-да нақты типтің 5-түрі қолданылады: real, single, double, extended, comp.

Бұл нақты сипаттамасы 1. 3- кестеде берілген

Тип

диапазоны

Форматы(цифр саны)

Көлемі(байт)

Тип: Real

диапазоны: 2. 9*10(-39…1. 7*10(38)

Форматы(цифр саны): 11-12

Көлемі(байт): 6

Тип: Single

диапазоны: 1. 5*10…3. 4*10(38)

Форматы(цифр саны): 7-8

Көлемі(байт): 4

Тип: Double

диапазоны: 5*10(-324) . . 1. 7*10(308)

Форматы(цифр саны): 15-16

Көлемі(байт): 8

Тип: Extended

диапазоны: 3. 4*10(-4932) …1. 1*10(4932)

Форматы(цифр саны): 19-20

Көлемі(байт): 10

Тип: Comp

диапазоны: -2(63) +1…2(63) -1

Форматы(цифр саны): 19-20

Көлемі(байт): 8

Нақты типтегі сандарды жазудың екі тәсілі бар: әдеттегідей және экспоненциал. Өте үлкен және өте кіші нақты сандарды жазуда 10 санының дәрежесін қолданған ыңғайлы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.