«Қабылдау комиссиясы жұмысын автоматтандыру»
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1 АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖҰМЫС ОРНЫ 5
1.1 Дербес ЭЕМ негізінде АЖО.ның ќалпы және даму перспективалары ... ..5
1.2 Жұмыс орнын автоматтандыру принциптері мен оған қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.3 Ақпараттық жүйелер және мәліметтер қоры 15
2 ИНСТРУМЕНТАЛЬДІ ОРТАНЫҢ ЖҰМЫСЫН СИПАТТАУ 18
2.1 Ақпараттық жүйлер 18
2.2 Ақпараттық жүйелерді жобалау құралдары 23
2.3 Өнімнің негізгі сипаттамалары. 36
2.4 Ұйымдастырушының ортасын икемдеу 40
2.5 Delphi және объектілі.бағытталған программалау 42
3 «ҚАБЫЛДАУ КОМИССИЯСЫ ЖҰМЫСЫН АВТОМАТТАНДЫРУ»
БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ ЖҰМЫСЫН СИПАТТАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45
3.1 Қабылдау коммиссиясы 45
3.2 Мамандықтарды өңдеу 49
3.3 Студент қабылдау 52
ҚОРТЫНДЫ 57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИТТЕР ТІЗІМІ 59
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ 3
1 АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖҰМЫС ОРНЫ 5
1.1 Дербес ЭЕМ негізінде АЖО.ның ќалпы және даму перспективалары ... ..5
1.2 Жұмыс орнын автоматтандыру принциптері мен оған қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.3 Ақпараттық жүйелер және мәліметтер қоры 15
2 ИНСТРУМЕНТАЛЬДІ ОРТАНЫҢ ЖҰМЫСЫН СИПАТТАУ 18
2.1 Ақпараттық жүйлер 18
2.2 Ақпараттық жүйелерді жобалау құралдары 23
2.3 Өнімнің негізгі сипаттамалары. 36
2.4 Ұйымдастырушының ортасын икемдеу 40
2.5 Delphi және объектілі.бағытталған программалау 42
3 «ҚАБЫЛДАУ КОМИССИЯСЫ ЖҰМЫСЫН АВТОМАТТАНДЫРУ»
БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ ЖҰМЫСЫН СИПАТТАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45
3.1 Қабылдау коммиссиясы 45
3.2 Мамандықтарды өңдеу 49
3.3 Студент қабылдау 52
ҚОРТЫНДЫ 57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИТТЕР ТІЗІМІ 59
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Ақпараттық мәдениетті, сауатты адам-ақпараттың қажет кезін сезіну оны тауып алуға, бағалауға және тиімді қолдануға қабілетті, ақпарат сақталатын дәстүрлі және автоматтандырылған құралдарын пайдалана білуі керек.
Адамзаттың қолы жеткен ең үлкен табыстарының бірі – осы ақпарат. Бірақ оны шектен тыс ашық қолдана берсе, жастар санасын улайтын да нәрсеге айналып кетуі мүмкін. Бұл ақпараттың пассивті түрде пайдаланатын бөлігінің артуына байланысты болып отыр. Интернеттің кең таралуына орай ақпарат таратудың бақылауға көнбейтін кері процесінің күнен-күнге артып бара жатқаны байқалады.
Жаңа мыңжылдық – бұл күнтізбедегі жаңа уақыт өткелі емес. Ол- өткенді таразылап , өмірдің мәнін жаңаша түсінуге, болашақты барынша жете дұрыс анықтайтын уақыт. Әсіресе, бүгін біз өз күшімізді жарқын болашаққа жұмсауымыз керек. Қоғамның қарқынды дамуы, көбіне оның білімімен және мәдениетімен анықталады. Сондықтан, біздің ойымызша, білім жүйесін құру, қоғамды мына күнде дамып отырған әлемге дайындау – бүгінгі күннің ең негізгі және өзекті мәселесі. Ақпараттық қауіпсіздік — мемкелеттік ақпараттық ресурстардың, сондай-ақ ақпарат саласында жеке адамның құқықтары мен қоғам мүдделері қорғалуының жай-күйі.
Ақпаратты қорғау-ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған шаралар кешені. Тәжірибе жүзінде ақпаратты қорғау деп деректерді енгізу, сақтау, өңдеу және тасымалдау үшін қолданылатын ақпарат пен қорлардың тұтастығын, қол жеткізулік оңтайлығын және керек болса, жасырындылығын қолдауды түсінеді. Сонымен, ақпаратты қорғау - ақпараттың сыртқа кетуінің, оны ұрлаудың, жоғалтудың, рұқсатсыз жоюдың, өзгертудің, маңызына тимей түрлендірудің, рұқсатсыз көшірмесін жасаудың, бұғаттаудың алдын алу үшін жүргізілетін шаралар кешені. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету кезін қойылатын шектеулерді қанағаттандыруға бағытталған ұйымдастырушылық, программалық және техникалық әдістер мен құралдардан тұрады.
Ақпараттық қауіпсіздік режимін қалыптастыру кешендік мәселе болып табылады. Оны шешу үшін заңнамалық, ұйымдастырушылық, программалық, техникалық шаралар қажет.
Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен «ХХІ ғасыр – ақпараттандыру ғасыры» деп аталады. Қазақстан Республикасы да ғылыми-техникалық прогрестің негізгі белгісі – қоғамды ақпараттандыру болатын жаңа кезеңіне енді. Қоғамды ақпараттандыру – экономиканың, ғылымның, мәдениеттің дамуының негізгі шарттарының бірі. Осы мәселені шешудегі басты рөл мектепке жүктеледі.
Қазіргі таңда әлеуметтік жағынан қорғанған адам – ол технология ауысуына және нарық талабына сай терең білімді, әрі жан-жақты адам. Қазіргі білім жүйесінің ерекшілігі – тек біліммен қаруландырып қана қоймай, өздігінен білім алуды дамыта отырып, үздіксіз өз бетінше өрлеуіне қажеттілік тудыру. Қорытындысында білім беру – адамға үздіксіз оқуға, білім алуға жан-жақты білім қызметін ұсынатын әлеуметтік институт болуы керек.
Елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, оның мазмұнының түбегейлі өзгеруі, оның дүниежүзілік білім кеңістігіне енуі бүкіл оқу-әдістемелік жүйеге, мұғалімдер алдына жаңа талаптар мен міндеттер қойып отыр.
Бұдан шығатыны, ХХІ ғасырдың алғашқы жылдарының негізгі проблемаларының бірі – «Білім-бүкіл өміріңе» қағидасынан «Білім бүкіл өмір бойына» қағидасына қте алатын білім жүйесінің ұйымдық құрылымдарын іздеу болып табылады.
Информатика пәнін оқытудың тиімділігін арттырудың жолдары өте көп. Соның бір жолы ретінде оқытудың жаңа технологиясын енгізуді атап өтуге болады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – колледжі оқу орнының қабылдау комиссиясының жұмыс орнын автоматтандыру.
Ақпараттық мәдениетті, сауатты адам-ақпараттың қажет кезін сезіну оны тауып алуға, бағалауға және тиімді қолдануға қабілетті, ақпарат сақталатын дәстүрлі және автоматтандырылған құралдарын пайдалана білуі керек.
Адамзаттың қолы жеткен ең үлкен табыстарының бірі – осы ақпарат. Бірақ оны шектен тыс ашық қолдана берсе, жастар санасын улайтын да нәрсеге айналып кетуі мүмкін. Бұл ақпараттың пассивті түрде пайдаланатын бөлігінің артуына байланысты болып отыр. Интернеттің кең таралуына орай ақпарат таратудың бақылауға көнбейтін кері процесінің күнен-күнге артып бара жатқаны байқалады.
Жаңа мыңжылдық – бұл күнтізбедегі жаңа уақыт өткелі емес. Ол- өткенді таразылап , өмірдің мәнін жаңаша түсінуге, болашақты барынша жете дұрыс анықтайтын уақыт. Әсіресе, бүгін біз өз күшімізді жарқын болашаққа жұмсауымыз керек. Қоғамның қарқынды дамуы, көбіне оның білімімен және мәдениетімен анықталады. Сондықтан, біздің ойымызша, білім жүйесін құру, қоғамды мына күнде дамып отырған әлемге дайындау – бүгінгі күннің ең негізгі және өзекті мәселесі. Ақпараттық қауіпсіздік — мемкелеттік ақпараттық ресурстардың, сондай-ақ ақпарат саласында жеке адамның құқықтары мен қоғам мүдделері қорғалуының жай-күйі.
Ақпаратты қорғау-ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған шаралар кешені. Тәжірибе жүзінде ақпаратты қорғау деп деректерді енгізу, сақтау, өңдеу және тасымалдау үшін қолданылатын ақпарат пен қорлардың тұтастығын, қол жеткізулік оңтайлығын және керек болса, жасырындылығын қолдауды түсінеді. Сонымен, ақпаратты қорғау - ақпараттың сыртқа кетуінің, оны ұрлаудың, жоғалтудың, рұқсатсыз жоюдың, өзгертудің, маңызына тимей түрлендірудің, рұқсатсыз көшірмесін жасаудың, бұғаттаудың алдын алу үшін жүргізілетін шаралар кешені. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету кезін қойылатын шектеулерді қанағаттандыруға бағытталған ұйымдастырушылық, программалық және техникалық әдістер мен құралдардан тұрады.
Ақпараттық қауіпсіздік режимін қалыптастыру кешендік мәселе болып табылады. Оны шешу үшін заңнамалық, ұйымдастырушылық, программалық, техникалық шаралар қажет.
Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен «ХХІ ғасыр – ақпараттандыру ғасыры» деп аталады. Қазақстан Республикасы да ғылыми-техникалық прогрестің негізгі белгісі – қоғамды ақпараттандыру болатын жаңа кезеңіне енді. Қоғамды ақпараттандыру – экономиканың, ғылымның, мәдениеттің дамуының негізгі шарттарының бірі. Осы мәселені шешудегі басты рөл мектепке жүктеледі.
Қазіргі таңда әлеуметтік жағынан қорғанған адам – ол технология ауысуына және нарық талабына сай терең білімді, әрі жан-жақты адам. Қазіргі білім жүйесінің ерекшілігі – тек біліммен қаруландырып қана қоймай, өздігінен білім алуды дамыта отырып, үздіксіз өз бетінше өрлеуіне қажеттілік тудыру. Қорытындысында білім беру – адамға үздіксіз оқуға, білім алуға жан-жақты білім қызметін ұсынатын әлеуметтік институт болуы керек.
Елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, оның мазмұнының түбегейлі өзгеруі, оның дүниежүзілік білім кеңістігіне енуі бүкіл оқу-әдістемелік жүйеге, мұғалімдер алдына жаңа талаптар мен міндеттер қойып отыр.
Бұдан шығатыны, ХХІ ғасырдың алғашқы жылдарының негізгі проблемаларының бірі – «Білім-бүкіл өміріңе» қағидасынан «Білім бүкіл өмір бойына» қағидасына қте алатын білім жүйесінің ұйымдық құрылымдарын іздеу болып табылады.
Информатика пәнін оқытудың тиімділігін арттырудың жолдары өте көп. Соның бір жолы ретінде оқытудың жаңа технологиясын енгізуді атап өтуге болады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – колледжі оқу орнының қабылдау комиссиясының жұмыс орнын автоматтандыру.
Пайдаланылған әдебиеттер көзі
1. “Автоматизированное рабочее место в системе управления предприятием”, Сборник научных трудов, Ленинград, 1989г.
2. В.В.Шураков. “Автоматизированное рабочее место для статической обработки данных”, 1990г.
3. И.Л.Кантарь. “Автоматизированные рабочие места управленческого аппарата”, 1990г.
4. Баженова И.Ю. Delphi 6. Самоучитель программиста – М.: Кудиц – Образ, 2002. –432с.
5. Архангельский А.Я. Разработка прикладных программ для Windows в Delphi5 –М: Бином 1999-256с. ил-(Все о Delphi)
6. Архангельский А.Я. Язык SQL в Delphi 5. –М: Бином, 2000 –208с. ил-(Все о Delphi)
7. Бобровский С. Delphi 57 Учебный курс. – СПб.: Питер,и 2002-640с.
8. Кандзюба С.П. Delphi 6. Базы данных приложения: Лекции и упражнения /Кандзюба С.П., Громов В.Н. -М: Диа-Софт. 2001-576с.
9. Кенту Марко. Delphi 5 для профессианалов. СПб.: Питер, 2001-944с:ил-/в пер.
10. А. Я. Архангельский. Программирования в Delphi 6 – М.: ЗАО “Издательство БИНОМ”, 2003 г. – 1120 с., ил.
11. Томас Коннолли, Каролин Бег, Анна Страган. Базы данных: проектирование, реализация и сопровождение. Теория и практика, 2-е изд.: Пер. с англ.: Уч. Пос: -М.: издательский дом “Вильямс”, 2000г.
12. Гофман И.Э., Хомененко А.Д. Delphi 5.-СПб.: БХВ-Санк-Петербург. 2000г.
13. Фаронов В.В., Шумаков П.В. Delphi 5. Рукаводство разработчика базы данных –М.: “Нолидж”, 2000г.
14. К. Грибачев. “Delphi и Model Driven Architecture” Разработка приложений баз данных – СПб.: Питер, 2004. – 348 с.: ил.
Леонтьев В.П. Новейшая энциклопедия персонального компьютера 2001. – М.: ОЛМА: ПРЕСС, 2001.
16. Материалы курсов Microsoft серии «Партнерство в образовании». Летняя школа Microsoft. – Алматы, 2005.
17. Медведева Е.А. Основы информационной культуры (программа курса для вузов) // Социс,1999, № 11.
18. Microsoft Office 2003 для учителя. Учебное пособие для учителей-предметников. Microsoft, 2005.
19. Нургалиева Г.К. и др. Педагогические технологии информатизации образования. – Алматы: РЦИО, 2006.
20. Основы работы с компьютером. Руководство пользователя. Корпорация Microsoft, 2004.
21. Основы работы с Microsoft Office и Internet. Руководство пользователя. Корпорация Microsoft, 2004.
22. Осокина Н.В., Логачев В.А. Информация как ресурс социально-экономического развития // Регион: управление и информатизация. 1999.
23. Персональный компьютер: Настройка и техническая поддержка. Методическое пособие для учителей. – Алматы, 2006.
1. “Автоматизированное рабочее место в системе управления предприятием”, Сборник научных трудов, Ленинград, 1989г.
2. В.В.Шураков. “Автоматизированное рабочее место для статической обработки данных”, 1990г.
3. И.Л.Кантарь. “Автоматизированные рабочие места управленческого аппарата”, 1990г.
4. Баженова И.Ю. Delphi 6. Самоучитель программиста – М.: Кудиц – Образ, 2002. –432с.
5. Архангельский А.Я. Разработка прикладных программ для Windows в Delphi5 –М: Бином 1999-256с. ил-(Все о Delphi)
6. Архангельский А.Я. Язык SQL в Delphi 5. –М: Бином, 2000 –208с. ил-(Все о Delphi)
7. Бобровский С. Delphi 57 Учебный курс. – СПб.: Питер,и 2002-640с.
8. Кандзюба С.П. Delphi 6. Базы данных приложения: Лекции и упражнения /Кандзюба С.П., Громов В.Н. -М: Диа-Софт. 2001-576с.
9. Кенту Марко. Delphi 5 для профессианалов. СПб.: Питер, 2001-944с:ил-/в пер.
10. А. Я. Архангельский. Программирования в Delphi 6 – М.: ЗАО “Издательство БИНОМ”, 2003 г. – 1120 с., ил.
11. Томас Коннолли, Каролин Бег, Анна Страган. Базы данных: проектирование, реализация и сопровождение. Теория и практика, 2-е изд.: Пер. с англ.: Уч. Пос: -М.: издательский дом “Вильямс”, 2000г.
12. Гофман И.Э., Хомененко А.Д. Delphi 5.-СПб.: БХВ-Санк-Петербург. 2000г.
13. Фаронов В.В., Шумаков П.В. Delphi 5. Рукаводство разработчика базы данных –М.: “Нолидж”, 2000г.
14. К. Грибачев. “Delphi и Model Driven Architecture” Разработка приложений баз данных – СПб.: Питер, 2004. – 348 с.: ил.
Леонтьев В.П. Новейшая энциклопедия персонального компьютера 2001. – М.: ОЛМА: ПРЕСС, 2001.
16. Материалы курсов Microsoft серии «Партнерство в образовании». Летняя школа Microsoft. – Алматы, 2005.
17. Медведева Е.А. Основы информационной культуры (программа курса для вузов) // Социс,1999, № 11.
18. Microsoft Office 2003 для учителя. Учебное пособие для учителей-предметников. Microsoft, 2005.
19. Нургалиева Г.К. и др. Педагогические технологии информатизации образования. – Алматы: РЦИО, 2006.
20. Основы работы с компьютером. Руководство пользователя. Корпорация Microsoft, 2004.
21. Основы работы с Microsoft Office и Internet. Руководство пользователя. Корпорация Microsoft, 2004.
22. Осокина Н.В., Логачев В.А. Информация как ресурс социально-экономического развития // Регион: управление и информатизация. 1999.
23. Персональный компьютер: Настройка и техническая поддержка. Методическое пособие для учителей. – Алматы, 2006.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1 АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖҰМЫС ОРНЫ 5
1.1 Дербес ЭЕМ негізінде АЖО-ның ќалпы және даму перспективалары ... ..5
1.2 Жұмыс орнын автоматтандыру принциптері мен оған қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.3 Ақпараттық жүйелер және мәліметтер қоры 15
2 ИНСТРУМЕНТАЛЬДІ ОРТАНЫҢ ЖҰМЫСЫН СИПАТТАУ 18
2.1 Ақпараттық жүйлер 18
2.2 Ақпараттық жүйелерді жобалау құралдары 23
2.3 Өнімнің негізгі сипаттамалары. 36
2.4 Ұйымдастырушының ортасын икемдеу 40
2.5 Delphi және объектілі–бағытталған программалау 42
3 ҚАБЫЛДАУ КОМИССИЯСЫ ЖҰМЫСЫН АВТОМАТТАНДЫРУ
БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ ЖҰМЫСЫН СИПАТТАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45
3.1 Қабылдау коммиссиясы 45
3.2 Мамандықтарды өңдеу 49
3.3 Студент қабылдау 52
ҚОРТЫНДЫ 57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИТТЕР ТІЗІМІ 59
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Ақпараттық мәдениетті, сауатты адам-ақпараттың қажет кезін сезіну оны
тауып алуға, бағалауға және тиімді қолдануға қабілетті, ақпарат сақталатын
дәстүрлі және автоматтандырылған құралдарын пайдалана білуі керек.
Адамзаттың қолы жеткен ең үлкен табыстарының бірі – осы ақпарат. Бірақ оны
шектен тыс ашық қолдана берсе, жастар санасын улайтын да нәрсеге айналып
кетуі мүмкін. Бұл ақпараттың пассивті түрде пайдаланатын бөлігінің артуына
байланысты болып отыр. Интернеттің кең таралуына орай ақпарат таратудың
бақылауға көнбейтін кері процесінің күнен-күнге артып бара жатқаны
байқалады.
Жаңа мыңжылдық – бұл күнтізбедегі жаңа уақыт өткелі емес. Ол- өткенді
таразылап , өмірдің мәнін жаңаша түсінуге, болашақты барынша жете дұрыс
анықтайтын уақыт. Әсіресе, бүгін біз өз күшімізді жарқын болашаққа
жұмсауымыз керек. Қоғамның қарқынды дамуы, көбіне оның білімімен және
мәдениетімен анықталады. Сондықтан, біздің ойымызша, білім жүйесін құру,
қоғамды мына күнде дамып отырған әлемге дайындау – бүгінгі күннің ең
негізгі және өзекті мәселесі. Ақпараттық қауіпсіздік — мемкелеттік
ақпараттық ресурстардың, сондай-ақ ақпарат саласында жеке адамның құқықтары
мен қоғам мүдделері қорғалуының жай-күйі.
Ақпаратты қорғау-ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған
шаралар кешені. Тәжірибе жүзінде ақпаратты қорғау деп деректерді енгізу,
сақтау, өңдеу және тасымалдау үшін қолданылатын ақпарат пен қорлардың
тұтастығын, қол жеткізулік оңтайлығын және керек болса, жасырындылығын
қолдауды түсінеді. Сонымен, ақпаратты қорғау - ақпараттың сыртқа кетуінің,
оны ұрлаудың, жоғалтудың, рұқсатсыз жоюдың, өзгертудің, маңызына тимей
түрлендірудің, рұқсатсыз көшірмесін жасаудың, бұғаттаудың алдын алу үшін
жүргізілетін шаралар кешені. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету кезін қойылатын
шектеулерді қанағаттандыруға бағытталған ұйымдастырушылық, программалық
және техникалық әдістер мен құралдардан тұрады.
Ақпараттық қауіпсіздік режимін қалыптастыру кешендік мәселе болып
табылады. Оны шешу үшін заңнамалық, ұйымдастырушылық, программалық,
техникалық шаралар қажет.
Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен ХХІ ғасыр – ақпараттандыру ғасыры
деп аталады. Қазақстан Республикасы да ғылыми-техникалық прогрестің
негізгі белгісі – қоғамды ақпараттандыру болатын жаңа кезеңіне енді.
Қоғамды ақпараттандыру – экономиканың, ғылымның, мәдениеттің дамуының
негізгі шарттарының бірі. Осы мәселені шешудегі басты рөл мектепке
жүктеледі.
Қазіргі таңда әлеуметтік жағынан қорғанған адам – ол технология
ауысуына және нарық талабына сай терең білімді, әрі жан-жақты адам. Қазіргі
білім жүйесінің ерекшілігі – тек біліммен қаруландырып қана қоймай,
өздігінен білім алуды дамыта отырып, үздіксіз өз бетінше өрлеуіне
қажеттілік тудыру. Қорытындысында білім беру – адамға үздіксіз оқуға, білім
алуға жан-жақты білім қызметін ұсынатын әлеуметтік институт болуы керек.
Елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, оның мазмұнының түбегейлі
өзгеруі, оның дүниежүзілік білім кеңістігіне енуі бүкіл оқу-әдістемелік
жүйеге, мұғалімдер алдына жаңа талаптар мен міндеттер қойып отыр.
Бұдан шығатыны, ХХІ ғасырдың алғашқы жылдарының негізгі
проблемаларының бірі – Білім-бүкіл өміріңе қағидасынан Білім бүкіл өмір
бойына қағидасына қте алатын білім жүйесінің ұйымдық құрылымдарын іздеу
болып табылады.
Информатика пәнін оқытудың тиімділігін арттырудың жолдары өте көп.
Соның бір жолы ретінде оқытудың жаңа технологиясын енгізуді атап өтуге
болады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – колледжі оқу орнының қабылдау
комиссиясының жұмыс орнын автоматтандыру.
1 АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖҰМЫС ОРНЫ
1.1 Дербес ЭЕМ негізінде АЖО-ның ќалпы және даму перспективалары.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерде кейбір ЖОО-да принципті түрде
әртүрлі әдістемелік және технологиялық салаларында Жұмыс орны мен
талаптардың орындалуына күш салатын болса, оқу процессінің жоғарылығына
керісінше әсер етеді. Сондықтан да ақпарат сапасы теория мен практикада тек
қана ЖОО-да ғана емес, сол сияқты колледждер мен мектептерге де жетіспейді.
Көпртеген зертеулерге қарағанда ақпараттық технология негізгі
жоспарланған және модельденген жаңа дамушы орта болып есептелініп
“Ақпараттық Жұмыс орны ортасы” – деген атаққа ие болып отыр.
Ақпараттық Жұмыс орны беру ортасы түсінігі бойынша оның аумағын көптеген
ережелеріне қарамастан нақты белгілермен жазылады. Осыдан ақпарраттық Жұмыс
орны беру ортасынла мынадай тұжырымға келуге болады: жоспарлы
коммуникатциялық ортада компьютер техникасын қолдану Жұмысшылар,
оқытушылар, ата – аналар және оқу орындарында ақпарратты алу үшін үлкен
маңызын тигізеді. Сондықтанда оқуда және одан тыс шараларға пайдалану
көлемін үлкейтуге бағыт алу керек.
Қазірде республика бойынша осы тәрізді ақпарат комплексі теқ қана жеке
кафедра, факультет, ЖОО-да ғана пайдаланылады. Осы салдардан ақпараттық
Жұмыс орныді ақпараттық Жұмыс орны беру ортасында жеке облыстар мен
республика деңгейінде біріктіру өте маңызды болып табылады. Осыған
байланысты ҚР басшылығының 2001 жылдың 6-шы тамызында № 1037 “2002 – 2004
жылдарды ҚР-да Жұмыс орны жүйесін ақпараттандыру консепциясы туралы”
қаулысы қабылданды.
Адамдар барлық жинақтаған Жұмыс орныдерін қолданбай фундаментальды
сапалы Жұмыс орны алуы мүмкін емес. Осыған байланысты кез келген оқу
ғимраттары ақпараттық Жұмыс орны беру кеңістігінде кітапхана қарастыруы
керек. Электронды кітапхана ортасы салыстырмалы түрде жанама ортаның барлық
компоненттеріне Жұмыс орныді сақтаушы және келесі негізгі тапсырмаларды
шешуші роль атқарады:
Жұмыс орны жинақталуы (ақпаратты жинақтау және сақтау);
Жұмыс орныді архивтеу (ақпарат көзін анықтау, тез қамту және қажетті көп
аспектілі деректерді іздеу).
ЖОО-ның оқу процесінің кітапхана қорымен жанама түрде байланыстылығы
ақпараттық Жұмыс орны беру ортасындағы “оқу процесінің” компоненттері мен
электронды кітапхананың ақпараттық –технологиялық интеграциясы заңдылығына
сәйкес болады. Оларға электронды оқулықтар, лабораториялық практикумдар,
анықтамалар және де басқа университеттің оқу процесінде қолданылатын
электронды мәліметтер жатады.
Практикада оқытудың ақпараттық технологиясы деп арнайы техникалық-
ақпараттық амалдарды қолданатын барлық технологияларды айтамыз. Мысалы,
ЭЕМ, аудио, видео, кино.
Оқытуда компьютерлер көп қолданыла бастағанда оқытудың жаңа
ақпараттық технологиясы термині пайда болды. Жалпы айтқанда, кез келген
педагогикалық технология – бұл ақпараттық технология, себебі технологиялық
оқыту процесінің негізін ақпарат және оның өзгерісі құрайды. Компьютер
қолданылатын оқыту технологиясына компьютерлік технология термині дәл
келеді. Компьютерлік технологиялар программалап оқыту туралы идеяларды
дамытады, қазіргі компьютерлер және телекоммуникацияның бірегей
мүмкіндіктерімен байланысты жаңа, әлі зертелмеген технологиялық оқыту
түрлерін ашады. Оқытудың компьютерлік технологиясы – бұл компьютер арқылы
ақпаратты дайындау және беру процесі.
Компьютерлік технология төмендегі үш жағдайда орындалады:
1 – ойына жету технологиясы ретінде (компьютерлік оқытуды жеке
дидактикалық есептер үшін жеке тақырыптар, бөлімдер арқылы пайдалану).
2 – қолданып отырған технологияның ішіндегі ең маңыздысын анықтайтын
негізгісі ретінде.
3 – монотехнология ретінде (бұл жағдайда барлық оқыту процесстері,
барлық оқыту процесстерін басқару, диагностиканың барлық түрлері,
мониторинг компьютерді қажет етеді).
Технологияның классификациялық параметрлері:
Қолдану деңгейі бойынша: жалпыпедагогиклық.
Философиялық негізі бойынша: бейімделгіш + технократиялық.
Дамудың негізгі факторы бойынша: социогендік + психогендік.
Игеру тұжырымдамасы бойынша: ассоциативті – рефлекторлы.
Тұлға құрылысына бағдары бойынша: ақпараттық + операциялық.
Мазмұнының сипаты бойынша: ойға жету кез келген мазмұн үшін жарамды.
Танымдық қызметті меңгеру типі бойынша: компьютерлік.
Ұйымдық формалар бойынша: даралық + кішкене топтар жүйесі.
Жұмысшыға сәйкестігі бойынша: қызметтестік.
Басым әдіс бойынша: ақпараттық + операциялық, диалогтық + программалап
оқыту.
Модернизация бағыты бойынша: ұйымдастыру мен басқарудың тиімділігі.
Жұмысшылардың дәрежесі бойынша: барлық категориялар.
Ақпаратпен жұмыс жасай білуді қалыптастыру, коммуникативтік қаблетті
дамыту.
Ақпараттық қоғам мүшесін дайындау.
Жұмысшыға мүмкіндігінше көп материалдар беру.
Зерттей білушілік, тиімді шешім қабылдай алушылық қасиеттерін қалыптастыру.
Оқыту – бұл Жұмысшының компьютермен қарым-қатынасы.
Бейімділік принципі: Жұмысшының даралық ерекшелігіне компьютердің
бейімделуі.
Оқытудың диалогтық сипаты.
Басқарылуы: кез келген уақытта оқыту процесінің оқытушысымен қатынасуы
мүмкін.
Жұмысшының компьютермен қарым-қатынасы барлық тип бойынша орындалады:
субъект-объект, субъект-субъект, объект-субъект.
Жеке және топтық жұмыстардың тиімді сәйкестігі.
Жұмысшының компьтермен қарым-қатынасы кезіндегі психологиялық сая
күйін қуаттау.
Шектелмеген оқыту: мазмұны, оның интерпретациясы және қосымшалары өте
кең.
Компьютерлік технология педагогикалық программалық тәсілдерде
көрсетілген және компьютер жадында сақталған мазмұнның кейбір
формализациялық моделін қолдануға және телекоммуникациялық жүйе
мүмкіндігіне негізделген.
Жұмыс орны мазмұнының фактологиялық жағының негізгі ерекшелігі қат-
қабат үлкейту, қазіргі деңгейде ақпараттық базасы бар компьютерлік
ақпараттық орта, гипертекст және мультимедиа, микромирлер, имитациялық
оқыту, электрондық коммуникациялар, эксперттік жүйелер болып табылады.
Әдістеменің ерекшеліктері:
Оқытудың компьютерлік әдістерін интерактивті деп атайды, себебі
олардың Қызметкер мен Жұмысшының әрекетіне “дыбыс беру”, олармен диалог
“жүргізу” қаблеті бар. Бұл компьютерлік оқыту әдістемесінің ең негізгі
ерекшелігі болып табылады.Компьютерлік технологияның І және ІІ
варианттарында компьютер мен басқа технология элементтерінің арасындағы
байланыс туралы сұрақ аса маңызды.
Компьютер оқыту процесінің барлық этаптарында қолданылады: жаңа
материалдарды түсіндіргенде, бекіткенде, қайталағанда, Жұмыс орныін,
іскерлігін және дағдыларын бақылағанда. Сонымен қатар Жұмысшы үшін ол әр
түрлі функцияларды атқарады: Қызметкернің, жұмыс құралдарының, оқыту
объектісінің, ұжымның қызметін, ойын ортасын.
Қызметкер қызметінде компьютер:
1. оқыту ақпаратының көзі (Қызметкерді және кітапты жартылай немесе толық
алмастыра алады);
2. көрнекі құрал (мультимедиа және телекоммуникация мүмкіндіктерімен сапалы
жаңа деңгейде);
3. дербес ақпараттық кеңістік;
4. тренажер;
5. диагностика және бақылау құралдары.
6. жұмыс құралдарының қызметінде компьютер:
7. тексттерді дайындау және оларды сақтау құралы;
8. тексттік редактор;
9. графиктер тұрғызушы, графиктік редактор;
10. үлкен мүмкіндіктері бар есептеуіш машина;
11. модельдеу құралы.
12. оқыту объектісі қызметінде компьютер:
13. берілген процессте компьютерді программалауды оқытуда;
14. программалық өнімдерді құруда;
15. әр түрлі ақпараттық орталарды қолдануды жүзеге асырудағы құрал.
Компьютерлік технологиядағы қызметкердің жұмысына келесі функцияларды
енгізуге болады:
Барлық класс және пән деңгейінде оқу процесін ұйымдастыру (оқу
процесінің графигі, сыртқы диагностика, қорытынды бақылау).
Классішілік белсенділікті және келісімділікті ұйымдастыру (жұмыс орындарын
орналастыру, инструктаж, классішілік жүйені басқару және т.б.).
Жұмысшыны жеке бақылау, жеке көмек көрсету, Жұмысшымен жеке қарым-қатынас.
Компьютердің көмегімен визуалды және есту түрлерін қолданатын даралық
оқытудың жақсы варианттарына жетуге болады.Ақпараттық ортаның
компоненттерін дайындау (оқыту, демонстрациялау құралдарының әр түрлі,
программалық құралдар және жүйелер, көрнекі құралдар және т.б.), оның
белгілі бір оқу курсының пәндік мазмұнымен байланысы.
Оқытуды информатизациялау Қызметкердер мен Жұмысшылардан компьютерлік
сауаттылықты талап етеді. оНы компьютерлік технология мазмұнының ерекше бір
бөлігі ретінде қарастыруға болады. Компьютерлік технология (компьютерлік
сауаттылық) мазмұнының құрылымына мыналар кіреді:
1. информатика және есептеуіш техниканың негізгі түсініктерін білу;
2. принципті құрылысын және компьютерлік технологияның функционалды
мүмкіндіктерін білу;
3. қазіргі операциялық жүйелердң және олардың негізгі коммандаларын білу;
4. қазіргі программалық қабықшаларды және жалпы бағытталған операциялық
жүйелерді және олардың функцияларын білу;
5. ең болмағанда бір тексттік редакторды білу;
6. программалаудың алгоритмі, тілі және пакеті туралы алғашқы түсінік;
7. қолданбалы программалардың практикалық бағыттағы алғашқы тәжірибелері.
Жұмысшының ғылыммен және мәдениетпен қарым-қатынасы үшін бірден бір
мүмкіндікті бүкіләлемдік компьютерлік Internet жүйесі береді.
Жер бетінің әрбір бөлігіндегі адамдармен хат алмасу;
Барлық банктерден, мұражайлардан, әлем қоймаларынан ғылым және мәдениет
жаңалықтарын алу;
Интерактивті қарым-қатынас, халықаралық серверлер арқылы болып жатқан
оқиғаларды бақылау. Бүгінгі таңда Жұмыс орны беруді ақпараттандыру
формалары мен құралдары өте көп. Олардын мақсаты оқыту процесін
мүмкіңдігінше дидактикалық жағынан тиімді ұйымдастыру. Дидактикалық
тиімділікке қол жеткізу үшін қазіргі замандағы ақпараттық және
телекоммуникациялық технология құралдарын комплексті түрде зерттеу, өз
бетінше жұмыс жасау, Жұмыс орны алу сияқты әр түрлі салаларда қолдану
қажет.
Оқу процесінде ақпараттық және телекоммуникациялық құралдар
мүмкіндігін комлексті түрде қолдануды жузеге асыру көп функционалды
электрондық оқу құралдарын құру және қолдану кезінде ғана мүмкін болады.
Осындай ақпараттандырылған жұмыс орнытарды оқытуда пайдаланудың негізгі
дидактикалық мақсаты Жұмыс орны беру, Жұмыс орныді бекіту, дағды мен
іскерліктер қалыптастыру, меңгеру деңгейін бақылау.
Көп функционалды ақпараттандырылған жұмыс орныр:
1. Жұмысшылардын өз бетінше Жұмыс орны алу қызметің ұйымдастыруға;
2. Әр түрлі ақпаратты жинау, өндеу, сақтау, объектілерді, құбылыстарды
модельдеу сияқты, оқыту қызметін ұйымдастыру процесіңде қазіргі
заманғы ақпараттық технологиялардың мүмкіңдіктерін пайдалануға;
3. Оқу процесінде мультимедия технологияларын, гипертекстік және
гипермедия жүйелерін пайдалануға;
4. Жұмысшылардың интеллектуалды мүмкіндіктерін, Жұмыс орны, дағды,
іскерлік денгейлерін, сабаққа дайындық денгейін бақылауға;
5. Оқытуды басқаруға, оқу қызметінің, тестілеудің нәтижелерін бақылау
процесің автоматтандыруға интеллектуалдық денгейіне қарай тапсырмалар
беруге;
6. Жұмысшылардын өз бетінше оқу қызметін жүзеге асыру үшін жағдай
жасауға;
Қазіргі заманда телекоммуникациялық орталарда жұмыс жасауға,
ақпараттық ағындарды басқаруды қамтамасыз етуге мүмкіңдік береді.
Оқытушы электрондық құралдарды компонеттері ретінде мыналарды
қарастыруға болады:
1. Сервистік программалық құралдар;
2. Жұмысшылардың Жұмыс орны деңгейін, іскерлігі мен дағдыларын бақылау
мен тексеруге арналған программалық құралдар;
3. Электрондық тренажерлар;
4. Математикалық және имитациялық моделдеу үшін прграммалық құралдар;
5. Автоматтандырылған оқтушы жүйелер (АОЖ);
6. Экспертті оқытушы жүйелер (ЭОЖ);
7. Интелектуалдық оқытушы жүйелер (ИОЖ);
Жұмысшылардың Жұмыс орны денгейін бақылау және тексеруге арналған
програмалық құралдар құрылу жеңілдігіне байланысты кең қолданыс тапты.
Тіпті, программалау негіздерімен таныс емес кез келген оқытушы өз пәні
бойынша сұрақтар мен мүмкін болатын жауаптарын енгізе алатын бірқатар
инструментальді жүйелер бар. Жұмысшының есебі ұсынылатын жауаптардын ішінен
дұрысын тандау. Бұндай программалар оқытушыларды бақылау тапсырмаларын
беріп, олрадың дұрыстығын тексеру жұмысынан босатады. Оқу материалын бекіту
үшін бұл программаларды бір неше рет қолдануға болады.
Электрондық тренажерлар практикалық іскерліктер мен дағдыларды
бекітуге арналған. Сонымен қатар олар есепті шығару іскерліктері мен
дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік береді . Бұл жағдайда олар теориядан
қысқаша ақпарат алып, әр түрлі денгейлерде өз бетінше жұмысты ұйымдастыруды
қамтамассыз етеді.Математикалық және имитациялық моделдеу үшін арналған
программалық құралдар, тәжірибелік және теориялық зерттеулерді кеңейтіп,
физикалық тәжірбені есептеуіш тәжірибемен толықтыруға мүмкіндік береді. Бір
жағдайларда зерттеу объектілері, екіншісінде - өлшеуіш тағайындаулар
модельденеді. Бұндай құралдар қымбат лабораториялық құрылғыларды сатып
алуға кететін шығынды азайтуға мүмкіңдік береді, оқу лабораторияларындағы
жұмыс қауіпсіздігі төмендейді.Автоматтандырылған оқыту жүйелері
Жұмысшыларды теориялық материалмен таныстырып, Жұмыс орны деңгейін
бақылауға мүмкіндік беретін шағын көлемді оқытушы программалар.
Интеллектуалдық оқытушы жүйелер жоғарғы денгейлі жүйелерге жатады және
жасанды интелект идеясында жүзеге асырлады. ИОЖ есептің қойылымынан және
оны шешу принципін іздеуден бастап, шешімнің тиімділігін бағалауға дейін,
оқу есебінің барлық сатыларында басқаруды жүзеге асыруға мүмкіңдік береді.
Бұндай жүйелер қарапайым тілге жақын тілде өзара диалогтық түрде қарым-
қатынас ұйымдастыруға мүмкіңдік береді. Диалог барысында тек орындалатын
әректтер дұрыстығы ғана емес, сонымен қатар шешімді іздеу стратегиясы
әрекеттерді жоспарлау және т.б. талқылануы мүмкін.Жұмыс орынды
ақпараттандырудың актуальді есептерінің бірі жұмыс орны беруші электрондық
құралдарды классификациялау проблемасы болып табылады. Бұндай
классификация бірнеше әр түрлі критерийлер негізінде жүргізілуі мүмкін.
1. Жалпы оқу жүйесіне қатысы оқытушы электрондық құралдарды(ОЭҚ) келесі
түрлерге бөлуге болады:
2. Стандарттарға сәйкес дәстүрлі жүйеде оқытуға арналған ОЭҚ;
3. Факультатив жұмыстарға арналған ОЭҚ;
4. ОЭҚ - үй репетиторлары;
5. Оқу қызметінің нәтижелерін бақылаушы және бағалаушы ОЭҚ;
6. Анықтамалық және энциклопедиялық сипаттағы ОЭҚ;
Дәстүрлі оқыту жүйесінде оқытушы электрондық құралдарды қолдануға
арналған программалық құралдардын барлық типтерін қамтуы мүмкін. Сонымен
қатар, дәстүрлі оқыту жүйесі ОЭҚ-ды Жұмысшылардын өз бетінше жұмысында
қолдануға үлкен мүмкіндіктер береді.
Факультатив жұмысында қолдануға және бір пән бойынша Жұмыс орныін
тереңдетуге арналған ОЭҚ дәстүрлі оқыту жүйесіне бағытталған ОЭҚ- ға ұқсас.
Негізгі ерекшелігі ҚР БМ стандарттары мен программаларынан тыс оқу
материалдарының болуы.Әдістемелік қызметіне қарай ОЭҚ-дар мен олардын
компоненттерің былай классификациялауға болады:
1. Оқытушы (Жұмыс орныдерді хабарлайды, іскерліктер мен дағдылар
қалыптастырады);
2. Тренажерлар (Өтілген материалды қайталау немесе бекітуге арналған);
3. Бақылаушы (Оқу материалын меңгеру деңгейің бақылауға арналған);
4. Ақпараттық іздеу және ақпараттық анықтамалық (ақпаратты жүйелендіру
бойынша мәліметтер беріп, іскерліктер мен дағдылар қалыптастырады);
5. Демонстрациялық (зерттелетін объектілер мен құбылыстарды
визуализацилайды);
6. Имитациялық (құрылымдық функционалдық сипаттарын зерттеу үшін нақты
бір шындық аспектісін бенейлейді);
7. Моделдеуші (зерттеу мақсатында объектілерді, құбылыстарды және
прцестерді моделдеуге мүмкідік береді);
8. Есептеуіш (есептеулерді автоматтандырады);
9. Оқытушы-ойындық (Жұмысшылардың қызметін ойын түрінде ұйымдастырады);
10. Ойындық (жадыны, назарын дамытуға арналған).
Сабақты ұйымдастыру формасына қарай да ОЭҚ-рды топтауға болады. Оларды
дәріс, лабороториялық, практикалық сабақтарда, ғылыми зерттеу жұмысында
курстық және дипломдық проектілерге пайдаланылатын деп ажыратады.
1.2 Жұмыс орнын автоматтандыру принциптері мен оған қойылатын
талаптар.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытарды дидактикалық ерекшеліктеріне қарай
Жұмыс орныді қалыптастыру, мәліметтерді хабарлау, іскерліктер қалыптастыру,
Жұмыс орныді бекітудің дидактикалық бағытталуына қарай классификациялауға
болады. Сонымен қатар ақпараттандырылған жұмыс орнытарды құруда
технологиялық тұрғыдан негізделген танымдық әрекеттің төмендегідей сатылары
ескерілуі керек:
1. Қабылдау;
2. Жұмыс орныді бекіту;
3. Жеке тәжірибені қалыптастыру(іскерліктер, дағдылар);
4. Зерттеу және іздеу қызметі.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытар және оларға қажетті материалдар
дидактикалык денгейіне байланысты негізгі төрт топқа бөлінуі мүмкін.
Бірінші топқа баспа материалдары және олардың көшірмелері, аудио және
видео касеталар жатады. Баспаға шығарылған басылымдар тақырып бойынша
теориялық материалдардың оқыту текстінен және оларға сәйкес графикалық
иллюстрациялардан, оқытушылар үшін ұсыныстардан, есептер жинағынан
құралады.
Екінші топқа элетрондық оқулықтар, виртуальді оқу кабинеттері және
компьютерлік желілер жатуы мүмкін.
Үшінші топқа виртуальді оқу лабороториялары және сол сияқты басқа да
компьютерлік жүйелер кіреді. Бұндай жүйелердің ерекшелігі – олардың
жұмысында зерттелетін объект немесе процесстердің математикалық
моделдерінің қолданылуы. Үшінші топтағы ОЭҚ-рдың дидактикалық мақсаты
объектілер және процесстердің қасиеттерін зерттеу.
Төртінші топтың кәсіби қызметі автоматтандырудың компьютерлік жүйелері
немесе олардың қолданбалы программалар пакеті түріндегі оқытушы аналогтары.
Олар курстық немесе дипломдық проектілеу барысында әр түрлі есептер үшін
қолданлыуы мүмкін. Бұл топтын ОЭҚ-рын қолдану негізінде оқыту процесі
еркін зерттеу режимінде өтеді және сипаты бойынша маманның кәсіби қызметіне
жақын болады.Элетрондық оқу құралдарын құру кезінде психологиялық сипаттағы
талаптар ролін деесепке алу керек. Осы принциптерге сәйкес электрондық оқу
құралдарын құруда мыналарды ескеру қажет:
1. Оқу процесінің есебі мен мақсатын нақты анықтау;
2. Студенттердің қызметін детальді түрде жоспарлау;
Оқу әдістемелік материалдарды құру процесіңде студенттердің қабылдау,
ойлау, есте сақтау сияқты психологиялық ерекшеліктерін ескеру;
Студент пен оқытушы, студент мен оқу материалы арасында кері байланысты
ұйымдастыру;
Өз бетінше ақпаратпен жұмыс жасау іскерліктерін қалыптастыру.
Ақпараттық технологиялардың дамуы сабақты өткізудің жаңа мүмкін-дігін
– қашықтан оқытудың енуін берді. Ол біріншіден, үйренушінің өзіне оқу
уақыты мен орнын тағдауына, еніншіден, қандай да бір себептермен дәстүрлі
Жұмыс орны алудан шеттетілген адамдарға Жұмыс орны алуға, үшіншіден,
оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды қолдануға, төртіншіден, оқытуға
кететін шығынды белгілі бір мөлшерде азайтуға мүмкіндік береді. Басқа
жағынан қашықтан оқыту Жұмыс орны беруді жекешелендіру мүмкіндігін
арттырады.
Қашықтан оқытуда электронды оқулықтар қолданылатыны белгілі.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытарды құру ақпараттық материалдардың әркез
жаңарып отыруына байланысты мәселені шешуге мүмкіндік береді. Оларда,
сонымен қатар, жаттығулар мен мысалдардың мол болуы және ақпараттың әр
түрінің көрнекі түрде берілуі мүмкін. Сонымен бірге ақпараттандырылған
жұмыс орнытар көмегімен Жұмыс орныді тексеру – компьютерлік тест
орындалады. Жұмыс орны беру саласында "ақпараттандырылған жұмыс орнытарды"
пайдалану Жұмысшылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай,
логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай
жасайды.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытарды қолдану тәжірибесі студенттер мен
Жұмысшылардың берілген материалды сапалы түрде меңгеретінін көрсетті. Бұған
тестілеу қорытындылары куә. Олай болса ақпараттық технологияның дамуы Жұмыс
орны беруде жаңа әдістер мен әдістемелерді ойлап табуға және сол арқылы
оның сапасын арттыруға толық мүмкіндік береді.
Электрондық оқулықтың тиімділігі олардың қашықтықтан оқытудағы
мүмкіндіктерін жетілдіріп, казіргі жаѓдайда барлыќ Жұмыс орны алатын
үйренушілерге ұсынылуда.
Ақпараттандырылған жұмыс орныты пайдалану Қызметкернің де ғылыми-
әдістемелік потенциалын дамытып, оның сабақ үстіндегі еңбегін жеңілдетеді.
Оқытудың әр сатысында компьютерлік тесттер арқылы Жұмысшыны жекелей
бақылауды, графикалық бейнелеу, мәтіндері түрінде, мультимедиалық, бейне
және дыбыс бөлімдерінің бағдарламасы бойынша алатын жаңалықтарды іске
асыруға көп көмегін тигізеді. Ақпараттандырылған жұмыс орнытарды қарапайым
оқулықтарға қарағанда пайдалану ыңғайлы және оларда өзін - өзі тексеру
жүйесі бар. Осы ақпараттандырылған жұмыс орнытың артықшылығы болып
табылады. Сондықтан, өзін - өзі тексеру жүйесі Жұмысшы мен оқытушының
арасындағы байланысын алмастырады да, оларды ауылдық жерлерде, Қызметкер
жетіспейтін жерлерде көбіне қажет етеді.Ақпараттандырылған жұмыс орнытарды
пайдалану Жұмысшылардың, танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай,
логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай
жасайды.
Осы уақытқа дейінгі жұмыс орны беру саласында тек қызметкерінің
айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын
қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл
оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.
Ақпараттандырылған жұмыс орны мазмұны жағынан толық, жоғары деңгейде
ақпараттанған және дарынды жазылуы қажет. Қашықтан Жұмыс орны алуда
оқулықта барлық электрондық-методикалық құралдары кіруі керек.
Дәл осындай оқулықты кез-келген Жұмысшыға ұсынуға болады және
студенттердің өз бетінше дайындалуы кезінде жақсы көмекші құрал болып
табылады. Сонымен қатар сынақтарға және әр пәннен өтетін емтихандарға
дайындалуға да көмектеседі.Қазіргі уақытта оқу пәндерінің барлық бағыттыры
бойынша ақпараттандырылған жұмыс орнытар құрылуда. Мұндай оқу көздеріне
деген қызығушылықтың артуы мультимедиалық технологиялардың пайда болуымен
және коммуникациялық құралдар, Интернет желісінің дамуымен байланысты.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытар жасаудың педагогикалық
технологиясының құрылымы оқыту процесінің заңдылықтарына негізделіп, бір-
бірімен байланысты 4 компоненттен тұрады: мотивациялық-мақсатты, мазмұндық,
операциялық және бағалы-нәтижелік.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытың мотивациялық-мақсатты компоненті модульдер
мен шағын модульдерді құрастырудан тұрады. Модуль – пән саласындағы жүйелік
және қызметтік Жұмыс орныдердің жиынтығы. Ол ақпараттандырылған жұмыс орны
арқылы оқытуды ұйымдастырудың қызметтік түйіні болып табылады.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытың мазмұндық компоненті гипертекст
арқылы жүзеге асырылады. Гипертекст – терминдерден, ұғымдардан, әртүрлі
концепциялардан, кестелерден, графиктерден және диаграммалардан тұратын
мәліметтер базасы ретінде берілетін ақпараттық оқыту ортасы. Мәтіндерді
қазақ, орыс, ал кейбірін ағылшын тіліндегі дыбыстар арқылы айтуға болады.
Гипертекст бейне материалдарымен толықтырылған.Ақпараттандырылған жұмыс
орнытың операциялық компоненті интерактивті формада берілген тапсырмаларды
орындау арқылы іске асырылады.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытың нәтижелік бақылау компоненті тест алу
жолымен жүргізіледі. Ақпараттандырылған жұмыс орныта тестердің екі түрі
берілген: бір дұрыс жауабы бар. Тест соңында Жұмысшы өзі қате жіберген
сұрақтарды тексеріп көре алады, әрбір тестен соң сұрақтардың реттік орны
ауыстырылып отырады. Қызметкер үшін ақпараттандырылған жұмыс орны бұл күнбе-
күн дамытылып отыратын ашық түрдегі әдістемелік жүйе, оны әрбір оқытушы өз
педагогикалық тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, ары қарай
жетілдіре алады. Сол себепті ақпараттандырылған жұмыс орнытарды әзірлеп оны
дамытудағы ұсыныстар мен пікірлер арқылы тиімділігін бірте-бірте
арттыратынын көрсетеді.
Қазіргі кезде Жұмыс орны процесінің әртүрлі тұлғалары арасында
қашықтықтан мәлімет алмасу ісі мүмкін болып, олар бір-бірімен ашық түрде
компьютерлер көмегімен өз пәндері айналасында пікірлесе алатын болды.
Мысалы, Қызметкердер – Қызметкердермен, Қызметкердер – ғалымдармен,
Қызметкердер – Жұмысшылармен, Қызметкердер – ата-аналармен, Қызметкердер –
оқулық жазушыларымен және т. б.Жұмысшылар үшін ақпараттандырылған жұмыс
орны – мектепте оқыған жылдардың барлығында да өздері толықтырып отыра
алатын және нәтижелік емтиханға дайындалуға көмектесетін мәліметтер базасы
болып келеді. Ақпараттандырылған жұмыс орнытармен жұмыс істеу әрбір
Жұмысшының өз мүмкіндігін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара
жүргізуі болып саналады.
Ақпараттандырылған жұмыс орны – дисплей экранында көрінетін жай ғана
мәтін емес – ол Жұмысшыға өз жолымен, керекті материалдарды жеке меңгеруге
арналған күрделі, көпсатылыжүйе, оқулықтың қажетті бөлімдерін қайталап,
игеру тәсілі мен логикасын да өзіне тән етіп таңдап алып, осы сәтте ең
керек деген материалдарды қарап шығуға мүмкіндік береді. Оның гипермәтіні
нақты құрылымдардан тұрады да, бір-бірімен тығыз байланысқан ықшам
логикалық жүйе болып табылады. Бұл жүйемен танысу арқылы Жұмысшы
практикалық негізде алгоритмдік ойлау қабілетін дамыта алады. Ал өзіне
қажетті мәліметті компьютер жадының керекті ұясынан іздеп таба білу да
әрбір баланың бүгін талап етілетін стратегиялық ойлау қабілетін
қалыптастырады.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытарды дайындауда мынадай дидактикалық шарттар
ескерілуі тиіс:
1. Белгілі бір пәнге байланысты дайындалған ақпараттандырылған жұмыс
орнытың сол пәннің типтік бағдарламасына сәйкес болуы;
2. Ақпараттандырылған жұмыс орнытар курста оқытылатын тараулар мен
тақырыптарға қатысты лекция конспектісін қамтитын негізгі;
лабораториялық және практикалық тапсырмаларды орындауға арналған
қосымша; материалға қатысты анықтама, библиографиядан тұратын көмекші;
аралық және қорытынды бақылау сұрақтарынан тұратын тест; материалды
дайындауда пайдаланылған әдебиеттер тізімдері бөлімдерін қамтуы;
3. Ақпараттандырылған жұмыс орнытың кәдімгі оқулықтардың мазмұндарын
қайталамауы, яғни берілетін тақырыпқа қатысты ақпараттың нақты әрі
қысқа берілуін ескеру керек;
4. Белгiлi бiр тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық беттен артық
болмауы тиiс;
5. Бiр қатардағы мәтін 62-65 таңбадан аспауы тиіс;
6. Оқулықты шектен тыс иллюстрациялық, анимациялық тұрғыдан көркемдеу
пайдаланушыға кері әсерін тигізуі мүмкін.
1.3 Ақпараттық жүйелер және мәліметтер қоры.
Күнбе-күн ақпарат көлемі көбейіп отыр. Ал, оларды өңдеу адамның
қолынан келмейді. Сол себепті мәліметтерді тез өңдеу үшін дербес
компьютерлер пайдаланылады. Компьютердегі ақпарат негізінен кесте түрінде
сақталады. Осы кестелер (бірігіп) МҚ-на бірігеді.
Қазіргі заманғы ақпараттық жүйелер (АЖ)– мәліметтер банкі болып табылады.
Олардың құрамына мыналар енеді:
1. Есептеуіш жүйе;
2. Бір немесе бірнеше МҚ;
3. Мәліметтер қорын басқару жүйесі (МҚБЖ);
4. Қолданбалы программалар жиыны.
МҚ - бұл үлкен көлемді өзара байланысқан ақпаратты сақтауға, өзгертуге
және өңдеуге арналған бір немесе бірнеше мәліметтер файлы.
МҚБЖ - бұл МҚ құруға, жүргізуге және қолдануға арналған тілдік және
программалық құралдар жиынтығы. Қолдану сипатына қарай МҚБЖ дербес (
персональді) және көпқолданушы болып бөлінеді:
Дербес МҚБЖ бір компьютерде жұмыс жасайтын локальді МҚ-н құруды
қамтамасыз етеді. Дербес МҚБЖ-не Parafox, dBase, FoxPro, Access және т.б.
жатады.Көпқолданушы МҚБЖ клиент-сервер архитектурасында жұмыс жасайтын
ақпараттық жүйе құруға мүмкіндік береді. Оларға Oracle, Inter Base,
SyBase, Microsoft SVL Server, Informix және т.б. жатады.
Қолданбалы программалар, немесе қосымшалар МҚ-нда орналасқан мәліметтерді
өңдеуге арналады. Қолданушы МҚ осы қосымшалар ар басқарады.
МҚ-ң негізгі нақты бір объект тобы туралы мәлімет болып табылады.
Жалпы МҚ қандай да бір мекеме (ұйым) үшін арналады; Ақпаратты мекеменің
әртүрлі бөлімдері пайдаланылады. Осы мекеме бөлімдері МҚ-н құру негізінде
концептуальді талаптар қояды. Концептуалды модельді бейнелеу нәтижесінде
мәліметтердің логикалық моделі алынады.
Логикалық модель - бұл мәліметтерді ұйымдастыру түрі. Негізгі логикалық
модельдерге мыналар жатады:
1. Иерархиялық модель - ағаш құрылымды болады. Модель ішіндегі
объектілер өзара қатаң түрде байланысқан. Мұнда бір басты объект
болады. Екінші деңгейдегілер соған бағынады. Ал екінші деңгейге өз
негізінде 3-ші деңгей бағынады. 1-ші деңгей 3-ші деңгейді тікелей
басқара алмайды. Сондықтан бір деңгейде байланыс жасауға болмайды.
2. Желілік МҚ граф түрінде ұйымдастырылады. Мұнда басты және бағынқы
объект деген болмайды. Бұл модельдің кемшілігі – ұйымдастыру
қйындығында.
3. Реляциялық МҚ өз атын ағылшын тіліндегі relation (қатынас) терминінен
алған. Бұл терминді 70 жж. IBМ фирмасының қызметкері Эдгар Код
ұсынған. Реляциялық МҚ – бұл қатынас арқылы байланысқан кестелер
жиынтығы. Реляциялық модель құрылымы қарапайым, қолдануға ыңғайлы.
Дербес компьютерге арналған МҚ- ның көбісі реляциялық болып табылады.
4. Объектілі – бағытталған МҚ желілік және реляциялық моделдердің
бірігуі. Оларды күрделі құрылымды МҚ-н құруға қолданады.МҚ-ның
орналасуы мәліметтерді өңдейтін қосымшаны құруға әсер етеді.
Орналасуына қарай МҚ:
1.локальді;
2.қашықтағы
болып екіге бөлінеді:
Delphi қосымшасы МҚ-на BDE (Borland Datеbase Engine – Borland
фирмасының МҚ процессоры) арқылы қатынайды.
Локальді МҚ қосымша орналасқан компьютерде МҚ-мен жұмыс бір қолданушы
режимінде жүзеге асырылады.
МҚ көпқолданушы режимінде де жұмыс жасауы мүмкін. Ол үшін МҚ-ң файлы
мен қосымша желі серверінде орналасады. Әрбір қолданушы сервердегі
қосымшаны жүктей алады, бұл кезде қолданушы компьютерінде қосымша көшірмесі
ғана жүктеледі. Локальді МҚ-н осылайша қолдану файл – сервер
архитектурасына сәйкес келеді:Қашықтықтағы МҚ желінің компьютер –
серверінде орналасады, ол осы МҚ – мен жұмыс жасайтын қосымша қолданушы
компьютерінде орналасады. Бұл жағдайда клиент – сервер архитектурасы
туралы айтылады.Ақпараттық жүйе – МҚ сервері мен клиенттен тұрады.
Компьютер сервер – қашықтағы сервер деп те аталады.
Клиент – бұл қосымша – клиент деп аталады.
Мәліметтер алу үшін МҚ орналасқан қашықтықтағы серверге сұраным
жіберіледі: Сұраным SQL тілінде қалыптастырылады. Сұранымды алған соң
қашықтықтағы сервер оны SQL – серверге жібереді: SQL – сервер – бұл
қашықтықтағы МҚ басқаратын және сұранымды орындап клиентке оның нәтижесін
қайтаратын программа. Сұранымды өңдеу қашықтағы серверде
орындалады.Реляциялық МҚ өзара байланысқан кестелерден тұрады. Кестелер
файлдарда сақталады. Олар жеке құжаттарға немесе электрондық кестелерге
ұқсас. Оларды кәдімгідей көшіруге, жылжытуға болады. Құжаттардан өзгешелігі
МҚ кестелері көпқолданушы режимін қолдайды, яғни олармен бір уақытта
бірнеше қосымша жұмыс жасай алады.
Бір кесте үшін мәліметтерден, индекстер мен кілттерден тұратын бірнеше
файл құрылады. Кестені басты файл аты – кесте аты болып табылады. Ол кесте
құру кезінде беріледі. МҚ кестесі жолдар мен бағандардан тұрады.
Кесте жолдары – жазба, бағаны- өріс деп аталады. Кестеде жүйеленген бір
типті объектілер туралы ақпарат сақталады.
Әрбір өрістің уникалды аты болады. Өрісте тек бір типті мәліметтер
орналасады. Мыс: Бүтін сан немесе дата. Қолданушы кесте өрісіне мән
енгізгенде автоматты түрде типке сәйкестігі тексеріледі. Кестелерде
кілттер мен индекстер анықталуы мүмкін.
Кілт - бұл кестедегі әрбір жазбаны бір мәнді анықталатын мәліметтерден
тұратын өрістер комбинациясы. Қарапайым кілт - бір өрістен, құрама –
бірнеше өрістен құралады.
Индекс – бұл да кілт сияқты кесте өрістері бойынша құрылады, бірақ
өрістегі мәндер қайталануы мүмкін. Индекстер кестелерді индекстік өрістер
бойынша сұрыптау үшін қажет. Сондықтан индекстеуді пайдалану мәліметтерді
іздеу жылдамдығын арттырады. Сонымен кілттер мен индекстерді пайдалану
мыналарды жүзеге асыруға мүмкіндік береді:
1. Жазбаларды бірмәнді идентификациялауға;
2. Кілттік өрістерде мәндерді қайталануын болдырмауға;
3. Кестелерді сұрыптауға;
4. Кестеде мәліметтер іздеу жылдамдығын жоғарылатуға;
5. МҚ –ң жеке кестелері арасында байланыс ұйымдастыруға.
2 ИНСТРУМЕНТАЛЬДІ ОРТАНЫҢ ЖҰМЫСЫН СИПАТТАУ
2.1 Ақпараттық жүйлер.
Ақпараттық технология (АТ) – АЖ-мен тығыз байланысты, себебі АТ – АЖ-
дің негізі, негізгі ортасы болып табылады. Бір қарағанда бұл екі ұғым ұқсас
сияқты. Алайда бұл олай емес. Ақпараттық технология – операция орындайтын
регламенттелген ережелерден, компьютер жадында сақталатын мәліметтердің
әртүрлі деңгейдегі күрделілік сатыларынан, іс-әрекеттерінен тұратын
процесс. АТ-дың негізгі мақсаты – мақсатталған өңдеулер арқылы алдыңғы
ақпараттан қолданушыға қажетті ақпаратты береді.
АЖ – ақпаратты өңдеу жүйесі. АЖ элементтері – компьютер, компьютерлік
желілер, программалық өнімдер, мәліметтер қоймасы, әртүрлі техникалық және
программалық байланыс құрал жабдықтары және т.б. кіретін орта болып
табылады. АЖ-дің негізгі мақсаты – ақпаратты қорғау мен таратудың
ұйымдастырылуы. АЖ-ның функцияларының АТ-ға бағытталған білімсіз
жүзеге асуы мүмкін емес. Өз кезегінде АТ - АЖ-лер ортасы
болмасы өмір сүре алмайды.Қазіргі кезде әртүрлі класқа бөлінетін АЖ-лер кең
қолданым тапты. Оларды келесі классификацияларға бөлуге болады:
Бірлік АЖ-лер. Бұнда автономды дербес компьютерлер
қолданылады.
Яғни желі қолданылмайды. Бұндай жүйе ортақ ақпараттық қорымен
біріктірілген бірнеше ғана қарапайым қосымшалардан тұрады да, бір ғана
қолданушыға немесе бір жұмы сорнын сол уақытта бөлісіп отырған қолданушылар
тобының жұмысына ғана шамаланады. Бұндай қосымшалар локальды басқару
жүйелері деп аталынатын мәліметтер қоймасы (МҚБЖ) арқылы қалыптасады.
Локальды МҚБЖ арасындағы ең көп таралғандары: FoxPro, Paradox, Microsoft
Access;Топтық АЖ жұмыс істейтін коллектив мүшелерінің ортақ ақпаратты
қолдану жүйесіне бағытталады. Көбінесе локальды есептеуіш желісінің
негізінде құрылған. Бұндай қосымшаларды құру кезінде мәліметтер қоймасының
серверлері (SQL-серверлер деп аталады) қолданылады. Көп таралған серверлер:
Oracle, DB2, Microsoft SQL Server, Inter Base, Sybase, Informix;
Корпоративті АЖ-лер – жұмысшы топтардың даму жүйесі
болып саналады. Бұндай АЖ ірі компанияларға арналған, өлкелік алшақ
орналасқан байламдар мен желілерді байланыстыра алады. Негізінде көп
деңгейлі иерархиялы құрылымды болып келеді. Бұндай жүйеде де топтық АЖ-
лерде қолданылатын МҚ-ның серверлері қолданылады. Алайда көп таралғандары,
жиі қолданылатындары: Oracle, DB2, Microsoft SQL Server.
Жалпы, АЖ-лер негізін келесі 4 жетістік арттырады Ақпарат тасушылардың
дамуы. Бұл жағдай шексіз көлемдегі ақпарат сыйымдылығына мүмкіндік береді.
Байланыс құралдарының дамуы. Яғни ақпаратты уақыттық кедергіні елемей,
жер шарының кез келген нүктесіне жеткізуге болады.
Ақпаратты автоматтандырылған өңдеуден сол ақпарат пайда болған жерде
персоналды ЭЕМ арқылы өткізу мүмкіндігі.
Бөлектенген базалар мен мәліметтер қоймасында сақталынатын ақпараттарды
өңдеу.
АЖ ақпаратты комплексті жүйеге өңдеу мен сақтау құралдарының
мақсатталынып интегралдануы процесінде дамыды. ЭЕМ-ның желілерге (локальды
және региональды) бірігуі оқшау орналасқан бөлімше, ұйым, райондар және
т.б. ортақ ақпаратқа қол жеткізуіне, бір-бірімен байланысына арналды.
Дербес компьютерді қолданып, ақпаратты енгізіп, шығару, өңдеу қолданушыға
дайындалып жатқан жобаның сапасын, дәлділігі мен нақтылығын, маңызын және
оларға кететін уақытты үнемдеуін қамтамасыз етеді.
Автоматтандырылған жұмыс орындарын ортақ локальды есептеуіш желілеріне
(ЛЕЖ) біріктіру – ақпараттық алмасу шығындарының азаюына, есептелінетін
ресурстарды ұтымды қолдануға мүмкіндік береді. Өнімділігі жоғары ЭЕМ-дерге
элемент ретінде ЛАЖ-дарды енгізу – бәріне қажетті ақпаратты ортақ өңдеуден
өткізіп, оны орталықтандыруға мүмкіндік береді. Әрбір жүйе қолданушысы –
өзінің жеке кәсіп облысына бағытталған жұмысшы (кәсіп облысы – экономика,
металлургия, білім беру, өнім өндіру, т.б.). Бірақ олардың іс-әрекеттері
әртүрлі екеніне қарамастан ұқсас операцияларды орындайды. Бұл өз кезегінде
ЭЕМ процесін жеңілдетеді.
Қазіргі кезде АЖ-ді қолдана отырып істелінетін жұмыстардың оншақты
түрі бар: ұйым ішінде және ұйым арасында ақпараттық коммуникация
жұмыстарын орындау; ақпаратты ізеу, анықтау, генералдау (документ оқу,
отчет дайындау, хаттарға жауап беру, керекті мәліметерді іздеу, архив
жүргізу және т.б. ); шешімдерді талдау мен қабылдау; ұйымды
қалыптастыруды басқару, бақылау; басқарушыларды ақпараттық қамтамасыз ету.
Қазіргі кездегі “электронды” кәсіпорындар мен ұйымдардың негізгі
элементтері болып: автоматтандырылған жұмыс орны (АЖО), текстілерді
редактілеу жүйелері, мәліметтер қоймасы мен оларды басқару жүйелері
(МҚБЖ), ақпараттық есептеуіш жүйелері, электрондық почта, теле-жиналыс
өткізу жүйелері, баспадан шығару және т.б. табылады. Автоматтандырылған
жұмыс орны (АЖО) – кәсіби іс-әрекетті автоматтандыруға арналған
есептеуіш жүйесі.
Негізгі жұмысы АЖО –на негізделетін қолданушылардың ортақ
функциялары:
1.ақпараттарды сақтау;
2.Ақпараттарды іздеу;
3.құжаттарды (немесе олардың фрагменттерін) қабылдап алу немесе
орнату;
4.құжаттарды қолдану мен сақтаудың режимдерімен қамтамасыз ету.
Жеке комерциялық аймақтық және халықаралық желілер бір-бірімен өте
күшті байланысқан жүйе құрды. Қазіргі кезде Internet “Шнцы” болып табылатын
базалық желілер: АҚШ-та MВONE мен ANS net, Eвропада NORDU net , EURJPA net
пен EUNET.
Интернет пайда бола бастағанда, оның негізгі сервистерін: электронды
почта хабарландырудың электронды тақталары, конференция серверлері мен
мәтіндік интерфейстердің басқа да программалары жатты. 1989 жылы Тим
Бернерс-Ли HTML-ды өңдеп шығарды, сонымен қатар WEВ-парақтар редакторы
коммуникациялық программалар Next жұмыс станциясында Next Step операциялық
жүйесін жасады. Бернерс-Ли Женевадағы CERN Европалық институттың элемантар
бөлшектер лабароториясында жұмыс жасап жүрген кезінде, 1991 жылы Weв-
серверді алғаш рет іске қосты және осы бір жыл ішінде түйіндердің саны 1
млн-ға жетті.
Интернеттегі клиент – бұл Интернет желісіндегі компьютер, яғни басқа
компьютер ресурстарына қатынасты (доступ) туғызды, бірігіп іске асыру.
Гипер мәтін – түрлі мәтіндер мен фрагменттер арасында тұрғызылған
байланыстардағы (гиперсілтеме) информациялар мен оларға қатнау әдістері, ал
байланысты ерекшелеу автоматты түрде мәтінге немесе мәтін фрагментіне
катынауды тудырады.Гиперсілтеме – бұл сөздер мен бір мәтіндегі фрагменттер
арасындағы байланыс немесе мәтінде кездескен ұғымдарды нақтылау,
фрагменттерді ашу.Гипер мәтін пайдаланушыға құжаттарды тексеруге, мәтін
беттеріндегі өзіне ұнаған мағлұматтарды ретімен қарауына мүмкіндік береді.
20 ғасырдың 70-жылдарында Тед Нельсон әлемдегі барлық информацияны үлкен
бір гипер мәтіндік жүйеге біріктіруді ұсынды. Бұл идеяның нәтижесінде WWW
(World Wide Weв – бүкіл әлемдік өрмек) – информациялық гипер мәтіндік
жүйесі, яғни тараптарда (парақтарда информациялық объектілердің түрлі
типтері: мәтіндер, графика, аудио және видео доңғалақтары)бар, ал тараптар
болса гипер сілтемелер көмегімен байланысқан. WWW – бүгінде ең әйгілі,
интернеттегі ең қызықты сервис.
Интернеттегі мәліметтер ағымының жартысынан көпшіліг WWW үлесіне
тиеді. Қазіргі кезде WWW-дағы серверлер санын дәл айту қиын, кейбір
есептеулерде олардың саны 30 мыңнан асады. WWW-ның өсу жылдамдығы Интернет
желісінің өзінен де жоғары. Бүгінде WWW-Интернеттің алдыңғы қатарлы
технологиясы.
WWW клиент сервер принципі бойынша жұмыс жасайды. Дәлірек айтсақ,
клиент серверге көп серверлер кіреді, яғни клиент сұрауы бойынша түрлі
информациядан тұратын (мәтін, дыбыс, графика, үш өлшемді объект т.б.) гипер
мәнділік құжат қайтарылады, олардың әрбір элементі басқа құжаттың сітемесі
немесе бөлімі болуы мүмкін. Weв-сервері (WWW) – WWW технологиясын пайдалана
отырып клиент сұранысын өңдейтін сервер.
Бұл сілтемелер WWW құжатында мынадай түрде ұйымдастырылады: глобалды әрбір
информациялық желісіндегі бір мезгілде жіберіледі және пайдаланушы сол
уақытта сілтеуге мүмкіншілігі бар. Мұны пайдаланушы интернет кеңбетігінде
барлық информация тен жұмыс жасай отырып байқамайды. WWW сілтемелері тек
құжаттарды көрсетпейді, сонымен қатар WWW сервисінің спецификациясын,
интернеттің информациялық ресурстарын және басқа да сервистерді
көрсетеді.WWW программа-клиентерінің көпшілігі (навигаторлар) МHа
сілтемелердің желісі, электронды почталар т.б. программа-клиенті болып
табылады. Мұндай жағдайда WWW программалық құралы Интернеттің түрлі
сервистері үшін әмбебап болып табылады, ал WWW информациялық жүйенің өзі
интегралдаушы роль атқарады.Клиент әрекет жасайтын протокол әрі WWW сервері
– HTTP (Нуpertext Transfer Protokol) – гипер көмегімен гипер мәтіндік
объектілер жеткізуге арналған Интернеттегі гипер мәтін жеткізу протоколы.
Weв-серверлердің негізгі элементтеріне: серверлік аппараттың қамтамасыз
етуі, Weв-сервер қосымшасы кіреді.
1. Аппараттың қамтамасыз етуі Аппараттық қамтамасыз ету (hardware) – бұл
физиаклық жағынан, интернет желісіне қосылған компьютердің Weв-серверін
функциональды қамтамасыз ету көбінесе аппарат платформасын таңдау
оптимальды аппарат платформасын таңдау оптимальды критерийлер қатарынан
іздеу жүйесінің нәтижесінде мыналар, мысалы құны, қолайлылығы
(өнімділігі), эксплуатация тиімділігі алынады.
2. Теория жүзінде аппарат платформасы ретінде кез-келген компьютерлік
архитектура қолданылады. Ал практикада веб-серверлердің жалпы
мәліметтері үшін, көбінесе Intel corparation және Sun Microsystems
аппараттық платформалары қолданылады.
3. Операциялық жүйе. Көбінесе веб-серверлер тұрғызу үшін көп
пайдаланушылар операциялық жүйесі пайдаланылады. “Желілік”-ТСРР
протоколы қолдайтын операциялық жүйесі, бұлсыз интернетте компьютердің
жұмыс жасауы мүмкін емес. “Көп-пайдаланушы” – түрлі ресурстық жүйелерге
сәйкес қатынаудың қауіпсіздікті болдырмау мүмкіншіліктерін анықтау
құқығы. Көппайдаланушы жүйесінде қатнау құқықтарын операциялық жүйенің
әртүрлі объектілеріне байланысты анықталады. Мысалы: жүйелік сервиске,
жадқа қатнау, операциялық жүйені басқару және реттеу, ал орамдық жүйе
объектісінде файлдар мен каталогтар.
4. Операциялық жүйе веб-серверлер үшін желідегі жұмыс қауіпсіздігіне жауап
беруі керек. Көбінесе операциялық жүйені таңдау пайдаланып отырған
аппарат платформасымен тығыз байланысты, сондықтан комплекстік
программаның аппараттық платформасы парктикалық маңызға ие. Практикада
кейбір аппараттық платформаларүшін алтернативті операциялық жүйені
таңдауға болмайды. Мысалы: ( ) серверлері үшін операциялық жүйенің sun
solaris-ті пайдалануда реальды алтернативася жоқ. Apple фирмасының
серверлері үшін –Mac OC System An Intel платформасының серверлері үшін,
экзотикалық операциялық жүйені таңдау кеңінен таралған, бірақ
практикада көбінесе үш түрі қолданылады: Unix, WINDOWSNT, және WINDOWS.
5. Веб-серверлер программаның қамтамасыз ету – бұл операциялық жүйені
орындау қоснен компьютерлік жүйелердің көп көлемін тұрғызу болмаса
неғұрлым қуатты түріне алмастыру. Сипаттау терминіне масштабталушылық
ені стратегиясы кіреді: тереңнен масштабтау және көлденеңнен
масштабтау.
Тереңнен масштабтау – бұл традициялық әдістеме. Кішілеу орнына
неғұрлым ірі көп процессорлы сервер табу (немесе сервер кластары). Егер бұл
жеткірең болса митифрейм, тіпті супер компьютер керек болады. Бұл
әдістемеде жетіспеушілік бар – ол көп уақытты қаржылай қорды қажет етеді.
Сондықтан тез, қарапайым стандартты серверлік модульдерін сатып алу арзанға
түсетін көлденеңнен масштабтауды қолданған ыңғайлы болыа саналады. Веб-
серверлер үшін программалық-аппарттық платформаларды таңдағанда
масштабтылықтың қажеттілігі мүмкіншіліктері қаралады.
Вертуальды серверлерді орналастыру. Бір физикалық серверде бірнеше
түрлі адрестегі, веб-серверлерді, директоршыларды, реттегіштерді
орналастыру мүмкіншілігі бар.
Интернетте идентификациялау төмендегідей жүзеге асырылады. Әрбір
тараптағы компьютердің өздерінің бірегей мекен-жайы болу керек. Интернетте
адрестеу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ 3
1 АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖҰМЫС ОРНЫ 5
1.1 Дербес ЭЕМ негізінде АЖО-ның ќалпы және даму перспективалары ... ..5
1.2 Жұмыс орнын автоматтандыру принциптері мен оған қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
1.3 Ақпараттық жүйелер және мәліметтер қоры 15
2 ИНСТРУМЕНТАЛЬДІ ОРТАНЫҢ ЖҰМЫСЫН СИПАТТАУ 18
2.1 Ақпараттық жүйлер 18
2.2 Ақпараттық жүйелерді жобалау құралдары 23
2.3 Өнімнің негізгі сипаттамалары. 36
2.4 Ұйымдастырушының ортасын икемдеу 40
2.5 Delphi және объектілі–бағытталған программалау 42
3 ҚАБЫЛДАУ КОМИССИЯСЫ ЖҰМЫСЫН АВТОМАТТАНДЫРУ
БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ ЖҰМЫСЫН СИПАТТАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45
3.1 Қабылдау коммиссиясы 45
3.2 Мамандықтарды өңдеу 49
3.3 Студент қабылдау 52
ҚОРТЫНДЫ 57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИТТЕР ТІЗІМІ 59
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Ақпараттық мәдениетті, сауатты адам-ақпараттың қажет кезін сезіну оны
тауып алуға, бағалауға және тиімді қолдануға қабілетті, ақпарат сақталатын
дәстүрлі және автоматтандырылған құралдарын пайдалана білуі керек.
Адамзаттың қолы жеткен ең үлкен табыстарының бірі – осы ақпарат. Бірақ оны
шектен тыс ашық қолдана берсе, жастар санасын улайтын да нәрсеге айналып
кетуі мүмкін. Бұл ақпараттың пассивті түрде пайдаланатын бөлігінің артуына
байланысты болып отыр. Интернеттің кең таралуына орай ақпарат таратудың
бақылауға көнбейтін кері процесінің күнен-күнге артып бара жатқаны
байқалады.
Жаңа мыңжылдық – бұл күнтізбедегі жаңа уақыт өткелі емес. Ол- өткенді
таразылап , өмірдің мәнін жаңаша түсінуге, болашақты барынша жете дұрыс
анықтайтын уақыт. Әсіресе, бүгін біз өз күшімізді жарқын болашаққа
жұмсауымыз керек. Қоғамның қарқынды дамуы, көбіне оның білімімен және
мәдениетімен анықталады. Сондықтан, біздің ойымызша, білім жүйесін құру,
қоғамды мына күнде дамып отырған әлемге дайындау – бүгінгі күннің ең
негізгі және өзекті мәселесі. Ақпараттық қауіпсіздік — мемкелеттік
ақпараттық ресурстардың, сондай-ақ ақпарат саласында жеке адамның құқықтары
мен қоғам мүдделері қорғалуының жай-күйі.
Ақпаратты қорғау-ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған
шаралар кешені. Тәжірибе жүзінде ақпаратты қорғау деп деректерді енгізу,
сақтау, өңдеу және тасымалдау үшін қолданылатын ақпарат пен қорлардың
тұтастығын, қол жеткізулік оңтайлығын және керек болса, жасырындылығын
қолдауды түсінеді. Сонымен, ақпаратты қорғау - ақпараттың сыртқа кетуінің,
оны ұрлаудың, жоғалтудың, рұқсатсыз жоюдың, өзгертудің, маңызына тимей
түрлендірудің, рұқсатсыз көшірмесін жасаудың, бұғаттаудың алдын алу үшін
жүргізілетін шаралар кешені. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету кезін қойылатын
шектеулерді қанағаттандыруға бағытталған ұйымдастырушылық, программалық
және техникалық әдістер мен құралдардан тұрады.
Ақпараттық қауіпсіздік режимін қалыптастыру кешендік мәселе болып
табылады. Оны шешу үшін заңнамалық, ұйымдастырушылық, программалық,
техникалық шаралар қажет.
Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен ХХІ ғасыр – ақпараттандыру ғасыры
деп аталады. Қазақстан Республикасы да ғылыми-техникалық прогрестің
негізгі белгісі – қоғамды ақпараттандыру болатын жаңа кезеңіне енді.
Қоғамды ақпараттандыру – экономиканың, ғылымның, мәдениеттің дамуының
негізгі шарттарының бірі. Осы мәселені шешудегі басты рөл мектепке
жүктеледі.
Қазіргі таңда әлеуметтік жағынан қорғанған адам – ол технология
ауысуына және нарық талабына сай терең білімді, әрі жан-жақты адам. Қазіргі
білім жүйесінің ерекшілігі – тек біліммен қаруландырып қана қоймай,
өздігінен білім алуды дамыта отырып, үздіксіз өз бетінше өрлеуіне
қажеттілік тудыру. Қорытындысында білім беру – адамға үздіксіз оқуға, білім
алуға жан-жақты білім қызметін ұсынатын әлеуметтік институт болуы керек.
Елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, оның мазмұнының түбегейлі
өзгеруі, оның дүниежүзілік білім кеңістігіне енуі бүкіл оқу-әдістемелік
жүйеге, мұғалімдер алдына жаңа талаптар мен міндеттер қойып отыр.
Бұдан шығатыны, ХХІ ғасырдың алғашқы жылдарының негізгі
проблемаларының бірі – Білім-бүкіл өміріңе қағидасынан Білім бүкіл өмір
бойына қағидасына қте алатын білім жүйесінің ұйымдық құрылымдарын іздеу
болып табылады.
Информатика пәнін оқытудың тиімділігін арттырудың жолдары өте көп.
Соның бір жолы ретінде оқытудың жаңа технологиясын енгізуді атап өтуге
болады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – колледжі оқу орнының қабылдау
комиссиясының жұмыс орнын автоматтандыру.
1 АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖҰМЫС ОРНЫ
1.1 Дербес ЭЕМ негізінде АЖО-ның ќалпы және даму перспективалары.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерде кейбір ЖОО-да принципті түрде
әртүрлі әдістемелік және технологиялық салаларында Жұмыс орны мен
талаптардың орындалуына күш салатын болса, оқу процессінің жоғарылығына
керісінше әсер етеді. Сондықтан да ақпарат сапасы теория мен практикада тек
қана ЖОО-да ғана емес, сол сияқты колледждер мен мектептерге де жетіспейді.
Көпртеген зертеулерге қарағанда ақпараттық технология негізгі
жоспарланған және модельденген жаңа дамушы орта болып есептелініп
“Ақпараттық Жұмыс орны ортасы” – деген атаққа ие болып отыр.
Ақпараттық Жұмыс орны беру ортасы түсінігі бойынша оның аумағын көптеген
ережелеріне қарамастан нақты белгілермен жазылады. Осыдан ақпарраттық Жұмыс
орны беру ортасынла мынадай тұжырымға келуге болады: жоспарлы
коммуникатциялық ортада компьютер техникасын қолдану Жұмысшылар,
оқытушылар, ата – аналар және оқу орындарында ақпарратты алу үшін үлкен
маңызын тигізеді. Сондықтанда оқуда және одан тыс шараларға пайдалану
көлемін үлкейтуге бағыт алу керек.
Қазірде республика бойынша осы тәрізді ақпарат комплексі теқ қана жеке
кафедра, факультет, ЖОО-да ғана пайдаланылады. Осы салдардан ақпараттық
Жұмыс орныді ақпараттық Жұмыс орны беру ортасында жеке облыстар мен
республика деңгейінде біріктіру өте маңызды болып табылады. Осыған
байланысты ҚР басшылығының 2001 жылдың 6-шы тамызында № 1037 “2002 – 2004
жылдарды ҚР-да Жұмыс орны жүйесін ақпараттандыру консепциясы туралы”
қаулысы қабылданды.
Адамдар барлық жинақтаған Жұмыс орныдерін қолданбай фундаментальды
сапалы Жұмыс орны алуы мүмкін емес. Осыған байланысты кез келген оқу
ғимраттары ақпараттық Жұмыс орны беру кеңістігінде кітапхана қарастыруы
керек. Электронды кітапхана ортасы салыстырмалы түрде жанама ортаның барлық
компоненттеріне Жұмыс орныді сақтаушы және келесі негізгі тапсырмаларды
шешуші роль атқарады:
Жұмыс орны жинақталуы (ақпаратты жинақтау және сақтау);
Жұмыс орныді архивтеу (ақпарат көзін анықтау, тез қамту және қажетті көп
аспектілі деректерді іздеу).
ЖОО-ның оқу процесінің кітапхана қорымен жанама түрде байланыстылығы
ақпараттық Жұмыс орны беру ортасындағы “оқу процесінің” компоненттері мен
электронды кітапхананың ақпараттық –технологиялық интеграциясы заңдылығына
сәйкес болады. Оларға электронды оқулықтар, лабораториялық практикумдар,
анықтамалар және де басқа университеттің оқу процесінде қолданылатын
электронды мәліметтер жатады.
Практикада оқытудың ақпараттық технологиясы деп арнайы техникалық-
ақпараттық амалдарды қолданатын барлық технологияларды айтамыз. Мысалы,
ЭЕМ, аудио, видео, кино.
Оқытуда компьютерлер көп қолданыла бастағанда оқытудың жаңа
ақпараттық технологиясы термині пайда болды. Жалпы айтқанда, кез келген
педагогикалық технология – бұл ақпараттық технология, себебі технологиялық
оқыту процесінің негізін ақпарат және оның өзгерісі құрайды. Компьютер
қолданылатын оқыту технологиясына компьютерлік технология термині дәл
келеді. Компьютерлік технологиялар программалап оқыту туралы идеяларды
дамытады, қазіргі компьютерлер және телекоммуникацияның бірегей
мүмкіндіктерімен байланысты жаңа, әлі зертелмеген технологиялық оқыту
түрлерін ашады. Оқытудың компьютерлік технологиясы – бұл компьютер арқылы
ақпаратты дайындау және беру процесі.
Компьютерлік технология төмендегі үш жағдайда орындалады:
1 – ойына жету технологиясы ретінде (компьютерлік оқытуды жеке
дидактикалық есептер үшін жеке тақырыптар, бөлімдер арқылы пайдалану).
2 – қолданып отырған технологияның ішіндегі ең маңыздысын анықтайтын
негізгісі ретінде.
3 – монотехнология ретінде (бұл жағдайда барлық оқыту процесстері,
барлық оқыту процесстерін басқару, диагностиканың барлық түрлері,
мониторинг компьютерді қажет етеді).
Технологияның классификациялық параметрлері:
Қолдану деңгейі бойынша: жалпыпедагогиклық.
Философиялық негізі бойынша: бейімделгіш + технократиялық.
Дамудың негізгі факторы бойынша: социогендік + психогендік.
Игеру тұжырымдамасы бойынша: ассоциативті – рефлекторлы.
Тұлға құрылысына бағдары бойынша: ақпараттық + операциялық.
Мазмұнының сипаты бойынша: ойға жету кез келген мазмұн үшін жарамды.
Танымдық қызметті меңгеру типі бойынша: компьютерлік.
Ұйымдық формалар бойынша: даралық + кішкене топтар жүйесі.
Жұмысшыға сәйкестігі бойынша: қызметтестік.
Басым әдіс бойынша: ақпараттық + операциялық, диалогтық + программалап
оқыту.
Модернизация бағыты бойынша: ұйымдастыру мен басқарудың тиімділігі.
Жұмысшылардың дәрежесі бойынша: барлық категориялар.
Ақпаратпен жұмыс жасай білуді қалыптастыру, коммуникативтік қаблетті
дамыту.
Ақпараттық қоғам мүшесін дайындау.
Жұмысшыға мүмкіндігінше көп материалдар беру.
Зерттей білушілік, тиімді шешім қабылдай алушылық қасиеттерін қалыптастыру.
Оқыту – бұл Жұмысшының компьютермен қарым-қатынасы.
Бейімділік принципі: Жұмысшының даралық ерекшелігіне компьютердің
бейімделуі.
Оқытудың диалогтық сипаты.
Басқарылуы: кез келген уақытта оқыту процесінің оқытушысымен қатынасуы
мүмкін.
Жұмысшының компьютермен қарым-қатынасы барлық тип бойынша орындалады:
субъект-объект, субъект-субъект, объект-субъект.
Жеке және топтық жұмыстардың тиімді сәйкестігі.
Жұмысшының компьтермен қарым-қатынасы кезіндегі психологиялық сая
күйін қуаттау.
Шектелмеген оқыту: мазмұны, оның интерпретациясы және қосымшалары өте
кең.
Компьютерлік технология педагогикалық программалық тәсілдерде
көрсетілген және компьютер жадында сақталған мазмұнның кейбір
формализациялық моделін қолдануға және телекоммуникациялық жүйе
мүмкіндігіне негізделген.
Жұмыс орны мазмұнының фактологиялық жағының негізгі ерекшелігі қат-
қабат үлкейту, қазіргі деңгейде ақпараттық базасы бар компьютерлік
ақпараттық орта, гипертекст және мультимедиа, микромирлер, имитациялық
оқыту, электрондық коммуникациялар, эксперттік жүйелер болып табылады.
Әдістеменің ерекшеліктері:
Оқытудың компьютерлік әдістерін интерактивті деп атайды, себебі
олардың Қызметкер мен Жұмысшының әрекетіне “дыбыс беру”, олармен диалог
“жүргізу” қаблеті бар. Бұл компьютерлік оқыту әдістемесінің ең негізгі
ерекшелігі болып табылады.Компьютерлік технологияның І және ІІ
варианттарында компьютер мен басқа технология элементтерінің арасындағы
байланыс туралы сұрақ аса маңызды.
Компьютер оқыту процесінің барлық этаптарында қолданылады: жаңа
материалдарды түсіндіргенде, бекіткенде, қайталағанда, Жұмыс орныін,
іскерлігін және дағдыларын бақылағанда. Сонымен қатар Жұмысшы үшін ол әр
түрлі функцияларды атқарады: Қызметкернің, жұмыс құралдарының, оқыту
объектісінің, ұжымның қызметін, ойын ортасын.
Қызметкер қызметінде компьютер:
1. оқыту ақпаратының көзі (Қызметкерді және кітапты жартылай немесе толық
алмастыра алады);
2. көрнекі құрал (мультимедиа және телекоммуникация мүмкіндіктерімен сапалы
жаңа деңгейде);
3. дербес ақпараттық кеңістік;
4. тренажер;
5. диагностика және бақылау құралдары.
6. жұмыс құралдарының қызметінде компьютер:
7. тексттерді дайындау және оларды сақтау құралы;
8. тексттік редактор;
9. графиктер тұрғызушы, графиктік редактор;
10. үлкен мүмкіндіктері бар есептеуіш машина;
11. модельдеу құралы.
12. оқыту объектісі қызметінде компьютер:
13. берілген процессте компьютерді программалауды оқытуда;
14. программалық өнімдерді құруда;
15. әр түрлі ақпараттық орталарды қолдануды жүзеге асырудағы құрал.
Компьютерлік технологиядағы қызметкердің жұмысына келесі функцияларды
енгізуге болады:
Барлық класс және пән деңгейінде оқу процесін ұйымдастыру (оқу
процесінің графигі, сыртқы диагностика, қорытынды бақылау).
Классішілік белсенділікті және келісімділікті ұйымдастыру (жұмыс орындарын
орналастыру, инструктаж, классішілік жүйені басқару және т.б.).
Жұмысшыны жеке бақылау, жеке көмек көрсету, Жұмысшымен жеке қарым-қатынас.
Компьютердің көмегімен визуалды және есту түрлерін қолданатын даралық
оқытудың жақсы варианттарына жетуге болады.Ақпараттық ортаның
компоненттерін дайындау (оқыту, демонстрациялау құралдарының әр түрлі,
программалық құралдар және жүйелер, көрнекі құралдар және т.б.), оның
белгілі бір оқу курсының пәндік мазмұнымен байланысы.
Оқытуды информатизациялау Қызметкердер мен Жұмысшылардан компьютерлік
сауаттылықты талап етеді. оНы компьютерлік технология мазмұнының ерекше бір
бөлігі ретінде қарастыруға болады. Компьютерлік технология (компьютерлік
сауаттылық) мазмұнының құрылымына мыналар кіреді:
1. информатика және есептеуіш техниканың негізгі түсініктерін білу;
2. принципті құрылысын және компьютерлік технологияның функционалды
мүмкіндіктерін білу;
3. қазіргі операциялық жүйелердң және олардың негізгі коммандаларын білу;
4. қазіргі программалық қабықшаларды және жалпы бағытталған операциялық
жүйелерді және олардың функцияларын білу;
5. ең болмағанда бір тексттік редакторды білу;
6. программалаудың алгоритмі, тілі және пакеті туралы алғашқы түсінік;
7. қолданбалы программалардың практикалық бағыттағы алғашқы тәжірибелері.
Жұмысшының ғылыммен және мәдениетпен қарым-қатынасы үшін бірден бір
мүмкіндікті бүкіләлемдік компьютерлік Internet жүйесі береді.
Жер бетінің әрбір бөлігіндегі адамдармен хат алмасу;
Барлық банктерден, мұражайлардан, әлем қоймаларынан ғылым және мәдениет
жаңалықтарын алу;
Интерактивті қарым-қатынас, халықаралық серверлер арқылы болып жатқан
оқиғаларды бақылау. Бүгінгі таңда Жұмыс орны беруді ақпараттандыру
формалары мен құралдары өте көп. Олардын мақсаты оқыту процесін
мүмкіңдігінше дидактикалық жағынан тиімді ұйымдастыру. Дидактикалық
тиімділікке қол жеткізу үшін қазіргі замандағы ақпараттық және
телекоммуникациялық технология құралдарын комплексті түрде зерттеу, өз
бетінше жұмыс жасау, Жұмыс орны алу сияқты әр түрлі салаларда қолдану
қажет.
Оқу процесінде ақпараттық және телекоммуникациялық құралдар
мүмкіндігін комлексті түрде қолдануды жузеге асыру көп функционалды
электрондық оқу құралдарын құру және қолдану кезінде ғана мүмкін болады.
Осындай ақпараттандырылған жұмыс орнытарды оқытуда пайдаланудың негізгі
дидактикалық мақсаты Жұмыс орны беру, Жұмыс орныді бекіту, дағды мен
іскерліктер қалыптастыру, меңгеру деңгейін бақылау.
Көп функционалды ақпараттандырылған жұмыс орныр:
1. Жұмысшылардын өз бетінше Жұмыс орны алу қызметің ұйымдастыруға;
2. Әр түрлі ақпаратты жинау, өндеу, сақтау, объектілерді, құбылыстарды
модельдеу сияқты, оқыту қызметін ұйымдастыру процесіңде қазіргі
заманғы ақпараттық технологиялардың мүмкіңдіктерін пайдалануға;
3. Оқу процесінде мультимедия технологияларын, гипертекстік және
гипермедия жүйелерін пайдалануға;
4. Жұмысшылардың интеллектуалды мүмкіндіктерін, Жұмыс орны, дағды,
іскерлік денгейлерін, сабаққа дайындық денгейін бақылауға;
5. Оқытуды басқаруға, оқу қызметінің, тестілеудің нәтижелерін бақылау
процесің автоматтандыруға интеллектуалдық денгейіне қарай тапсырмалар
беруге;
6. Жұмысшылардын өз бетінше оқу қызметін жүзеге асыру үшін жағдай
жасауға;
Қазіргі заманда телекоммуникациялық орталарда жұмыс жасауға,
ақпараттық ағындарды басқаруды қамтамасыз етуге мүмкіңдік береді.
Оқытушы электрондық құралдарды компонеттері ретінде мыналарды
қарастыруға болады:
1. Сервистік программалық құралдар;
2. Жұмысшылардың Жұмыс орны деңгейін, іскерлігі мен дағдыларын бақылау
мен тексеруге арналған программалық құралдар;
3. Электрондық тренажерлар;
4. Математикалық және имитациялық моделдеу үшін прграммалық құралдар;
5. Автоматтандырылған оқтушы жүйелер (АОЖ);
6. Экспертті оқытушы жүйелер (ЭОЖ);
7. Интелектуалдық оқытушы жүйелер (ИОЖ);
Жұмысшылардың Жұмыс орны денгейін бақылау және тексеруге арналған
програмалық құралдар құрылу жеңілдігіне байланысты кең қолданыс тапты.
Тіпті, программалау негіздерімен таныс емес кез келген оқытушы өз пәні
бойынша сұрақтар мен мүмкін болатын жауаптарын енгізе алатын бірқатар
инструментальді жүйелер бар. Жұмысшының есебі ұсынылатын жауаптардын ішінен
дұрысын тандау. Бұндай программалар оқытушыларды бақылау тапсырмаларын
беріп, олрадың дұрыстығын тексеру жұмысынан босатады. Оқу материалын бекіту
үшін бұл программаларды бір неше рет қолдануға болады.
Электрондық тренажерлар практикалық іскерліктер мен дағдыларды
бекітуге арналған. Сонымен қатар олар есепті шығару іскерліктері мен
дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік береді . Бұл жағдайда олар теориядан
қысқаша ақпарат алып, әр түрлі денгейлерде өз бетінше жұмысты ұйымдастыруды
қамтамассыз етеді.Математикалық және имитациялық моделдеу үшін арналған
программалық құралдар, тәжірибелік және теориялық зерттеулерді кеңейтіп,
физикалық тәжірбені есептеуіш тәжірибемен толықтыруға мүмкіндік береді. Бір
жағдайларда зерттеу объектілері, екіншісінде - өлшеуіш тағайындаулар
модельденеді. Бұндай құралдар қымбат лабораториялық құрылғыларды сатып
алуға кететін шығынды азайтуға мүмкіңдік береді, оқу лабораторияларындағы
жұмыс қауіпсіздігі төмендейді.Автоматтандырылған оқыту жүйелері
Жұмысшыларды теориялық материалмен таныстырып, Жұмыс орны деңгейін
бақылауға мүмкіндік беретін шағын көлемді оқытушы программалар.
Интеллектуалдық оқытушы жүйелер жоғарғы денгейлі жүйелерге жатады және
жасанды интелект идеясында жүзеге асырлады. ИОЖ есептің қойылымынан және
оны шешу принципін іздеуден бастап, шешімнің тиімділігін бағалауға дейін,
оқу есебінің барлық сатыларында басқаруды жүзеге асыруға мүмкіңдік береді.
Бұндай жүйелер қарапайым тілге жақын тілде өзара диалогтық түрде қарым-
қатынас ұйымдастыруға мүмкіңдік береді. Диалог барысында тек орындалатын
әректтер дұрыстығы ғана емес, сонымен қатар шешімді іздеу стратегиясы
әрекеттерді жоспарлау және т.б. талқылануы мүмкін.Жұмыс орынды
ақпараттандырудың актуальді есептерінің бірі жұмыс орны беруші электрондық
құралдарды классификациялау проблемасы болып табылады. Бұндай
классификация бірнеше әр түрлі критерийлер негізінде жүргізілуі мүмкін.
1. Жалпы оқу жүйесіне қатысы оқытушы электрондық құралдарды(ОЭҚ) келесі
түрлерге бөлуге болады:
2. Стандарттарға сәйкес дәстүрлі жүйеде оқытуға арналған ОЭҚ;
3. Факультатив жұмыстарға арналған ОЭҚ;
4. ОЭҚ - үй репетиторлары;
5. Оқу қызметінің нәтижелерін бақылаушы және бағалаушы ОЭҚ;
6. Анықтамалық және энциклопедиялық сипаттағы ОЭҚ;
Дәстүрлі оқыту жүйесінде оқытушы электрондық құралдарды қолдануға
арналған программалық құралдардын барлық типтерін қамтуы мүмкін. Сонымен
қатар, дәстүрлі оқыту жүйесі ОЭҚ-ды Жұмысшылардын өз бетінше жұмысында
қолдануға үлкен мүмкіндіктер береді.
Факультатив жұмысында қолдануға және бір пән бойынша Жұмыс орныін
тереңдетуге арналған ОЭҚ дәстүрлі оқыту жүйесіне бағытталған ОЭҚ- ға ұқсас.
Негізгі ерекшелігі ҚР БМ стандарттары мен программаларынан тыс оқу
материалдарының болуы.Әдістемелік қызметіне қарай ОЭҚ-дар мен олардын
компоненттерің былай классификациялауға болады:
1. Оқытушы (Жұмыс орныдерді хабарлайды, іскерліктер мен дағдылар
қалыптастырады);
2. Тренажерлар (Өтілген материалды қайталау немесе бекітуге арналған);
3. Бақылаушы (Оқу материалын меңгеру деңгейің бақылауға арналған);
4. Ақпараттық іздеу және ақпараттық анықтамалық (ақпаратты жүйелендіру
бойынша мәліметтер беріп, іскерліктер мен дағдылар қалыптастырады);
5. Демонстрациялық (зерттелетін объектілер мен құбылыстарды
визуализацилайды);
6. Имитациялық (құрылымдық функционалдық сипаттарын зерттеу үшін нақты
бір шындық аспектісін бенейлейді);
7. Моделдеуші (зерттеу мақсатында объектілерді, құбылыстарды және
прцестерді моделдеуге мүмкідік береді);
8. Есептеуіш (есептеулерді автоматтандырады);
9. Оқытушы-ойындық (Жұмысшылардың қызметін ойын түрінде ұйымдастырады);
10. Ойындық (жадыны, назарын дамытуға арналған).
Сабақты ұйымдастыру формасына қарай да ОЭҚ-рды топтауға болады. Оларды
дәріс, лабороториялық, практикалық сабақтарда, ғылыми зерттеу жұмысында
курстық және дипломдық проектілерге пайдаланылатын деп ажыратады.
1.2 Жұмыс орнын автоматтандыру принциптері мен оған қойылатын
талаптар.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытарды дидактикалық ерекшеліктеріне қарай
Жұмыс орныді қалыптастыру, мәліметтерді хабарлау, іскерліктер қалыптастыру,
Жұмыс орныді бекітудің дидактикалық бағытталуына қарай классификациялауға
болады. Сонымен қатар ақпараттандырылған жұмыс орнытарды құруда
технологиялық тұрғыдан негізделген танымдық әрекеттің төмендегідей сатылары
ескерілуі керек:
1. Қабылдау;
2. Жұмыс орныді бекіту;
3. Жеке тәжірибені қалыптастыру(іскерліктер, дағдылар);
4. Зерттеу және іздеу қызметі.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытар және оларға қажетті материалдар
дидактикалык денгейіне байланысты негізгі төрт топқа бөлінуі мүмкін.
Бірінші топқа баспа материалдары және олардың көшірмелері, аудио және
видео касеталар жатады. Баспаға шығарылған басылымдар тақырып бойынша
теориялық материалдардың оқыту текстінен және оларға сәйкес графикалық
иллюстрациялардан, оқытушылар үшін ұсыныстардан, есептер жинағынан
құралады.
Екінші топқа элетрондық оқулықтар, виртуальді оқу кабинеттері және
компьютерлік желілер жатуы мүмкін.
Үшінші топқа виртуальді оқу лабороториялары және сол сияқты басқа да
компьютерлік жүйелер кіреді. Бұндай жүйелердің ерекшелігі – олардың
жұмысында зерттелетін объект немесе процесстердің математикалық
моделдерінің қолданылуы. Үшінші топтағы ОЭҚ-рдың дидактикалық мақсаты
объектілер және процесстердің қасиеттерін зерттеу.
Төртінші топтың кәсіби қызметі автоматтандырудың компьютерлік жүйелері
немесе олардың қолданбалы программалар пакеті түріндегі оқытушы аналогтары.
Олар курстық немесе дипломдық проектілеу барысында әр түрлі есептер үшін
қолданлыуы мүмкін. Бұл топтын ОЭҚ-рын қолдану негізінде оқыту процесі
еркін зерттеу режимінде өтеді және сипаты бойынша маманның кәсіби қызметіне
жақын болады.Элетрондық оқу құралдарын құру кезінде психологиялық сипаттағы
талаптар ролін деесепке алу керек. Осы принциптерге сәйкес электрондық оқу
құралдарын құруда мыналарды ескеру қажет:
1. Оқу процесінің есебі мен мақсатын нақты анықтау;
2. Студенттердің қызметін детальді түрде жоспарлау;
Оқу әдістемелік материалдарды құру процесіңде студенттердің қабылдау,
ойлау, есте сақтау сияқты психологиялық ерекшеліктерін ескеру;
Студент пен оқытушы, студент мен оқу материалы арасында кері байланысты
ұйымдастыру;
Өз бетінше ақпаратпен жұмыс жасау іскерліктерін қалыптастыру.
Ақпараттық технологиялардың дамуы сабақты өткізудің жаңа мүмкін-дігін
– қашықтан оқытудың енуін берді. Ол біріншіден, үйренушінің өзіне оқу
уақыты мен орнын тағдауына, еніншіден, қандай да бір себептермен дәстүрлі
Жұмыс орны алудан шеттетілген адамдарға Жұмыс орны алуға, үшіншіден,
оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды қолдануға, төртіншіден, оқытуға
кететін шығынды белгілі бір мөлшерде азайтуға мүмкіндік береді. Басқа
жағынан қашықтан оқыту Жұмыс орны беруді жекешелендіру мүмкіндігін
арттырады.
Қашықтан оқытуда электронды оқулықтар қолданылатыны белгілі.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытарды құру ақпараттық материалдардың әркез
жаңарып отыруына байланысты мәселені шешуге мүмкіндік береді. Оларда,
сонымен қатар, жаттығулар мен мысалдардың мол болуы және ақпараттың әр
түрінің көрнекі түрде берілуі мүмкін. Сонымен бірге ақпараттандырылған
жұмыс орнытар көмегімен Жұмыс орныді тексеру – компьютерлік тест
орындалады. Жұмыс орны беру саласында "ақпараттандырылған жұмыс орнытарды"
пайдалану Жұмысшылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай,
логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай
жасайды.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытарды қолдану тәжірибесі студенттер мен
Жұмысшылардың берілген материалды сапалы түрде меңгеретінін көрсетті. Бұған
тестілеу қорытындылары куә. Олай болса ақпараттық технологияның дамуы Жұмыс
орны беруде жаңа әдістер мен әдістемелерді ойлап табуға және сол арқылы
оның сапасын арттыруға толық мүмкіндік береді.
Электрондық оқулықтың тиімділігі олардың қашықтықтан оқытудағы
мүмкіндіктерін жетілдіріп, казіргі жаѓдайда барлыќ Жұмыс орны алатын
үйренушілерге ұсынылуда.
Ақпараттандырылған жұмыс орныты пайдалану Қызметкернің де ғылыми-
әдістемелік потенциалын дамытып, оның сабақ үстіндегі еңбегін жеңілдетеді.
Оқытудың әр сатысында компьютерлік тесттер арқылы Жұмысшыны жекелей
бақылауды, графикалық бейнелеу, мәтіндері түрінде, мультимедиалық, бейне
және дыбыс бөлімдерінің бағдарламасы бойынша алатын жаңалықтарды іске
асыруға көп көмегін тигізеді. Ақпараттандырылған жұмыс орнытарды қарапайым
оқулықтарға қарағанда пайдалану ыңғайлы және оларда өзін - өзі тексеру
жүйесі бар. Осы ақпараттандырылған жұмыс орнытың артықшылығы болып
табылады. Сондықтан, өзін - өзі тексеру жүйесі Жұмысшы мен оқытушының
арасындағы байланысын алмастырады да, оларды ауылдық жерлерде, Қызметкер
жетіспейтін жерлерде көбіне қажет етеді.Ақпараттандырылған жұмыс орнытарды
пайдалану Жұмысшылардың, танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай,
логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай
жасайды.
Осы уақытқа дейінгі жұмыс орны беру саласында тек қызметкерінің
айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі заман талабын
қанағаттандырмайды. Сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл
оқулықтарды пайдаланбай алға жылжу мүмкін емес.
Ақпараттандырылған жұмыс орны мазмұны жағынан толық, жоғары деңгейде
ақпараттанған және дарынды жазылуы қажет. Қашықтан Жұмыс орны алуда
оқулықта барлық электрондық-методикалық құралдары кіруі керек.
Дәл осындай оқулықты кез-келген Жұмысшыға ұсынуға болады және
студенттердің өз бетінше дайындалуы кезінде жақсы көмекші құрал болып
табылады. Сонымен қатар сынақтарға және әр пәннен өтетін емтихандарға
дайындалуға да көмектеседі.Қазіргі уақытта оқу пәндерінің барлық бағыттыры
бойынша ақпараттандырылған жұмыс орнытар құрылуда. Мұндай оқу көздеріне
деген қызығушылықтың артуы мультимедиалық технологиялардың пайда болуымен
және коммуникациялық құралдар, Интернет желісінің дамуымен байланысты.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытар жасаудың педагогикалық
технологиясының құрылымы оқыту процесінің заңдылықтарына негізделіп, бір-
бірімен байланысты 4 компоненттен тұрады: мотивациялық-мақсатты, мазмұндық,
операциялық және бағалы-нәтижелік.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытың мотивациялық-мақсатты компоненті модульдер
мен шағын модульдерді құрастырудан тұрады. Модуль – пән саласындағы жүйелік
және қызметтік Жұмыс орныдердің жиынтығы. Ол ақпараттандырылған жұмыс орны
арқылы оқытуды ұйымдастырудың қызметтік түйіні болып табылады.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытың мазмұндық компоненті гипертекст
арқылы жүзеге асырылады. Гипертекст – терминдерден, ұғымдардан, әртүрлі
концепциялардан, кестелерден, графиктерден және диаграммалардан тұратын
мәліметтер базасы ретінде берілетін ақпараттық оқыту ортасы. Мәтіндерді
қазақ, орыс, ал кейбірін ағылшын тіліндегі дыбыстар арқылы айтуға болады.
Гипертекст бейне материалдарымен толықтырылған.Ақпараттандырылған жұмыс
орнытың операциялық компоненті интерактивті формада берілген тапсырмаларды
орындау арқылы іске асырылады.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытың нәтижелік бақылау компоненті тест алу
жолымен жүргізіледі. Ақпараттандырылған жұмыс орныта тестердің екі түрі
берілген: бір дұрыс жауабы бар. Тест соңында Жұмысшы өзі қате жіберген
сұрақтарды тексеріп көре алады, әрбір тестен соң сұрақтардың реттік орны
ауыстырылып отырады. Қызметкер үшін ақпараттандырылған жұмыс орны бұл күнбе-
күн дамытылып отыратын ашық түрдегі әдістемелік жүйе, оны әрбір оқытушы өз
педагогикалық тәжірибесіндегі материалдармен толықтыра отырып, ары қарай
жетілдіре алады. Сол себепті ақпараттандырылған жұмыс орнытарды әзірлеп оны
дамытудағы ұсыныстар мен пікірлер арқылы тиімділігін бірте-бірте
арттыратынын көрсетеді.
Қазіргі кезде Жұмыс орны процесінің әртүрлі тұлғалары арасында
қашықтықтан мәлімет алмасу ісі мүмкін болып, олар бір-бірімен ашық түрде
компьютерлер көмегімен өз пәндері айналасында пікірлесе алатын болды.
Мысалы, Қызметкердер – Қызметкердермен, Қызметкердер – ғалымдармен,
Қызметкердер – Жұмысшылармен, Қызметкердер – ата-аналармен, Қызметкердер –
оқулық жазушыларымен және т. б.Жұмысшылар үшін ақпараттандырылған жұмыс
орны – мектепте оқыған жылдардың барлығында да өздері толықтырып отыра
алатын және нәтижелік емтиханға дайындалуға көмектесетін мәліметтер базасы
болып келеді. Ақпараттандырылған жұмыс орнытармен жұмыс істеу әрбір
Жұмысшының өз мүмкіндігін есепке ала отырып, оқып үйрену ісін жеке дара
жүргізуі болып саналады.
Ақпараттандырылған жұмыс орны – дисплей экранында көрінетін жай ғана
мәтін емес – ол Жұмысшыға өз жолымен, керекті материалдарды жеке меңгеруге
арналған күрделі, көпсатылыжүйе, оқулықтың қажетті бөлімдерін қайталап,
игеру тәсілі мен логикасын да өзіне тән етіп таңдап алып, осы сәтте ең
керек деген материалдарды қарап шығуға мүмкіндік береді. Оның гипермәтіні
нақты құрылымдардан тұрады да, бір-бірімен тығыз байланысқан ықшам
логикалық жүйе болып табылады. Бұл жүйемен танысу арқылы Жұмысшы
практикалық негізде алгоритмдік ойлау қабілетін дамыта алады. Ал өзіне
қажетті мәліметті компьютер жадының керекті ұясынан іздеп таба білу да
әрбір баланың бүгін талап етілетін стратегиялық ойлау қабілетін
қалыптастырады.
Ақпараттандырылған жұмыс орнытарды дайындауда мынадай дидактикалық шарттар
ескерілуі тиіс:
1. Белгілі бір пәнге байланысты дайындалған ақпараттандырылған жұмыс
орнытың сол пәннің типтік бағдарламасына сәйкес болуы;
2. Ақпараттандырылған жұмыс орнытар курста оқытылатын тараулар мен
тақырыптарға қатысты лекция конспектісін қамтитын негізгі;
лабораториялық және практикалық тапсырмаларды орындауға арналған
қосымша; материалға қатысты анықтама, библиографиядан тұратын көмекші;
аралық және қорытынды бақылау сұрақтарынан тұратын тест; материалды
дайындауда пайдаланылған әдебиеттер тізімдері бөлімдерін қамтуы;
3. Ақпараттандырылған жұмыс орнытың кәдімгі оқулықтардың мазмұндарын
қайталамауы, яғни берілетін тақырыпқа қатысты ақпараттың нақты әрі
қысқа берілуін ескеру керек;
4. Белгiлi бiр тақырыпқа қатысты материал 2-3 экрандық беттен артық
болмауы тиiс;
5. Бiр қатардағы мәтін 62-65 таңбадан аспауы тиіс;
6. Оқулықты шектен тыс иллюстрациялық, анимациялық тұрғыдан көркемдеу
пайдаланушыға кері әсерін тигізуі мүмкін.
1.3 Ақпараттық жүйелер және мәліметтер қоры.
Күнбе-күн ақпарат көлемі көбейіп отыр. Ал, оларды өңдеу адамның
қолынан келмейді. Сол себепті мәліметтерді тез өңдеу үшін дербес
компьютерлер пайдаланылады. Компьютердегі ақпарат негізінен кесте түрінде
сақталады. Осы кестелер (бірігіп) МҚ-на бірігеді.
Қазіргі заманғы ақпараттық жүйелер (АЖ)– мәліметтер банкі болып табылады.
Олардың құрамына мыналар енеді:
1. Есептеуіш жүйе;
2. Бір немесе бірнеше МҚ;
3. Мәліметтер қорын басқару жүйесі (МҚБЖ);
4. Қолданбалы программалар жиыны.
МҚ - бұл үлкен көлемді өзара байланысқан ақпаратты сақтауға, өзгертуге
және өңдеуге арналған бір немесе бірнеше мәліметтер файлы.
МҚБЖ - бұл МҚ құруға, жүргізуге және қолдануға арналған тілдік және
программалық құралдар жиынтығы. Қолдану сипатына қарай МҚБЖ дербес (
персональді) және көпқолданушы болып бөлінеді:
Дербес МҚБЖ бір компьютерде жұмыс жасайтын локальді МҚ-н құруды
қамтамасыз етеді. Дербес МҚБЖ-не Parafox, dBase, FoxPro, Access және т.б.
жатады.Көпқолданушы МҚБЖ клиент-сервер архитектурасында жұмыс жасайтын
ақпараттық жүйе құруға мүмкіндік береді. Оларға Oracle, Inter Base,
SyBase, Microsoft SVL Server, Informix және т.б. жатады.
Қолданбалы программалар, немесе қосымшалар МҚ-нда орналасқан мәліметтерді
өңдеуге арналады. Қолданушы МҚ осы қосымшалар ар басқарады.
МҚ-ң негізгі нақты бір объект тобы туралы мәлімет болып табылады.
Жалпы МҚ қандай да бір мекеме (ұйым) үшін арналады; Ақпаратты мекеменің
әртүрлі бөлімдері пайдаланылады. Осы мекеме бөлімдері МҚ-н құру негізінде
концептуальді талаптар қояды. Концептуалды модельді бейнелеу нәтижесінде
мәліметтердің логикалық моделі алынады.
Логикалық модель - бұл мәліметтерді ұйымдастыру түрі. Негізгі логикалық
модельдерге мыналар жатады:
1. Иерархиялық модель - ағаш құрылымды болады. Модель ішіндегі
объектілер өзара қатаң түрде байланысқан. Мұнда бір басты объект
болады. Екінші деңгейдегілер соған бағынады. Ал екінші деңгейге өз
негізінде 3-ші деңгей бағынады. 1-ші деңгей 3-ші деңгейді тікелей
басқара алмайды. Сондықтан бір деңгейде байланыс жасауға болмайды.
2. Желілік МҚ граф түрінде ұйымдастырылады. Мұнда басты және бағынқы
объект деген болмайды. Бұл модельдің кемшілігі – ұйымдастыру
қйындығында.
3. Реляциялық МҚ өз атын ағылшын тіліндегі relation (қатынас) терминінен
алған. Бұл терминді 70 жж. IBМ фирмасының қызметкері Эдгар Код
ұсынған. Реляциялық МҚ – бұл қатынас арқылы байланысқан кестелер
жиынтығы. Реляциялық модель құрылымы қарапайым, қолдануға ыңғайлы.
Дербес компьютерге арналған МҚ- ның көбісі реляциялық болып табылады.
4. Объектілі – бағытталған МҚ желілік және реляциялық моделдердің
бірігуі. Оларды күрделі құрылымды МҚ-н құруға қолданады.МҚ-ның
орналасуы мәліметтерді өңдейтін қосымшаны құруға әсер етеді.
Орналасуына қарай МҚ:
1.локальді;
2.қашықтағы
болып екіге бөлінеді:
Delphi қосымшасы МҚ-на BDE (Borland Datеbase Engine – Borland
фирмасының МҚ процессоры) арқылы қатынайды.
Локальді МҚ қосымша орналасқан компьютерде МҚ-мен жұмыс бір қолданушы
режимінде жүзеге асырылады.
МҚ көпқолданушы режимінде де жұмыс жасауы мүмкін. Ол үшін МҚ-ң файлы
мен қосымша желі серверінде орналасады. Әрбір қолданушы сервердегі
қосымшаны жүктей алады, бұл кезде қолданушы компьютерінде қосымша көшірмесі
ғана жүктеледі. Локальді МҚ-н осылайша қолдану файл – сервер
архитектурасына сәйкес келеді:Қашықтықтағы МҚ желінің компьютер –
серверінде орналасады, ол осы МҚ – мен жұмыс жасайтын қосымша қолданушы
компьютерінде орналасады. Бұл жағдайда клиент – сервер архитектурасы
туралы айтылады.Ақпараттық жүйе – МҚ сервері мен клиенттен тұрады.
Компьютер сервер – қашықтағы сервер деп те аталады.
Клиент – бұл қосымша – клиент деп аталады.
Мәліметтер алу үшін МҚ орналасқан қашықтықтағы серверге сұраным
жіберіледі: Сұраным SQL тілінде қалыптастырылады. Сұранымды алған соң
қашықтықтағы сервер оны SQL – серверге жібереді: SQL – сервер – бұл
қашықтықтағы МҚ басқаратын және сұранымды орындап клиентке оның нәтижесін
қайтаратын программа. Сұранымды өңдеу қашықтағы серверде
орындалады.Реляциялық МҚ өзара байланысқан кестелерден тұрады. Кестелер
файлдарда сақталады. Олар жеке құжаттарға немесе электрондық кестелерге
ұқсас. Оларды кәдімгідей көшіруге, жылжытуға болады. Құжаттардан өзгешелігі
МҚ кестелері көпқолданушы режимін қолдайды, яғни олармен бір уақытта
бірнеше қосымша жұмыс жасай алады.
Бір кесте үшін мәліметтерден, индекстер мен кілттерден тұратын бірнеше
файл құрылады. Кестені басты файл аты – кесте аты болып табылады. Ол кесте
құру кезінде беріледі. МҚ кестесі жолдар мен бағандардан тұрады.
Кесте жолдары – жазба, бағаны- өріс деп аталады. Кестеде жүйеленген бір
типті объектілер туралы ақпарат сақталады.
Әрбір өрістің уникалды аты болады. Өрісте тек бір типті мәліметтер
орналасады. Мыс: Бүтін сан немесе дата. Қолданушы кесте өрісіне мән
енгізгенде автоматты түрде типке сәйкестігі тексеріледі. Кестелерде
кілттер мен индекстер анықталуы мүмкін.
Кілт - бұл кестедегі әрбір жазбаны бір мәнді анықталатын мәліметтерден
тұратын өрістер комбинациясы. Қарапайым кілт - бір өрістен, құрама –
бірнеше өрістен құралады.
Индекс – бұл да кілт сияқты кесте өрістері бойынша құрылады, бірақ
өрістегі мәндер қайталануы мүмкін. Индекстер кестелерді индекстік өрістер
бойынша сұрыптау үшін қажет. Сондықтан индекстеуді пайдалану мәліметтерді
іздеу жылдамдығын арттырады. Сонымен кілттер мен индекстерді пайдалану
мыналарды жүзеге асыруға мүмкіндік береді:
1. Жазбаларды бірмәнді идентификациялауға;
2. Кілттік өрістерде мәндерді қайталануын болдырмауға;
3. Кестелерді сұрыптауға;
4. Кестеде мәліметтер іздеу жылдамдығын жоғарылатуға;
5. МҚ –ң жеке кестелері арасында байланыс ұйымдастыруға.
2 ИНСТРУМЕНТАЛЬДІ ОРТАНЫҢ ЖҰМЫСЫН СИПАТТАУ
2.1 Ақпараттық жүйлер.
Ақпараттық технология (АТ) – АЖ-мен тығыз байланысты, себебі АТ – АЖ-
дің негізі, негізгі ортасы болып табылады. Бір қарағанда бұл екі ұғым ұқсас
сияқты. Алайда бұл олай емес. Ақпараттық технология – операция орындайтын
регламенттелген ережелерден, компьютер жадында сақталатын мәліметтердің
әртүрлі деңгейдегі күрделілік сатыларынан, іс-әрекеттерінен тұратын
процесс. АТ-дың негізгі мақсаты – мақсатталған өңдеулер арқылы алдыңғы
ақпараттан қолданушыға қажетті ақпаратты береді.
АЖ – ақпаратты өңдеу жүйесі. АЖ элементтері – компьютер, компьютерлік
желілер, программалық өнімдер, мәліметтер қоймасы, әртүрлі техникалық және
программалық байланыс құрал жабдықтары және т.б. кіретін орта болып
табылады. АЖ-дің негізгі мақсаты – ақпаратты қорғау мен таратудың
ұйымдастырылуы. АЖ-ның функцияларының АТ-ға бағытталған білімсіз
жүзеге асуы мүмкін емес. Өз кезегінде АТ - АЖ-лер ортасы
болмасы өмір сүре алмайды.Қазіргі кезде әртүрлі класқа бөлінетін АЖ-лер кең
қолданым тапты. Оларды келесі классификацияларға бөлуге болады:
Бірлік АЖ-лер. Бұнда автономды дербес компьютерлер
қолданылады.
Яғни желі қолданылмайды. Бұндай жүйе ортақ ақпараттық қорымен
біріктірілген бірнеше ғана қарапайым қосымшалардан тұрады да, бір ғана
қолданушыға немесе бір жұмы сорнын сол уақытта бөлісіп отырған қолданушылар
тобының жұмысына ғана шамаланады. Бұндай қосымшалар локальды басқару
жүйелері деп аталынатын мәліметтер қоймасы (МҚБЖ) арқылы қалыптасады.
Локальды МҚБЖ арасындағы ең көп таралғандары: FoxPro, Paradox, Microsoft
Access;Топтық АЖ жұмыс істейтін коллектив мүшелерінің ортақ ақпаратты
қолдану жүйесіне бағытталады. Көбінесе локальды есептеуіш желісінің
негізінде құрылған. Бұндай қосымшаларды құру кезінде мәліметтер қоймасының
серверлері (SQL-серверлер деп аталады) қолданылады. Көп таралған серверлер:
Oracle, DB2, Microsoft SQL Server, Inter Base, Sybase, Informix;
Корпоративті АЖ-лер – жұмысшы топтардың даму жүйесі
болып саналады. Бұндай АЖ ірі компанияларға арналған, өлкелік алшақ
орналасқан байламдар мен желілерді байланыстыра алады. Негізінде көп
деңгейлі иерархиялы құрылымды болып келеді. Бұндай жүйеде де топтық АЖ-
лерде қолданылатын МҚ-ның серверлері қолданылады. Алайда көп таралғандары,
жиі қолданылатындары: Oracle, DB2, Microsoft SQL Server.
Жалпы, АЖ-лер негізін келесі 4 жетістік арттырады Ақпарат тасушылардың
дамуы. Бұл жағдай шексіз көлемдегі ақпарат сыйымдылығына мүмкіндік береді.
Байланыс құралдарының дамуы. Яғни ақпаратты уақыттық кедергіні елемей,
жер шарының кез келген нүктесіне жеткізуге болады.
Ақпаратты автоматтандырылған өңдеуден сол ақпарат пайда болған жерде
персоналды ЭЕМ арқылы өткізу мүмкіндігі.
Бөлектенген базалар мен мәліметтер қоймасында сақталынатын ақпараттарды
өңдеу.
АЖ ақпаратты комплексті жүйеге өңдеу мен сақтау құралдарының
мақсатталынып интегралдануы процесінде дамыды. ЭЕМ-ның желілерге (локальды
және региональды) бірігуі оқшау орналасқан бөлімше, ұйым, райондар және
т.б. ортақ ақпаратқа қол жеткізуіне, бір-бірімен байланысына арналды.
Дербес компьютерді қолданып, ақпаратты енгізіп, шығару, өңдеу қолданушыға
дайындалып жатқан жобаның сапасын, дәлділігі мен нақтылығын, маңызын және
оларға кететін уақытты үнемдеуін қамтамасыз етеді.
Автоматтандырылған жұмыс орындарын ортақ локальды есептеуіш желілеріне
(ЛЕЖ) біріктіру – ақпараттық алмасу шығындарының азаюына, есептелінетін
ресурстарды ұтымды қолдануға мүмкіндік береді. Өнімділігі жоғары ЭЕМ-дерге
элемент ретінде ЛАЖ-дарды енгізу – бәріне қажетті ақпаратты ортақ өңдеуден
өткізіп, оны орталықтандыруға мүмкіндік береді. Әрбір жүйе қолданушысы –
өзінің жеке кәсіп облысына бағытталған жұмысшы (кәсіп облысы – экономика,
металлургия, білім беру, өнім өндіру, т.б.). Бірақ олардың іс-әрекеттері
әртүрлі екеніне қарамастан ұқсас операцияларды орындайды. Бұл өз кезегінде
ЭЕМ процесін жеңілдетеді.
Қазіргі кезде АЖ-ді қолдана отырып істелінетін жұмыстардың оншақты
түрі бар: ұйым ішінде және ұйым арасында ақпараттық коммуникация
жұмыстарын орындау; ақпаратты ізеу, анықтау, генералдау (документ оқу,
отчет дайындау, хаттарға жауап беру, керекті мәліметерді іздеу, архив
жүргізу және т.б. ); шешімдерді талдау мен қабылдау; ұйымды
қалыптастыруды басқару, бақылау; басқарушыларды ақпараттық қамтамасыз ету.
Қазіргі кездегі “электронды” кәсіпорындар мен ұйымдардың негізгі
элементтері болып: автоматтандырылған жұмыс орны (АЖО), текстілерді
редактілеу жүйелері, мәліметтер қоймасы мен оларды басқару жүйелері
(МҚБЖ), ақпараттық есептеуіш жүйелері, электрондық почта, теле-жиналыс
өткізу жүйелері, баспадан шығару және т.б. табылады. Автоматтандырылған
жұмыс орны (АЖО) – кәсіби іс-әрекетті автоматтандыруға арналған
есептеуіш жүйесі.
Негізгі жұмысы АЖО –на негізделетін қолданушылардың ортақ
функциялары:
1.ақпараттарды сақтау;
2.Ақпараттарды іздеу;
3.құжаттарды (немесе олардың фрагменттерін) қабылдап алу немесе
орнату;
4.құжаттарды қолдану мен сақтаудың режимдерімен қамтамасыз ету.
Жеке комерциялық аймақтық және халықаралық желілер бір-бірімен өте
күшті байланысқан жүйе құрды. Қазіргі кезде Internet “Шнцы” болып табылатын
базалық желілер: АҚШ-та MВONE мен ANS net, Eвропада NORDU net , EURJPA net
пен EUNET.
Интернет пайда бола бастағанда, оның негізгі сервистерін: электронды
почта хабарландырудың электронды тақталары, конференция серверлері мен
мәтіндік интерфейстердің басқа да программалары жатты. 1989 жылы Тим
Бернерс-Ли HTML-ды өңдеп шығарды, сонымен қатар WEВ-парақтар редакторы
коммуникациялық программалар Next жұмыс станциясында Next Step операциялық
жүйесін жасады. Бернерс-Ли Женевадағы CERN Европалық институттың элемантар
бөлшектер лабароториясында жұмыс жасап жүрген кезінде, 1991 жылы Weв-
серверді алғаш рет іске қосты және осы бір жыл ішінде түйіндердің саны 1
млн-ға жетті.
Интернеттегі клиент – бұл Интернет желісіндегі компьютер, яғни басқа
компьютер ресурстарына қатынасты (доступ) туғызды, бірігіп іске асыру.
Гипер мәтін – түрлі мәтіндер мен фрагменттер арасында тұрғызылған
байланыстардағы (гиперсілтеме) информациялар мен оларға қатнау әдістері, ал
байланысты ерекшелеу автоматты түрде мәтінге немесе мәтін фрагментіне
катынауды тудырады.Гиперсілтеме – бұл сөздер мен бір мәтіндегі фрагменттер
арасындағы байланыс немесе мәтінде кездескен ұғымдарды нақтылау,
фрагменттерді ашу.Гипер мәтін пайдаланушыға құжаттарды тексеруге, мәтін
беттеріндегі өзіне ұнаған мағлұматтарды ретімен қарауына мүмкіндік береді.
20 ғасырдың 70-жылдарында Тед Нельсон әлемдегі барлық информацияны үлкен
бір гипер мәтіндік жүйеге біріктіруді ұсынды. Бұл идеяның нәтижесінде WWW
(World Wide Weв – бүкіл әлемдік өрмек) – информациялық гипер мәтіндік
жүйесі, яғни тараптарда (парақтарда информациялық объектілердің түрлі
типтері: мәтіндер, графика, аудио және видео доңғалақтары)бар, ал тараптар
болса гипер сілтемелер көмегімен байланысқан. WWW – бүгінде ең әйгілі,
интернеттегі ең қызықты сервис.
Интернеттегі мәліметтер ағымының жартысынан көпшіліг WWW үлесіне
тиеді. Қазіргі кезде WWW-дағы серверлер санын дәл айту қиын, кейбір
есептеулерде олардың саны 30 мыңнан асады. WWW-ның өсу жылдамдығы Интернет
желісінің өзінен де жоғары. Бүгінде WWW-Интернеттің алдыңғы қатарлы
технологиясы.
WWW клиент сервер принципі бойынша жұмыс жасайды. Дәлірек айтсақ,
клиент серверге көп серверлер кіреді, яғни клиент сұрауы бойынша түрлі
информациядан тұратын (мәтін, дыбыс, графика, үш өлшемді объект т.б.) гипер
мәнділік құжат қайтарылады, олардың әрбір элементі басқа құжаттың сітемесі
немесе бөлімі болуы мүмкін. Weв-сервері (WWW) – WWW технологиясын пайдалана
отырып клиент сұранысын өңдейтін сервер.
Бұл сілтемелер WWW құжатында мынадай түрде ұйымдастырылады: глобалды әрбір
информациялық желісіндегі бір мезгілде жіберіледі және пайдаланушы сол
уақытта сілтеуге мүмкіншілігі бар. Мұны пайдаланушы интернет кеңбетігінде
барлық информация тен жұмыс жасай отырып байқамайды. WWW сілтемелері тек
құжаттарды көрсетпейді, сонымен қатар WWW сервисінің спецификациясын,
интернеттің информациялық ресурстарын және басқа да сервистерді
көрсетеді.WWW программа-клиентерінің көпшілігі (навигаторлар) МHа
сілтемелердің желісі, электронды почталар т.б. программа-клиенті болып
табылады. Мұндай жағдайда WWW программалық құралы Интернеттің түрлі
сервистері үшін әмбебап болып табылады, ал WWW информациялық жүйенің өзі
интегралдаушы роль атқарады.Клиент әрекет жасайтын протокол әрі WWW сервері
– HTTP (Нуpertext Transfer Protokol) – гипер көмегімен гипер мәтіндік
объектілер жеткізуге арналған Интернеттегі гипер мәтін жеткізу протоколы.
Weв-серверлердің негізгі элементтеріне: серверлік аппараттың қамтамасыз
етуі, Weв-сервер қосымшасы кіреді.
1. Аппараттың қамтамасыз етуі Аппараттық қамтамасыз ету (hardware) – бұл
физиаклық жағынан, интернет желісіне қосылған компьютердің Weв-серверін
функциональды қамтамасыз ету көбінесе аппарат платформасын таңдау
оптимальды аппарат платформасын таңдау оптимальды критерийлер қатарынан
іздеу жүйесінің нәтижесінде мыналар, мысалы құны, қолайлылығы
(өнімділігі), эксплуатация тиімділігі алынады.
2. Теория жүзінде аппарат платформасы ретінде кез-келген компьютерлік
архитектура қолданылады. Ал практикада веб-серверлердің жалпы
мәліметтері үшін, көбінесе Intel corparation және Sun Microsystems
аппараттық платформалары қолданылады.
3. Операциялық жүйе. Көбінесе веб-серверлер тұрғызу үшін көп
пайдаланушылар операциялық жүйесі пайдаланылады. “Желілік”-ТСРР
протоколы қолдайтын операциялық жүйесі, бұлсыз интернетте компьютердің
жұмыс жасауы мүмкін емес. “Көп-пайдаланушы” – түрлі ресурстық жүйелерге
сәйкес қатынаудың қауіпсіздікті болдырмау мүмкіншіліктерін анықтау
құқығы. Көппайдаланушы жүйесінде қатнау құқықтарын операциялық жүйенің
әртүрлі объектілеріне байланысты анықталады. Мысалы: жүйелік сервиске,
жадқа қатнау, операциялық жүйені басқару және реттеу, ал орамдық жүйе
объектісінде файлдар мен каталогтар.
4. Операциялық жүйе веб-серверлер үшін желідегі жұмыс қауіпсіздігіне жауап
беруі керек. Көбінесе операциялық жүйені таңдау пайдаланып отырған
аппарат платформасымен тығыз байланысты, сондықтан комплекстік
программаның аппараттық платформасы парктикалық маңызға ие. Практикада
кейбір аппараттық платформаларүшін алтернативті операциялық жүйені
таңдауға болмайды. Мысалы: ( ) серверлері үшін операциялық жүйенің sun
solaris-ті пайдалануда реальды алтернативася жоқ. Apple фирмасының
серверлері үшін –Mac OC System An Intel платформасының серверлері үшін,
экзотикалық операциялық жүйені таңдау кеңінен таралған, бірақ
практикада көбінесе үш түрі қолданылады: Unix, WINDOWSNT, және WINDOWS.
5. Веб-серверлер программаның қамтамасыз ету – бұл операциялық жүйені
орындау қоснен компьютерлік жүйелердің көп көлемін тұрғызу болмаса
неғұрлым қуатты түріне алмастыру. Сипаттау терминіне масштабталушылық
ені стратегиясы кіреді: тереңнен масштабтау және көлденеңнен
масштабтау.
Тереңнен масштабтау – бұл традициялық әдістеме. Кішілеу орнына
неғұрлым ірі көп процессорлы сервер табу (немесе сервер кластары). Егер бұл
жеткірең болса митифрейм, тіпті супер компьютер керек болады. Бұл
әдістемеде жетіспеушілік бар – ол көп уақытты қаржылай қорды қажет етеді.
Сондықтан тез, қарапайым стандартты серверлік модульдерін сатып алу арзанға
түсетін көлденеңнен масштабтауды қолданған ыңғайлы болыа саналады. Веб-
серверлер үшін программалық-аппарттық платформаларды таңдағанда
масштабтылықтың қажеттілігі мүмкіншіліктері қаралады.
Вертуальды серверлерді орналастыру. Бір физикалық серверде бірнеше
түрлі адрестегі, веб-серверлерді, директоршыларды, реттегіштерді
орналастыру мүмкіншілігі бар.
Интернетте идентификациялау төмендегідей жүзеге асырылады. Әрбір
тараптағы компьютердің өздерінің бірегей мекен-жайы болу керек. Интернетте
адрестеу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz