Turbo Pascal тілінде циклдармен жұмыс

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І.Turbo Pascal тілінің теориялық негіздері.
1.1 Turbo Pascal тілінің мәліметтер типтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5.11
1.2 Turbo Pascal негізгі ұғымдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11.13

ІІ.Turbo Pascal тілінде циклдармен жұмыс
2.1 .Turbo Pascal тілінде for операторы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14.16
2.2 While do операторы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16.22
2.3 Repeat until операторы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22.24

ІІІ.Turbo Pascal 7.0 интегралдық программалау ортасын
пайдалану.
3.1 Turbo Pascal программалау ортасында менюлермен танысу ... ... ... 25.29
3.2 Turbo Pascal ортасында программаның орындалуы ... ... ... ... ... ... ...30.33
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Кіріспе

Қазіргі кезде кеңінен қолданылатын програмалау жүйесінің бірі-Turbo Pascal. Американың Borland коорпорациясының қызметкері Андерсон Хейлсбергтің жетекшілігімен құрастырылған. Turbo pasсal-дың түп нұсқасы швейцария ғалымы Никлаус Вирт жасаған П жүйесінің бірі-Turbo Pascal. Американың Borland Pascal тілі программалауды алғаш үйренушілер үшін өте тиімді құрал болып табылған. Қарапайым Pascal-ды өңдеудегі А.Хейлсбергтің үлкен еңбегінің нәтижесінде Turbo Pascal қазіргі заман талабына сай, қуатты программалау жүйесіне айналды. Turbo Pascal-жоғарғы деңгейлі программалау жүйесі. Оның логикалық құрылымы әртүрлі есептерді шешуге көмегін тигізеді. Сондықтан,оқушылар мен студенттерге программалаудың негізін Turbo pascal тілін оқытып-үйретуден бастап,программалаудың қыр-сырын меңгертудің маңызы зор.
Программалау дегенді біз бүгінгі күннің ғасырдағы алғашқы есептеу құрылғылары пайда болғаны белгілі, сол кезден бастап есептеу програмаларды құрудың қажеттілігі туындады. Бірінші болып осы мәселені шешкен Ада Лавлейс болып саналды, ол Чарльз Бэббидждің есептеуіш машинасында жұмыс істейтін програманы құрған.
Ең бірінші програмалау тілі болып Short Code(1949) болса, ғылым мен техникадағы прогрестің туындысы деп санаймыз. Бірақ ол дұрыс емес. ХХ ғ 50-ші жылдарында пайда болған жоғарғы деңгейдегі програмалау тілдері болып ФОРТРАН, КОБОЛ және АЛГОЛ саналады.
1970ж. програмалау әлемінде кемінде екі маңызды оқиға болды, UNIX-операциялық жұйесінің және Pascal атты жаңа програмалау тілінің пайда болуы.
Turbo Pascal-жоғарғы деңгейлі програмалау жүйесі. Оның тұңғыш нұсқасын 1970 жылы швейцария физигі Никлаус Вирт ұсынған. Автор тілді алғашқы арифметикалық есептеу машинасын жасаған француздың ұлы ғалымы Блез Паскаль-дің құрметіне Pascal деп атап, тіл атауын үнемі бас әріппен жазылуын сұраған.
Кейінен тілдің көптеген нұсқалары жарық көрді. Солардын ішінде, 1983 жылы Borland корпорациясының талантты қызметкері Андерсон Хейлсбергтің жасаған жаңа үлгісі - Turbo Pascal програмалаушылар арасында үлкен сұранысқа ие болды. Оның бұл нұсқасы СР/М операциялық жүйесіне негізделген. 1984 жылдың басында МS DOS жүйесіне ауыстырғалы бері пайдалану қарқыны бұрынғыданда арта түсті. Turbo Pascal-дің жоғарғы деңгейлі логикалык құрылымы әр түрлі есептерді дәл шешуге көмегін тигізеді. Turbo Pascal жүйесінде қарапайым есептерді шешудің прогамасынан бастап , күрделі мәліметтер қорын құрудың сан қырлы жұмыстары жүргізілді.
Сонымен қатар Turbo Pascal тілі компьютерлік графиканы пайдалануға, дыбыспен жұмыс істеуге, жүйелік програмалауға үлкен мүмкіндіктер береді.
Pascal тілін құраушысы Н.Вирттің айтуы бойынша: « ...Pascal тілінің тәжірбиелік пайдалануы оның құндылығын әйгілі етіп көрсетті:- бұл тілде программа түзудің өте оңай екендігін ; программаның жұмысын жөнге салудағы икемділігін; көптеген тәжірибелік мәселелердің шешімін тиімді жолдармен табу үшін ұсынылатын Pascal тілінің техналогиялары т.с.с». Бұл тілді Н.Вирт 1-ден-програмалауға жүйелілік бапты енгізіп, автоматты түрде программа мен мәліметтердің бірлігін тексеру мақсатымен құрды, 2-ден-жаңа компютерлік мәдениетті игерудегі оқу құралы ретінде құрды.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1) О.Камардинов. Информатика. Алматы. Ғылым. 2004.
2) Б.Сейпилова. Программалау технологиялары: Turbo Раscal. Тараз.
Тараз университеті. 2002.
3) А.В.Могилев, Н.Н.Пак, Е.К.Хеннер. Информатика. Москва.
Академия.2000.
4) Информатика негіздері. Курсив. 2007. №7.
5) С.В.Симонович. Информатика. Базовый курс. 2-ое издание. Питер.
2005.
6) В.Б.Попов. Тurbo Раscal.Москва. Финансы и статистика.2006.
7) О.Камардинов.Есептеуіш техникасы және программалау. Алматы.
Республикалық баспа кабинеті.1997.

8) Ж.Қ.Масанов, Б.А.Бельгибаев, А.С.Бижанова, Қ.Қ.Мақұлов. Тurbo
Раscal.Алматы. Бастау. 2004.
9) С:А.Немнюгин. Тurbo Pascal.Санкт-Петербург.Питер.2002.

10) М.Қ.Байжұманов. Л.Қ.Жапсарбаева. Информатика. Астана.
ЭВЕРО. 2004.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І.Turbo Pascal тілінің теориялық негіздері.
1.1 Turbo Pascal тілінің мәліметтер
типтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5-11
1.2 Turbo Pascal негізгі
ұғымдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11-13

ІІ.Turbo Pascal тілінде циклдармен жұмыс
2.1 .Turbo Pascal тілінде for
операторы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 14-16
2.2 While do операторы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...16-22
2.3 Repeat until
операторы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .22-24

ІІІ.Turbo Pascal 7.0 интегралдық программалау ортасын

пайдалану.
3.1 Turbo Pascal программалау ортасында менюлермен
танысу ... ... ... 25-29
3.2 Turbo Pascal ортасында программаның
орындалуы ... ... ... ... ... ... .. .30-33

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ...

Кіріспе

Қазіргі кезде кеңінен қолданылатын програмалау жүйесінің бірі-
Turbo Pascal. Американың Borland коорпорациясының қызметкері Андерсон
Хейлсбергтің жетекшілігімен құрастырылған. Turbo pasсal-дың түп нұсқасы
швейцария ғалымы Никлаус Вирт жасаған П жүйесінің бірі-Turbo Pascal.
Американың Borland Pascal тілі программалауды алғаш үйренушілер үшін өте
тиімді құрал болып табылған. Қарапайым Pascal-ды өңдеудегі А.Хейлсбергтің
үлкен еңбегінің нәтижесінде Turbo Pascal қазіргі заман талабына сай,
қуатты программалау жүйесіне айналды. Turbo Pascal-жоғарғы деңгейлі
программалау жүйесі. Оның логикалық құрылымы әртүрлі есептерді шешуге
көмегін тигізеді. Сондықтан,оқушылар мен студенттерге программалаудың
негізін Turbo pascal тілін оқытып-үйретуден бастап,программалаудың қыр-
сырын меңгертудің маңызы зор.
Программалау дегенді біз бүгінгі күннің ғасырдағы алғашқы
есептеу құрылғылары пайда болғаны белгілі, сол кезден бастап есептеу
програмаларды құрудың қажеттілігі туындады. Бірінші болып осы мәселені
шешкен Ада Лавлейс болып саналды, ол Чарльз Бэббидждің есептеуіш
машинасында жұмыс істейтін програманы құрған.
Ең бірінші програмалау тілі болып Short Code(1949) болса,
ғылым мен техникадағы прогрестің туындысы деп санаймыз. Бірақ ол дұрыс
емес. ХХ ғ 50-ші жылдарында пайда болған жоғарғы деңгейдегі програмалау
тілдері болып ФОРТРАН, КОБОЛ және АЛГОЛ саналады.
1970ж. програмалау әлемінде кемінде екі маңызды оқиға болды,
UNIX-операциялық жұйесінің және Pascal атты жаңа програмалау тілінің пайда
болуы.
Turbo Pascal-жоғарғы деңгейлі програмалау жүйесі. Оның тұңғыш
нұсқасын 1970 жылы швейцария физигі Никлаус Вирт ұсынған. Автор тілді
алғашқы арифметикалық есептеу машинасын жасаған француздың ұлы ғалымы Блез
Паскаль-дің құрметіне Pascal деп атап, тіл атауын үнемі бас әріппен
жазылуын сұраған.
Кейінен тілдің көптеген нұсқалары жарық көрді. Солардын ішінде,
1983 жылы Borland корпорациясының талантты қызметкері Андерсон
Хейлсбергтің жасаған жаңа үлгісі - Turbo Pascal програмалаушылар арасында
үлкен сұранысқа ие болды. Оның бұл нұсқасы СРМ операциялық жүйесіне
негізделген. 1984 жылдың басында МS DOS жүйесіне ауыстырғалы бері пайдалану
қарқыны бұрынғыданда арта түсті. Turbo Pascal-дің жоғарғы деңгейлі
логикалык құрылымы әр түрлі есептерді дәл шешуге көмегін тигізеді. Turbo
Pascal жүйесінде қарапайым есептерді шешудің прогамасынан бастап , күрделі
мәліметтер қорын құрудың сан қырлы жұмыстары жүргізілді.
Сонымен қатар Turbo Pascal тілі компьютерлік графиканы
пайдалануға, дыбыспен жұмыс істеуге, жүйелік програмалауға үлкен
мүмкіндіктер береді.
Pascal тілін құраушысы Н.Вирттің айтуы бойынша: ...Pascal
тілінің тәжірбиелік пайдалануы оның құндылығын әйгілі етіп көрсетті:- бұл
тілде программа түзудің өте оңай екендігін ; программаның жұмысын жөнге
салудағы икемділігін; көптеген тәжірибелік мәселелердің шешімін тиімді
жолдармен табу үшін ұсынылатын Pascal тілінің техналогиялары т.с.с. Бұл
тілді Н.Вирт 1-ден-програмалауға жүйелілік бапты енгізіп, автоматты түрде
программа мен мәліметтердің бірлігін тексеру мақсатымен құрды, 2-ден-жаңа
компютерлік мәдениетті игерудегі оқу құралы ретінде құрды.

I. Turbo Pascal тілінің берілгендер
типтері

1.1 Тілдің алфавиті, қызметші сөздер,идентификатор

Кез келген тілді үйрену оның алфавитінен басталады.
Программаның элементерін жазуда қолдануға болатын символдар жиынтығын
тілдің алфавиті дейміз.Turbo Pascal тілінің алфавиті мына символдардан
тұрады:
1Латын алфавитінің 26 әріптері: А,В,С,Д,...W,X
Y,Z,...w,y,x,z;
2Орыс алфавитінің 32 әріптері програмада түсіндірме
мәтіндерді жазуда пайдаланылады;
3Араб цифрлары : 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9;
4Арнайы символдар.

Қызметші сөздер
Turbo Pascal тіліндегі алдын ала қызметі тағайындалған сөздер
тобы қолданылады.Оларды Turbo Pascal –дің қызметші сөздері деп атайды.

1.2-кесте.Қызметші сөздер
Қызметші сөздер магынасы Қызметші сөздер магынасы
And және Library библиотека
Array массив mod бүтін қалдық
Asm ассемблер nil бос ссылка
Begin басы not Терістеу
case таңдау object Объект
const тұрақты of типін анықтау
constructor конструктор or Немесе
destructor деструктор packed жинақталған
div бүтін бөлу procedure процедура
Do орында program программа
Downto кеміту record жазба
Else әйтпесе repeat қайталау
End соңы set көпшелеу
Export экспорт string жол
External сыртқы then онда
File файл to деійн
For үшін type тип
Function функция unit модуль
Forward оздыру until соған дейін
Goto көшу uses пайдалану
If егер var айнымалы
In құрамында While әзір
Inline негізгі with жазба басы
Interface интерфейс Xor немесе кері
Interrupt үзу

Идентификатор (атау)

Turbo Pascal тілінде атауды идентификатор деп атайды.
Идентификатор программаның кез келген элементіне (айнымалылар, тұрақтылар,
функциялар, файлдар, жиындар) берілген атау. Ол стандартты және
пайдаланушылар идентификаторы болып екіге бөлінеді.
Стандартты функциялар, қызметші сөздер, т.с.с стандартты
объектілер атаулары стандартты идентификатор тобына жатады. Олардың
көпшілігі алдын ала орындалатын операция немесе белгіленген элемент туралы
мағлұмат беріп тұрады. Мыс: (нақты сан) Real, (програма) Program,
(басы) begin.
Пайдаланушылар идентификаторы ретінде әріптер мен цифрлар тізбегі
алынады. Программалаушы идентификатордың төмендегі жазылу ережелерін білуі
қажет:
1.Идентификатор міндетті түрде әріптен басталатын латын әріптері
мен цифрлардан тұрады;
2.Оның құрамында орыс алфавитінің әріптері, арнайы символдар,
әсіресе, бос орын болмауы қажет;
3.Қызметші сөздер пайдаланушылар идентификаторы бола алмайды;
4.Идентификатордың максималды ұзындығы-127 символ болғанымен, оның
тек 63 символы Turbo Pascal–да оқылады.
Идентификатор қысқа,әрі түсінікті болғаны дұрыс. Себебі, оның мағынасы
болмағаны қателік туғызбаса да, белгіленген программа элементі туралы
мәлімет беруі тиімді екенін ескерген жөн. Мысалы: metka12, Blok т.с.с.
Бір програмада бірнеше объектіге бір ғана атау беруге болмайды.
Бұл шарт орындалмаған жағдайда экранда төмендегідей хабарлама шығады: Error
4:Duplicate identifier (Қате 4: Қайталанған идентификатор).
Идентификатор тағайындауда программалаушылар тарапынан жиі
жіберілетін қателер:
3Dgraph-цифрдан басталған;

Nomer .Doma- құрамында нүкте бар;

Blok#- арнайы символ қойылған;

My Program-құрамында бос орын бар;

Mod- қызметші сөз қолданылған.

Берілгендер типтерінің классификациясы

Программаның негізгі объектілері айнымалылар мен тұрақтылар
болып табылады. Программа құру барысында, программалаушы олардың типтерін
алдын –ала анықтауы қажет. Айнымалылар мен тұрақтылардың типтері –олардың
мәндерін және оларға қолданатын әр түрлі өңдеу амалдарын белгілейтін–басты
көрсеткіші.
Turbo Pascal-да берілгендердің типтерін екі үлкен топтарға жіктеуге
болады:
-Қарапайым типтер(скалярлық);
-Құрылымдық типтер (структуралық);
Қарапайым (скалярлық) типтердің өзі стандартты және пайдаланушылар
типтері болып бөлінеді. Стандарты типтер: бүтін, нақты, логикалық,
символдық.
Құрылымдық (структуралық) типтер құрамына қарапайым типтер кіреді.
Құрылымдық типтерге жолдар, массивтер, жазбалар және файлдар жатады.

Бүтін тип

Pascal тілінің стандартына бүтін типтің Integer бір ғана түрі
анықталса Turbo Pascal-да стандартты бүтін типтердің бес түрі бар:
shortint, Integer, longint, byte, word.
Бұл типтердің сипаттамасын 1.1кестеден көре аласыз
Тип Диапазоны Форматы Көлемі(байт)
Shortint -128...127 Таңбалы 1
Integer -32768..32767 Таңбалы 2
Longint -2147483648...2147483647Таңбалы 4
Byte 0...255 таңбалы 1
Word 0...65535 Таңбалы 2

Turbo Pascal-да бүтін типтегі оң және теріс сандар әдеттегідей жазыла
береді. Оларға барлық арифметикалық амалдарды қолдануға болады.

Логикалық тип

Pascal-да стандартты логикалық тип – booleаn (көлемі-1 байт).
Логикалық типтің бұл атауы , атақты математик Джордж Буль есіміне
байланысты booleаn деп атады. Логикалық типтегі элемент тек екі мәнді
қабылдай алады: true (ақиқат), false(жалған). Turbo Pascal-да логикалық
типтің жаңа түрлері анықталған. Олар ByteBool көлемі бір байт, WordBool
көлемі екі байт, LongBool көлемі төрт байт. Барлық логикалық типтердің мәні
true (ақиқат) болғанда, бір санына сәйкес келеді. Ал олардың false
(жалған) мәні нөлге тең болады.
Логикалық типтегі берілгендер программада шартты тексеруде қолданады.
Логикалық шарт мына қатынас таңбалар үлкен , = кіші немесе тең, =
үлкен немесе тең, тең емес , = тең арқылы жазылады.

Логикалық типтегі берілгендерге логикалық амалдар қолданамыз. Логикалық
амалдар арқылы логикалық өрнектер ұйымдастыруға болады.
1.2- кесте
Амалдар Іс-әрекет өрнек А В Нәтиже
Not Логикалық “терістеу” NotA True\fals True\fals
And Логикалық AandB True\true,fals\fTrue\falsTrue\fa ls
“және”(конъюкция) als , ,
True\falsfals\fals
,
Or Логикалық AorB True\fals, True\falsTrue\true
“немесе”(дизъюнкция) True\fals, , ,
True\falstrue,fals
,
Xor “Немесеге” кері AxorB True\fals, True\falsFals\true
True\fals, True\fals,
True\fals

Символдық (литерлік) тип

Символдық (литерлік) тип Char ASCII кодының барлық түріне сәйкес
келетін символдарды анықтайды. Char типтегі көрсеткіштердің кодын ord
функциясымен алуға болады. Осы кодтар арқылы символдық типтегі
көрсеткіштерді бір-бірімен салыстыруға болады.
Белгілі бір іс - әрекетті атқаратын. Басқарушы символдарға 0 – ден
31-ге дейінгі код тағайындалған. Символдық типті аинымалылар мәні ‘
(апостроф) таңбасына алынады.
Символдық типтің кеңейтілген түсінігі жолдық тип string болып табылады.

Нақты тип

Pascal-дің стандартына нақты типтің бір ғана түрі real анықталса ,
Turbo Pascal-да нақты типтің 5-түрі қолданылады: real, single, double,
extended, comp.
Бұл нақты сипаттамасы 1.3- кестеде берілген

Тип диапазоны Форматы(цифр саны)Көлемі(байт)
Real 2.9*10(-39...1.7*10(3811-12 6
)
Single 1.5*10...3.4*10(38) 7-8 4
Double 5*10(-324)..1.7*10(315-16 8
08)
Extended 3.4*10(-4932)...1.1*1019-20 10
(4932)
Comp -2(63)+1...2(63)-1 19-20 8

Нақты типтегі сандарды жазудың екі тәсілі бар: әдеттегідей және
экспоненциал. Өте үлкен және өте кіші нақты сандарды жазуда 10 санының
дәрежесін қолданған ыңғайлы.
Кез келген нақты типтегі сан компьютер жадысында экспоненциал түрде
сақталынады. Программа нәтижесі нақты сан болса бұл сан экранға
экспонициал түрде шығады.

1.2 Turbo Pascal –дағы негізгі ұғымдар

Программа-берілген есептің шешілу жолын анықтайтын алгоритімнің арнайы
машиналық тілде жазылуы.
Программаның негізгі сипаттамасы:
-алынған натиженің дұрыстығы;
-орындалу уақыты;
-жадыдағы алатын орны немесе көлемі.
Кез келген программаның басты қызметі – берілгендерді өңдеу болып
табылады. Программаның басында өңделуге берілген мәліметтер–алғашқы
берілгендер деп аталады. Алғашқы берілгендерді пернетақта көмегімен
енгізуге болады.
Программаның орындалу барысында алғашқы берілгендер өңделініп,
нәтижеге айналады. Алынған нәтиженің нақты әрі дұрыс болуы- программаның
басты сипаттамасы болып табылады.
Тұрақтылар
Программада қолданылатын берілгендердің элементіне тұрақты немесе
айнымалы жатады. Программаның басында мәні анықталған және программаның
орындалу процесінде осы мәні өзгеріссіз қалатын шама тұрақты деп аталады.
Turbo Pascal-да тұрақтылардың сандық, логикалық, символдық, жолдық
түрлері қолданылады. Сандық тұрақтылардың мәні нақты және бүтін сандар
болады. Логикалық мазмұндағы ақиқат-жалған немесе 0-1 сигналдарын қабылдай
алатын тұрақтылар логикалық тұрақты деп аталса, символдық және жолдық
тұрақтылар жеке жолдық тұрақтылар жәке символдан және олардың жиынтығынан
тұрады.
Айнымалылар
Программаның орындалу барысында мәні өзгере алатын шама-айнымалы деп
аталады.
Стандартты функциялар
Стандартты арифметикалық функцияларға тоқталар болсақ олар мына
ережелер бойынша жазылады:
- Стандартты функция атауы латын алфавиті әріптерімен жазылады;
- функция ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.