Диверсияның қылмыстық құқықтық сипаттамасы

МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
I. Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың ұғымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.2.Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
II. Диверсияның қылмыстық құқықтық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... .15
2.1 Диверсияның объективтік белгілерінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... .15
2.2 Диверсияның субъективтік белгілерінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ...17
III. Диверсияның ұқсас қылмыс құрамдарынан айырмашылығы ... ... .18

Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21

Кіріспе
Диверсиянң не екендігі туралы біздің заманымызда айтылған сөз көп және XXI ғасырдағы қылмыстың осы түрі кең етек жаюда. Аталған қылмыс құрамы Қылмыстық кодексінің Ерекше бөліміндегі "Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар" деген 5-тарауында орын алған және тікелей объектісі бойынша мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігіне және қорғаныс қабілеттігіне қарсы қылмыс болып табылады.Диверсияның ұғымы Қылмыстық кодекстің 171-бабына сәйкес «Қазақстан Республикасының қауiпсiздiгi мен қорғаныс қабiлетiне нұқсан келтiру мақсатында адамдарды жаппай қырып-жоюға, олардың денсаулығына зиян келтiруге, кәсiпорындарды, құрылыстарды, қатынас жолдары мен құралдарын, байланыс құралдарын, халықтың тiршiлiгiн қамтамасыз ету объектiлерiн қиратуға, немесе зақымдауға бағытталған жарылыс жасау, өрт қою немесе өзге iс-әрекеттер жасау, сол сияқты осы мақсатта жаппай улау немесе эпидемиялар мен эпизоотиялар тарату» деп көрсетілген.[1]
Жалпы бұл қылмыстың түрі мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілеттігіне тікелей қатысты болғандықтан, олардың анықтамаларын берген дұрыс болар.
Экономикалық қауіпсіздік - тұрақты экономикалық өсу, қоғамдық қажеттердің тиімді түрде қанағаттандырылуы, басқарудың жоғары сапасы, экономикалық мүдделердің ұлттық және халықаралық деңгейлерде қорғалуы қамтамасыз етілетін жай-күйі.[2] Экономикалық қауіпсіздік - ұлттық қауіпсіздіктің құрамдас бөлігі, оның іргетасы, материалдық негізі. Тарихи және қисынды тұрғыда экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселесі мемлекеттіліктің қалыптасуымен, қоғамның экономикалық мүдделерін сезінумен қатар пайда болады.
Мемлекеттің қорғаныс қабілеттігібұл - мемлекеттің агрессиядан, басқа да ірі зиян мен зардаптан тұратын әрекеттерден қорғану дайындылығының дәрежесі. Қорғаныс қабілеттілігі мемлекет пен халықтың әскери, экономикалық, ғылыми, әлеуметтік және психологиялық мұмкіндіктерін сипаттайтын материалды және рухани элементтерден тұрады.
Жұмыстың мақсаты, диверсияны толық қанды зерттеп, жалпы қылмыстық сипаттамасын ашу, осы арқылы қоғамды теріс әрекеттерден аулақ болуға шақыру. Онымен күресті жалғастырып, тұрғындар арасында тыныш өмірді қалыптастыру, теріс көзқарастағы идеологиядан сақтануға үгіттеу. Диверсияның аса қауіпті және ұлкен масшатабты, яғни мемлекеттік ауқымдағы зардап әкелу мүмкіндігі жайлы қоғамда дұрыс түсінік қалыптастырып, оған немқұрайлы қарамай, жүйеленген алдын-алу іс-шараларын ұйымдастыруды жетілдіру болып табылады.Аталған мақсаттарға байланысты келесідей міндеттер алға қойылған:

Пайдаланылған әдебиеттертізімі:

1. Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 16 шiлдеде қабылданған Қылмыстық кодексi;
2. Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 26-маусымдағы«Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігі туралы» Заңы;
3. Қазақстан Республикасының Конституциясы, 30 тамыз 1995 ж., өзгертулер және толықтыруларымен;
4. Қазақстан Республикасы Президентінің 2000 жылғы 10 ақпан № 334 Жарлығы «Қазақстан Республикасының әскери доктринасы»;
5. Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 7-қаңтардағы «Қазақстан Республикасының қорғаныс және Қарулы Күштері туралы» Заңы;
6. «Қазақстан Республикасы Конституциясы 53-бабының 1-тармағына және 91-бабының 1-тармағына ресми түсiнiк беру туралы» Конституциялық Кеңестiң 1998 жылғы 4 желтоқсандағы N 13/2 қаулысы;
7. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Ерекше бөлім. – Алматы: Жеті Жарғы, 2000, - 520 с;
8. Қазақстан Республикасының қылмыстық құқығы. Ерекше бөлім: Дәрістер баяны / И.Ш. Борчашвилидің және Р.Б. Құлжақаеваның жалпы редакциялауымен. – Алматы 2007 ж;
9. ҚР денсаулық сақтау Министрінің 2004 ж. 20 желтоқсандағы «Сот медициналық сараптама жүргізу және ұйымдастыру Ережесін бекіту туралы» бұйрығы;
10. Қазақстан Республикасының 2002 ж. 4-желтоқсандағы «Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық аман саулығы туралы» Заңы;
11. Қазақстан Республикасының 2002 ж. 12-шілдедегі «Ветеренария туралы» Заңы;
12. Қылмыстық кодекстің Ерекше бөліміне түсініктеме;
13. Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 13-шілдедегі (19.02.2002 ж. өзгерістерімен) «Терроризмнг күрес туралы» Заңы;
14. http://ru.wikipedia.org/wiki/Террористические_акты_11_сентября;
15. Қазақстан Республикасының 2010-2015 жылдарға арналған Ұлттық қауіпсіздік стратегиясының жобасы.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
I. Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың ұғымы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2.Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
II. Диверсияның қылмыстық құқықтық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ...15
2.1 Диверсияның объективтік белгілерінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.2 Диверсияның субъективтік белгілерінің сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... .17
III. Диверсияның ұқсас қылмыс құрамдарынан айырмашылығы ... ..18

Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21

Кіріспе
Диверсиянң не екендігі туралы біздің заманымызда айтылған сөз көп және XXI ғасырдағы қылмыстың осы түрі кең етек жаюда. Аталған қылмыс құрамы Қылмыстық кодексінің Ерекше бөліміндегі "Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар" деген 5-тарауында орын алған және тікелей объектісі бойынша мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігіне және қорғаныс қабілеттігіне қарсы қылмыс болып табылады.Диверсияның ұғымы Қылмыстық кодекстің 171-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының қауiпсiздiгi мен қорғаныс қабiлетiне нұқсан келтiру мақсатында адамдарды жаппай қырып-жоюға, олардың денсаулығына зиян келтiруге, кәсiпорындарды, құрылыстарды, қатынас жолдары мен құралдарын, байланыс құралдарын, халықтың тiршiлiгiн қамтамасыз ету объектiлерiн қиратуға, немесе зақымдауға бағытталған жарылыс жасау, өрт қою немесе өзге iс-әрекеттер жасау, сол сияқты осы мақсатта жаппай улау немесе эпидемиялар мен эпизоотиялар тарату деп көрсетілген.[1]
Жалпы бұл қылмыстың түрі мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілеттігіне тікелей қатысты болғандықтан, олардың анықтамаларын берген дұрыс болар.
Экономикалық қауіпсіздік - тұрақты экономикалық өсу, қоғамдық қажеттердің тиімді түрде қанағаттандырылуы, басқарудың жоғары сапасы, экономикалық мүдделердің ұлттық және халықаралық деңгейлерде қорғалуы қамтамасыз етілетін жай-күйі.[2] Экономикалық қауіпсіздік - ұлттық қауіпсіздіктің құрамдас бөлігі, оның іргетасы, материалдық негізі. Тарихи және қисынды тұрғыда экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселесі мемлекеттіліктің қалыптасуымен, қоғамның экономикалық мүдделерін сезінумен қатар пайда болады.
Мемлекеттің қорғаныс қабілеттігібұл - мемлекеттің агрессиядан, басқа да ірі зиян мен зардаптан тұратын әрекеттерден қорғану дайындылығының дәрежесі. Қорғаныс қабілеттілігі мемлекет пен халықтың әскери, экономикалық, ғылыми, әлеуметтік және психологиялық мұмкіндіктерін сипаттайтын материалды және рухани элементтерден тұрады.
Жұмыстың мақсаты, диверсияны толық қанды зерттеп, жалпы қылмыстық сипаттамасын ашу, осы арқылы қоғамды теріс әрекеттерден аулақ болуға шақыру. Онымен күресті жалғастырып, тұрғындар арасында тыныш өмірді қалыптастыру, теріс көзқарастағы идеологиядан сақтануға үгіттеу. Диверсияның аса қауіпті және ұлкен масшатабты, яғни мемлекеттік ауқымдағы зардап әкелу мүмкіндігі жайлы қоғамда дұрыс түсінік қалыптастырып, оған немқұрайлы қарамай, жүйеленген алдын-алу іс-шараларын ұйымдастыруды жетілдіру болып табылады.Аталған мақсаттарға байланысты келесідей міндеттер алға қойылған:
* Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың жалпы сипаттамасы беру;
* Диверсияның ұғымын ашу;
* Диверсияға қылмыстық құқықтық сипаттама беру;
* Диверсияның ұқсас қылмыс құрамдарынан, әсіресе терроризмнен айырмашылығын көрсету.
Менің курстық жұмысым кіріспеден, 3 бөлімнен және қорытындыдан тұрады. Бірінші бөлімінде, мен конституцияның құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың жалпы сипаттамасына, дәлірек айтсақ осы қылмыстардың ұғымына және түрлеріне тоқталдым.
Екінші бөлімінде, диверсияның қылмыстық құқықтық сипаттамасын, яғни оның объективтік және субъективтік белгілерін қарастырдым.
Үшінші бөлімінде, диверсияның ұқсас қылмыстардан, әсіресе терроризмнен айырмашылығын, олардың мақсаты мен ниеттерін, зардаптарын, басқа да белгілерін салыстыра отырып зерттедім.

I. Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың жалпы сипаттамасы.
Конституциялық құрылыстың ұғымы Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бөліміндегі жалпы ережелерде баянды етілген. Конституцияның осы бөлімінде конституциялық құрылыстың басты принциптері, эканомикалық қатынастары, қоғамның саяси жүйелері нақтыланған. Осы бөлімде Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылысы (1-баптың бірінші тармағы), Республика қызметінің түбегейлі принциптері (1-баптың 2-тармағы), Республика егемендігінің түсінігі (2-баптың 1-тармағы), мемлекеттік биліктің бірден бір бастауы халық екендігі (3-баптың, 1-тармағы), биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөлінетіндігі (3-баптың 4-тармағы), идеологиялықтың және саяси әр алуандылықтың танылуы (5-баптың 1-тармағы), меншіктің әр түрі және оның бірдей қорғалатыны (6-баптың 1-тармағы), т.б. мәселелер нақты айқындалған.[3]
Қазақстан Республикасының 1993 жылы қабылданған Конституциясының ерекше сипаттарының бірі, ол конституциялық құрылыстың негіздерін бекітеді. Бұған дейін заңгерлік ғылым мемлекеттік және қоғамдық құрылыс шеңберінен шықпайтын. Конституцияда көрсетіліп, бекітілген мемлекеттік құрылыс конституциялық құрылыс деп аталды. Сондықтан, конституциялық құрылыс мемлекет іс-әрекетінің негізгі қағидаларын бекітетін, конституциялық нормалардың жиынтығы.
Мемлекеттік қауіпсіздікті - азаматтардың, қоғамның және мемлекеттің өмірлік мәнді мүдделерінің, ұлттық құндылықтарының, өмір салтының әртүрлі (саяси, экономикалық, әскери,
экологиялық, психологиялық және тағы басқалар) ішкі және сыртқы қауіп-қатерлерден қорғалғандығы деп түсінген дұрыс.[4]
Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінде ескі қылмыстық кодекстегі мемлекеттік қылмыстар деген ұғым мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар деген ұғыммен алмастырылған. Бұл тұрғыдағы қылмыстардың топтық объектісі мемлекеттің конституциялық құрылысы мен қауіпсіздігіне байланысты қоғамдық қатынастарды қорғау болып табылады. Қылмыстық кодекстегі жаңартылып жетілдіріліп берілген бұл қылмыстық құқықтық нормалар Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 30 тамызда қабылданған Конституциясында көрсетілген, баянды етілген конституциялық құрылысты, қоғамның ішкі, сыртқы қауіпсіздігін, саяси, экономикалық жүйесін қорғау болып табылады.

1.1 Мемлекеттің конституциялыққұрылысына жәнеқауіпсіздігіне қарсы қылмыстардыңұғымы
Жаңа қылмыстық кодекстің Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар тарауында қылмыстық құқықтық нормалардың жаңа мәні және ерекшелігі келесідей айқындалады.
Біріншіден, заң шығарушы Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінің жүесінде аталған қылмыстардың орналасу жерін өзгертті. 1959 жылғы ескі кодекстің Мемлекеттік қылмыстар тарауы Ерекше бөлімнің беташары болатын, алайда қылмыстық құқықтың демократиялық бастауларының дамуы, қылмыстық заңмен қорғалатын игіліктер мен мүдделердің жаңа иерархиясын құру қажеттігіне әкелді. Сөйтіп, жаңа Қылмыстық кодексте бұл қылмыстарға 5-тарауды арнайды.
Екіншіден, ҚазКСР-нің 1959 жылғы Қылмыстық кодексіндегі мемлекеттік қылмыстар 2 топты біріктірді - аса ауыр мемлекеттік қылмыстар мен мемлекеттік қылмыстардың өзге түрі (барлығы алты қылмыстық құрам). Шын мәнінде қылмыстардыңекінші тобы мемлекет мүддесін емес, түрлі салалардағы мемлекеттік басқарудың негізіне қолсұғушылық болды (мысал ретінде, мемлекеттің қорғаныс қабілеттігіне, мемлекет аумағының біртұтастығына, теміржол, әуе және су көліктерінің қалыпты жұмыс істеуіне, қаржылық пен кредиттік жүйелерге, т.б.). Осыған байланысты екінші топтағы қылмыстарды жаңа қылмыстық кодексінің Ерекше бөлімінде басқа тарауларға топтық оъектісі бойынша біріктірілген. Бандитизм (237-бап)және Жаппай тәртіпсіздік(241-бап) үшін жауапкершілік нормалары Қоғамдық тәртіпке қырсы қылмыстар тарауында, Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасын әдейі заңсыз өту (330-бап) Басқару тәртібіне қарсы қылмыстар тарауында, ал Ұшудың халықаралық ережелерін бұзу туралы нормалар (306-бап) Көліктегі қылмыстар тарауында орын алған.
Үшіншіден, Қазақстан Республикасы 1997 жылы қабылдаған Қылмыстық кодексінде Мемлекеттік қылмыстар - Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар деген ұғыммен енгізілді. Барлығы 10 қылмыстық құрамнан тұрады, оның бесеуі ескі кодексте мемлекеттік қылмыстардың аса қауіпті түріне жатқызылса, үшеуі өзге түріне және екеуі қылмыстың жаңа құрамдары болып табылады.
Төртіншіден, мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстарға жауаптылық туралы баптардың тұжырымы ескі кодекске сәйкес идеологиялық ерекшелігінен айырылған.
Бесіншіден, қылмыстық заңнамада мемлекеттік қылмыстарға қарсы күресті қалыптастыру кезеңі криминализациялық және декриминализациялық әрекеттерінің процестерімен қоса бірге жүрді. Билікті күшпен басып алу немесе билікті күшпен ұстап тұру, Қазақстан Республикасының уәкілетті органдары мен лауазымды адамдарының құзырына кіретін өкілеттіктерді шетел мемлекеті немесе шетелдік ұйым өкілдерінің жүзеге асыруына (168-бап) және Қарулы бүлікке(169-бап)қылмыстық жауапкершілік енгізілді, ал Отанға зиян тигізу мен опасыздықтың 2 нысаны - шекарадан қашу және шакарадан қайтып келуден бас тарту үшін жауапкершілік алынып тасталды. Жаңа кодекстегі аударатын басты назар, ондағы қылмыс құрамдарының өзгерістері қоғамдық қауіптің төмендеуімен ешқалай да байланыс жоқтығы, яғни Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің басым бағытталған міндеті болып адам мен азаматтың мүддесін, оның құқығы мен бостандығын қоғам мен мемлекеттің ең жоғары құндылығы ретінде қорғау болып табылуында.
Қарастырылып отырған тараудағы қылмыстардың қолсұғатын ортақ топтық объектісі ретінде 2 құрамдас бөлікті жатқызады - Конституциялық құрылыстың негіздері мен мемлекеттің қауіасіздігі.
Конституциялық құрылысқа басқаша анықтама беретін болсақ, мемлекет құрылымы өзіне басқару нысанын, мемлекеттік құрылым формасын саяси тәртіпті енгізеді. Мемлекет құрылымы туралы айта отырып, біз, өзіне адам және азамат, меншік нысандары, қоғамның саяси, діни бастаулары сияқты түсініктерді енгізуші қоғам құрылымын болжаймыз.
Конституциялық құрылыс - бұл мемлекетті құқыққа бағындыруды қамтамасыз ететін және оны конституциялық мемлекет ретінде сипаттайтын мемлекетті ұйымдастыру формасы.Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысы - мемлекетті ұйымдастыру тәсілдеріне, оның тұлғамен қатынасына негіз болатын, Конституция нормаларымен бекітілген және оны конституциялық мемлекет ретінде сипаттайтын қоғамдық қатынастардың жүйесі.Конституцияда Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысына негіз болатын барлық принциптер бекітілген.
Олар:
халықтық билік;
мемлекеттік егемендік;
біртұтастық;
биліктерді бөлу принципі;
құқықтың үстемдігі;
- мемлекеттік өмірдің аса маңызды мәселелерін демократиялық жолмен шешу;
- идеологиялық және саяси әр алуандылық және т.б.[okulik]
Мемлекет қауіпсіздігін оның қасиеті ретінде бағалау,әлбетте жаңалық ашу емес,мұның өзі мәселенің сипаттамасына өткірлік дарытады,себебі бұл қасиетті жоғалтып алу мемлекеттің жүйе ретінде бұзылуына әкеп соқтырмақ.Ал қауіпсіздік жағдайы оы қасиетті әрқандай сөз болатын кезең ішінде дәл белгілеуден басқа түк те емес.Өзгертіңкіреп айтсақ мемлекеттің қорғана білу жағдайы- оның әрқандай сәттегі қауіпсіздік деңгейі.
Мемлекеттік қауіпсіздік - азаматтардың, қоғамныңжәне мемлекеттің
өмірлік мәнді мүдделерінің, ұлттық құндылықтарының, өмір салтының әртүрлі (саяси, экономикалық,әскери, экологиялық,психологиялық және тағы басқалар) ішкі және сыртқы қауіп-қатерлерден қорғалғандығы. Мемлекеттік қауіпсіздік өзара байланысты үш деңгейден түрады: жеке адамның қауіпсіздігі, қоғамның қауіпсіздігі жәнеұлттың қауіпсіздігі. Олардың өзара байланысы қозғалмалы және қоғамдық қатынастардың сипатымен, саяси және экономикалық құрылымдармен, құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғамның даму деңгейімен анықталады. Мемлекеттік қауіпсіздіктің негізгі объектілеріне: мемлекеттің конституциялық құрылысын, егемендігін, қорғаныс қабілеттілігін және аумақтық тұтастығын жатқызуға болады.[4]
Конституциялық құрылысқа тағы бір анықтама беретін болсақ конституциялық құрылысжиынтық түрде мемлекеттік және қоғамдық құрылысты немесе құрылымды құрушы, мемлекет пен қоғамды ұйымдастырушы қоғамдық қатынастарды білдіреді.[okulik]
Мемлекеттің егемендігі конституциялық құрылыс негіздерінің бірі ретінде Конституциямен жария етіледі. Егемендік республиканың бүкіл аумағын қамтиды, өз аумағында және одан тысқары жерлерде, Қазақстан Республикасы халқының ерік-жігері негізінде, басқа мемлекеттерге тәуелсіз жағдайда, өз алдына дербес мемлекет қызметтерін жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасы егемендігінің негізін оның аумағы, жері, қойнауы, табиғат байлықтары, мәдени құндылықтары және барлық экономикалық негіздері құрайды. Егемендіктің бастауы - халық, сонымен қатар егемендік Қазақстан Республикасының әр бір азаматына таратылады. Мемлекеттік егемендік ең алдымен мынадан көрініс табады: Қазақстан Республикасы ішкі құрылымға қатысты және басқа мемлекеттермен арадағы қатынастарға байланысты барлық мәселелерді өз алдына дербес шешуге хақылы. Егемендік идеясы 1995 жылғы ҚР-ның Конституциясында да алдыңғы қатарда тұр.[3]
Қорғаныс қабілеттілігі - мемлекеттің экономикалық, әскери, әлеуметтік деңгейін және егемендігі мен аумақтық тұтастығын бұзудан қорғауды қамтамасыз етуін айтады.[5]
Аумақтық тұтастық- Қазақстанның ұлттық қауiпсiздiгiн айқындаушы шарт болып табылады.
Республиканың бiртұтастығы мен аумақтық тұтастығын өзгерту, Конституцияға өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу жөнiнде бастамашылық жасауға арқау бола алмайды.Қазақстан Республикасы Парламентi өзгерiстер мен толықтырулар енгiзген Конституция нормалары бөлiгiне қатысты Қазақстан Республикасы Конституциясы 53-бабының 1-тармағына және 91-бабының 1-тармағына ресми түсiнiк беру туралы Конституциялық Кеңестiң 1998 жылғы 4 желтоқсандағы N 132 қаулысында: Конституцияға өзгерiстер мен толықтырулар енгiзуге байланысты Парламент құзыретi Конституцияның 91-бабы 2-тармағымен шектелiп, онда "Конституцияда белгiленген мемлекеттiң бiртұтастығын және аумақтық тұтастығын, Республиканың басқару нысанын өзгертуге болмайды" , - делiнген.[6]
Қылмыстардың заты тек кейбір қылмыс құрамдарында өз алдына дербес белгі болып көрінеді. Осылай, Шпиондықта (166-бап) қылмыс заты мемлекеттік құпияларды құрайтын мәліметтер және Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігі мен егемендігіне зиян келтіретін өзге де мәліметтер болып табылады. 170-бапта бұл - өкіметті күшпен басып алуға, өкіметті күштеп ұстауға, мемлекет қауіпсіздігіне нұқсан келтіруге немесе конституциялық құрылысын күштеп өзгертуге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының тұтастығын және аумағының бірлігін күштеп бұзуға шақыратын материалдар, ал Диверсияда (171-бап) болса қолсұғушылықтың заты - кәсіпорындар, құрылыстар, қатынас жолдар мен құралдар, байланыс құралдары, халықтың тіршілігін қамтамасыз ету объектілері саналады. Ескертетін нәрсе мемлекеттік құпияны құрайтын құжаттар сияқты осы мәліметтер туралы айтылған құжаттар да қылмыстың заты бола алады.
Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсізігіне қарсы қылмыстардың барлығы дерлік объективтік жағы бойынша әрекеттермен сипатталады. Тек Мемлекеттік құпияны жария ету (172-бап), Мемлекеттік құпияны құрайын құжаттарды жоғалту (173-бап), Жұмылдыруға шақырудан жалтару (174-бап) объективтік жағынан әрекет және әрекетсіздікпен сипатталады. Мемлекеттік құпияны жария ету және Мемлекеттік құпияны құрайтын құжаттар мен заттарды жоғалтудың сараланған құрамдары, сонымен қатар Диверсияның 3 нысаны заң шығарушымен материалды құрам ретінде анықталған, қалған құрамдар формальды болып табылады. Яғни қылмыстық әрекет зардаптың орын алу-алмауына тәуелсіз аяқталған деп саналады, егер қылмыскер заңда көрсетілген әрекеттердің біреуін істеген болса.
Осы тараудағы қылмыстардың субъективтік жағына келетін болсақ кінәнің қасақаналық нсанымен сипатталады және ол тек тікелей болады. Кейбір қылмыс құрамдары Мемлекеттік құпияны жария ету кінәнің қасақаналық та, абайсыздық та нысанымен жасалуы мүмкін, Мемлекеттік құпияны құрайтын құжаттарды жоғалту абайсыз жасалған қылмысқа сәйкес келеді. Материалдық құрамдарда кінәлі жасалған әрекеттермен қоғамға қауіп төндіреді, қоғамдық қауіпті зардаптың болу мүмкіндігін немесе болмай қоймайтындығын түсінеді және олардың орындалуын қалайды, ал формальды құрамдарда - кәінәлі тұлға әрекеттерінің қоғамдық қауіпті сипатын түсінуі мен оны істеу ниеті болса жеткілікті.
Кейбір құрамдар субъективтік жақтың міндетті белгілері ретінде арнайы мақсаттарды қосады: Қазақстан Республикасының сыртқы қауiпсiздiгi мен егемендiгiне нұқсан келтiру немесе әлсiрету мақсатында(165-бап), Елбасының өміріне оның заңды қызметіне кедергі жасау не осындай қызметі үшін кек алу мақсатында (167-бап), өкiметтi күштеп басып алу, өкiметтi күштеп ұстау, мемлекет қауiпсiздiгiне нұқсан келтiру немесе конституциялық құрылысын күштеп өзгерту, сондай-ақ Қазақстан Республикасының тұтастығын және оның аумағының бiрлiгiн күштеп бұзу мақсатында (170-бап), Қазақстан Республикасының қауiпсiздiгi мен қорғаныс қабiлетiне нұқсан келтiру мақсатында (171-бап). Қылмыстың мотиві заң шығарушымен тек Қазақстан Республикасы Президентінің өміріне қастандық жасау (167-бап) құрамында кек алу ретінде берілген.
Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмыстардың субъектісі есі дұрыс, 16 жасқа толған кез-келген тұлға болып табылады. Кейбір қылмыс құрамдар арнайы субъектіні қажет етеді: Қазақстан республикасының азаматы (ҚК 165-бап), шетел азаматы және азаматтығы жоқ тұлға (ҚК 166-бап), мемлекеттік құпия қызмет бабы немесе жұмысы бойынша сеніп тапсырылған, не белгілі болған тұлға (ҚК 172-бап), мемлекеттік құпияға рұқсаты бар тұлға (ҚК 173-бап), Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің құрамындағы тұлға ҚК 174-бап) және т.б.[7]

1.2 Мемлекеттің конституциялық құрылысына және қауіпсіздігіне қарсы қылмстардың түрлері.
Тікелей обьектісіне байланысты бұл тарауға енген қылмыстар мынадай түрлерге бөлінеді:
Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар: мемлекеттік опасыздық (165-бап); шпиондық (166-бап).
Қазақстан Республикасының саяси жүйесіне қарсы қылмыстар: Қазақстан Республикасы Президентінің өмірінеқастандық жасау (167- бап); Билікті күшпен басып алу немесе билікті күшпен ұстап тұру неҚазақстан Республикасының уәкілетті органдары мен лауазымды адамдарының құзырына кіретін өкілеттіктерді шет мемлекет немесе шетелдік ұйым өкілеттерінің жүзеге асыруы (168-бап); қарулы бүлік (169-бап);Қазақстан Республикасының Конституциялық құрылысын күшпен құлатуға немесе бұзуға шақыру (170-бап).
Қазақстан Ресрубликасының экономикалық қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне қарсы қылмыстар: диверсия (171-бап); жұмылдыруға шақырудан жалтару (174-бап).
Мемлекет құпияларын сақтауға қол сұғатын қылмыстар: мемлекеттік құпияларды заңсыз алу, жария ету (172-бап); мемлекеттік құиясы бар құжаттарды жоғалту (173-бап). Енді осы қылмыс құрамдарына жекелей тоқталып қысқаша айтып кететін болсақ:

ҚР сыртқы қауіпсіздігіне қарсы қылмыстар.
Мемлекеттік опасыздық (165-бап).
Өз отанына сатқындық жасау әруақытта да ең ауыр мемлекеттік қылмыс ретіне қарастырылған,Қазақ КСР - нің 1959 жылғы Қылмыстық кодексінде мұндай қылмыстың атауы Отанға опасыздық деп көрсетілген еді. 1997 жылғы Қылмыстық кодекс бұл атауды Мемлекеттік опасыздық деп жаңа атаумен алмастырды. Өйткені Отан деген ұғым мемлекеттік емес аумақтың ұғымды, яғни адамның туған жерін бейнелейтін ұғым ғана еді. Қазақстан Республикасының азаматы болып оның аумағынан сыртқары жерде тұрған Қазақстан Республикасының азаматтығын алған кез-келген ұлттық өкімі танылатыны баршаға аян. Осыған байланысты дүниежүзілік құқық стандартына сәйкес отан деген түсінік мемлекеттік деген түсінікпен алмастырылуы заңда құбылыс.
Мемлекетке опасыздық дегеніміз - соғыс уақытында немесе қарулы жанжал кезінде жау жағына өтіп кетуден, сондай-ақ шпиондық жасаудан, мемлекеттік құпияны жатқа беруден не Қазақстан Республикасына қарсы дұшпандық әрекет жүргізуден, шетелдік мемлекетке, шетелдік ұйымға немесе олардың өкілдеріне өзге де көмек көрсетуден, ҚР азаматы Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігі мен егемендігіне нұқсан келтіру немесе әлсірету мақсатында жасаған қасақана әрекет (165-бап). Мемлекеттің қауіпсіздігіне оның ең маңызды мүделері конституциялық құрылысы, егемендігі, аумақтық тұтастығы, сыртқы және ішкі қауіпсіздігі жатады. Мемлекеттік опасыздықты жасаған адам басқа бір нақты мемлекеттің пайдасына іс әрекеттер істейді.
Шпиондық (166-бап).
Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексінің 166-бабына сәйкесмемлекеттік құпияларды құрайтын мәліметтерді шетелдік мемлекетке, шетелдік ұйымға немесе олардың өкілдеріне беру, сол сияқты, оларға бару мақсатында жинау, ұрлау немесе сақтау, сондай-ақ шетелдік барлаудың тапсырмасы бойынша өзге де мәліметтерді Қазақстан Республикасының сыртқы қауіпсіздігі мен егемендігіне зиян келтіре отырып пайдалану үшін беру немесе жинау, егер осы әрекеттерді шетелдік азамат немесе азаматтығы жоқ адам жасаса шпиондық деп танылады. Бұл түсінік ҚК 165-бабындағы мемлекеттік опасыздық деген ұғым мен обьектісі, обьективтік жағы және субьективтік жағы бойынша ұқсас. Мемлекеттік құпияның түсінігі Қазақстан Республикасының 1999 жылғы наурыздың 15-дегі "Мемлекеттік құпия туралы Заңында" берілген.

Қазақстан Республикасының саяси жүйесіне қарсы қылмыстар.
Қазақстан Ресубликасы Президентінің өміріне қастандық жасау (167-бап).
Қылмыстық Кодекстің 167-бабында Қазақстан Республикасы Президентінің өміріне қастандық жасағаны үшін жауаптылық қарастырылған. Осы бапқа сәйкес: Қазақстан Республикасы Президентінің өміріне оның мемлекеттік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.