Алдын ала тергеудің аяқталуы
Кіріспе
§ 1. Алдын ала тергеудің аяқталу ұғымы
§ 2. Сотқа дейінгі процестегі прокурордың қадағалауы
§ 3. Алдын ала тергеу барысында істі қысқартудың негіздері мен тәртібі
Қорытынды
§ 1. Алдын ала тергеудің аяқталу ұғымы
§ 2. Сотқа дейінгі процестегі прокурордың қадағалауы
§ 3. Алдын ала тергеу барысында істі қысқартудың негіздері мен тәртібі
Қорытынды
Алдын ала тергеу айыптау қорытындысын жасау не қылмыстық iстi медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн сотқа жiберу туралы қаулы, не қылмыстық iстi қысқарту туралы қаулы шығарумен аяқталады.
Алдын ала тергеудің мерзімдері заңмен қатаң реттелген. Қылмыстық іс тәртіп бойынша қозғалған күннен бастап ол аяқталғанға дейін екі ай ішінде бітуі тиіс. Жасалған қылмыс¬тың барлық мән-жайларын ашудың, кінәлінің айыпталушы ретінде жауапқа тартудың, оған айьm тағудың және істі сотқа жіберудің өзінің мақсаты бар.
Алайда тәжірибеде анықтау органдарына, тергеушілерге қылмыстық іс бойынша өндірісті жиі тоқтатуға тура келеді (ҚР қІЖК 265-бап).
Алдын ала тексеру мен анықтауды тоқтату.
Алдын ала тергеуді тоқтату - бұл қылмыстық іс жүргізу заңы¬мен көзделген, айыпталушының болмауынан немесе оның қаты¬суынсыз тергеу әрекеті өндірісін жүргізу мүмкіндігі болмай¬тыңдығына байланысты уақытша үзілуі.
Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 50-бабына байланысты ал¬дын ала тергеу толық не оның анықтаушының, тергеушінің сот¬тың қаулысымен сәйкесті бөлігі тоқтатылуы мүмкін. Ол мына¬дай жағдайларда іске асырылады:
1) айыпталушы ретінде жауапқа тартуға жататын адамның анықталмауы;
2) айыпталушы тергеуден немесе соттан жасырынып қалған не оның тұратын жері басқа себептермен анықталмаған;
3) айьmталушыны қылмыстық ізге түсу иммунитетінен айы¬ру не оны шетелдік мемлекеттердің беруі туралы мәселелердің шешілуіне байланысты айыпталушының іске қатысуының нақ¬ты мүмкіндіктері болмаған;
4) айыпталушы жүйкесінің заңда көзделген тәртіпте куәлан¬дырылған уақытша бұзьшуы немесе өзге де ауыр науқастануы.
5) айыпталушыныың қазақстан Республикасынан тысқары жерлерде болуы;
6) соттың аталған істе қолданылуға тиіс заңның немесе өзге де нормативтік-құқықтық актілердің Конституцияға сәйкес еместігін тану не адамның және азаматтың Конституциямен берілген құқықтары мен бостандықтарын шектейтіндігі туралы ұсыныс пен қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесіне өтініш жасауы;
7) қылмыстық іс бойынша одан әрі іс жүргізуге уақытша кедергі келтіретін тежеусіз күштің іс-әрекеті;
8) тиісті сараптама жүргізілген;
Алдын ала тергеудің мерзімдері заңмен қатаң реттелген. Қылмыстық іс тәртіп бойынша қозғалған күннен бастап ол аяқталғанға дейін екі ай ішінде бітуі тиіс. Жасалған қылмыс¬тың барлық мән-жайларын ашудың, кінәлінің айыпталушы ретінде жауапқа тартудың, оған айьm тағудың және істі сотқа жіберудің өзінің мақсаты бар.
Алайда тәжірибеде анықтау органдарына, тергеушілерге қылмыстық іс бойынша өндірісті жиі тоқтатуға тура келеді (ҚР қІЖК 265-бап).
Алдын ала тексеру мен анықтауды тоқтату.
Алдын ала тергеуді тоқтату - бұл қылмыстық іс жүргізу заңы¬мен көзделген, айыпталушының болмауынан немесе оның қаты¬суынсыз тергеу әрекеті өндірісін жүргізу мүмкіндігі болмай¬тыңдығына байланысты уақытша үзілуі.
Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 50-бабына байланысты ал¬дын ала тергеу толық не оның анықтаушының, тергеушінің сот¬тың қаулысымен сәйкесті бөлігі тоқтатылуы мүмкін. Ол мына¬дай жағдайларда іске асырылады:
1) айыпталушы ретінде жауапқа тартуға жататын адамның анықталмауы;
2) айыпталушы тергеуден немесе соттан жасырынып қалған не оның тұратын жері басқа себептермен анықталмаған;
3) айьmталушыны қылмыстық ізге түсу иммунитетінен айы¬ру не оны шетелдік мемлекеттердің беруі туралы мәселелердің шешілуіне байланысты айыпталушының іске қатысуының нақ¬ты мүмкіндіктері болмаған;
4) айыпталушы жүйкесінің заңда көзделген тәртіпте куәлан¬дырылған уақытша бұзьшуы немесе өзге де ауыр науқастануы.
5) айыпталушыныың қазақстан Республикасынан тысқары жерлерде болуы;
6) соттың аталған істе қолданылуға тиіс заңның немесе өзге де нормативтік-құқықтық актілердің Конституцияға сәйкес еместігін тану не адамның және азаматтың Конституциямен берілген құқықтары мен бостандықтарын шектейтіндігі туралы ұсыныс пен қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесіне өтініш жасауы;
7) қылмыстық іс бойынша одан әрі іс жүргізуге уақытша кедергі келтіретін тежеусіз күштің іс-әрекеті;
8) тиісті сараптама жүргізілген;
1. ҚР Қылмыстық іс жүргізу құқығы. Жалпы бөлiм. Б. Төлеубекова А., Жеті Жарғы 2000.
2. ҚР Қылмыстық іс жүргізу құқығы. У. Нурмашев А., Жеті Жарғы 2008.
3. Уголовно-процессуальное право Республики Казахстан. Жалпы бөлiм. Б. Төлеубекованың ред. жетекшiлiгiмен. А., “Has”, 112-бет, 2004.
4. Тарасов-Родионов П.И. Предварительное следствие. М., “Госиздат”, 227-236 беттер, 1955.
5. Миньковский Г.М. Окончание предварительного расследования и осуществление права обвиняемого на защиту. М., 18-19 беттер, 1957.
6. Миньковский Г.М. Уголовный процесс РСФСР. Воронеж, 224-бет, 1968.
7. Дубинский А.Я. Прекращение уголовного дела в стадии предварительного расследования. Киев, 10-11 беттер, 1957.
8. Жогин Н.В., Фаткуллин Г.Н. Предварительное следствие в советском уголовном процессе. М., “Юридическая литература”, 304-бет, 1965.
9. Уголовно-процессуальное право Республики Казахстан. Жалпы бөлiм. Б. Төлеубекованың ред. жетекшiлiгiмен. А., “Has”, 29-бет, 2004.
2. ҚР Қылмыстық іс жүргізу құқығы. У. Нурмашев А., Жеті Жарғы 2008.
3. Уголовно-процессуальное право Республики Казахстан. Жалпы бөлiм. Б. Төлеубекованың ред. жетекшiлiгiмен. А., “Has”, 112-бет, 2004.
4. Тарасов-Родионов П.И. Предварительное следствие. М., “Госиздат”, 227-236 беттер, 1955.
5. Миньковский Г.М. Окончание предварительного расследования и осуществление права обвиняемого на защиту. М., 18-19 беттер, 1957.
6. Миньковский Г.М. Уголовный процесс РСФСР. Воронеж, 224-бет, 1968.
7. Дубинский А.Я. Прекращение уголовного дела в стадии предварительного расследования. Киев, 10-11 беттер, 1957.
8. Жогин Н.В., Фаткуллин Г.Н. Предварительное следствие в советском уголовном процессе. М., “Юридическая литература”, 304-бет, 1965.
9. Уголовно-процессуальное право Республики Казахстан. Жалпы бөлiм. Б. Төлеубекованың ред. жетекшiлiгiмен. А., “Has”, 29-бет, 2004.
Алдын ала тергеудің аяқталуы
Кіріспе
Алдын ала тергеу айыптау қорытындысын жасау не қылмыстық iстi
медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн сотқа жiберу туралы
қаулы, не қылмыстық iстi қысқарту туралы қаулы шығарумен аяқталады.
Алдын ала тергеудің мерзімдері заңмен қатаң реттелген. Қылмыстық іс
тәртіп бойынша қозғалған күннен бастап ол аяқталғанға дейін екі ай ішінде
бітуі тиіс. Жасалған қылмыстың барлық мән-жайларын ашудың, кінәлінің
айыпталушы ретінде жауапқа тартудың, оған айьm тағудың және істі сотқа
жіберудің өзінің мақсаты бар.
Алайда тәжірибеде анықтау органдарына, тергеушілерге қылмыстық іс
бойынша өндірісті жиі тоқтатуға тура келеді (ҚР қІЖК 265-бап).
Алдын ала тексеру мен анықтауды тоқтату.
Алдын ала тергеуді тоқтату - бұл қылмыстық іс жүргізу заңымен
көзделген, айыпталушының болмауынан немесе оның қатысуынсыз тергеу әрекеті
өндірісін жүргізу мүмкіндігі болмайтыңдығына байланысты уақытша үзілуі.
Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 50-бабына байланысты алдын ала тергеу
толық не оның анықтаушының, тергеушінің соттың қаулысымен сәйкесті бөлігі
тоқтатылуы мүмкін. Ол мынадай жағдайларда іске асырылады:
1) айыпталушы ретінде жауапқа тартуға жататын адамның анықталмауы;
2) айыпталушы тергеуден немесе соттан жасырынып қалған не оның тұратын
жері басқа себептермен анықталмаған;
3) айьmталушыны қылмыстық ізге түсу иммунитетінен айыру не оны
шетелдік мемлекеттердің беруі туралы мәселелердің шешілуіне байланысты
айыпталушының іске қатысуының нақты мүмкіндіктері болмаған;
4) айыпталушы жүйкесінің заңда көзделген тәртіпте куәландырылған
уақытша бұзьшуы немесе өзге де ауыр науқастануы.
5) айыпталушыныың қазақстан Республикасынан тысқары жерлерде болуы;
6) соттың аталған істе қолданылуға тиіс заңның немесе өзге де
нормативтік-құқықтық актілердің Конституцияға сәйкес еместігін тану не
адамның және азаматтың Конституциямен берілген құқықтары мен бостандықтарын
шектейтіндігі туралы ұсыныс пен қазақстан Республикасының Конституциялық
Кеңесіне өтініш жасауы;
7) қылмыстық іс бойынша одан әрі іс жүргізуге уақытша кедергі
келтіретін тежеусіз күштің іс-әрекеті;
тиісті сараптама жүргізілген;
Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 55-тарауында көзделген тәртіппен құқықтық
көмек алуға байланысты іс жүргізу әрекеттері орын алған жағдайда.
Бұл тізім алдын ала тергеудің жеткілікті негізі болып табылады және
кеңейту үшін талқылауға жатпайды.
§ 1. Алдын ала тергеудің аяқталу ұғымы
Алдын ала тергеудің аяқталуы деп жүмыстың қорытындысын, тергеуші
қызметінің аяқталған сатысын - оның барлық іс жүргізу және айыпталушының
жасаған қьтмысы туралы заңды және негізді айьmтау қорытындысына негізделген
өзге де тергеу әрекеттерінің аяқталуын айтады.
Әдебиетте төмеңдегі шешімдердің біреуін қабылдауға тән алдын ала
тергеуді аяқтаудың үш түрі қабылданған:
- айыптау қорытыңдысын шығару және оны сотқа тапсыру үшін іспен бірге
прокурорға жіберу;
- медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы мәселені
қарау үшін істі сотқа жіберу жайыңда қаулы шығару;
- қылмыстық істі тоқтату туралы қаулыны енгізу.
Айыптау қорытындысы егер де қьтмыстың барлық белгілері анықталып,
айыпталушының қылмысты жасаған кінәсі дөленденген кезде және қылмыстық істі
тоқтатуға ешбір мән-жай жоқ болса ғана шығарьтады.
Тергеуші алдын ала тергеу жүргізуді аяқтай отырып, айыптау
қорытындысын жасауға жинақталған дәлелдердің жеткілікті екеңдігіне көз
жеткізгеннен кейін тергеудің аяқталғанын хабарлайды, айыпталушы және оның
қорғаушысын, жәбірленуші мен оның өкілін, азаматтық талап етуші мен
азаматтық жауап берушіні немесе олардың өкілдерін қылмыстық істің
материалдарымен таныстырады, бір мезгілде олардың құқықтарын түсіндіреді
(ҚР қІЖК 273, 274-баптардың, 2-бөлігі).
Аты аталған адамдардың жазбаша немесе ауызша өтінімдері түскен
жағдайда тергеуші қьтмыстық істің материалдарымен таныстырады және
азаматтық жауап беруші және оның өкілі шағымданған талапқа қатысты
материалдармен ғана танысады.
Алдын ала тергеудің материалдарымен таныса отырып, қылмыстық процестің
қатысушылары егер де іске маңызы бар болатын болса, тергеуге
қанағаттаңдыруға жататын толықтырулар енгізу туралы өтінім жасай алады.
Өтінімді қанағаттандыруға қарсылық білдірген жағдайда тергеуші
шағымданушыға хабарланатын дәлелді қаулы шығарады.
Осы адамдардың қьтмыстық іс материалдарымен танысқаны туралы хаттама
толтырьтады, оңда олардың қандай материалдармен танысқаңдары және олардың
қаңдай өтінім жасағандары жазылады (жазбаша өтінім іске тіркеледі).
Істі тергеуді ақтау кезіңдегі ең бастысы - тергеуші ҚР қІЖКнің 273-
баптьщ талаптарын орындай отырып, айыпталушы мен оның қорғаушысына
тергеудің аяқталғаны туралы хабарлап, істің барлық материалдарымен танысуды
ұсынуы болып табылады. Кылмыстық іс танысуға жапсыра тігілген және
нөмірленген түрінде барлық қосымшалармен бірге беріледі. Айыпталушы мен
оның қорғаушысы өз қалаулары бойынша іс материалдарымен жеке-жеке не бірге
танысуларына болады. Танысу барысында кез келген қүжаттын, кез келген
көлемдегі көшірмесін алуға болады. Танысуға уақыт шектелмейді.
Істі материалдарымен танысу туралы хаттама толтырылады, оған
айыпталушы, қорғаушы және тергеуші қол қояды (қР ҚІЖК 277-бап).
Іспен танысып болғаннан кейін айыпталушы мен қорғаушы тергеуге
толықтырулар енгізу туралы өтінім жасауға құқьшары бар. Оларды
қанағаттаңдырған жағдайда тергеуші іс өндірісін жаңартады, ал қарсылық
білдірген жағдайда - тиісті қаулыны енгізеді (ҚР ҚІЖК 276-бап). Егер де
айыпталушы істің материалдарымен танысудан бас тартса, бұл туралы сол
хаттамада егер де айыпталушы хабарлаған болса, қарсылықтын себебі
баяндалып, көрсетіледі.
Заң әдебиеттеріңде көптеген авторлар айыптау қорытындысын өктем
түрдегі жарлық сипаттағы істі тергеуді жинақтаушы іс жүргізу құжаты деп
санайды.
Aйыптауaу қopытындысы (ҚР ҚІЖК 278-бап). Айыптау қорытындысы - бұл
алдын ала жүргізілген тергеуді аяқтайтын және айыпталушының қылмыс
жасағандығын айқындайтын дәлелдер бар болған кезде, қылмыстық істі сотқа
жіберген жағдайдағы айыптайтын іс жүргізу актісі.
Айыптау қорытындысы сот үкім шығара алатын айыптау шектерін анықтайды.
Тергеушінің жинаған дәлелдерін бір жүйеге келтіре және тергеумен аяқталған
іс бойынша занды тұжырымдар жасай отырып айыптау қорытыңдысы қылмыстық
іспен танысуды және істе бар материалдарға сүйенуді жеңілдетеді. Айыптау
қорытыңдысы заңдьmықтың, негізділіктің, дәлелділіктің жалпы талаптарына, ал
мазмұны мен нысаны заңмен бекітілген арнайы талаптарына сай келуі тиіс.
Айыптау қорытыңдысы заңға сәйкес кірістік, сипаттау және қарар
бөлімдерінен тұрады:
Кірістік бөлімде айыпталушының сұрақ-жауап мәліметтері көрсетіледі,
осыған орай айыптау қорытындысы, жауапкершілікке тартылатын Қылмыстық
кодекстің бабы жазылады.
Айыптау қорытындысының сипаттамалы-дәлелдемелік бөлімі тергеушінің
анықтаған істің нақты мән-жайлары айыпталушыньщ кінәсі туралы оның
тұжырымдарына негізделген
дәлелдер мен айғақтар істің томы мен бетіне сілтеме жасала отырып
баяндалады.
Айыптау қорытьщдысының қарар бөлімінде айыпталушының жеке басы туралы
мөліметгер, тағылған айып, жасалған қылмысқа қарастыратын қылмыстық заң
нұсқауы болады.
Айыптау қорытындысына қосымша (ҚР ҚІЖК 279-бап). Айыптау қорытындысына
жәбірленушілердің, куәгерлердің, тергеушінің пікірі бойынша сот отырысынан
шақырылатын сарапшылардың тізімі қосып тіркеледі. Тізім екі бөлімнен тұруы
тиіс - айыпталушы мен қорғаушының атаған адамдар тізімі (қорғаушы тізімі)
және тергеушінің жасаған тізімі (айыптау тізімі). Сот отырысына шақырылатын
тізімде олардың тұрғылықты жері немесе тұрған жері және олардың жауаптары
мен қорытындылары баяндалған іс парақтары көрсетіледі.
Жәбірленушілердің, куәгерлердің, күдіктілердің, айыпталушылардың
немесе сот отырысына шакырылуға тиісті ҚР қІЖК 100-бапта қарастырылған
тізімдегі өзге де адамдардың қауіпсіздігіне шаралар қолданған жағдайда
тізімде олардың бүркеншік аттары олардьщ түрғылықты жерлері көрсетілмей-ақ
жазылуы тиіс.
Сонымен бірге, айыптау қорытындысына тергеу мерзімдері, тұткындау
уақыты мен үйде түтқында ұстау көрсетілген алдыналу шаралары, заттай
айғақтар, талап ету арызы, талап ету арызын қамтамасыз ету туралы
қабылданған шаралар және мүлікті тәркілеу мүмкіндігі, сот шығындары туралы
тиісті парақтарда көрсетілген анықтамалар тіркеледі (ҚР ҚІЖК 279-бап).
§ 2. Сотқа дейінгі процестегі прокурордың қадағалауы
Прокурор алдын ала тергеудің зандылығын қьтмыстық іс қозғалған сәттен
бастап аяқталғанға дейін қадағалауға тиісті. Тергеуші істі аяқтаған соң
прокурорға хабарлауға міндетті, содан кейін айыптау қорытындысы іспен бірге
айыптау қорытындысын бекіту туралы шешімді қабылдау үшін және істі сотқа
жіберу үшін осы істі қадағалайтын прокурорға жіберіледі.
Қылмыстық іске міндетті түрде айыпталушының жеке басын куөландыратын
құжаттар тіркелуі тиіс, оған айыпталушының Республикадан тысқары жерде
алдын ала тергеу органдарына келуден жалтарып жүрген айыпталушылар
кірмейді.
Қылмыстық іс бойынша куөлаңдыратын құжатқа мыналар жатуы мүмкін:
азаматтың төлқұжаты, жеке басының куәлігі.
Қазақстан Республикасына шетелден келген адамның қоныстану түрі,
азаматтығы жоқ адамның куәлігі, жүргізуші куәлігі, әскери билеті, туу
туралы куәлігі (он алты жасқа толмаған адамдар үшін), азаматтың туылғаны
туралы жазылған акт.
Тергеушіден түскен қылмыстық іс бойынша айыптау қортындысымен прокурор
қылмыстық істі толық әрі мұқият қарап шығуы және тексеруі тиіс (қр ҚІЖК 281-
бап):
- айыпталушыға танылып отырған әрекетгің жасалғанын және бұл әрекетте
қылмыс құрамынының бар-жоғын;
- істе оны тоқтатуға әкелетін мән-жайлардың бар-жоғын;
- тағылған айыптың негізді-негізсіз екенін, оның істе бар
дәлелдемелермен расталатынын;
- айыпталушыға іс бойынша барлық анықталған және дәлелденген қылмыстық
әрекеттері бойынша айып тағылғанын-тағылмағанын;
- қылмыс жасалғаны туралы іс бойынша дәлелдер табылған барлық адамның
айыпталушылар ретінде жауапқа тартылғанын тартылмағанын;
- айыпталушының әрекеті дұрыс сараланғанын сараланбағанын;
- бұлтартпау шарасының дұрыс таңдалғанын-тандалмағанының және істе оны
өзгертуге не алып тастауға негіздердің бар-жоғын;
- азаматгық талапты қамтамасыз ету және мүлікті ықтимал тәркілеу
шараларының қабылданған-қабылданбағанын;
- айыптау қорытындысының осы Кодекстің тараптарына сәйкес жасалған-
жасалмағанын;
- алдын ала тергеу жүргізуде қылмыстық іс жүргізу заңын елеулі
бүзушылыкка жол берілгені-берілмегенін тексеру міндетті;
Прокурордың айыптау қорытындысымен келіп түскен іс бойынша әрекеті қр
қІЖК-нің 282-бабына сәйкес, прокурор айьmтау қорытындысымен тергеушіден
келіп түскен істі қарайды және он тәуліктен аспайтын мерзімде ол бойынша
мынадай іс-әрекеттердің бірін жүргізеді:
- өзінің қарарымен айыптау қорытындысымен келісетінін білдіреді және
айыпталушыны сотқа береді;
- өзінің қаулысымен айыптаудың жекелеген тармақтарын жоққа шығарады не
айыпталушының әрекетін жеңілірек қылмыс туралы занды қолдана отырып, қайта
саралайды;
- қылмыстық істі толық немесе жекелеген айыпталушыларға қатысты
тоқтатады;
- қосымша тергеу жүргізу немесе айыптау қорытындысын қайта жасау үшін
өзінің жазбаша нұсқауларымен бірге істі тергеушіге қайтарады;
- жаңа айыптау қорытындысын жасайды;
- қорғау куәларының тізімін қоспағанда, сотқа шақырылуға тиісті
адамдардың тізімін толықтырады немесе қысқартады;
- қр ҚІЖК-нің 282-бабына сәйкес прокурордың келіп түскен айыптау ісі
бойынша қүқығы:
- қабылданған қаулыны өзгертуге, түткында ұстауға;
- бұрын қабылданған қаулыны өзгерту, мысалға үйде ұстау, ешқайда
кетпеу туралы қолхат алуға;
- айыптау қорытындысымен келіп түскен іс бойынша дәлелді қаулысымен
айыпталушыға таңдалып алынған бұлтартпау шарасының күшін жоюға немесе
өзгертуге не, егер ондай бұлтартпау шарасы қолданылмаған болса, оны
таңдауға құқылы. Бұл жағдайда айыпталушының іс-әрекеті мен жеке ісі қаулы
қабылдаудың негізі болып, прокурордың оған дәлелденген қаулы шығаруына
негіз болады.
қылмысты жасауға және басқа да заң бұзушылықтарға ықпал еткен
жағдайларды жою жөніндегі ұйғарым. ҚылмысТЬІқ іс бойынша іс жүргізу кезінде
қылмыс жасауға ықпал еткен мән-жайларды анықтаған тергеуші тиісті
мемлекеттік оргаңдарға, ұйымдарға немесе оларда басқару қызметін атқаратын
адамдарға осы мән-жайларды немесе заң бұзушьmықтарды жою жөнінде шаралар
қолдану туралы ұйғарым ұсынуға құқылы.
Жағдайды мойындап, қылмысқа негіз болған, мейлінше орныққан және басқа
қылмыстық істің болуы мүмкін жағдайларды тергеуші мен анықтаушы мекемеге
немесе бекітілген адамдарға жеткізу тиіс (қр қІЖК 204-бап).
Қылмыс жасауға негіз болған жағдайлардың әрқайсысы қылмыстық іске
жатады. Тергеу жүмысының шешуші кезеңінде тергеуші белгіленген жағдайларға
қатысты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Алдын ала тергеу айыптау қорытындысын жасау не қылмыстық iстi
медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн сотқа жiберу туралы
қаулы, не қылмыстық iстi қысқарту туралы қаулы шығарумен аяқталады.
Алдын ала тергеудің мерзімдері заңмен қатаң реттелген. Қылмыстық іс
тәртіп бойынша қозғалған күннен бастап ол аяқталғанға дейін екі ай ішінде
бітуі тиіс. Жасалған қылмыстың барлық мән-жайларын ашудың, кінәлінің
айыпталушы ретінде жауапқа тартудың, оған айьm тағудың және істі сотқа
жіберудің өзінің мақсаты бар.
Алайда тәжірибеде анықтау органдарына, тергеушілерге қылмыстық іс
бойынша өндірісті жиі тоқтатуға тура келеді (ҚР қІЖК 265-бап).
Алдын ала тексеру мен анықтауды тоқтату.
Алдын ала тергеуді тоқтату - бұл қылмыстық іс жүргізу заңымен
көзделген, айыпталушының болмауынан немесе оның қатысуынсыз тергеу әрекеті
өндірісін жүргізу мүмкіндігі болмайтыңдығына байланысты уақытша үзілуі.
Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 50-бабына байланысты алдын ала тергеу
толық не оның анықтаушының, тергеушінің соттың қаулысымен сәйкесті бөлігі
тоқтатылуы мүмкін. Ол мынадай жағдайларда іске асырылады:
1) айыпталушы ретінде жауапқа тартуға жататын адамның анықталмауы;
2) айыпталушы тергеуден немесе соттан жасырынып қалған не оның тұратын
жері басқа себептермен анықталмаған;
3) айьmталушыны қылмыстық ізге түсу иммунитетінен айыру не оны
шетелдік мемлекеттердің беруі туралы мәселелердің шешілуіне байланысты
айыпталушының іске қатысуының нақты мүмкіндіктері болмаған;
4) айыпталушы жүйкесінің заңда көзделген тәртіпте куәландырылған
уақытша бұзьшуы немесе өзге де ауыр науқастануы.
5) айыпталушыныың қазақстан Республикасынан тысқары жерлерде болуы;
6) соттың аталған істе қолданылуға тиіс заңның немесе өзге де
нормативтік-құқықтық актілердің Конституцияға сәйкес еместігін тану не
адамның және азаматтың Конституциямен берілген құқықтары мен бостандықтарын
шектейтіндігі туралы ұсыныс пен қазақстан Республикасының Конституциялық
Кеңесіне өтініш жасауы;
7) қылмыстық іс бойынша одан әрі іс жүргізуге уақытша кедергі
келтіретін тежеусіз күштің іс-әрекеті;
тиісті сараптама жүргізілген;
Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 55-тарауында көзделген тәртіппен құқықтық
көмек алуға байланысты іс жүргізу әрекеттері орын алған жағдайда.
Бұл тізім алдын ала тергеудің жеткілікті негізі болып табылады және
кеңейту үшін талқылауға жатпайды.
§ 1. Алдын ала тергеудің аяқталу ұғымы
Алдын ала тергеудің аяқталуы деп жүмыстың қорытындысын, тергеуші
қызметінің аяқталған сатысын - оның барлық іс жүргізу және айыпталушының
жасаған қьтмысы туралы заңды және негізді айьmтау қорытындысына негізделген
өзге де тергеу әрекеттерінің аяқталуын айтады.
Әдебиетте төмеңдегі шешімдердің біреуін қабылдауға тән алдын ала
тергеуді аяқтаудың үш түрі қабылданған:
- айыптау қорытыңдысын шығару және оны сотқа тапсыру үшін іспен бірге
прокурорға жіберу;
- медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы мәселені
қарау үшін істі сотқа жіберу жайыңда қаулы шығару;
- қылмыстық істі тоқтату туралы қаулыны енгізу.
Айыптау қорытындысы егер де қьтмыстың барлық белгілері анықталып,
айыпталушының қылмысты жасаған кінәсі дөленденген кезде және қылмыстық істі
тоқтатуға ешбір мән-жай жоқ болса ғана шығарьтады.
Тергеуші алдын ала тергеу жүргізуді аяқтай отырып, айыптау
қорытындысын жасауға жинақталған дәлелдердің жеткілікті екеңдігіне көз
жеткізгеннен кейін тергеудің аяқталғанын хабарлайды, айыпталушы және оның
қорғаушысын, жәбірленуші мен оның өкілін, азаматтық талап етуші мен
азаматтық жауап берушіні немесе олардың өкілдерін қылмыстық істің
материалдарымен таныстырады, бір мезгілде олардың құқықтарын түсіндіреді
(ҚР қІЖК 273, 274-баптардың, 2-бөлігі).
Аты аталған адамдардың жазбаша немесе ауызша өтінімдері түскен
жағдайда тергеуші қьтмыстық істің материалдарымен таныстырады және
азаматтық жауап беруші және оның өкілі шағымданған талапқа қатысты
материалдармен ғана танысады.
Алдын ала тергеудің материалдарымен таныса отырып, қылмыстық процестің
қатысушылары егер де іске маңызы бар болатын болса, тергеуге
қанағаттаңдыруға жататын толықтырулар енгізу туралы өтінім жасай алады.
Өтінімді қанағаттандыруға қарсылық білдірген жағдайда тергеуші
шағымданушыға хабарланатын дәлелді қаулы шығарады.
Осы адамдардың қьтмыстық іс материалдарымен танысқаны туралы хаттама
толтырьтады, оңда олардың қандай материалдармен танысқаңдары және олардың
қаңдай өтінім жасағандары жазылады (жазбаша өтінім іске тіркеледі).
Істі тергеуді ақтау кезіңдегі ең бастысы - тергеуші ҚР қІЖКнің 273-
баптьщ талаптарын орындай отырып, айыпталушы мен оның қорғаушысына
тергеудің аяқталғаны туралы хабарлап, істің барлық материалдарымен танысуды
ұсынуы болып табылады. Кылмыстық іс танысуға жапсыра тігілген және
нөмірленген түрінде барлық қосымшалармен бірге беріледі. Айыпталушы мен
оның қорғаушысы өз қалаулары бойынша іс материалдарымен жеке-жеке не бірге
танысуларына болады. Танысу барысында кез келген қүжаттын, кез келген
көлемдегі көшірмесін алуға болады. Танысуға уақыт шектелмейді.
Істі материалдарымен танысу туралы хаттама толтырылады, оған
айыпталушы, қорғаушы және тергеуші қол қояды (қР ҚІЖК 277-бап).
Іспен танысып болғаннан кейін айыпталушы мен қорғаушы тергеуге
толықтырулар енгізу туралы өтінім жасауға құқьшары бар. Оларды
қанағаттаңдырған жағдайда тергеуші іс өндірісін жаңартады, ал қарсылық
білдірген жағдайда - тиісті қаулыны енгізеді (ҚР ҚІЖК 276-бап). Егер де
айыпталушы істің материалдарымен танысудан бас тартса, бұл туралы сол
хаттамада егер де айыпталушы хабарлаған болса, қарсылықтын себебі
баяндалып, көрсетіледі.
Заң әдебиеттеріңде көптеген авторлар айыптау қорытындысын өктем
түрдегі жарлық сипаттағы істі тергеуді жинақтаушы іс жүргізу құжаты деп
санайды.
Aйыптауaу қopытындысы (ҚР ҚІЖК 278-бап). Айыптау қорытындысы - бұл
алдын ала жүргізілген тергеуді аяқтайтын және айыпталушының қылмыс
жасағандығын айқындайтын дәлелдер бар болған кезде, қылмыстық істі сотқа
жіберген жағдайдағы айыптайтын іс жүргізу актісі.
Айыптау қорытындысы сот үкім шығара алатын айыптау шектерін анықтайды.
Тергеушінің жинаған дәлелдерін бір жүйеге келтіре және тергеумен аяқталған
іс бойынша занды тұжырымдар жасай отырып айыптау қорытыңдысы қылмыстық
іспен танысуды және істе бар материалдарға сүйенуді жеңілдетеді. Айыптау
қорытыңдысы заңдьmықтың, негізділіктің, дәлелділіктің жалпы талаптарына, ал
мазмұны мен нысаны заңмен бекітілген арнайы талаптарына сай келуі тиіс.
Айыптау қорытыңдысы заңға сәйкес кірістік, сипаттау және қарар
бөлімдерінен тұрады:
Кірістік бөлімде айыпталушының сұрақ-жауап мәліметтері көрсетіледі,
осыған орай айыптау қорытындысы, жауапкершілікке тартылатын Қылмыстық
кодекстің бабы жазылады.
Айыптау қорытындысының сипаттамалы-дәлелдемелік бөлімі тергеушінің
анықтаған істің нақты мән-жайлары айыпталушыньщ кінәсі туралы оның
тұжырымдарына негізделген
дәлелдер мен айғақтар істің томы мен бетіне сілтеме жасала отырып
баяндалады.
Айыптау қорытьщдысының қарар бөлімінде айыпталушының жеке басы туралы
мөліметгер, тағылған айып, жасалған қылмысқа қарастыратын қылмыстық заң
нұсқауы болады.
Айыптау қорытындысына қосымша (ҚР ҚІЖК 279-бап). Айыптау қорытындысына
жәбірленушілердің, куәгерлердің, тергеушінің пікірі бойынша сот отырысынан
шақырылатын сарапшылардың тізімі қосып тіркеледі. Тізім екі бөлімнен тұруы
тиіс - айыпталушы мен қорғаушының атаған адамдар тізімі (қорғаушы тізімі)
және тергеушінің жасаған тізімі (айыптау тізімі). Сот отырысына шақырылатын
тізімде олардың тұрғылықты жері немесе тұрған жері және олардың жауаптары
мен қорытындылары баяндалған іс парақтары көрсетіледі.
Жәбірленушілердің, куәгерлердің, күдіктілердің, айыпталушылардың
немесе сот отырысына шакырылуға тиісті ҚР қІЖК 100-бапта қарастырылған
тізімдегі өзге де адамдардың қауіпсіздігіне шаралар қолданған жағдайда
тізімде олардың бүркеншік аттары олардьщ түрғылықты жерлері көрсетілмей-ақ
жазылуы тиіс.
Сонымен бірге, айыптау қорытындысына тергеу мерзімдері, тұткындау
уақыты мен үйде түтқында ұстау көрсетілген алдыналу шаралары, заттай
айғақтар, талап ету арызы, талап ету арызын қамтамасыз ету туралы
қабылданған шаралар және мүлікті тәркілеу мүмкіндігі, сот шығындары туралы
тиісті парақтарда көрсетілген анықтамалар тіркеледі (ҚР ҚІЖК 279-бап).
§ 2. Сотқа дейінгі процестегі прокурордың қадағалауы
Прокурор алдын ала тергеудің зандылығын қьтмыстық іс қозғалған сәттен
бастап аяқталғанға дейін қадағалауға тиісті. Тергеуші істі аяқтаған соң
прокурорға хабарлауға міндетті, содан кейін айыптау қорытындысы іспен бірге
айыптау қорытындысын бекіту туралы шешімді қабылдау үшін және істі сотқа
жіберу үшін осы істі қадағалайтын прокурорға жіберіледі.
Қылмыстық іске міндетті түрде айыпталушының жеке басын куөландыратын
құжаттар тіркелуі тиіс, оған айыпталушының Республикадан тысқары жерде
алдын ала тергеу органдарына келуден жалтарып жүрген айыпталушылар
кірмейді.
Қылмыстық іс бойынша куөлаңдыратын құжатқа мыналар жатуы мүмкін:
азаматтың төлқұжаты, жеке басының куәлігі.
Қазақстан Республикасына шетелден келген адамның қоныстану түрі,
азаматтығы жоқ адамның куәлігі, жүргізуші куәлігі, әскери билеті, туу
туралы куәлігі (он алты жасқа толмаған адамдар үшін), азаматтың туылғаны
туралы жазылған акт.
Тергеушіден түскен қылмыстық іс бойынша айыптау қортындысымен прокурор
қылмыстық істі толық әрі мұқият қарап шығуы және тексеруі тиіс (қр ҚІЖК 281-
бап):
- айыпталушыға танылып отырған әрекетгің жасалғанын және бұл әрекетте
қылмыс құрамынының бар-жоғын;
- істе оны тоқтатуға әкелетін мән-жайлардың бар-жоғын;
- тағылған айыптың негізді-негізсіз екенін, оның істе бар
дәлелдемелермен расталатынын;
- айыпталушыға іс бойынша барлық анықталған және дәлелденген қылмыстық
әрекеттері бойынша айып тағылғанын-тағылмағанын;
- қылмыс жасалғаны туралы іс бойынша дәлелдер табылған барлық адамның
айыпталушылар ретінде жауапқа тартылғанын тартылмағанын;
- айыпталушының әрекеті дұрыс сараланғанын сараланбағанын;
- бұлтартпау шарасының дұрыс таңдалғанын-тандалмағанының және істе оны
өзгертуге не алып тастауға негіздердің бар-жоғын;
- азаматгық талапты қамтамасыз ету және мүлікті ықтимал тәркілеу
шараларының қабылданған-қабылданбағанын;
- айыптау қорытындысының осы Кодекстің тараптарына сәйкес жасалған-
жасалмағанын;
- алдын ала тергеу жүргізуде қылмыстық іс жүргізу заңын елеулі
бүзушылыкка жол берілгені-берілмегенін тексеру міндетті;
Прокурордың айыптау қорытындысымен келіп түскен іс бойынша әрекеті қр
қІЖК-нің 282-бабына сәйкес, прокурор айьmтау қорытындысымен тергеушіден
келіп түскен істі қарайды және он тәуліктен аспайтын мерзімде ол бойынша
мынадай іс-әрекеттердің бірін жүргізеді:
- өзінің қарарымен айыптау қорытындысымен келісетінін білдіреді және
айыпталушыны сотқа береді;
- өзінің қаулысымен айыптаудың жекелеген тармақтарын жоққа шығарады не
айыпталушының әрекетін жеңілірек қылмыс туралы занды қолдана отырып, қайта
саралайды;
- қылмыстық істі толық немесе жекелеген айыпталушыларға қатысты
тоқтатады;
- қосымша тергеу жүргізу немесе айыптау қорытындысын қайта жасау үшін
өзінің жазбаша нұсқауларымен бірге істі тергеушіге қайтарады;
- жаңа айыптау қорытындысын жасайды;
- қорғау куәларының тізімін қоспағанда, сотқа шақырылуға тиісті
адамдардың тізімін толықтырады немесе қысқартады;
- қр ҚІЖК-нің 282-бабына сәйкес прокурордың келіп түскен айыптау ісі
бойынша қүқығы:
- қабылданған қаулыны өзгертуге, түткында ұстауға;
- бұрын қабылданған қаулыны өзгерту, мысалға үйде ұстау, ешқайда
кетпеу туралы қолхат алуға;
- айыптау қорытындысымен келіп түскен іс бойынша дәлелді қаулысымен
айыпталушыға таңдалып алынған бұлтартпау шарасының күшін жоюға немесе
өзгертуге не, егер ондай бұлтартпау шарасы қолданылмаған болса, оны
таңдауға құқылы. Бұл жағдайда айыпталушының іс-әрекеті мен жеке ісі қаулы
қабылдаудың негізі болып, прокурордың оған дәлелденген қаулы шығаруына
негіз болады.
қылмысты жасауға және басқа да заң бұзушылықтарға ықпал еткен
жағдайларды жою жөніндегі ұйғарым. ҚылмысТЬІқ іс бойынша іс жүргізу кезінде
қылмыс жасауға ықпал еткен мән-жайларды анықтаған тергеуші тиісті
мемлекеттік оргаңдарға, ұйымдарға немесе оларда басқару қызметін атқаратын
адамдарға осы мән-жайларды немесе заң бұзушьmықтарды жою жөнінде шаралар
қолдану туралы ұйғарым ұсынуға құқылы.
Жағдайды мойындап, қылмысқа негіз болған, мейлінше орныққан және басқа
қылмыстық істің болуы мүмкін жағдайларды тергеуші мен анықтаушы мекемеге
немесе бекітілген адамдарға жеткізу тиіс (қр қІЖК 204-бап).
Қылмыс жасауға негіз болған жағдайлардың әрқайсысы қылмыстық іске
жатады. Тергеу жүмысының шешуші кезеңінде тергеуші белгіленген жағдайларға
қатысты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz