“Мырзакент” мақта корпорациясында салық міндеттемелерінің есебі және аудиті
Мазмұны
Кіріспе
1 тарау. Қазақстан Республикасының салық саясаты және салық жүйесі
1.1 Қазақстан Республикасының салық кодексі ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Қазақстан Республикасының салық саясаты және жүйесі ... ... ... ... ...
1.3 “Мырзакент корпорациясы” Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қаржылық жағдайын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2 тарау. “Мырзакент корпорациясы” Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің салық есебін жетілдіру және аудиті
2.1 Қазақстан Республикасының Жауапкершілігі шектеулі серіктестікті аудитеу тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Ќорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланѓан єдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
1 тарау. Қазақстан Республикасының салық саясаты және салық жүйесі
1.1 Қазақстан Республикасының салық кодексі ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Қазақстан Республикасының салық саясаты және жүйесі ... ... ... ... ...
1.3 “Мырзакент корпорациясы” Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қаржылық жағдайын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2 тарау. “Мырзакент корпорациясы” Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің салық есебін жетілдіру және аудиті
2.1 Қазақстан Республикасының Жауапкершілігі шектеулі серіктестікті аудитеу тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Ќорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Пайдаланѓан єдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе.
Жалпы бухгалтерлік кєсіпорынѓа оныњ ќаржылыќ жаѓдайын жоспарлау, баѓалау, баќылау жєне талдау секілді функцияларды орындауы ќажет. Сонымен ќатар бухгалтерлік есеп кєсіпорынныњ активтері менміндеттемелері,капиталы жєне µндірілген µнімдерімен олардыњ сатылѓандыѓы туралы аќпараттарды жинаќтап кµрсетеді. Тек ќана бухгалтерлік есеп арќылы кєсіпорынныњ табыстары мен шыѓыстарын жєне шаруашылыќ ќызметініњ соњѓы ќаржылыќ нєтижелерін аныќтауѓа болады.
Мєселеніњ ќойылуы – “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестікке кіретін шаруашылыќта егістік кµлемін кµбейтудіњ жєне маќта µнімділігі мен µндірілген µнімніњ кµлемін арттыру жоспарларын жасау. Сонымен ќатар ќазіргі талапќа жауап беретін соњѓы ‰лгідегі техникалыќ ќ±рал-жабдыќтармен жараќтандыру. Кєсіпорынныњ экономикалыќ жаѓдайын т±раќтандыру.
Кєсіпорынныњ міндеті – халыќтан маќта талшыѓын жинау, ќабылдау,яѓни сатып алу,келісілген баѓамен наќты аќшасын беру.
Халыќты ж±мыспен ќамтамасыз ету, ж±мысшылардыњ айлыќ жалаќыларын уаќытылы кешіктірмей беру, таѓы басќа да ж±мысшылардыњжаѓдайын жасау.
Кєсіпорынныњ маќсаты – жиналѓан маќта талшыѓын µњдеу-µндіру,сату, пайда табу жєне тиімділігін арттыру-асыру,дамыту,таѓы басќа ж±мыстардыњ д±рыс ж‰ргізілуін кµздейуі.
Экономиканыњ барлыќ саласында кєсіпорындардыњ иелері мен ењбек ±жымдары шикізат пен материалдарды ±ќыпты ж±мсауѓа, µндіріс ќалдыќтарын азайтуѓа, ысырапты жоюѓа,бєсекеге жарамды µнімдерін µндіруге , оныњ сапасын кµтеруге,µзіндік ќ±нын тµмендетуге,ќоршаѓан ортаны саќтауѓа м‰дделі.
Кєсіпорынныњ сыртќы экономикалыќ байланыстарын жандандыру ‰шін оныњ ењ алдымен зањдылыќ базасын тиісті єлемдік ‰лгілерге келтіруді талап етеді жєне µндірілген µнімніњ сапасын єлемдік стандартќа сай етуі тиіс.
Экономика саласындаѓы мамандар,яѓни соныњ ішінде,бірінші кезекте, бухгалтерия ќызметкерлері есепке алудыњ жєне есеп берудіњ барлыќ ж‰йесін жаќсы білулері,оларды оњтайластыруды ќарастыру ќажет. Ењ бастысы кєсіпорынныњ негізгі жєне айналым ќорларын пайдалану бойынша В.К. Радостовецтіњ “Кєсіпорындаѓы бухгалтерлік есеп” оќулыѓын пайдаланылды.
Сонымен ќатар Жауапкершілігі шектеулі серіктестік жарѓысы бойынша жалпы т‰сініктемелер Ќазаќстан Республикасы Азаматтыќ кодексініњ жалпы жєне ерекше бµлімдерінде кењінен кµрсетілген. Бірќатар мєліметтер К.Ш Д‰йсебаев. Э.Т.Тµлегенов жєне Ж.Г. Ж±маѓалиевалардыњ “Кєсіпорынныњ ќаржылыќ жаѓдайын талдау”оќулыѓынан алынса негізгі жєне айналым ќорларыныњ тиімділігі туралы мєліметтер Ќ.К.Кеулімжаев, З.Н.Єжібаева, жєне Н.А.Ќ±дайбергеновтердіњ “Бухгалтерлік есеп принциптері”оќулыѓы пайдаланылды.
Меніњ таќырым: Жауапкершілігі шектеулі серіктестік негізі жєне айналым ќорларын пайдаланудыњ тиімділігін арттыру жолдары.
1-бµлімде Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ ќ±рылуы жєне ќызметтері кµрсетілген, онда Ќазаќстан Республикасыныњ Жауапкершілігі шектеулі серіктестік туралы т‰сінік, кєсіпорынныњ жарѓысы, ќ±рылуы, ќ±ќыќтары жєне маќсаты мен міндеттері сонымен ќатар бухгалтерлік есепті ж‰ргізу стандарттары кењінен ќарастырылады.
2-бµлімде “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ шаруашылыќ, ќаржылыќ жаѓдайын талдау. Ќарастырылѓан мєселелер “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ ќаржылыќ м‰мкіндіктері, негізгі жєне айналым ќорларыныњ есебін ж‰ргізу жєне оларды пайдалану жолдары терењірек зерттеліп ќосымша пікірлер ќойылды.
3- бµлім негізінен “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ негізі жєне айналым ќорлар есебін басќаруды тиімді ±йымдастыруѓа баѓытталѓан.
Жалпы бухгалтерлік кєсіпорынѓа оныњ ќаржылыќ жаѓдайын жоспарлау, баѓалау, баќылау жєне талдау секілді функцияларды орындауы ќажет. Сонымен ќатар бухгалтерлік есеп кєсіпорынныњ активтері менміндеттемелері,капиталы жєне µндірілген µнімдерімен олардыњ сатылѓандыѓы туралы аќпараттарды жинаќтап кµрсетеді. Тек ќана бухгалтерлік есеп арќылы кєсіпорынныњ табыстары мен шыѓыстарын жєне шаруашылыќ ќызметініњ соњѓы ќаржылыќ нєтижелерін аныќтауѓа болады.
Мєселеніњ ќойылуы – “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестікке кіретін шаруашылыќта егістік кµлемін кµбейтудіњ жєне маќта µнімділігі мен µндірілген µнімніњ кµлемін арттыру жоспарларын жасау. Сонымен ќатар ќазіргі талапќа жауап беретін соњѓы ‰лгідегі техникалыќ ќ±рал-жабдыќтармен жараќтандыру. Кєсіпорынныњ экономикалыќ жаѓдайын т±раќтандыру.
Кєсіпорынныњ міндеті – халыќтан маќта талшыѓын жинау, ќабылдау,яѓни сатып алу,келісілген баѓамен наќты аќшасын беру.
Халыќты ж±мыспен ќамтамасыз ету, ж±мысшылардыњ айлыќ жалаќыларын уаќытылы кешіктірмей беру, таѓы басќа да ж±мысшылардыњжаѓдайын жасау.
Кєсіпорынныњ маќсаты – жиналѓан маќта талшыѓын µњдеу-µндіру,сату, пайда табу жєне тиімділігін арттыру-асыру,дамыту,таѓы басќа ж±мыстардыњ д±рыс ж‰ргізілуін кµздейуі.
Экономиканыњ барлыќ саласында кєсіпорындардыњ иелері мен ењбек ±жымдары шикізат пен материалдарды ±ќыпты ж±мсауѓа, µндіріс ќалдыќтарын азайтуѓа, ысырапты жоюѓа,бєсекеге жарамды µнімдерін µндіруге , оныњ сапасын кµтеруге,µзіндік ќ±нын тµмендетуге,ќоршаѓан ортаны саќтауѓа м‰дделі.
Кєсіпорынныњ сыртќы экономикалыќ байланыстарын жандандыру ‰шін оныњ ењ алдымен зањдылыќ базасын тиісті єлемдік ‰лгілерге келтіруді талап етеді жєне µндірілген µнімніњ сапасын єлемдік стандартќа сай етуі тиіс.
Экономика саласындаѓы мамандар,яѓни соныњ ішінде,бірінші кезекте, бухгалтерия ќызметкерлері есепке алудыњ жєне есеп берудіњ барлыќ ж‰йесін жаќсы білулері,оларды оњтайластыруды ќарастыру ќажет. Ењ бастысы кєсіпорынныњ негізгі жєне айналым ќорларын пайдалану бойынша В.К. Радостовецтіњ “Кєсіпорындаѓы бухгалтерлік есеп” оќулыѓын пайдаланылды.
Сонымен ќатар Жауапкершілігі шектеулі серіктестік жарѓысы бойынша жалпы т‰сініктемелер Ќазаќстан Республикасы Азаматтыќ кодексініњ жалпы жєне ерекше бµлімдерінде кењінен кµрсетілген. Бірќатар мєліметтер К.Ш Д‰йсебаев. Э.Т.Тµлегенов жєне Ж.Г. Ж±маѓалиевалардыњ “Кєсіпорынныњ ќаржылыќ жаѓдайын талдау”оќулыѓынан алынса негізгі жєне айналым ќорларыныњ тиімділігі туралы мєліметтер Ќ.К.Кеулімжаев, З.Н.Єжібаева, жєне Н.А.Ќ±дайбергеновтердіњ “Бухгалтерлік есеп принциптері”оќулыѓы пайдаланылды.
Меніњ таќырым: Жауапкершілігі шектеулі серіктестік негізі жєне айналым ќорларын пайдаланудыњ тиімділігін арттыру жолдары.
1-бµлімде Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ ќ±рылуы жєне ќызметтері кµрсетілген, онда Ќазаќстан Республикасыныњ Жауапкершілігі шектеулі серіктестік туралы т‰сінік, кєсіпорынныњ жарѓысы, ќ±рылуы, ќ±ќыќтары жєне маќсаты мен міндеттері сонымен ќатар бухгалтерлік есепті ж‰ргізу стандарттары кењінен ќарастырылады.
2-бµлімде “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ шаруашылыќ, ќаржылыќ жаѓдайын талдау. Ќарастырылѓан мєселелер “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ ќаржылыќ м‰мкіндіктері, негізгі жєне айналым ќорларыныњ есебін ж‰ргізу жєне оларды пайдалану жолдары терењірек зерттеліп ќосымша пікірлер ќойылды.
3- бµлім негізінен “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ негізі жєне айналым ќорлар есебін басќаруды тиімді ±йымдастыруѓа баѓытталѓан.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. 26.12.95ж. № 2732-ші “Бухгалтерлік есеп жайлы” Заңды күші бар. ҚР Президентінің қаулысы- “Нормативтік актілер” №1, 1996ж
2. Бас счеттар жоспары
3. “Бухгалтерлік есеп стандарттары және оны әдістемелік нұсқаулар” Алматы-1999 ҚР. Қаржы министрлігі- Бух есеп және аудит әдістемесінің Департаменті
4. Библиотека бухгалтера и предпринимателя № 17-18(83-84), 1997 ж қырқүйек
5. “Бухгалтерлік есеп және аудит” №2, 2000ж. Ғылыми- практикалық журнал.
6. Бухгалтер бюлетені. №1 (106), №2 (107) 2000ж. Қаңтар, №6 (111), №7(112) 2000. ақпан, №24 1997ж
7. Дүйсембаев К.Ш. “Анализ финансового положение предприятия” 1998г. уч. пособие, Алматы “Экономика”
8. Дүйсембаев К.Ш. “Аудит и анализ финансовый отчетности” Егемен Қазақстан 1998ж. 11 наурыз
9. Қаржы - Қаражат 2000ж. №1-2 және 1999ж. №2
10. ҚР-ның Президентінің “Салықтар мен бюджетке басқа да міндетті төлемдер жайлы” Заңды күші бар Қаулысы
11. 1С: Предприятия 7.7. ІІ бөлімі –фирма “1С: предприятия
12. Радостовец В.В., Шмидт О.И. “Бух учет на предприятиях” Алматы-97 НАК “Центраудит”
13. Радостовец В.К. “Финансовый и управленческий учет на предприятиях” Алматы –97 НАК “Центраудит”
14. Радостовец В.К. “Финансовый и управленческий учет на предприятиях” Алматы –97 НАК “Центраудит”
15. “Организация финансового учета” под редакцией В. К. Радостовеца
16. Скала В.И. Белкин А.И. “Сборник бухгалтерских проводок” учебное пособие
17. Толпаков Ж.С. “Учет основных средств”
18. Тасмағанбетов Т.А. “Қаржы есебі” Алматы - 98, ИД “LEM”
19. Белкин А.И., Скала Н.В. “Сборник бухгалтерских проводок”, Алматы –1999, ИД “LEM”
20. Русакова Е.А., Ибрагимов Н.А. “Учет основных средств”, москва –1990, “Финансы и статистика”
21. Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Фининсовый анализ. Москва –1995г
22. Баканов М.И. Шеремет А.д. Теория анализа хозяйственной деятельности. Москва –1987г.
23. Радостовец В.К., Шмидт О.И. “Кәсіпорындардағы бухгалтерлік есеп” Алматы., 2000ж
24. А.А. Сәтмырзаев Б.Е. Укашев., Аудит теориясы., Алматы-2000ж Республикалық баспа кабинеті.
25. М.Байдаулетов С.М. Байдаулетов “Аудит” Алматы “Қазақ университеті”2004ж
1. 26.12.95ж. № 2732-ші “Бухгалтерлік есеп жайлы” Заңды күші бар. ҚР Президентінің қаулысы- “Нормативтік актілер” №1, 1996ж
2. Бас счеттар жоспары
3. “Бухгалтерлік есеп стандарттары және оны әдістемелік нұсқаулар” Алматы-1999 ҚР. Қаржы министрлігі- Бух есеп және аудит әдістемесінің Департаменті
4. Библиотека бухгалтера и предпринимателя № 17-18(83-84), 1997 ж қырқүйек
5. “Бухгалтерлік есеп және аудит” №2, 2000ж. Ғылыми- практикалық журнал.
6. Бухгалтер бюлетені. №1 (106), №2 (107) 2000ж. Қаңтар, №6 (111), №7(112) 2000. ақпан, №24 1997ж
7. Дүйсембаев К.Ш. “Анализ финансового положение предприятия” 1998г. уч. пособие, Алматы “Экономика”
8. Дүйсембаев К.Ш. “Аудит и анализ финансовый отчетности” Егемен Қазақстан 1998ж. 11 наурыз
9. Қаржы - Қаражат 2000ж. №1-2 және 1999ж. №2
10. ҚР-ның Президентінің “Салықтар мен бюджетке басқа да міндетті төлемдер жайлы” Заңды күші бар Қаулысы
11. 1С: Предприятия 7.7. ІІ бөлімі –фирма “1С: предприятия
12. Радостовец В.В., Шмидт О.И. “Бух учет на предприятиях” Алматы-97 НАК “Центраудит”
13. Радостовец В.К. “Финансовый и управленческий учет на предприятиях” Алматы –97 НАК “Центраудит”
14. Радостовец В.К. “Финансовый и управленческий учет на предприятиях” Алматы –97 НАК “Центраудит”
15. “Организация финансового учета” под редакцией В. К. Радостовеца
16. Скала В.И. Белкин А.И. “Сборник бухгалтерских проводок” учебное пособие
17. Толпаков Ж.С. “Учет основных средств”
18. Тасмағанбетов Т.А. “Қаржы есебі” Алматы - 98, ИД “LEM”
19. Белкин А.И., Скала Н.В. “Сборник бухгалтерских проводок”, Алматы –1999, ИД “LEM”
20. Русакова Е.А., Ибрагимов Н.А. “Учет основных средств”, москва –1990, “Финансы и статистика”
21. Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Фининсовый анализ. Москва –1995г
22. Баканов М.И. Шеремет А.д. Теория анализа хозяйственной деятельности. Москва –1987г.
23. Радостовец В.К., Шмидт О.И. “Кәсіпорындардағы бухгалтерлік есеп” Алматы., 2000ж
24. А.А. Сәтмырзаев Б.Е. Укашев., Аудит теориясы., Алматы-2000ж Республикалық баспа кабинеті.
25. М.Байдаулетов С.М. Байдаулетов “Аудит” Алматы “Қазақ университеті”2004ж
Ќазаќстан Республикасы Білім жєне ѓылым министрлігі
“ Экономика ” кафедрасы
Таќырыбы: “Мырзакент” мақта корпорациясында салық міндеттемелерінің
есебі және аудиті
Мазмұны
Кіріспе
1 тарау. Қазақстан Республикасының салық саясаты және салық жүйесі
1. Қазақстан Республикасының салық кодексі---------------------------- ------
--
2. Қазақстан Республикасының салық саясаты және жүйесі-------------------
3. “Мырзакент корпорациясы” Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің
қаржылық жағдайын талдау ----------------------------------- -------------
--------
2 тарау. “Мырзакент корпорациясы” Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің
салық есебін жетілдіру және аудиті
1. Қазақстан Республикасының Жауапкершілігі шектеулі серіктестікті
аудитеу тәжірибесі----------------------------------- ---------------------
-------------
Ќорытынды----------------------------------- --------------------------------
-----------------
Пайдаланѓан єдебиеттер----------------------------------- -------------------
--------------
Кіріспе.
Жалпы бухгалтерлік кєсіпорынѓа оныњ ќаржылыќ жаѓдайын жоспарлау,
баѓалау, баќылау жєне талдау секілді функцияларды орындауы ќажет. Сонымен
ќатар бухгалтерлік есеп кєсіпорынныњ активтері менміндеттемелері,капиталы
жєне µндірілген µнімдерімен олардыњ сатылѓандыѓы туралы аќпараттарды
жинаќтап кµрсетеді. Тек ќана бухгалтерлік есеп арќылы кєсіпорынныњ
табыстары мен шыѓыстарын жєне шаруашылыќ ќызметініњ соњѓы ќаржылыќ
нєтижелерін аныќтауѓа болады.
Мєселеніњ ќойылуы – “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестікке
кіретін шаруашылыќта егістік кµлемін кµбейтудіњ жєне маќта µнімділігі мен
µндірілген µнімніњ кµлемін арттыру жоспарларын жасау. Сонымен ќатар ќазіргі
талапќа жауап беретін соњѓы ‰лгідегі техникалыќ ќ±рал-жабдыќтармен
жараќтандыру. Кєсіпорынныњ экономикалыќ жаѓдайын т±раќтандыру.
Кєсіпорынныњ міндеті – халыќтан маќта талшыѓын жинау, ќабылдау,яѓни
сатып алу,келісілген баѓамен наќты аќшасын беру.
Халыќты ж±мыспен ќамтамасыз ету, ж±мысшылардыњ айлыќ жалаќыларын
уаќытылы кешіктірмей беру, таѓы басќа да ж±мысшылардыњжаѓдайын жасау.
Кєсіпорынныњ маќсаты – жиналѓан маќта талшыѓын µњдеу-µндіру,сату,
пайда табу жєне тиімділігін арттыру-асыру,дамыту,таѓы басќа ж±мыстардыњ
д±рыс ж‰ргізілуін кµздейуі.
Экономиканыњ барлыќ саласында кєсіпорындардыњ иелері мен ењбек
±жымдары шикізат пен материалдарды ±ќыпты ж±мсауѓа, µндіріс ќалдыќтарын
азайтуѓа, ысырапты жоюѓа,бєсекеге жарамды µнімдерін µндіруге , оныњ сапасын
кµтеруге,µзіндік ќ±нын тµмендетуге,ќоршаѓан ортаны саќтауѓа м‰дделі.
Кєсіпорынныњ сыртќы экономикалыќ байланыстарын жандандыру ‰шін оныњ ењ
алдымен зањдылыќ базасын тиісті єлемдік ‰лгілерге келтіруді талап етеді
жєне µндірілген µнімніњ сапасын єлемдік стандартќа сай етуі тиіс.
Экономика саласындаѓы мамандар,яѓни соныњ ішінде,бірінші кезекте,
бухгалтерия ќызметкерлері есепке алудыњ жєне есеп берудіњ барлыќ ж‰йесін
жаќсы білулері,оларды оњтайластыруды ќарастыру ќажет. Ењ бастысы
кєсіпорынныњ негізгі жєне айналым ќорларын пайдалану бойынша В.К.
Радостовецтіњ “Кєсіпорындаѓы бухгалтерлік есеп” оќулыѓын пайдаланылды.
Сонымен ќатар Жауапкершілігі шектеулі серіктестік жарѓысы бойынша жалпы
т‰сініктемелер Ќазаќстан Республикасы Азаматтыќ кодексініњ жалпы жєне
ерекше бµлімдерінде кењінен кµрсетілген. Бірќатар мєліметтер К.Ш Д‰йсебаев.
Э.Т.Тµлегенов жєне Ж.Г. Ж±маѓалиевалардыњ “Кєсіпорынныњ ќаржылыќ
жаѓдайын талдау”оќулыѓынан алынса негізгі жєне айналым ќорларыныњ
тиімділігі туралы мєліметтер Ќ.К.Кеулімжаев, З.Н.Єжібаева, жєне
Н.А.Ќ±дайбергеновтердіњ “Бухгалтерлік есеп принциптері”оќулыѓы
пайдаланылды.
Меніњ таќырым: Жауапкершілігі шектеулі серіктестік негізі жєне айналым
ќорларын пайдаланудыњ тиімділігін арттыру жолдары.
1-бµлімде Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ ќ±рылуы жєне ќызметтері
кµрсетілген, онда Ќазаќстан Республикасыныњ Жауапкершілігі шектеулі
серіктестік туралы т‰сінік, кєсіпорынныњ жарѓысы, ќ±рылуы, ќ±ќыќтары жєне
маќсаты мен міндеттері сонымен ќатар бухгалтерлік есепті ж‰ргізу
стандарттары кењінен ќарастырылады.
2-бµлімде “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ шаруашылыќ,
ќаржылыќ жаѓдайын талдау. Ќарастырылѓан мєселелер “НИМЭКС” Жауапкершілігі
шектеулі серіктестіктіњ ќаржылыќ м‰мкіндіктері, негізгі жєне айналым
ќорларыныњ есебін ж‰ргізу жєне оларды пайдалану жолдары терењірек зерттеліп
ќосымша пікірлер ќойылды.
3- бµлім негізінен “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ негізі
жєне айналым ќорлар есебін басќаруды тиімді ±йымдастыруѓа баѓытталѓан. Онда
кєсіпорынныњ негізгі жєне айналым ќорларыныњ тиімділігін арттыру жолдары
кµрсетіліп болашаќта кєсіпорынныњ ауќымын кењейтудіњ бірнеше жолдарын ашып
кµрсеттім.
1 тарау. Қазақстан Республикасының салық саясаты және салық жүйесі
1.1. Қазақстан Республикасының салық кодексі.
Салықтар мемлекеттің пайда болуымен қалыптасады және мемлекеттің
тіршілік етіп дамуының негізі болып табылады. Өркениетті елдердің қай-
қайсысында болмасын мемлекеттік бюджет, яғни халықтың ортақ қалтасының
қаражаты салық арқылы құралатындығы белгілі. Демек, әлеуметтік экономикалық
дамуға әр кез дем беріп, қан жүгіртіп отыратын бюджеттің түсімінде көлеміне
қарамастан барлық салық төлеушілердің маңызы мен рөлі өте үлкен.
Жалпы алғашқы салықтардың пайда болуының уақытын анықтау мүмкін емес.
Салықтарды прототипі адамзат қоғамымен басқарудың ең алғашқы формаларымен
бірге пайда болған.
Алғашқы қауымдастықтың өзінде, қоршаған ортаның қатаң шарттарына
амалсыз бейімделуге, сыртқы жаудан қорғау үшін, сонымен қатар ашаршылық
жағдайына азық-түлік қоғамдық запастарын сақтау үшін бірнеше адамдардың
қолдауын түсінген.
Осыдан келіп мынаны айтуға болады, салықтардың алғашқы пайда болуына
қоғамның осы немесе басқа да қызығушылықтардың қанағаттандырылуының ұжымдық
тұтынуы болды. Байлар өздерін байыту үшін кедейлерден салықтарды ұстайтынын
ұмытпау керек, бұл түрде ұзақ уақыт бойы қоғам бұны обьективті қажеттілік
ретінде түсінді. Тек XV-X ғасырдан бастап қана, ғалымдар ақшалай қатынастар
жүйесін, сонымен қатар мемлекеттің экономикалық функцияларын зерттей
бастағаннан кейін, салықтардың қайта маңыздылығының алғашқы әрекеттері
пайда болды. Салықтар қоғамның өнімнің бір бөлігін міндетті төлемдер
ретінде мемлекеттік бюджеттің кіріс жағының негізгі қайнар көзі ретінде
құрылуы ертеден келе жатқан дәстүрдің бірі. Және бұл дәстүрді нарықтық
экономика жағдайында, нарықтық емес экономика жағдайында да әрекет етеді.
Сондықтан салықтар мен салық салуды адамзат цивилизациясының айырмас бір
бөлігі ретінде қарауға болады. Салықтардың даму тарихын мыңжылдықтармен
өлшеуге болады. Салықтардың ең алғаш пайда болуы мемлекет пен қоғамның әр
түрін кластарға бөлінуімен бірге пайда болды. Салық салудың қалыпты
теориясының негіздерінің пайда болу тарихы көне ғылым түріне жатпайды. XVII
ғасырға дейін салықтар жайлы барлық көзқарастар кездейсоқ сипатта болды,
яғни ғылымдардың ешқандай салаларында ешкім өзінше ғылым ретінде
мойындамады.
Салықтардың теориялық негіздері тек ғылым ретінде XVII ғасырдан бастап
қана қалыптасты және оның негізін салушы Шотландиялық философ Адам Смит
болды. Қазіргі мемлекеттердің көптеген жақтары ежелгі Римде пайда болды.
Рим провинцияларында ең негізгі табыс көзі жер салығы болды. Оның орташа
ставкасы жер учаскесі табысының оннан бір бөлігін құрады.
ХІІ ғасырдың соңы ХХ ғасырдың басында адам қоғамында ірі қалалар үлкен
рөл атқара бастады. Сол ірі қалалардың табыстары неден құралды? Мысалы:
Мәскеу қаласындағы 1890-1891 жылдардағы салықтық түсімдер барлық
табыстардың 60%-тін қамтамасыз етті. Ал егерде негізгі кәсіпорындар мен
қалалық ғимараттың алымдарын қосатын болсақ, онда ол барлық табыстың 70-75%-
ін құрайды. Тікелей салықтар барлық табыстың 57%-ін құрады. Тікелей
салықтардың ішіндегі ең негізгісі қозғалмайтын мүлікке салынатын салық
болды. Дамыған мемлекеттерде капиталға және меншікке салық салу келесі
салық топтары арқылы жүзеге асырылады: жеке әл-ауқат салығы, мұрагерлікке
және сыйға салық салынатын, капитал өсімін салықтың нақтылай түрлеріне
салынатын салық.
Салықтар мемлекеттік кіріс көзі. Мемлекеттік биліктің қызметтерінің
бірі салық салу мен салықты өндіріп алу болып табылады. Салықтар тек
мемлекеттік табыстардың негізгі көздерінің бірі ғана емес, қоғамдық өмірдің
барлық сферасына - әлеуметтік, мәдениеттік ғылыми техникалық, сыртқы
экономикалық сфераларына әсер ететін экономикалық басқару жүйесінің әдісі
болып табылады. Салықты механизм қоғамдық өндіріске, оның динамикасы мен
құрылымына ықпал етеді. Міндетті алымдар ретіндегі мемлекетпен алынатын
салықтар өте ерте пайда болды.
Салықтың ең ежелгі формасы ерікті сипатта жиі болатын, яғни талапты
беруді жатқызуға болады. Мойсейдің кітабында былай жазылған: жердегі әрбір
тұқымның және ағаштың жемісінің әрбір делесі Құдайдың иелігіне жатады. Осы
себептен табыстан салықтың арасындағы ставкасы 10% құрады. Кейін
мемлекетпен алынатын салықтың түрін зиялылар делесі пайда болады. Салық
салу тарабында Ежелгі Грецияда, мысалы, ерікті азаматтар салықтар
төлемегені анық. Ежелгі Римде бейбітшілік уақытта салықтар болмады, бірақ
әскери уақытта азаматтар табыстарына сәйкес салықтар енгізілді.
Испанияда орта ғасырларда аль-кабала деп аталатын атпен белгілі
барлық табысқа 10%-тік салықтың енгізілуі қамау салықтарын төлегісі
келмеген тұрғындардың елден кетуіне, негізінен американ кологияларына
қосылуына және бүтіндей аудандардың қаңырап қараусыз бос қалуына алып
келді. Осы уақытта дұрыс салықтық саясат патриотизмге баулыды. Испан
корольдігінің ұлы Армадосының кемелері Англия жағасына жақындағанда тұманды
Альбиона тұрғындарының Испандық салық жүйесінің енгізілуі құлшылыққа алып
келетінін білгеннен кейін, өзінің патшасына көмектесу үшін ақша жинаған
болатын. Осы соғыста Англия жеңіске жетті. Англия мен оның солтүстік а
мерикалық колонияларының арасындағы тәуелсіздік үшін соғыс салықтармен
байланысты болды.
Шыңғысхан империясында тұрғындар өздерінің табысынан 10% мөлшерінде
салық төлеуге міндетті болған. Егер салық - өнім салығы ханның алым салық
жинаушы адамдарымен өндірілді, кейінірек орывс княздарының өздері алым
салық жинап, ордаға жіберді. Салық мөлшері Орда ханымен ұлы княздар
арасындағы келісім-шартпен анықталды. Салық салу мәселелерімен көптеген
экономистер, философтар, әртүрлі уақыттың саясаткерлері айналысты. Сапалы
салықтар мемлекеттің тұрақтылығымен экономикалық өсуінің нығаюын
қабілеттендіргенін тарих тәжірибесі көрсетілген кез-келген мемлекетте
басқару аппараттарын әскерді, әлеуметтік сфераны қалыптастыру үшін
салықтардың қажеттілігіне қарсылық білдіре алмайды. Бірақ, салықтың артуы
арқылы жинақтар мен инвестицияларға қысым көрсетіледі және экономикалық
деграция басталады, инвестициялау, экономикалық өсумен байланысты көп
құралдар (сферадан) қоғамдық ресурстардың тиімді шығындалуына ынталандыру
жоғалады. Салықтың ауыртпалықтық өсуі экономикалық өсуімен байланысты көп
құралдар сферадан кейін де алып келеді. Сол ауыр салықтар кәсіпкерлерді
өздерінің ақшаларын отандық өндіріске емес, басқа елдердің экономикасындағы
оффшорлық компания қызметіне салуға мәжбүрлейді.
ХХ ғасырдың 70 жылдарындағы АҚШ-тағы және Батыс Еуропадағы өндірісінің
құлдырауы мен жұмыссыздықтың сипаттайтын жағдайлар, құрылған экономикалық
жағдайдан шығу жолын іздеу жайлы әр жақты айтысқа алып келді.
Экономика жақтастары. Экономистер тобы оларды сэнлай-сайдерлер деп
атайды, нивестициялар үшін, қосымша жұмыс орны үшін ынталандыруды құра
отырып, салықтық жүйені жеңілдетті және шекті салықтық ставкалардың
төмендеуі ретінде ілгері басты жәнебұл экономикалық өсу мен салықтық
ставкасы төмендеуі салық базасының ұлғаюы есебінен орны толтырылды, яғни
салық салуға жататын сол экономикалық қызметтік көлемінің ұлғаюы. 1981 жылы
АҚШ Конгресі салық жүйесін реттейтін және салықты төмендететін заң
қабылдады. Нәтижесінде даму қарқынының өсуі жылына 3-3,5% құрады және содан
бері ХХ ғасырдағы АҚШ тарихындағы алғашқы тұрақты экономикалық даму
байқалып отыр.
Қазақстанның салық салу тарихында көптеген трагедиялық оқиғалар болды.
Ресей империясының құрамында қазақ халқынан 45 миллион десятина жер алынды,
кейін бірінші дүниежүзілік соғыс, 1916 жылғы көтеріліс, 1918-1920 жылдары
кезінде Қазақстанда Әскери коммунизм саясатының жүруі және азық-түлік
диктатурасы, 1920-1930 жылдардағы Қазақстан тарихында бейбіт тұрғындарға
толассыз зорлық-зомбылық көрсету тарихы болды: малдарын тартып алу,
отырықшылықты күштеп репрессия және ашаршылық. Мемлекеттік эксперименттер
елдің экономикасын тоқыратын, миллиондаған адамдардың құрылуына себепші
болды. СССР-де 60 жылдар басында мынадай үндеу тасталды: Халық көңіліне
өнім өндірісі бойынша Американы қуып, басып озамыз! Аштықтың қаупімен
соқтығысқан жаңа басшылық салықтарды азайтып, крестьяндық шаруашылыққа
шектеу жойылды. ХХ және ХХІ ғасырлар соғысында Қазақстан тәуелсіз мемлекет
болды. Мемлекеттің алдында тиімді нарықтық экономиканы қалыптастыру
мәселесі тұрды. Даму факторларының маңызды реформасы салықтық саясат болып
табылады. Қазақстанда 1999 жылдардың басында маңызды оқиға болды: елдің
Президентін сайлау өтті, өкімет қалыптасты. Қазақстанның экономикасының
дамуының маңызды бір бағыттары, экономикалық өсуі қамтамасыз ету және қаржы
кризисін болдырмау бойынша шаралар комплексін өткізу болды. Бұл үшін
мемлекеттік бюджеттің табыс бөлігін орындау бойынша жұмыстарды күшейту және
салықтың тәртіпті нығайту қажеттілігі орындалуы керек болды. Әрине, әлемдік
кризис кенеттен болды. Қазақстан экономикасына негативті әсерін тигізгені
күмәнсіз. Мұнайға, түсті мателдарға, астыққа бағаның құлауы эксперимент
түсімдерінің төмендеуіне алып келді. Осы қалыптасқан жағдайда өкімет
негативті факторларды жекешелендіруден табысты ұлғайтумен және салықтық
түсімдердің артуымен теңестіруді жоспарлайды. Әлеуметтік сферада
мемлекеттік шығындардың қысқаруы болғандықтан, антикризистік шараларды
ұқыпты жүргізу қажеттілігі, кризис бюджетті өзгертті, сол бойынша әйгілі
емес шараларды қабылдауға итермелейтіндігінен едәуір айқын болып көрінеді.
Әлеуметтік ауыртпалықтың өсуіне алып келетін, халықтың көп бөлігінің өмір
сүру деңгейі төмендейді және мемлекеттің тұрақшылығына қауіп төндіреді.
Мемлекеттік шығындардың үйлесімдігі әлеуметтік қажеттілікке эәне салықтың
өсуіне қаржы бөлудің қысқару және шетелдік инвесторлармен ірі ұлттық
компанияларға максималды жеңілдік беру себебінен орын алады.
Статистикалық көрсеткіштер бойынша келесі мәліметтерді білуге болады:
былтырғы жылғы бюджет жоспардан табыстар бойынша 89%, шығындар бойынша 82%-
ке орындалды. Бюджетке төленетін салықтар және басқа да төлемдер бойынша
қалдықтар 1998 жылы 40%-ке өсті. Салықтық алымдар 90% төңірегінде құралды.
Салықтық жүйені реформалау қажеттілігі анықталады. 1999 жылдың 1 қаңтарынан
бастап Салықтар мен басқа да міндетті төлемдер туралы Қазақстан
Республикасының 1998 жылы 24 желтоқсандағы Салық Кодексіне енгізілген
өзгертулер мен толықтырулар өз күшіне енді. Экономика есебі бойынша
Қазақстанда 90%-дық табыс салығының енгізілуі (20-100 мың доллар
аралығында) айналымы бар және 15 мың долларға дейін табатындарға осы
берілген халықтың табысынан әр ай сайын 50 миллион теңге төңірегінде
табыстан салық алуға мүмкіндік болады.
1.2. Қазақстан Республикасының салық саясаты және салық жүйесі
1. Салық салу тәтібі (принціпі). Салық элементтері және
түрлері.
Бюджет тақырыбында, оның яғни бюджеттің кірісін негізінен салықтар
құрайтыны айтылады.
Салықтар – мемлекеттің заңнамалық негіздн жай тұлғалармен заңды
тұлғалардан міндетті түрде жинайтын алымы.
Салық салу және жинау мемлекет пайда болғаннан бері қалыптасқан. Сол
заманнан бері салық салудың түрлі әдістері жолдары қолданылған. Әр түрлі
елде әр-түрлі салық жиналған. Олардың аттарыда таңқаларлық түрде болуы.
Салық салудың негіздері туралы әйгілі ағыншын экономика ғылымы Адам Смит
мынадай пікірлерді айтқан:
1.Елдің азматтары сол елдің қкімеріне қарасты болғандықтан, қкімет
қамқорлық кқрсететін болғандықтан олар, яғни азаматтар өз табыстарына
сәйкесті салық төлеулері ләлім. Салық өкіметі жабдықтау үшін жұмсалады.
2.Салықтың көлімі, төленетін уақыты белгіленген болу керек.
3.Салық төлеушілер үшін уақыты мен көлемі жағынан қолайлы болғаны
мақұл.
4.Мемлекеттің шығындары көбейген сайын, салынатын слықтың көлемі де
арта береді.
Дегенменде қазіргі салық салу тәртібі төлеушілердің табысына қарай салық
салынуы керектігі дұрыс деп табылған.
Қалыптақан салықтың мынадай элементтері бар:
1.Салық субьектісі (салық төлеуші) – жай тұлға не заңды тұлға болып
заң бойынша салық төлеуге міндетті.
2.Салық обьектісі (табыс, мүлік) –салық салынатын обьект: жалақы,
пайда, бағалы қағаздар, жылжымайтын мұліктер, көлік тағы басқа.
3.Салықтың көзі (мәнбасы) –салық алынатын табыс.
4.Салықтың көлемі (ставкасы ) –салынатын салықтың мөшері. Олар
төмендегідей болады.
А) нақты (твердые) ставка-салық салынатын обьектінің көлеміне
байланысты.
Мысалы 1метр квадрат, не 1метр дитциметр, не адам санына ж.б.
Б) пропорционалдық –салық алынатын обьектінің көлеміне қарай тең
дәрежеде белгіленеді.
В) регрессивтік –табыс өткен сайын орташа салық нормасы кемейеді.
Г) прогрессивтік –табыс өскен сайын алынатын салықтың орташа көлемі
көбейеді.
Салықтың негізгі екі түрі бар.Тікелей салық және жанама салық .
- Тікелей салық- табыстармен мүліктрден алынады.
- Жанама салық- кеден жинағ, қосылған құн салығы және бағаның үстівне
қойылуы әдісімен – акциздер ж.б.
Қала берсе жария негізінде алынатын салық.Жай адам не заңды тұлға өз
табыстары туралы жатия жасайды да, соған қарай тиісті салықтарды төейді.
Шет мемлекеттердің салықтарының жекеленген түрлеріне сипаттама.
Алыс –жақын шет мемлекеттерлің салық жүйелері әр түрлі
экономикалық, саяси, әлеуметтік жағдайлардың барысында қалыптасты.Әдетте
салық жүйесі әкімшілік басқарудың әр түрлі денгейінде, сондай – ақ
халқаралық операцияларда екі жақты салық салуды болдырмау мақсатында осы
жағдайлар барысында туындайтын ерекшеліктерді ескере отырып құрылады.
Салықтарының құрылымы мен олардың қолданылу аясы, есептелу және алыну
механізмі, әр түрлі билік орыдарының фискалдық өкілеттіктері және басқа
салық саласындағы мәселелеріне байланысты шет мемлекеттердің салық жүйелері
бір бірінен айрықшаланады. Олардыың салық жүйелерін терең зерделеу
барысында салықтарының құрылымы мен түрлерінде, басқада салыққа қатысты
мәселелерінде ортақ ұқсас нышандарды байқауға болады.
Салықтар әртүрлі елде әр қалай аталғанымен де, кей кезде олардыың
алыну механизмдері ұқсас болып келеді. Салық төлеуші болып салық төлеу
жауапкершілігі жүктелген заңды және жеке тұлғалар табылса, салық салу
обьектісі ретінде салық төлеушінің есепті кезеңінде алған табыстағы
мүліктегі пайдасы, т.б. жатады. Салық төлеушілер өз кезегінде резидент және
бей резидент болып бөлінеді. Салық ақшалай немесе затай түрде әділеттілік,
теңдік тәрізді салық салу қағидалары негізінде құрылған салық ставкаларын
қолдану арқылы алынады. Салық ставкалары тұрақты немесе пайыз түрінде
тағайындалуы мүмкін. Пайыздың ставкалар өз кезегінде пропоционалдық,
прогресивтік және регрессивтік болып жіктеледі. Салық жеңілдіктері қандайда
бір елдің фискалдық саясатын бағыттарын ескере отырып қолданылады.
Салық негізінен мынадай тәсілдер арқылы алынады:
А) төлем ккөзінен (салық табыс алынған кезде үсталып қалады).
Ә) декларация негізінде (салық төлеушінің декларацияда көрсеткен табыстары,
шегерімдерімен жеңілдіктерін ескере отырып анықталады).
Б) кадастр бойынша салық салу обьектісін тіркеу арқылы одан түсетін
табыстың нақты мөлшеріне байланыссыз алынады).
Басым көпшілік елдерде қолданылатын салықтарға жеке тұлғалардың
табысына салынатын салық (азаматтардың табысына салынатын салық), заңды
тұлғалардың табысына (пайдасына) салынатын салық
(азаматтардың табысына салынатын салық ), заңды тұлғалардың табысына
(пайдасына) слынатын салық (корпаративтік салық) мұрамен сыйға салынатын
салық, қосылған құнға салынатын салық, тұтыну салығы, әлеуметтік сақтандыру
қорына аударылатын жарналар, айналымға салынатын салық, мүлік салығы, жер
салығы, көлік салығы және т.б. жатады. Енді осы салықтардың кейбір
түрлеріне нақтырақ тоқталып өтелік .
Жеке тұлғалардың табысына салынатын салық салудың қағдасы басым
көпшілік елдерде ортақ болып келеді.Тек әр-бір ел өздерінің ерекшеліктеріне
байланысты қағйдаларды одан әрі нақтылай түседі.Ол қағйдалар мынадай:
- барлық салық төлеушілер резидент және бей резидент болып бөлінеді.
Резиденттікті анықтаудың басты критеріү болып жеке тұлғаның нақты бір
ел амағында алты айдан астам мерзім аралығында болуы саналады. Резидент
салық төлеушілер ел ішінде және елден тысқары жерде алған барлық
табыстарынан салық төлесе, бей резиденттер тек ел ішінде алған
табыстарынан салықты “төлем көзінен” төлейді яғни шектеулі салық
жауапкершілігіне тартылады.
- Салық салу барысында әр түрлі көздерден алған барлық табыстары
негізінде жиынтық табысы анықталады.
- Салық салу барысында салық салушының өзіне асырауындағы әр бір адамға
салық салынбайтын минимум мөлшері беріледі.
- Салық салу барысында медетциналық шығындар, әлеуметтік сқтандыруға
төлеген жарналар, кәсіби шығындар жиынтыө табыстан шегеріледі.
- Салық сомасы прогрессивтік шкала нагізінде анықталады.
- Жұмыс істейтін ерлі зайыптылардың салықты бірге немесе бөлек төлеуіне
болады.
Енді осы аталған қағйдаларға кеңірек тоқталып өтсек.
Есептелу және алыну механизіміне байланысты кейбір ерекшеліктерінен басқа
салық салу обьектісі, төлеушілері ұқсас болып келеді.Салық салу барысында
жеке тұлғалар резидент және бейрезидет болып бөлінеді. Сондайақ олардың
табыстары бөлек, яғни салықты жеке өзі төлейді немесе жиынтық яғни салық
біріктірілген ортақ табыстан төленеді. Көпшілік елдерде қандай әдіс
ннегізінде салық төлейтінін салық төлеушінің өзі таңдайды және асырауындағы
адамдарға қатысты салық шегерімдерін ерлізайыптылардың біреуінің ғана
қолдануына болады.Негізгі ортақ ұқсастықтарына табыстың құрамына еңбек ақы,
сыйақы, кәсіпкерлік қызметтен түскен табыс, зейнет ақы, алимент,
жылжымайтын мүлікті жалға беруден түкен табыс, әр бір жолы жәрдем ақы,
жұмыссыздық және жұмысқа уақытша жарамсыздық (денсаулығына байланысты)
боынша төлемдер, рента, девиденттүріндегі барлық табыстарын кіруін
жатқызуға болады.Табыс салығы әдетте,12 айға тең болатын күнтізбелік немесе
қаржы жылы ішінде алынған барлық табыстарынан алынады. Кейбір елдерде
аталмыш салық төлеушінің жыл ішінде алған нақты табысынан алынса, жекелеген
елдерде алдыңғы жылдардың мәләметтері негізінде есептелген, осы жылдың
болжама табысы негізінде алынады. Нақты бір кезеңдегі салықты есептеу
барысында табыстан салық заңнамасы бойынша бекітілген кейбір шегерімдер
шегеріліп, жеңілдіктер қолданылады. Осы тұсқа барлық елдерге салық
“салынбайтын минимум” деген ұғым пайдаланылады. Әдетте, салық салынбайтын
минимум барлық салық төлеушілерге, олардың от басы мүшелеріне, яяғни
асрауындағы адамдарға беріледі. Сондай ақ есепті кезең аралығында жасалған
барлық нақты шығындар да салық салынатын табыстан шегеріліп тасталады.
Нәтижесінде анықталған салық салынатын табысқа (жекелеген елдерде, мысалы
АҚШ та ол түзетілген салық слынатын табыс деп аталады) прогреси втік шкала
негізінде салық есептеліп салынады. Жеке тұлғалардың табысына салынатын
салықты есептеу барысында ммемлекеттер арасында мынадай айырмашылықтарды
байқауға болады.Атап айтқанда, салық салу барысында қамтылатын табыстардың
құрамы, салықты азаматтардың жеке өзі немесе отбасы атынан төлеуі, салық
жеңілдіктерінің құрамымен қолдану ерекшеліктері, салық салу шкаласы әр елде
әр түрлі болып келеді.Салық жеңілдіктерін қолдану барысында назар аударатын
және бір ерекшелік – салық жеңілдіктерінің салық несиесі не салық
төмендетуі түрінде берілуі немесе салық салынатын табысты анықтау барысында
оған табыстың жекелеген түрлерін қоспауы.
Салық жеңілдіктерін стандартты және стандартты емес деп екі топқа
топтастырып қарауға болады.Стандартты салық деңілдіктеріне салық
төлеушшінің өзіне және асрауындағы адамдарға, сондай – ақ мүггедектерге,
қарт адамдарға берілетін слық салынбайтын минимумды жатқызуға болады. Жалпы
станлартты салық діңдіктерінің мынадай түрлерін жүктеуге болады:
- негізне немесе бизнестік,яғни салық төлеушінің табыс мөшеріне тәуелсіз
өзіне салық жеңілдігінің берілуі.Бұған салық салынбайтын минимумды
жатқызуға болады;
- отбасы жағдайына байланысты жеңілдіктердің берілуі, яяғни “отбасылық
төмендету”;
- асырауындағы адамдаға берілетін салық төмендетулері (скидка).
Кейбір елдерде жеңілдік балаларға берілетін салық төмендетулерінің
орнына балаларға берілетін жәрдемақы сомасына қосылып беріледі.
Стандарты емес салық жеңілдігінің стандартты салық жеңілдігінен
айырмашылығы – оның салық төлеушінің нақты жұмсаған шығындарымен байланысты
болып келуінде.
Белгия, Финляндия,Греция, Нрвегия, Люксембурк сияқты елдерде салық
жеңілдігі сол елдердің заңы бойынша белгіленген төменгі табыс деңгейін
салықтан босату арөылы беріледі.Бұл негізінен “нольдік ставкамен салық
салу” деген атпен кеңінен танымал.
1.3. (НИМЭКС Корпорациясы ( жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің
шаруашылық және қаржылық жағдайын талдау.
ЖШС-нің басқару құрылымы және мақта өңдеу технологиясы.
Серіктестіктердің басқару органдары болып табылатындар:
- Жоғарғы орган-қатысушылардың жалпы жиналысы.
- Атқару органы-Директор.
- Бақылаушы орган-Тексеру комиссия.
Серіктестіктердің жоғарғы органы оның қатысушыларының жалпы жиналысы
болып табылады.
Серіктестікке қатысушылардың жалпы жиналысының айырықша құзыретіне
мыналар жатады:
Серіктестіктің жарғылық капиталы мөлшеріне,орналасқан жері мен фирмалық
атауын өзгертуді қоса алғанда, оның жарғысын өзгерту немесе серіктестіктің
жаңа редакциядағы жарғысын бекіту.
Серіктестіктің атқарушы органын құру және оның өкілеттіктерін құру және
мерзімінен бұрын тоқтату, сондай-ақ серіктестікті немесе оның мүлкін
сенімгерлік басқаруға беру туралы шешім қабылдау және осылай берудің
шарттарын айқындау
Серіктестіктің тексеру комиссиясын сайлау және олардың өкілеттіктерін
мерзімінен бұрын тоқтату, сондай-ақ серіктестіктің тексеру комиссиясының
есептерімен қорытындыларын бекіту
Серіктестіктің жылдық қаржылық есептемесін бекіту және оның таза табысын
бөлу.
Серіктестіктің ішкі қызметін реттейтін ішкі ережелерді,оларды қабылдау
рәсімін және басқа да құжаттарды бекіту;
Серіктестіктердің өзге шаруашылық серіктестіктерге, сондай–ақ
коммерциялық емес ұйымдарға қатысуы туралы шешм:
Серіктестікті қайта ұйымдастыру немесе тарату туралы шешім. Тарату
комиссиясын дайындау және тарату баланстарын бекіту. Серіктестікке
қатысушысынан үлесті мәжүбірлеп сатып алу туралы шешім.
Серіктестіктің бүкіл мүлкін кепілге беру туралы бір ауыздан қабылданатын
шешім.
Серіктестік мүлкіне қосымша жарналарын енгізу туралы шешім. Серіктестік
әрбір қатысушысы жалпы жиналыста дауыс беру кезінде серіктестіктердің
жарғылық капиталындағы өз үлесіне сай келетін дауыс санына ие болады.
Жалпы жиналыс серіктестік қызметіне байланысты кез – келген мәселені
қарауға құқылы.
Серіктестіктердің қызметіне ағымдағы басшылықты және оның ісін жүргізуді
жеке – дара атқарушы орган директор жүзеге асырады. Директор қатысушылардың
жалпы жиналысымен 5 жылға тағайындалады.
Атқару органы қатысушылардың жалпы есепті болады және оның шешімдерін
орындау ұйымдастырады. Директор жалпы жиналысының айырықша құзыретіне
жатпайтын барлық мәселелер бойынша құзыретті, оның ішінде:
- ағымдағы және болашақтағы жұмыс бағдарламаларының орындалуын
қамтамассыз ету
- қатысушылардың шешімдерін дайындаумен орындауын ұйымдастыру
- серіктестіктің ақшасын қоса алғанда, қатысушылар берген шекте оның
мүлкіне билік жүргізеді
- қатысушылар ұсынған және осы жарғымен берілген өкілеттіктер шегінде
серіктестік қызметінің мәселелері бойынша мемлекеттік органдары,
соттарды қоса алғанда, ұйымдармен қарым- қатынастарда серіктестікті
білдіреді
- өз құзыреті шегінде басқа да функцияларды орындайды
Серіктестік директорының құзыреті:
- серіктестіктің атынан сенім хатсыз әрекет етеді
- серіктестіктің өкілі болу құқына сенім хаттар соның ішінде қайта сенім
арту құқығымен секнімхаттар береді.
- серіктестік қызметкерлеріне қатысты оларды қызметке тағайындау туралы,
оларды басқа жұмысқа орналастыру және жұмыстан шығару туралы бұйрықтар
шығарады, еңбекке ақы төлеу жүйелерін белгілейді, лауазымдық жалақы
мен дербес үстемақылардың мөлшерін белгілейді, сыйақы беру мәселелерін
шешеді, көтермелеу шараларын қолданады және тәртіптік жазалар
қолданады.
- қатысушылардың жалпы жиналысының құзыретіне жатқызылған өзге де
өкілеттіктерді, сондай- ақ оған серіктестікке қатысушылардың жалпы
жиналысы берген өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Серіктестіктің директорына тыйым салынады: жалпы жиналыстың келісімінсіз
серіктестікпен одан мүліктік пайда табуға бағытталған мәселелер (сыйға
тарту, заем, тегін пайдалану, сатып алу, сату шарттарын және тағы
басқаларын қоса) жасауға;
- серіктестіктің үшінші жақпен жасасқан мәмілелері үшін серіктестіктің
өзінен де үшінші жақтан да комиссиялық сыйақы алуға;
- үшінші жақтың серіктестікпен арадағы қатынастарда олардың атынан
немесе мүдделері үшін әрекет жасауға;
- серіктестіктің қызметімен бәсекелесетін кәсіпкерлік қызметті жүзеге
асыруға;
Серіктестік өз қызметінің нәтижелеріне бухгалтер есеп жүргізеді. Қазақстан
Республикасында қолданылып жүрген сәйкес статистикалық және қаржылық есепті
жүргізеді.
Серіктестік есеп пен есеп берудің сенімділігі және жүргізу тәртібінің
сақталғаны үшін заңдарға сай жауап береді.Серіктестіктің атқарушы
органның қаржы–шаруашылық қызметін бақылауды жүзеге асыру үшін
серіктестікке қатысушылар немесе олардың өкілдері арасынан тексеру
комиссиясы 5 жыл мерзімге сайланады.
Тексеру комиссиясы кез-келген уақытта серіктестіктің атқарушы органының
қаржы–шаруашылық қызметіне тексеру жүргізуге құқылы.Тексеру комиссиясы осы
мақсатта скріктестіктің барлық құжаттамасын ешқандай кедергісіз көру
құқығына ие болады. Тексеру комиссиясының талап етуі бойынша атқарушы
органы ауызша немесе жазбаша түрде қажетті түсіндірмелер беруге міндетті.
Тексеру комиссиясы қатысушылардың жалпы жиналысы бекіткенге
дейін серіктестіктің жылдық қаржылық есептемесіне міндетті түрде тексеру
жүргізеді. Тексеру комиссиясының қорытындысы бойынша жылдық қаржылық
есептемені бекітуге құқығы жоқ.
Атқару органдарының мүшелері комиссияның жұмыс тәртібі ішкі қызметін
реттейтін ережелерімен және өзге де құжаттармен белгіленеді.
Тексеру жүргізу үшін шеттен аудитор тартылуы мүмкін.
Қазіргі кезде кәсіпорында шикі мақтаны құрғату мен тазалауға арналған
линияның модернизацияланған түрі ПЛХЛ қолданылады.Оның құрамына ДП-130(4-ДП-
130),ДВ-1М пикльдік джиндер, 1-ВП-талшық тазалағыштар,5-ЛМ-линттері
кіреді.Бұл мақта зауытының өнімділігі жылына 60 мың тонна шікі мақта
ќабылдап,µњдейді.
Қолданылған регламенттелген технологиялық процесс мақтаның орта талшықты
сорттарын (Ташкент-1,Ташкент-6,С-4727,Жұлдыз, Самарканд-3)өңдеу үшін және
олардан ГОСТ-3279-80, ГОСТ-5947-85,ГОСТ-6015-89,ГОСТ-5898 -90
стандарттарының нормаларына сай талшықты және басқа өнім түрлерін алу үшін
дайындалған.
Шикі мақтаны дайындау және сақтау.
Шикі мақтаны дайындау мен сақтау зауытының дайындау пунктерінде ГОСТ-
16298-89,ГОСТ-10202-90 стандарттарына және зауытта дайындалған нұсқауларға
сай жүргізіледі.
Шикі мақтаны қабылдау, шаруашылықтармен есептесу, сатып алу жоспарын
есептеу кондицияланған масса бойынша жүргізіледі,ылғалдығы мен ластығы ГОСТ-
16289-89және ГОСТ-10202-90 стандарттарының нормаларына сай болуы тиіс.
Мақтаны қабылдау кезінде мақта сапасын анықтау үшін шикі мақта үлгілерін
таңдау ГОСТ-96790-90 стандарты мен (шикі мақта үлгілерін таңдау әдісі(
бойынша жүргізіледі. Шикі мақтаның ластығын, ылғалдығын және сорттылығын
ГОСТ-98791-90 бойынша комплекттелген партиялардың кесіндісінен алынатын
орта күндік үлгілер бойынша және бекітілген әдістемселер бойынша анықтайды.
Лабораториялық приборлар санын шикі мақта сапасына инструменталды баға
беру есебінен анықтайды.
Дайындау пунктерінде шикі мақтаны комплектеу мен сақтау мақтаның
селекциялық сорттары бойынша, өнімді жинау түрі бойынша, шикі мақтаның
өндірістік сорттары бойынша жекелеп жүргізіледі.
Мақта талшығы қолданылып жүрген стандартқа сай 5 сортқа бөлінеді. Шикі
мақтадан жоғары сапалы мақта талшығын алу үшін, шикі мақтаны қабылдаған
кезде сапасы ең жоғары шикі мақтаны бөлек жинайды.
Шикі мақтаның дұрыс сақталуы үшін, ұзақ мерзімді сақтауды дұрыс ұйымдастыру
үшін шикі мақтаны комплекстеу мен оны бунктерге жию шикі мақтаның
ылғалдығы мен бунт биіктігі ескеріліп, талаптарға сай жүргізіледі.
Шикі мақта сорты Мақтаны жинау әдісі Бөлек комплектеу үшін
мақта ылғалдығының
градациясы
1 Қолмен 9(-ке дейін
машинаман 11( -деін, 11(-жоғары
2 қолмен 11(-ке дейін
машинаман 11(дейін, 11(-жоғары.
3 Қолмен 11(дейін
машинаман 12(дейін,12(жоғары
4 Қолмен 13(-ке дейін
машинамен 13(дейін,13(жоғары.
5 соңғы жинау (подбор) 20(-ке дейін.
Бунтке жинау біткеннен 2-4 күннен соң, бунт дуалдарын
кесіп,тегістейді.Тегістелген мақтаны сол партияға қосады.
Бунттерді жабу кезінде шикі мақта ылғалдығы бірінші,екінші сорттар үшін10(-
тен асып кетсе,үшінші, төртінші сорттар үшін13(-тен асып кетсе мақта
қызып,бұзылып кетуі мүмкін.
Шикі мақтаны өңдеу тәртібі.
Шикі мақтаны құрғату мен тазалау технологиялықжабдықтардың құрамы мен жұмыс
істеу тәртібі.
Зауыттың дайындау пунктінен бөлек дайындау көлемі 12 мың тонна шикі
мақтаға дейінгі құрғату тазаалау цехында мынадай құралдар бар: құрғатқыш-
2БСО: майда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
“ Экономика ” кафедрасы
Таќырыбы: “Мырзакент” мақта корпорациясында салық міндеттемелерінің
есебі және аудиті
Мазмұны
Кіріспе
1 тарау. Қазақстан Республикасының салық саясаты және салық жүйесі
1. Қазақстан Республикасының салық кодексі---------------------------- ------
--
2. Қазақстан Республикасының салық саясаты және жүйесі-------------------
3. “Мырзакент корпорациясы” Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің
қаржылық жағдайын талдау ----------------------------------- -------------
--------
2 тарау. “Мырзакент корпорациясы” Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің
салық есебін жетілдіру және аудиті
1. Қазақстан Республикасының Жауапкершілігі шектеулі серіктестікті
аудитеу тәжірибесі----------------------------------- ---------------------
-------------
Ќорытынды----------------------------------- --------------------------------
-----------------
Пайдаланѓан єдебиеттер----------------------------------- -------------------
--------------
Кіріспе.
Жалпы бухгалтерлік кєсіпорынѓа оныњ ќаржылыќ жаѓдайын жоспарлау,
баѓалау, баќылау жєне талдау секілді функцияларды орындауы ќажет. Сонымен
ќатар бухгалтерлік есеп кєсіпорынныњ активтері менміндеттемелері,капиталы
жєне µндірілген µнімдерімен олардыњ сатылѓандыѓы туралы аќпараттарды
жинаќтап кµрсетеді. Тек ќана бухгалтерлік есеп арќылы кєсіпорынныњ
табыстары мен шыѓыстарын жєне шаруашылыќ ќызметініњ соњѓы ќаржылыќ
нєтижелерін аныќтауѓа болады.
Мєселеніњ ќойылуы – “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестікке
кіретін шаруашылыќта егістік кµлемін кµбейтудіњ жєне маќта µнімділігі мен
µндірілген µнімніњ кµлемін арттыру жоспарларын жасау. Сонымен ќатар ќазіргі
талапќа жауап беретін соњѓы ‰лгідегі техникалыќ ќ±рал-жабдыќтармен
жараќтандыру. Кєсіпорынныњ экономикалыќ жаѓдайын т±раќтандыру.
Кєсіпорынныњ міндеті – халыќтан маќта талшыѓын жинау, ќабылдау,яѓни
сатып алу,келісілген баѓамен наќты аќшасын беру.
Халыќты ж±мыспен ќамтамасыз ету, ж±мысшылардыњ айлыќ жалаќыларын
уаќытылы кешіктірмей беру, таѓы басќа да ж±мысшылардыњжаѓдайын жасау.
Кєсіпорынныњ маќсаты – жиналѓан маќта талшыѓын µњдеу-µндіру,сату,
пайда табу жєне тиімділігін арттыру-асыру,дамыту,таѓы басќа ж±мыстардыњ
д±рыс ж‰ргізілуін кµздейуі.
Экономиканыњ барлыќ саласында кєсіпорындардыњ иелері мен ењбек
±жымдары шикізат пен материалдарды ±ќыпты ж±мсауѓа, µндіріс ќалдыќтарын
азайтуѓа, ысырапты жоюѓа,бєсекеге жарамды µнімдерін µндіруге , оныњ сапасын
кµтеруге,µзіндік ќ±нын тµмендетуге,ќоршаѓан ортаны саќтауѓа м‰дделі.
Кєсіпорынныњ сыртќы экономикалыќ байланыстарын жандандыру ‰шін оныњ ењ
алдымен зањдылыќ базасын тиісті єлемдік ‰лгілерге келтіруді талап етеді
жєне µндірілген µнімніњ сапасын єлемдік стандартќа сай етуі тиіс.
Экономика саласындаѓы мамандар,яѓни соныњ ішінде,бірінші кезекте,
бухгалтерия ќызметкерлері есепке алудыњ жєне есеп берудіњ барлыќ ж‰йесін
жаќсы білулері,оларды оњтайластыруды ќарастыру ќажет. Ењ бастысы
кєсіпорынныњ негізгі жєне айналым ќорларын пайдалану бойынша В.К.
Радостовецтіњ “Кєсіпорындаѓы бухгалтерлік есеп” оќулыѓын пайдаланылды.
Сонымен ќатар Жауапкершілігі шектеулі серіктестік жарѓысы бойынша жалпы
т‰сініктемелер Ќазаќстан Республикасы Азаматтыќ кодексініњ жалпы жєне
ерекше бµлімдерінде кењінен кµрсетілген. Бірќатар мєліметтер К.Ш Д‰йсебаев.
Э.Т.Тµлегенов жєне Ж.Г. Ж±маѓалиевалардыњ “Кєсіпорынныњ ќаржылыќ
жаѓдайын талдау”оќулыѓынан алынса негізгі жєне айналым ќорларыныњ
тиімділігі туралы мєліметтер Ќ.К.Кеулімжаев, З.Н.Єжібаева, жєне
Н.А.Ќ±дайбергеновтердіњ “Бухгалтерлік есеп принциптері”оќулыѓы
пайдаланылды.
Меніњ таќырым: Жауапкершілігі шектеулі серіктестік негізі жєне айналым
ќорларын пайдаланудыњ тиімділігін арттыру жолдары.
1-бµлімде Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ ќ±рылуы жєне ќызметтері
кµрсетілген, онда Ќазаќстан Республикасыныњ Жауапкершілігі шектеулі
серіктестік туралы т‰сінік, кєсіпорынныњ жарѓысы, ќ±рылуы, ќ±ќыќтары жєне
маќсаты мен міндеттері сонымен ќатар бухгалтерлік есепті ж‰ргізу
стандарттары кењінен ќарастырылады.
2-бµлімде “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ шаруашылыќ,
ќаржылыќ жаѓдайын талдау. Ќарастырылѓан мєселелер “НИМЭКС” Жауапкершілігі
шектеулі серіктестіктіњ ќаржылыќ м‰мкіндіктері, негізгі жєне айналым
ќорларыныњ есебін ж‰ргізу жєне оларды пайдалану жолдары терењірек зерттеліп
ќосымша пікірлер ќойылды.
3- бµлім негізінен “НИМЭКС” Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктіњ негізі
жєне айналым ќорлар есебін басќаруды тиімді ±йымдастыруѓа баѓытталѓан. Онда
кєсіпорынныњ негізгі жєне айналым ќорларыныњ тиімділігін арттыру жолдары
кµрсетіліп болашаќта кєсіпорынныњ ауќымын кењейтудіњ бірнеше жолдарын ашып
кµрсеттім.
1 тарау. Қазақстан Республикасының салық саясаты және салық жүйесі
1.1. Қазақстан Республикасының салық кодексі.
Салықтар мемлекеттің пайда болуымен қалыптасады және мемлекеттің
тіршілік етіп дамуының негізі болып табылады. Өркениетті елдердің қай-
қайсысында болмасын мемлекеттік бюджет, яғни халықтың ортақ қалтасының
қаражаты салық арқылы құралатындығы белгілі. Демек, әлеуметтік экономикалық
дамуға әр кез дем беріп, қан жүгіртіп отыратын бюджеттің түсімінде көлеміне
қарамастан барлық салық төлеушілердің маңызы мен рөлі өте үлкен.
Жалпы алғашқы салықтардың пайда болуының уақытын анықтау мүмкін емес.
Салықтарды прототипі адамзат қоғамымен басқарудың ең алғашқы формаларымен
бірге пайда болған.
Алғашқы қауымдастықтың өзінде, қоршаған ортаның қатаң шарттарына
амалсыз бейімделуге, сыртқы жаудан қорғау үшін, сонымен қатар ашаршылық
жағдайына азық-түлік қоғамдық запастарын сақтау үшін бірнеше адамдардың
қолдауын түсінген.
Осыдан келіп мынаны айтуға болады, салықтардың алғашқы пайда болуына
қоғамның осы немесе басқа да қызығушылықтардың қанағаттандырылуының ұжымдық
тұтынуы болды. Байлар өздерін байыту үшін кедейлерден салықтарды ұстайтынын
ұмытпау керек, бұл түрде ұзақ уақыт бойы қоғам бұны обьективті қажеттілік
ретінде түсінді. Тек XV-X ғасырдан бастап қана, ғалымдар ақшалай қатынастар
жүйесін, сонымен қатар мемлекеттің экономикалық функцияларын зерттей
бастағаннан кейін, салықтардың қайта маңыздылығының алғашқы әрекеттері
пайда болды. Салықтар қоғамның өнімнің бір бөлігін міндетті төлемдер
ретінде мемлекеттік бюджеттің кіріс жағының негізгі қайнар көзі ретінде
құрылуы ертеден келе жатқан дәстүрдің бірі. Және бұл дәстүрді нарықтық
экономика жағдайында, нарықтық емес экономика жағдайында да әрекет етеді.
Сондықтан салықтар мен салық салуды адамзат цивилизациясының айырмас бір
бөлігі ретінде қарауға болады. Салықтардың даму тарихын мыңжылдықтармен
өлшеуге болады. Салықтардың ең алғаш пайда болуы мемлекет пен қоғамның әр
түрін кластарға бөлінуімен бірге пайда болды. Салық салудың қалыпты
теориясының негіздерінің пайда болу тарихы көне ғылым түріне жатпайды. XVII
ғасырға дейін салықтар жайлы барлық көзқарастар кездейсоқ сипатта болды,
яғни ғылымдардың ешқандай салаларында ешкім өзінше ғылым ретінде
мойындамады.
Салықтардың теориялық негіздері тек ғылым ретінде XVII ғасырдан бастап
қана қалыптасты және оның негізін салушы Шотландиялық философ Адам Смит
болды. Қазіргі мемлекеттердің көптеген жақтары ежелгі Римде пайда болды.
Рим провинцияларында ең негізгі табыс көзі жер салығы болды. Оның орташа
ставкасы жер учаскесі табысының оннан бір бөлігін құрады.
ХІІ ғасырдың соңы ХХ ғасырдың басында адам қоғамында ірі қалалар үлкен
рөл атқара бастады. Сол ірі қалалардың табыстары неден құралды? Мысалы:
Мәскеу қаласындағы 1890-1891 жылдардағы салықтық түсімдер барлық
табыстардың 60%-тін қамтамасыз етті. Ал егерде негізгі кәсіпорындар мен
қалалық ғимараттың алымдарын қосатын болсақ, онда ол барлық табыстың 70-75%-
ін құрайды. Тікелей салықтар барлық табыстың 57%-ін құрады. Тікелей
салықтардың ішіндегі ең негізгісі қозғалмайтын мүлікке салынатын салық
болды. Дамыған мемлекеттерде капиталға және меншікке салық салу келесі
салық топтары арқылы жүзеге асырылады: жеке әл-ауқат салығы, мұрагерлікке
және сыйға салық салынатын, капитал өсімін салықтың нақтылай түрлеріне
салынатын салық.
Салықтар мемлекеттік кіріс көзі. Мемлекеттік биліктің қызметтерінің
бірі салық салу мен салықты өндіріп алу болып табылады. Салықтар тек
мемлекеттік табыстардың негізгі көздерінің бірі ғана емес, қоғамдық өмірдің
барлық сферасына - әлеуметтік, мәдениеттік ғылыми техникалық, сыртқы
экономикалық сфераларына әсер ететін экономикалық басқару жүйесінің әдісі
болып табылады. Салықты механизм қоғамдық өндіріске, оның динамикасы мен
құрылымына ықпал етеді. Міндетті алымдар ретіндегі мемлекетпен алынатын
салықтар өте ерте пайда болды.
Салықтың ең ежелгі формасы ерікті сипатта жиі болатын, яғни талапты
беруді жатқызуға болады. Мойсейдің кітабында былай жазылған: жердегі әрбір
тұқымның және ағаштың жемісінің әрбір делесі Құдайдың иелігіне жатады. Осы
себептен табыстан салықтың арасындағы ставкасы 10% құрады. Кейін
мемлекетпен алынатын салықтың түрін зиялылар делесі пайда болады. Салық
салу тарабында Ежелгі Грецияда, мысалы, ерікті азаматтар салықтар
төлемегені анық. Ежелгі Римде бейбітшілік уақытта салықтар болмады, бірақ
әскери уақытта азаматтар табыстарына сәйкес салықтар енгізілді.
Испанияда орта ғасырларда аль-кабала деп аталатын атпен белгілі
барлық табысқа 10%-тік салықтың енгізілуі қамау салықтарын төлегісі
келмеген тұрғындардың елден кетуіне, негізінен американ кологияларына
қосылуына және бүтіндей аудандардың қаңырап қараусыз бос қалуына алып
келді. Осы уақытта дұрыс салықтық саясат патриотизмге баулыды. Испан
корольдігінің ұлы Армадосының кемелері Англия жағасына жақындағанда тұманды
Альбиона тұрғындарының Испандық салық жүйесінің енгізілуі құлшылыққа алып
келетінін білгеннен кейін, өзінің патшасына көмектесу үшін ақша жинаған
болатын. Осы соғыста Англия жеңіске жетті. Англия мен оның солтүстік а
мерикалық колонияларының арасындағы тәуелсіздік үшін соғыс салықтармен
байланысты болды.
Шыңғысхан империясында тұрғындар өздерінің табысынан 10% мөлшерінде
салық төлеуге міндетті болған. Егер салық - өнім салығы ханның алым салық
жинаушы адамдарымен өндірілді, кейінірек орывс княздарының өздері алым
салық жинап, ордаға жіберді. Салық мөлшері Орда ханымен ұлы княздар
арасындағы келісім-шартпен анықталды. Салық салу мәселелерімен көптеген
экономистер, философтар, әртүрлі уақыттың саясаткерлері айналысты. Сапалы
салықтар мемлекеттің тұрақтылығымен экономикалық өсуінің нығаюын
қабілеттендіргенін тарих тәжірибесі көрсетілген кез-келген мемлекетте
басқару аппараттарын әскерді, әлеуметтік сфераны қалыптастыру үшін
салықтардың қажеттілігіне қарсылық білдіре алмайды. Бірақ, салықтың артуы
арқылы жинақтар мен инвестицияларға қысым көрсетіледі және экономикалық
деграция басталады, инвестициялау, экономикалық өсумен байланысты көп
құралдар (сферадан) қоғамдық ресурстардың тиімді шығындалуына ынталандыру
жоғалады. Салықтың ауыртпалықтық өсуі экономикалық өсуімен байланысты көп
құралдар сферадан кейін де алып келеді. Сол ауыр салықтар кәсіпкерлерді
өздерінің ақшаларын отандық өндіріске емес, басқа елдердің экономикасындағы
оффшорлық компания қызметіне салуға мәжбүрлейді.
ХХ ғасырдың 70 жылдарындағы АҚШ-тағы және Батыс Еуропадағы өндірісінің
құлдырауы мен жұмыссыздықтың сипаттайтын жағдайлар, құрылған экономикалық
жағдайдан шығу жолын іздеу жайлы әр жақты айтысқа алып келді.
Экономика жақтастары. Экономистер тобы оларды сэнлай-сайдерлер деп
атайды, нивестициялар үшін, қосымша жұмыс орны үшін ынталандыруды құра
отырып, салықтық жүйені жеңілдетті және шекті салықтық ставкалардың
төмендеуі ретінде ілгері басты жәнебұл экономикалық өсу мен салықтық
ставкасы төмендеуі салық базасының ұлғаюы есебінен орны толтырылды, яғни
салық салуға жататын сол экономикалық қызметтік көлемінің ұлғаюы. 1981 жылы
АҚШ Конгресі салық жүйесін реттейтін және салықты төмендететін заң
қабылдады. Нәтижесінде даму қарқынының өсуі жылына 3-3,5% құрады және содан
бері ХХ ғасырдағы АҚШ тарихындағы алғашқы тұрақты экономикалық даму
байқалып отыр.
Қазақстанның салық салу тарихында көптеген трагедиялық оқиғалар болды.
Ресей империясының құрамында қазақ халқынан 45 миллион десятина жер алынды,
кейін бірінші дүниежүзілік соғыс, 1916 жылғы көтеріліс, 1918-1920 жылдары
кезінде Қазақстанда Әскери коммунизм саясатының жүруі және азық-түлік
диктатурасы, 1920-1930 жылдардағы Қазақстан тарихында бейбіт тұрғындарға
толассыз зорлық-зомбылық көрсету тарихы болды: малдарын тартып алу,
отырықшылықты күштеп репрессия және ашаршылық. Мемлекеттік эксперименттер
елдің экономикасын тоқыратын, миллиондаған адамдардың құрылуына себепші
болды. СССР-де 60 жылдар басында мынадай үндеу тасталды: Халық көңіліне
өнім өндірісі бойынша Американы қуып, басып озамыз! Аштықтың қаупімен
соқтығысқан жаңа басшылық салықтарды азайтып, крестьяндық шаруашылыққа
шектеу жойылды. ХХ және ХХІ ғасырлар соғысында Қазақстан тәуелсіз мемлекет
болды. Мемлекеттің алдында тиімді нарықтық экономиканы қалыптастыру
мәселесі тұрды. Даму факторларының маңызды реформасы салықтық саясат болып
табылады. Қазақстанда 1999 жылдардың басында маңызды оқиға болды: елдің
Президентін сайлау өтті, өкімет қалыптасты. Қазақстанның экономикасының
дамуының маңызды бір бағыттары, экономикалық өсуі қамтамасыз ету және қаржы
кризисін болдырмау бойынша шаралар комплексін өткізу болды. Бұл үшін
мемлекеттік бюджеттің табыс бөлігін орындау бойынша жұмыстарды күшейту және
салықтың тәртіпті нығайту қажеттілігі орындалуы керек болды. Әрине, әлемдік
кризис кенеттен болды. Қазақстан экономикасына негативті әсерін тигізгені
күмәнсіз. Мұнайға, түсті мателдарға, астыққа бағаның құлауы эксперимент
түсімдерінің төмендеуіне алып келді. Осы қалыптасқан жағдайда өкімет
негативті факторларды жекешелендіруден табысты ұлғайтумен және салықтық
түсімдердің артуымен теңестіруді жоспарлайды. Әлеуметтік сферада
мемлекеттік шығындардың қысқаруы болғандықтан, антикризистік шараларды
ұқыпты жүргізу қажеттілігі, кризис бюджетті өзгертті, сол бойынша әйгілі
емес шараларды қабылдауға итермелейтіндігінен едәуір айқын болып көрінеді.
Әлеуметтік ауыртпалықтың өсуіне алып келетін, халықтың көп бөлігінің өмір
сүру деңгейі төмендейді және мемлекеттің тұрақшылығына қауіп төндіреді.
Мемлекеттік шығындардың үйлесімдігі әлеуметтік қажеттілікке эәне салықтың
өсуіне қаржы бөлудің қысқару және шетелдік инвесторлармен ірі ұлттық
компанияларға максималды жеңілдік беру себебінен орын алады.
Статистикалық көрсеткіштер бойынша келесі мәліметтерді білуге болады:
былтырғы жылғы бюджет жоспардан табыстар бойынша 89%, шығындар бойынша 82%-
ке орындалды. Бюджетке төленетін салықтар және басқа да төлемдер бойынша
қалдықтар 1998 жылы 40%-ке өсті. Салықтық алымдар 90% төңірегінде құралды.
Салықтық жүйені реформалау қажеттілігі анықталады. 1999 жылдың 1 қаңтарынан
бастап Салықтар мен басқа да міндетті төлемдер туралы Қазақстан
Республикасының 1998 жылы 24 желтоқсандағы Салық Кодексіне енгізілген
өзгертулер мен толықтырулар өз күшіне енді. Экономика есебі бойынша
Қазақстанда 90%-дық табыс салығының енгізілуі (20-100 мың доллар
аралығында) айналымы бар және 15 мың долларға дейін табатындарға осы
берілген халықтың табысынан әр ай сайын 50 миллион теңге төңірегінде
табыстан салық алуға мүмкіндік болады.
1.2. Қазақстан Республикасының салық саясаты және салық жүйесі
1. Салық салу тәтібі (принціпі). Салық элементтері және
түрлері.
Бюджет тақырыбында, оның яғни бюджеттің кірісін негізінен салықтар
құрайтыны айтылады.
Салықтар – мемлекеттің заңнамалық негіздн жай тұлғалармен заңды
тұлғалардан міндетті түрде жинайтын алымы.
Салық салу және жинау мемлекет пайда болғаннан бері қалыптасқан. Сол
заманнан бері салық салудың түрлі әдістері жолдары қолданылған. Әр түрлі
елде әр-түрлі салық жиналған. Олардың аттарыда таңқаларлық түрде болуы.
Салық салудың негіздері туралы әйгілі ағыншын экономика ғылымы Адам Смит
мынадай пікірлерді айтқан:
1.Елдің азматтары сол елдің қкімеріне қарасты болғандықтан, қкімет
қамқорлық кқрсететін болғандықтан олар, яғни азаматтар өз табыстарына
сәйкесті салық төлеулері ләлім. Салық өкіметі жабдықтау үшін жұмсалады.
2.Салықтың көлімі, төленетін уақыты белгіленген болу керек.
3.Салық төлеушілер үшін уақыты мен көлемі жағынан қолайлы болғаны
мақұл.
4.Мемлекеттің шығындары көбейген сайын, салынатын слықтың көлемі де
арта береді.
Дегенменде қазіргі салық салу тәртібі төлеушілердің табысына қарай салық
салынуы керектігі дұрыс деп табылған.
Қалыптақан салықтың мынадай элементтері бар:
1.Салық субьектісі (салық төлеуші) – жай тұлға не заңды тұлға болып
заң бойынша салық төлеуге міндетті.
2.Салық обьектісі (табыс, мүлік) –салық салынатын обьект: жалақы,
пайда, бағалы қағаздар, жылжымайтын мұліктер, көлік тағы басқа.
3.Салықтың көзі (мәнбасы) –салық алынатын табыс.
4.Салықтың көлемі (ставкасы ) –салынатын салықтың мөшері. Олар
төмендегідей болады.
А) нақты (твердые) ставка-салық салынатын обьектінің көлеміне
байланысты.
Мысалы 1метр квадрат, не 1метр дитциметр, не адам санына ж.б.
Б) пропорционалдық –салық алынатын обьектінің көлеміне қарай тең
дәрежеде белгіленеді.
В) регрессивтік –табыс өткен сайын орташа салық нормасы кемейеді.
Г) прогрессивтік –табыс өскен сайын алынатын салықтың орташа көлемі
көбейеді.
Салықтың негізгі екі түрі бар.Тікелей салық және жанама салық .
- Тікелей салық- табыстармен мүліктрден алынады.
- Жанама салық- кеден жинағ, қосылған құн салығы және бағаның үстівне
қойылуы әдісімен – акциздер ж.б.
Қала берсе жария негізінде алынатын салық.Жай адам не заңды тұлға өз
табыстары туралы жатия жасайды да, соған қарай тиісті салықтарды төейді.
Шет мемлекеттердің салықтарының жекеленген түрлеріне сипаттама.
Алыс –жақын шет мемлекеттерлің салық жүйелері әр түрлі
экономикалық, саяси, әлеуметтік жағдайлардың барысында қалыптасты.Әдетте
салық жүйесі әкімшілік басқарудың әр түрлі денгейінде, сондай – ақ
халқаралық операцияларда екі жақты салық салуды болдырмау мақсатында осы
жағдайлар барысында туындайтын ерекшеліктерді ескере отырып құрылады.
Салықтарының құрылымы мен олардың қолданылу аясы, есептелу және алыну
механізмі, әр түрлі билік орыдарының фискалдық өкілеттіктері және басқа
салық саласындағы мәселелеріне байланысты шет мемлекеттердің салық жүйелері
бір бірінен айрықшаланады. Олардыың салық жүйелерін терең зерделеу
барысында салықтарының құрылымы мен түрлерінде, басқада салыққа қатысты
мәселелерінде ортақ ұқсас нышандарды байқауға болады.
Салықтар әртүрлі елде әр қалай аталғанымен де, кей кезде олардыың
алыну механизмдері ұқсас болып келеді. Салық төлеуші болып салық төлеу
жауапкершілігі жүктелген заңды және жеке тұлғалар табылса, салық салу
обьектісі ретінде салық төлеушінің есепті кезеңінде алған табыстағы
мүліктегі пайдасы, т.б. жатады. Салық төлеушілер өз кезегінде резидент және
бей резидент болып бөлінеді. Салық ақшалай немесе затай түрде әділеттілік,
теңдік тәрізді салық салу қағидалары негізінде құрылған салық ставкаларын
қолдану арқылы алынады. Салық ставкалары тұрақты немесе пайыз түрінде
тағайындалуы мүмкін. Пайыздың ставкалар өз кезегінде пропоционалдық,
прогресивтік және регрессивтік болып жіктеледі. Салық жеңілдіктері қандайда
бір елдің фискалдық саясатын бағыттарын ескере отырып қолданылады.
Салық негізінен мынадай тәсілдер арқылы алынады:
А) төлем ккөзінен (салық табыс алынған кезде үсталып қалады).
Ә) декларация негізінде (салық төлеушінің декларацияда көрсеткен табыстары,
шегерімдерімен жеңілдіктерін ескере отырып анықталады).
Б) кадастр бойынша салық салу обьектісін тіркеу арқылы одан түсетін
табыстың нақты мөлшеріне байланыссыз алынады).
Басым көпшілік елдерде қолданылатын салықтарға жеке тұлғалардың
табысына салынатын салық (азаматтардың табысына салынатын салық), заңды
тұлғалардың табысына (пайдасына) салынатын салық
(азаматтардың табысына салынатын салық ), заңды тұлғалардың табысына
(пайдасына) слынатын салық (корпаративтік салық) мұрамен сыйға салынатын
салық, қосылған құнға салынатын салық, тұтыну салығы, әлеуметтік сақтандыру
қорына аударылатын жарналар, айналымға салынатын салық, мүлік салығы, жер
салығы, көлік салығы және т.б. жатады. Енді осы салықтардың кейбір
түрлеріне нақтырақ тоқталып өтелік .
Жеке тұлғалардың табысына салынатын салық салудың қағдасы басым
көпшілік елдерде ортақ болып келеді.Тек әр-бір ел өздерінің ерекшеліктеріне
байланысты қағйдаларды одан әрі нақтылай түседі.Ол қағйдалар мынадай:
- барлық салық төлеушілер резидент және бей резидент болып бөлінеді.
Резиденттікті анықтаудың басты критеріү болып жеке тұлғаның нақты бір
ел амағында алты айдан астам мерзім аралығында болуы саналады. Резидент
салық төлеушілер ел ішінде және елден тысқары жерде алған барлық
табыстарынан салық төлесе, бей резиденттер тек ел ішінде алған
табыстарынан салықты “төлем көзінен” төлейді яғни шектеулі салық
жауапкершілігіне тартылады.
- Салық салу барысында әр түрлі көздерден алған барлық табыстары
негізінде жиынтық табысы анықталады.
- Салық салу барысында салық салушының өзіне асырауындағы әр бір адамға
салық салынбайтын минимум мөлшері беріледі.
- Салық салу барысында медетциналық шығындар, әлеуметтік сқтандыруға
төлеген жарналар, кәсіби шығындар жиынтыө табыстан шегеріледі.
- Салық сомасы прогрессивтік шкала нагізінде анықталады.
- Жұмыс істейтін ерлі зайыптылардың салықты бірге немесе бөлек төлеуіне
болады.
Енді осы аталған қағйдаларға кеңірек тоқталып өтсек.
Есептелу және алыну механизіміне байланысты кейбір ерекшеліктерінен басқа
салық салу обьектісі, төлеушілері ұқсас болып келеді.Салық салу барысында
жеке тұлғалар резидент және бейрезидет болып бөлінеді. Сондайақ олардың
табыстары бөлек, яғни салықты жеке өзі төлейді немесе жиынтық яғни салық
біріктірілген ортақ табыстан төленеді. Көпшілік елдерде қандай әдіс
ннегізінде салық төлейтінін салық төлеушінің өзі таңдайды және асырауындағы
адамдарға қатысты салық шегерімдерін ерлізайыптылардың біреуінің ғана
қолдануына болады.Негізгі ортақ ұқсастықтарына табыстың құрамына еңбек ақы,
сыйақы, кәсіпкерлік қызметтен түскен табыс, зейнет ақы, алимент,
жылжымайтын мүлікті жалға беруден түкен табыс, әр бір жолы жәрдем ақы,
жұмыссыздық және жұмысқа уақытша жарамсыздық (денсаулығына байланысты)
боынша төлемдер, рента, девиденттүріндегі барлық табыстарын кіруін
жатқызуға болады.Табыс салығы әдетте,12 айға тең болатын күнтізбелік немесе
қаржы жылы ішінде алынған барлық табыстарынан алынады. Кейбір елдерде
аталмыш салық төлеушінің жыл ішінде алған нақты табысынан алынса, жекелеген
елдерде алдыңғы жылдардың мәләметтері негізінде есептелген, осы жылдың
болжама табысы негізінде алынады. Нақты бір кезеңдегі салықты есептеу
барысында табыстан салық заңнамасы бойынша бекітілген кейбір шегерімдер
шегеріліп, жеңілдіктер қолданылады. Осы тұсқа барлық елдерге салық
“салынбайтын минимум” деген ұғым пайдаланылады. Әдетте, салық салынбайтын
минимум барлық салық төлеушілерге, олардың от басы мүшелеріне, яяғни
асрауындағы адамдарға беріледі. Сондай ақ есепті кезең аралығында жасалған
барлық нақты шығындар да салық салынатын табыстан шегеріліп тасталады.
Нәтижесінде анықталған салық салынатын табысқа (жекелеген елдерде, мысалы
АҚШ та ол түзетілген салық слынатын табыс деп аталады) прогреси втік шкала
негізінде салық есептеліп салынады. Жеке тұлғалардың табысына салынатын
салықты есептеу барысында ммемлекеттер арасында мынадай айырмашылықтарды
байқауға болады.Атап айтқанда, салық салу барысында қамтылатын табыстардың
құрамы, салықты азаматтардың жеке өзі немесе отбасы атынан төлеуі, салық
жеңілдіктерінің құрамымен қолдану ерекшеліктері, салық салу шкаласы әр елде
әр түрлі болып келеді.Салық жеңілдіктерін қолдану барысында назар аударатын
және бір ерекшелік – салық жеңілдіктерінің салық несиесі не салық
төмендетуі түрінде берілуі немесе салық салынатын табысты анықтау барысында
оған табыстың жекелеген түрлерін қоспауы.
Салық жеңілдіктерін стандартты және стандартты емес деп екі топқа
топтастырып қарауға болады.Стандартты салық деңілдіктеріне салық
төлеушшінің өзіне және асрауындағы адамдарға, сондай – ақ мүггедектерге,
қарт адамдарға берілетін слық салынбайтын минимумды жатқызуға болады. Жалпы
станлартты салық діңдіктерінің мынадай түрлерін жүктеуге болады:
- негізне немесе бизнестік,яғни салық төлеушінің табыс мөшеріне тәуелсіз
өзіне салық жеңілдігінің берілуі.Бұған салық салынбайтын минимумды
жатқызуға болады;
- отбасы жағдайына байланысты жеңілдіктердің берілуі, яяғни “отбасылық
төмендету”;
- асырауындағы адамдаға берілетін салық төмендетулері (скидка).
Кейбір елдерде жеңілдік балаларға берілетін салық төмендетулерінің
орнына балаларға берілетін жәрдемақы сомасына қосылып беріледі.
Стандарты емес салық жеңілдігінің стандартты салық жеңілдігінен
айырмашылығы – оның салық төлеушінің нақты жұмсаған шығындарымен байланысты
болып келуінде.
Белгия, Финляндия,Греция, Нрвегия, Люксембурк сияқты елдерде салық
жеңілдігі сол елдердің заңы бойынша белгіленген төменгі табыс деңгейін
салықтан босату арөылы беріледі.Бұл негізінен “нольдік ставкамен салық
салу” деген атпен кеңінен танымал.
1.3. (НИМЭКС Корпорациясы ( жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің
шаруашылық және қаржылық жағдайын талдау.
ЖШС-нің басқару құрылымы және мақта өңдеу технологиясы.
Серіктестіктердің басқару органдары болып табылатындар:
- Жоғарғы орган-қатысушылардың жалпы жиналысы.
- Атқару органы-Директор.
- Бақылаушы орган-Тексеру комиссия.
Серіктестіктердің жоғарғы органы оның қатысушыларының жалпы жиналысы
болып табылады.
Серіктестікке қатысушылардың жалпы жиналысының айырықша құзыретіне
мыналар жатады:
Серіктестіктің жарғылық капиталы мөлшеріне,орналасқан жері мен фирмалық
атауын өзгертуді қоса алғанда, оның жарғысын өзгерту немесе серіктестіктің
жаңа редакциядағы жарғысын бекіту.
Серіктестіктің атқарушы органын құру және оның өкілеттіктерін құру және
мерзімінен бұрын тоқтату, сондай-ақ серіктестікті немесе оның мүлкін
сенімгерлік басқаруға беру туралы шешім қабылдау және осылай берудің
шарттарын айқындау
Серіктестіктің тексеру комиссиясын сайлау және олардың өкілеттіктерін
мерзімінен бұрын тоқтату, сондай-ақ серіктестіктің тексеру комиссиясының
есептерімен қорытындыларын бекіту
Серіктестіктің жылдық қаржылық есептемесін бекіту және оның таза табысын
бөлу.
Серіктестіктің ішкі қызметін реттейтін ішкі ережелерді,оларды қабылдау
рәсімін және басқа да құжаттарды бекіту;
Серіктестіктердің өзге шаруашылық серіктестіктерге, сондай–ақ
коммерциялық емес ұйымдарға қатысуы туралы шешм:
Серіктестікті қайта ұйымдастыру немесе тарату туралы шешім. Тарату
комиссиясын дайындау және тарату баланстарын бекіту. Серіктестікке
қатысушысынан үлесті мәжүбірлеп сатып алу туралы шешім.
Серіктестіктің бүкіл мүлкін кепілге беру туралы бір ауыздан қабылданатын
шешім.
Серіктестік мүлкіне қосымша жарналарын енгізу туралы шешім. Серіктестік
әрбір қатысушысы жалпы жиналыста дауыс беру кезінде серіктестіктердің
жарғылық капиталындағы өз үлесіне сай келетін дауыс санына ие болады.
Жалпы жиналыс серіктестік қызметіне байланысты кез – келген мәселені
қарауға құқылы.
Серіктестіктердің қызметіне ағымдағы басшылықты және оның ісін жүргізуді
жеке – дара атқарушы орган директор жүзеге асырады. Директор қатысушылардың
жалпы жиналысымен 5 жылға тағайындалады.
Атқару органы қатысушылардың жалпы есепті болады және оның шешімдерін
орындау ұйымдастырады. Директор жалпы жиналысының айырықша құзыретіне
жатпайтын барлық мәселелер бойынша құзыретті, оның ішінде:
- ағымдағы және болашақтағы жұмыс бағдарламаларының орындалуын
қамтамассыз ету
- қатысушылардың шешімдерін дайындаумен орындауын ұйымдастыру
- серіктестіктің ақшасын қоса алғанда, қатысушылар берген шекте оның
мүлкіне билік жүргізеді
- қатысушылар ұсынған және осы жарғымен берілген өкілеттіктер шегінде
серіктестік қызметінің мәселелері бойынша мемлекеттік органдары,
соттарды қоса алғанда, ұйымдармен қарым- қатынастарда серіктестікті
білдіреді
- өз құзыреті шегінде басқа да функцияларды орындайды
Серіктестік директорының құзыреті:
- серіктестіктің атынан сенім хатсыз әрекет етеді
- серіктестіктің өкілі болу құқына сенім хаттар соның ішінде қайта сенім
арту құқығымен секнімхаттар береді.
- серіктестік қызметкерлеріне қатысты оларды қызметке тағайындау туралы,
оларды басқа жұмысқа орналастыру және жұмыстан шығару туралы бұйрықтар
шығарады, еңбекке ақы төлеу жүйелерін белгілейді, лауазымдық жалақы
мен дербес үстемақылардың мөлшерін белгілейді, сыйақы беру мәселелерін
шешеді, көтермелеу шараларын қолданады және тәртіптік жазалар
қолданады.
- қатысушылардың жалпы жиналысының құзыретіне жатқызылған өзге де
өкілеттіктерді, сондай- ақ оған серіктестікке қатысушылардың жалпы
жиналысы берген өкілеттіктерді жүзеге асырады.
Серіктестіктің директорына тыйым салынады: жалпы жиналыстың келісімінсіз
серіктестікпен одан мүліктік пайда табуға бағытталған мәселелер (сыйға
тарту, заем, тегін пайдалану, сатып алу, сату шарттарын және тағы
басқаларын қоса) жасауға;
- серіктестіктің үшінші жақпен жасасқан мәмілелері үшін серіктестіктің
өзінен де үшінші жақтан да комиссиялық сыйақы алуға;
- үшінші жақтың серіктестікпен арадағы қатынастарда олардың атынан
немесе мүдделері үшін әрекет жасауға;
- серіктестіктің қызметімен бәсекелесетін кәсіпкерлік қызметті жүзеге
асыруға;
Серіктестік өз қызметінің нәтижелеріне бухгалтер есеп жүргізеді. Қазақстан
Республикасында қолданылып жүрген сәйкес статистикалық және қаржылық есепті
жүргізеді.
Серіктестік есеп пен есеп берудің сенімділігі және жүргізу тәртібінің
сақталғаны үшін заңдарға сай жауап береді.Серіктестіктің атқарушы
органның қаржы–шаруашылық қызметін бақылауды жүзеге асыру үшін
серіктестікке қатысушылар немесе олардың өкілдері арасынан тексеру
комиссиясы 5 жыл мерзімге сайланады.
Тексеру комиссиясы кез-келген уақытта серіктестіктің атқарушы органының
қаржы–шаруашылық қызметіне тексеру жүргізуге құқылы.Тексеру комиссиясы осы
мақсатта скріктестіктің барлық құжаттамасын ешқандай кедергісіз көру
құқығына ие болады. Тексеру комиссиясының талап етуі бойынша атқарушы
органы ауызша немесе жазбаша түрде қажетті түсіндірмелер беруге міндетті.
Тексеру комиссиясы қатысушылардың жалпы жиналысы бекіткенге
дейін серіктестіктің жылдық қаржылық есептемесіне міндетті түрде тексеру
жүргізеді. Тексеру комиссиясының қорытындысы бойынша жылдық қаржылық
есептемені бекітуге құқығы жоқ.
Атқару органдарының мүшелері комиссияның жұмыс тәртібі ішкі қызметін
реттейтін ережелерімен және өзге де құжаттармен белгіленеді.
Тексеру жүргізу үшін шеттен аудитор тартылуы мүмкін.
Қазіргі кезде кәсіпорында шикі мақтаны құрғату мен тазалауға арналған
линияның модернизацияланған түрі ПЛХЛ қолданылады.Оның құрамына ДП-130(4-ДП-
130),ДВ-1М пикльдік джиндер, 1-ВП-талшық тазалағыштар,5-ЛМ-линттері
кіреді.Бұл мақта зауытының өнімділігі жылына 60 мың тонна шікі мақта
ќабылдап,µњдейді.
Қолданылған регламенттелген технологиялық процесс мақтаның орта талшықты
сорттарын (Ташкент-1,Ташкент-6,С-4727,Жұлдыз, Самарканд-3)өңдеу үшін және
олардан ГОСТ-3279-80, ГОСТ-5947-85,ГОСТ-6015-89,ГОСТ-5898 -90
стандарттарының нормаларына сай талшықты және басқа өнім түрлерін алу үшін
дайындалған.
Шикі мақтаны дайындау және сақтау.
Шикі мақтаны дайындау мен сақтау зауытының дайындау пунктерінде ГОСТ-
16298-89,ГОСТ-10202-90 стандарттарына және зауытта дайындалған нұсқауларға
сай жүргізіледі.
Шикі мақтаны қабылдау, шаруашылықтармен есептесу, сатып алу жоспарын
есептеу кондицияланған масса бойынша жүргізіледі,ылғалдығы мен ластығы ГОСТ-
16289-89және ГОСТ-10202-90 стандарттарының нормаларына сай болуы тиіс.
Мақтаны қабылдау кезінде мақта сапасын анықтау үшін шикі мақта үлгілерін
таңдау ГОСТ-96790-90 стандарты мен (шикі мақта үлгілерін таңдау әдісі(
бойынша жүргізіледі. Шикі мақтаның ластығын, ылғалдығын және сорттылығын
ГОСТ-98791-90 бойынша комплекттелген партиялардың кесіндісінен алынатын
орта күндік үлгілер бойынша және бекітілген әдістемселер бойынша анықтайды.
Лабораториялық приборлар санын шикі мақта сапасына инструменталды баға
беру есебінен анықтайды.
Дайындау пунктерінде шикі мақтаны комплектеу мен сақтау мақтаның
селекциялық сорттары бойынша, өнімді жинау түрі бойынша, шикі мақтаның
өндірістік сорттары бойынша жекелеп жүргізіледі.
Мақта талшығы қолданылып жүрген стандартқа сай 5 сортқа бөлінеді. Шикі
мақтадан жоғары сапалы мақта талшығын алу үшін, шикі мақтаны қабылдаған
кезде сапасы ең жоғары шикі мақтаны бөлек жинайды.
Шикі мақтаның дұрыс сақталуы үшін, ұзақ мерзімді сақтауды дұрыс ұйымдастыру
үшін шикі мақтаны комплекстеу мен оны бунктерге жию шикі мақтаның
ылғалдығы мен бунт биіктігі ескеріліп, талаптарға сай жүргізіледі.
Шикі мақта сорты Мақтаны жинау әдісі Бөлек комплектеу үшін
мақта ылғалдығының
градациясы
1 Қолмен 9(-ке дейін
машинаман 11( -деін, 11(-жоғары
2 қолмен 11(-ке дейін
машинаман 11(дейін, 11(-жоғары.
3 Қолмен 11(дейін
машинаман 12(дейін,12(жоғары
4 Қолмен 13(-ке дейін
машинамен 13(дейін,13(жоғары.
5 соңғы жинау (подбор) 20(-ке дейін.
Бунтке жинау біткеннен 2-4 күннен соң, бунт дуалдарын
кесіп,тегістейді.Тегістелген мақтаны сол партияға қосады.
Бунттерді жабу кезінде шикі мақта ылғалдығы бірінші,екінші сорттар үшін10(-
тен асып кетсе,үшінші, төртінші сорттар үшін13(-тен асып кетсе мақта
қызып,бұзылып кетуі мүмкін.
Шикі мақтаны өңдеу тәртібі.
Шикі мақтаны құрғату мен тазалау технологиялықжабдықтардың құрамы мен жұмыс
істеу тәртібі.
Зауыттың дайындау пунктінен бөлек дайындау көлемі 12 мың тонна шикі
мақтаға дейінгі құрғату тазаалау цехында мынадай құралдар бар: құрғатқыш-
2БСО: майда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz