Құқықтық мінез-құлық
Кіріспе
1. Құқықтық мінез.құлықтың түсінігі және белгілері
2. Құқықтық мінез.құлықтың құрамы
3. Құқықтық мінез.құлық түрлері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Құқықтық мінез.құлықтың түсінігі және белгілері
2. Құқықтық мінез.құлықтың құрамы
3. Құқықтық мінез.құлық түрлері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Жұмыс – мемлекет және құқық теориясы пәнінің маңызды институты болып есептелетін ҚР құқық және мінез құлық мәселесіне арналған. Зерттеу тақырыбының көкейкестілігі, құқықтық институттың проблемалық тұрғыда ғылыми зерттелмегенімен түсіндіріледі.
Егеменді ел атанған Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастарға көшкендігімізді жариялау, заңдарды білу, ондағы көзделген әрбір азаматтың өзінің құқығын қорғау, өмір сүруі мен гүлденуіне күресу мүмкіншілігін іске асыруды қамтиды. Мұның өзі құқық тәртібін сақтау мен нормативті заң актілері талаптарының қалытқысыз орындалуына жете көңіл бөлу керек деген сөз.
Әрине, күні кеше ыдырап кеткен Кеңестер Одағынан еншісін алып, іргесін ажыратқан елімізге, “мемлекет” деген алып та ауқымды үйдің алғашқы шаңырағын көтеру, ірге тасын нықтап әп – сәтте іске асатын оңай шаруа емес. Мұнда әлемдік озық іс-тәжірибеге жүгінудің, өркениетті елдер жүріп өткен тарихи соқпақтарды саралап- талдаудың еш артықшылығы жоқ. Заң саласын жаңартуда да осы үрдіс басты назарға алынуда.
Еліміз, тізгінін өз қолына алғаннан бері нарықтық қатынастарға байланысты жаңадан көптеген заңдар қабылданып, іс жүзіне асырылып жатқандығы баршамызға аян. Тіпті мемлекетіміздің сипаты да өзгеріліп, оның құрлымдық бөлшектері де қайта құрылу үстінде. Міне осындай түбегейлі өзгерістердің қисындарын, одан туындайтын заңдарды білу, іске асыру заңдылықтарын түсіну әрбір азаматтарға, студент түгіл мұғалім- педагогтерге оңай соқпайтыны ақиқат. Демек, қазіргі кездегі біздің қоғамымыз бен мемлекетіміздің даму ағымындағы концептуалдық өзгерістер құбылыстарын жан-жақты ескеріп, оны оқырмандарға түсінікті, оңтайлы, әрі қолдануға ыңғайлы нысанда жеткізу қазақстандық құқықтанудың басты мақсаты болып табылады.
Егеменді ел атанған Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастарға көшкендігімізді жариялау, заңдарды білу, ондағы көзделген әрбір азаматтың өзінің құқығын қорғау, өмір сүруі мен гүлденуіне күресу мүмкіншілігін іске асыруды қамтиды. Мұның өзі құқық тәртібін сақтау мен нормативті заң актілері талаптарының қалытқысыз орындалуына жете көңіл бөлу керек деген сөз.
Әрине, күні кеше ыдырап кеткен Кеңестер Одағынан еншісін алып, іргесін ажыратқан елімізге, “мемлекет” деген алып та ауқымды үйдің алғашқы шаңырағын көтеру, ірге тасын нықтап әп – сәтте іске асатын оңай шаруа емес. Мұнда әлемдік озық іс-тәжірибеге жүгінудің, өркениетті елдер жүріп өткен тарихи соқпақтарды саралап- талдаудың еш артықшылығы жоқ. Заң саласын жаңартуда да осы үрдіс басты назарға алынуда.
Еліміз, тізгінін өз қолына алғаннан бері нарықтық қатынастарға байланысты жаңадан көптеген заңдар қабылданып, іс жүзіне асырылып жатқандығы баршамызға аян. Тіпті мемлекетіміздің сипаты да өзгеріліп, оның құрлымдық бөлшектері де қайта құрылу үстінде. Міне осындай түбегейлі өзгерістердің қисындарын, одан туындайтын заңдарды білу, іске асыру заңдылықтарын түсіну әрбір азаматтарға, студент түгіл мұғалім- педагогтерге оңай соқпайтыны ақиқат. Демек, қазіргі кездегі біздің қоғамымыз бен мемлекетіміздің даму ағымындағы концептуалдық өзгерістер құбылыстарын жан-жақты ескеріп, оны оқырмандарға түсінікті, оңтайлы, әрі қолдануға ыңғайлы нысанда жеткізу қазақстандық құқықтанудың басты мақсаты болып табылады.
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы, 1995
2. Қазақстан Республикасының Конституциясының түсіндірме сөздігі.
3. Алексеев С. С. Теория права М. БЕК, 1993
4. Хропанюк В. Н. Теория государства и права М, 1995, 1996
5. Хутыз М. Х. Сергейко П. Н. Энциклопедия права М., 1995.
6. Бейсенова А., Біржанова Қ., ҚР мемлекет және құқық негіздерін оқып үйренушілерге көмек. Алматы: “Жеті жарғы” 1997.
7. Сапаргалиев Г.С. Основные государства и права Казахстана.
Алматы, 1994.
8. Сапарғалиев Г.С. Заң терминдерінің сөздігі. Алматы: “Жеті – Жарғы” Алматы., 1996.
9. Ибраева А.С. Заң терминдерінің қазақша-орысша және орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. Алматы: “Жеті –Жарғы” 1996.
10. Сапарғалиев Г.С., Ибраева А.С. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы: “Жеті – Жарғы” 1997.
11. Сапаргалиев Г.С. Основы государства и права. Учебное пособие. Алматы, “Жеті – Жарғы, 1997.
2. Қазақстан Республикасының Конституциясының түсіндірме сөздігі.
3. Алексеев С. С. Теория права М. БЕК, 1993
4. Хропанюк В. Н. Теория государства и права М, 1995, 1996
5. Хутыз М. Х. Сергейко П. Н. Энциклопедия права М., 1995.
6. Бейсенова А., Біржанова Қ., ҚР мемлекет және құқық негіздерін оқып үйренушілерге көмек. Алматы: “Жеті жарғы” 1997.
7. Сапаргалиев Г.С. Основные государства и права Казахстана.
Алматы, 1994.
8. Сапарғалиев Г.С. Заң терминдерінің сөздігі. Алматы: “Жеті – Жарғы” Алматы., 1996.
9. Ибраева А.С. Заң терминдерінің қазақша-орысша және орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. Алматы: “Жеті –Жарғы” 1996.
10. Сапарғалиев Г.С., Ибраева А.С. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы: “Жеті – Жарғы” 1997.
11. Сапаргалиев Г.С. Основы государства и права. Учебное пособие. Алматы, “Жеті – Жарғы, 1997.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
Мемлекеттік-құқықтық пәндер кафедрасы
Мемлекет және құқық теориясы пәні бойынша
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
ТАҚЫРЫБЫ: ҚҰҚЫҚТЫҚ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ
Орындаған:
Тексерген:
АЛМАТЫ - 2009
Жоспар:
Кіріспе
1. Құқықтық мінез-құлықтың түсінігі және белгілері
2. Құқықтық мінез-құлықтың құрамы
3. Құқықтық мінез-құлық түрлері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Жұмыс – мемлекет және құқық теориясы пәнінің маңызды институты болып
есептелетін ҚР құқық және мінез құлық мәселесіне арналған. Зерттеу
тақырыбының көкейкестілігі, құқықтық институттың проблемалық тұрғыда ғылыми
зерттелмегенімен түсіндіріледі.
Егеменді ел атанған Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастарға
көшкендігімізді жариялау, заңдарды білу, ондағы көзделген әрбір азаматтың
өзінің құқығын қорғау, өмір сүруі мен гүлденуіне күресу мүмкіншілігін іске
асыруды қамтиды. Мұның өзі құқық тәртібін сақтау мен нормативті заң
актілері талаптарының қалытқысыз орындалуына жете көңіл бөлу керек деген
сөз.
Әрине, күні кеше ыдырап кеткен Кеңестер Одағынан еншісін алып, іргесін
ажыратқан елімізге, “мемлекет” деген алып та ауқымды үйдің алғашқы
шаңырағын көтеру, ірге тасын нықтап әп – сәтте іске асатын оңай шаруа емес.
Мұнда әлемдік озық іс-тәжірибеге жүгінудің, өркениетті елдер жүріп өткен
тарихи соқпақтарды саралап- талдаудың еш артықшылығы жоқ. Заң саласын
жаңартуда да осы үрдіс басты назарға алынуда.
Еліміз, тізгінін өз қолына алғаннан бері нарықтық қатынастарға
байланысты жаңадан көптеген заңдар қабылданып, іс жүзіне асырылып
жатқандығы баршамызға аян. Тіпті мемлекетіміздің сипаты да өзгеріліп, оның
құрлымдық бөлшектері де қайта құрылу үстінде. Міне осындай түбегейлі
өзгерістердің қисындарын, одан туындайтын заңдарды білу, іске асыру
заңдылықтарын түсіну әрбір азаматтарға, студент түгіл мұғалім- педагогтерге
оңай соқпайтыны ақиқат. Демек, қазіргі кездегі біздің қоғамымыз бен
мемлекетіміздің даму ағымындағы концептуалдық өзгерістер құбылыстарын жан-
жақты ескеріп, оны оқырмандарға түсінікті, оңтайлы, әрі қолдануға ыңғайлы
нысанда жеткізу қазақстандық құқықтанудың басты мақсаты болып табылады.
Құқықтану – бұл мемлекет пен құқықтың, саяси және құқықтық сананың,
саяси және құқықтық қатынастардың заңдылықтары мен құбылыстары жөніндегі
білімнің саласы.
Заң ғылымдарында тұжырымдалғанындай, құқықтанудың басты міндетті
әлеуметтік құбылыс ретінде құқықтық іске асырылуы мен дамуының
заңдылықтарын зерттеу болып табылады: бұл құбылыс қашан пайда болды, оның
тууына қандай себептер әсер етті, өзінің дамуында құқық қандай сатылардан
өтті және оның дамуы қалай өтті. Осындай қойылған сұрақтардың барлығына
заңгер – ғалымдар өздерінің ғылыми зерттеулерінде әр түрлі қоғамдық –саяси
құрылысы бар елдердегі қазіргі кездегі құқықтың жағдайын толық әрі жан –
жақты талдау жасай келе, мемлекеттік – құқықтық құбылыстардың дамуы мен оны
одан әрі жетілдіру жолдарын жорамалдайды.
Зерттеудің нысаны мемлекет және құқық теориясы пәнінің құқық және
мінез құлық мәселесі болып табылады.
Жұмыстың мақсаты – қарастырып отырған проблемемыздың негізін анықтау
және талдау, сонымен қатар маңызы мен ерекшеліктеріне нақты түрде тоқталып,
әрқайсысын талқылылап кету.
Курстық жұмыстың теориялық базасы – мемлекет және құқық саласында
алдыңғы қатарлы қазақстандық және шетелдік ғалымдардың (РФ) еңбектері.
1. Құқықтық мінез-құлыктың түсінігі және белгілері
Қазіргі заманда адамдардың бостандығы мен кұқықтары барлық
мемлекеттердің Конституциясына, Декларациясына енгізіліп, ең негізгі ресми
саясатқа айналды. Казақстан Республикасының 1993-1995 жж. Конституциялары
адамның бостандығы мен құқықтарына арнаулы бөлім беріп, бүл мәселені жан-
жақгы дамыту, жақсарту өзінің мемлекеттік міндеті деп жариялады.
Сонымен, адам қоғамы мыңдаған жылдар бойы сонау көне дәуірден қазірғі
заманға дейін әлеуметтік нормалар арқылы басқарылып қеледі. Сондықтан жеке
адамның құқықтық мінез-құлқы туралы теорияның мыңдаған жылға созылған
тарихы және мол тәжірибесі бар. Оның даму мазмұны, шеңбері қоғамның даму
деңгейімен байланысты. Құкықтық мінез-кұлык - бұл субъектілердің кұкык
нормаларына және әлеуметтік маңызды мақсаттарға сай келетін жүріс-
тұрысы[1]. Кұқыктык мінез-құлық келесі белгілермен сипатталады:
1. заңмен орныктырылған шекте болады (формальды аспект);
2. әлеуметтік пайдалы, қоғамдық максаттар мен мүдделерге қайшы келмейді;
бұлар оның объективтік жағын кұрайды (мазмұнды
аспект);
3. саналы сипатка ие; бұл оның субъективтік жағын кұрайды.
2. Құқықтық мінез-құлықтың түрлері.
Құкықтық мінез-құлық мына негіздер бойынша түрлерге бөлінеді:
1) әлеуметтІк маңыздылығы дәрежесіне карай: кажетті (мысалы,
эскери борышты өтеу); қалаулы (мысалы, ғылыми және көркем
шығармашылық); рұксат етілген (мысалы, діни рәсімдерді орындау).
2) себептеріне, яғни, субъективтік жағына. байланысты: әлеуметтік
белсенді; конформисттік; әдетті; маргиналды.
Әлеуметтік белсенді жүріс-тұрыс - бұл құқыктық сана мен құқыктық
мәдениеттің, жауапкершілік пен еріктіліктің жоғары деңгейімен сипатталатын
жүріс-тұрыстың жоғарғы нысаны. Бұл жерде субъект жазадан қорыққанынан
немесе марапаттауды күткенінен емес. құқыктық мінез-құлықтың қажеттігіне
сенуінің негізінде әрекет етеді.
Әлеуметтік белсенді жүріс-тұрыс мынадай элементтерден кұралады: а)
кызметтің мемлекеттік ұйымдастырылған түрлеріндегі, құқыкшығармашылық және
құқықты жүзеге асыру салаларындағы белсенділік; ә) ерікті ұймдардың
кызметіндегі белсенділік; б) қоғамдық және қоғамдық-мемлекеттік
кұрылымдарды құрудағы және олардың қызметіндегі белсенділік; в) тұлғанын
құқық саласындағы дербес белсенділігі.
Конформисттік жүріс-тұрыс - бұл құқыктық ережелерге оларды терең әрі
жан-жақты түсінбестен, жоғары құқықтық белсенділіксіз бағынумен
сипатталатын әрекет. Баскаша айтканда, адам басқалардың да осылай жүріп-
тұрғанын көргендіктен құқықтық мінез-кұлықты таңдайды.
Әдетті жүріс-тұрыс - бұл құқық нормаларының орындалуы әдетке айналып
кеткен жағдайда көріністабатын жүріс-тұрыс. Әдет әрекеттердің бірнеше рет
таныс жағдайда кайталануының нәтижесінде қалыптасады.
Маргиналды жүріс-тұрыс - бұл мемлекеттің, мәжбүрлеуінің, жазадан
корқудың нәтижесінде жүзеге асырылатын құқықтық мінез-құлық.
Құқықтық мінез-құлық - құқық нормаларының нұсқауларына сәйкес келетін
жеке тұлғаның мінез-құлқы. Заңды мінез-құлық арқылы заң орындалады, жүзеге
асырылады. Заңның талаптары орындалмаса, ол жансыз. Тұлғаның заңды мінез-
құлқының көлемі мен үлгісі құқықтың норманың диспозициясында көрсетілген.
Егер адамдардың мінез-құлықтары құқың нормаларының талаптарына сәйкес
келсе, онда құқықтық тәртіп нығаяды.
Заңды мінез-құлық арқылы қоғам басқарылады, оның өмірі қалыпты
жағдайда жүргізіледі, азаматтардың құқықтары мен бостандықтары жүзеге
асырылады. Мұны азаматтардың көбі түсінеді, сондықтан пайда болатын, жүзеге
асырылатын құқықтық қатынастардың басым көпшілігі заңды мінез-құлық
негізінде құрылады.
Азаматтар заңның талабын белсенділікпен немесе ен-жарлықпен орындайды.
Соған сәйкес мінез-құлық екіге бөлінеді: 1) белсенді заңды мінез-құлық; 2)
бәсең (ен-жар) заңды мінез-құлық.
Белсенді заңды мінез-құлық - лауазымды тұлғалардың, азаматтардың өз
бастамасымен белгілі мақсатқа бейімделген заңды әрекеттері. Ондай әрекеттер
қосымша уақыт, күш, кейде қаражат жұмсаумен байланысты. Осындай мінез-құлық
басым болуы үшін қазіргі кезеңде қажетті шарттар баршылық. Ол - егеменді,
дербес мемлекет пен ұлттың құқық жүйесінің қалыптасуы, экономикалық
дағдарысты тоқтату үшін барлық күш-жігерді жұмсаудың қажеттігі, асқынып
бара жатқан қылмысқа қарсы азаматтардың шама-шарқынша күресу борышы. Демек,
заңдардың қағидаларын белсенділікпен орындау - заманымыздың талабы.
Белсенді түрдегі заңды мінез-құлықтың көріністері сан алуан. Ол - лауазымды
тұлгалардың өз міндеттерін адал ниетпен, сапалы атқарып, азаматтардың
өздеріне жүктеген міндеттерін қалтқысыз, саналы түрде орындауы, сонымен
қатар құқықтарын жүзеге асыра отырып, мемлекеттің, қоғамдық бірлестіктердің
жұмысына белсене қатысып, оларға көмектесу, заңдардың жобаларын талқылауда
бой көрсетіп, өз пікірін ортаға салу - міне, құқықтың белсенділікке осындай
әрекеттер жатады[2].
Енжар заңды мінез-құлықтың көрінісі де сан алуан. Азамат өзіне
жүктелген міндеттерді қалай болса солай орындайды. Ал өзінің құқықтары мен
бостандыңтарын жүзеге асыруға енжарлықпен, немқұрайдылықпен қарайды.
Мысалы, сайлауға, заңның жобасын талқылауға қатыспайды, отбасын құрғысы
келмейді, оқып-білім алуға ерінеді, тіпті, жұмысты жаңсы істеп, табыс та
тапқысы келмейді. Әрине, мұндай мінез-құлық заңға қайшы келмесе де, адамның
ең алдымен өзіне зиян келтіреді, себебі адамның игілігі үшін берілетін
заңды мүмкіндіктер іске аспай қалады. Мұндай мінез-құлықтан қоғам да ештеңе
ұтпайды. Демек, екі тарап та ұтылыста болады. Мұндай енжар мінез-құлық
басым болса, мемлекетке де зиян келеді. Азаматтардың енжарлығын,
немқұрайдылығын пайдаланып, қара ниетті лауазымды тұлғалар мемлекет
органының қызметін халыңтың бақылауынан тыс қоюға әрекет жасаулары мүмкін.
Әрине, тек насихатпен адамдардың енжар мінез-құлқын белсенділікке
айналдыру оңай емес. Ең алдымен белсенділік жастайынан қалыптасатын қасиет.
Оның негізгі шарты - еңбекке баулу. Заңдар да адал, аң ниетпен істелген
жүмыс үшін көтермелеу шараларын белгілесе, ол құқықтың белсенділікке негіз
болады.
2. Құқықтық мінез-құлықтың құрамы
Сонымен, адам құқығы және оның құқықтағы мінез-құлқы — жеке түлғаның
табиғи мүмкіншіліктері арқылы қоғамның барлық саласында іс-әрекет жасап,
өздерінің қадір-қасиетін, ар-намысын, абырой беделін корғап, жақсы өмір
сұруін қамтамасыз етеді.
Заң ғылымында адам қүқығы, азамат құқығы, жеке тұлға құқығы, құқықтық
мінез деген ұғым бар.
Адам құқығы - табиғи құқық, оған мемлекеттің ешқандай қатысы жоқ.
Егерде ол табиғи қүқықтарды мемлекет Конституцияға кіргізіп, бекітсе, онда
ол адам сол мемлекеттің азаматы болады.
Азамат құқығы — табиғи қүқықтар жинақталып, жүйеге келтіріліп,
мемлекеттің заңдарында, нормативтік актілерде көрсетіліп, мемлекеттің
қорғауында болып адамдар сол қоғамның азаматы болу.
Жеке тұлғаның құқығы - жеке адамның құзыреті, іс-әрекет жасау
мүмкіншілігі. Оның шеңбері жеке түлғаның саяси-қоғамдык, әлеуметтік,
экономикалық мәртебенің шеңберіне байланысты.
Құқықтық мінез-қүлың құрамы да бірнеше түрде болуы мүмкін.
Құқықтың сананың деңгейіне байланысты заңды мінез-құлың (іс-әрекет)
төмендегідей түрлерге жіктеледі[3]:
1. Маргиналдық (маргинал - аралық) мінез-құлық - бұл мінез-құлық
бәрінен бұрын заң ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мемлекеттік-құқықтық пәндер кафедрасы
Мемлекет және құқық теориясы пәні бойынша
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
ТАҚЫРЫБЫ: ҚҰҚЫҚТЫҚ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ
Орындаған:
Тексерген:
АЛМАТЫ - 2009
Жоспар:
Кіріспе
1. Құқықтық мінез-құлықтың түсінігі және белгілері
2. Құқықтық мінез-құлықтың құрамы
3. Құқықтық мінез-құлық түрлері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Жұмыс – мемлекет және құқық теориясы пәнінің маңызды институты болып
есептелетін ҚР құқық және мінез құлық мәселесіне арналған. Зерттеу
тақырыбының көкейкестілігі, құқықтық институттың проблемалық тұрғыда ғылыми
зерттелмегенімен түсіндіріледі.
Егеменді ел атанған Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастарға
көшкендігімізді жариялау, заңдарды білу, ондағы көзделген әрбір азаматтың
өзінің құқығын қорғау, өмір сүруі мен гүлденуіне күресу мүмкіншілігін іске
асыруды қамтиды. Мұның өзі құқық тәртібін сақтау мен нормативті заң
актілері талаптарының қалытқысыз орындалуына жете көңіл бөлу керек деген
сөз.
Әрине, күні кеше ыдырап кеткен Кеңестер Одағынан еншісін алып, іргесін
ажыратқан елімізге, “мемлекет” деген алып та ауқымды үйдің алғашқы
шаңырағын көтеру, ірге тасын нықтап әп – сәтте іске асатын оңай шаруа емес.
Мұнда әлемдік озық іс-тәжірибеге жүгінудің, өркениетті елдер жүріп өткен
тарихи соқпақтарды саралап- талдаудың еш артықшылығы жоқ. Заң саласын
жаңартуда да осы үрдіс басты назарға алынуда.
Еліміз, тізгінін өз қолына алғаннан бері нарықтық қатынастарға
байланысты жаңадан көптеген заңдар қабылданып, іс жүзіне асырылып
жатқандығы баршамызға аян. Тіпті мемлекетіміздің сипаты да өзгеріліп, оның
құрлымдық бөлшектері де қайта құрылу үстінде. Міне осындай түбегейлі
өзгерістердің қисындарын, одан туындайтын заңдарды білу, іске асыру
заңдылықтарын түсіну әрбір азаматтарға, студент түгіл мұғалім- педагогтерге
оңай соқпайтыны ақиқат. Демек, қазіргі кездегі біздің қоғамымыз бен
мемлекетіміздің даму ағымындағы концептуалдық өзгерістер құбылыстарын жан-
жақты ескеріп, оны оқырмандарға түсінікті, оңтайлы, әрі қолдануға ыңғайлы
нысанда жеткізу қазақстандық құқықтанудың басты мақсаты болып табылады.
Құқықтану – бұл мемлекет пен құқықтың, саяси және құқықтық сананың,
саяси және құқықтық қатынастардың заңдылықтары мен құбылыстары жөніндегі
білімнің саласы.
Заң ғылымдарында тұжырымдалғанындай, құқықтанудың басты міндетті
әлеуметтік құбылыс ретінде құқықтық іске асырылуы мен дамуының
заңдылықтарын зерттеу болып табылады: бұл құбылыс қашан пайда болды, оның
тууына қандай себептер әсер етті, өзінің дамуында құқық қандай сатылардан
өтті және оның дамуы қалай өтті. Осындай қойылған сұрақтардың барлығына
заңгер – ғалымдар өздерінің ғылыми зерттеулерінде әр түрлі қоғамдық –саяси
құрылысы бар елдердегі қазіргі кездегі құқықтың жағдайын толық әрі жан –
жақты талдау жасай келе, мемлекеттік – құқықтық құбылыстардың дамуы мен оны
одан әрі жетілдіру жолдарын жорамалдайды.
Зерттеудің нысаны мемлекет және құқық теориясы пәнінің құқық және
мінез құлық мәселесі болып табылады.
Жұмыстың мақсаты – қарастырып отырған проблемемыздың негізін анықтау
және талдау, сонымен қатар маңызы мен ерекшеліктеріне нақты түрде тоқталып,
әрқайсысын талқылылап кету.
Курстық жұмыстың теориялық базасы – мемлекет және құқық саласында
алдыңғы қатарлы қазақстандық және шетелдік ғалымдардың (РФ) еңбектері.
1. Құқықтық мінез-құлыктың түсінігі және белгілері
Қазіргі заманда адамдардың бостандығы мен кұқықтары барлық
мемлекеттердің Конституциясына, Декларациясына енгізіліп, ең негізгі ресми
саясатқа айналды. Казақстан Республикасының 1993-1995 жж. Конституциялары
адамның бостандығы мен құқықтарына арнаулы бөлім беріп, бүл мәселені жан-
жақгы дамыту, жақсарту өзінің мемлекеттік міндеті деп жариялады.
Сонымен, адам қоғамы мыңдаған жылдар бойы сонау көне дәуірден қазірғі
заманға дейін әлеуметтік нормалар арқылы басқарылып қеледі. Сондықтан жеке
адамның құқықтық мінез-құлқы туралы теорияның мыңдаған жылға созылған
тарихы және мол тәжірибесі бар. Оның даму мазмұны, шеңбері қоғамның даму
деңгейімен байланысты. Құкықтық мінез-кұлык - бұл субъектілердің кұкык
нормаларына және әлеуметтік маңызды мақсаттарға сай келетін жүріс-
тұрысы[1]. Кұқыктык мінез-құлық келесі белгілермен сипатталады:
1. заңмен орныктырылған шекте болады (формальды аспект);
2. әлеуметтік пайдалы, қоғамдық максаттар мен мүдделерге қайшы келмейді;
бұлар оның объективтік жағын кұрайды (мазмұнды
аспект);
3. саналы сипатка ие; бұл оның субъективтік жағын кұрайды.
2. Құқықтық мінез-құлықтың түрлері.
Құкықтық мінез-құлық мына негіздер бойынша түрлерге бөлінеді:
1) әлеуметтІк маңыздылығы дәрежесіне карай: кажетті (мысалы,
эскери борышты өтеу); қалаулы (мысалы, ғылыми және көркем
шығармашылық); рұксат етілген (мысалы, діни рәсімдерді орындау).
2) себептеріне, яғни, субъективтік жағына. байланысты: әлеуметтік
белсенді; конформисттік; әдетті; маргиналды.
Әлеуметтік белсенді жүріс-тұрыс - бұл құқыктық сана мен құқыктық
мәдениеттің, жауапкершілік пен еріктіліктің жоғары деңгейімен сипатталатын
жүріс-тұрыстың жоғарғы нысаны. Бұл жерде субъект жазадан қорыққанынан
немесе марапаттауды күткенінен емес. құқыктық мінез-құлықтың қажеттігіне
сенуінің негізінде әрекет етеді.
Әлеуметтік белсенді жүріс-тұрыс мынадай элементтерден кұралады: а)
кызметтің мемлекеттік ұйымдастырылған түрлеріндегі, құқыкшығармашылық және
құқықты жүзеге асыру салаларындағы белсенділік; ә) ерікті ұймдардың
кызметіндегі белсенділік; б) қоғамдық және қоғамдық-мемлекеттік
кұрылымдарды құрудағы және олардың қызметіндегі белсенділік; в) тұлғанын
құқық саласындағы дербес белсенділігі.
Конформисттік жүріс-тұрыс - бұл құқыктық ережелерге оларды терең әрі
жан-жақты түсінбестен, жоғары құқықтық белсенділіксіз бағынумен
сипатталатын әрекет. Баскаша айтканда, адам басқалардың да осылай жүріп-
тұрғанын көргендіктен құқықтық мінез-кұлықты таңдайды.
Әдетті жүріс-тұрыс - бұл құқық нормаларының орындалуы әдетке айналып
кеткен жағдайда көріністабатын жүріс-тұрыс. Әдет әрекеттердің бірнеше рет
таныс жағдайда кайталануының нәтижесінде қалыптасады.
Маргиналды жүріс-тұрыс - бұл мемлекеттің, мәжбүрлеуінің, жазадан
корқудың нәтижесінде жүзеге асырылатын құқықтық мінез-құлық.
Құқықтық мінез-құлық - құқық нормаларының нұсқауларына сәйкес келетін
жеке тұлғаның мінез-құлқы. Заңды мінез-құлық арқылы заң орындалады, жүзеге
асырылады. Заңның талаптары орындалмаса, ол жансыз. Тұлғаның заңды мінез-
құлқының көлемі мен үлгісі құқықтың норманың диспозициясында көрсетілген.
Егер адамдардың мінез-құлықтары құқың нормаларының талаптарына сәйкес
келсе, онда құқықтық тәртіп нығаяды.
Заңды мінез-құлық арқылы қоғам басқарылады, оның өмірі қалыпты
жағдайда жүргізіледі, азаматтардың құқықтары мен бостандықтары жүзеге
асырылады. Мұны азаматтардың көбі түсінеді, сондықтан пайда болатын, жүзеге
асырылатын құқықтық қатынастардың басым көпшілігі заңды мінез-құлық
негізінде құрылады.
Азаматтар заңның талабын белсенділікпен немесе ен-жарлықпен орындайды.
Соған сәйкес мінез-құлық екіге бөлінеді: 1) белсенді заңды мінез-құлық; 2)
бәсең (ен-жар) заңды мінез-құлық.
Белсенді заңды мінез-құлық - лауазымды тұлғалардың, азаматтардың өз
бастамасымен белгілі мақсатқа бейімделген заңды әрекеттері. Ондай әрекеттер
қосымша уақыт, күш, кейде қаражат жұмсаумен байланысты. Осындай мінез-құлық
басым болуы үшін қазіргі кезеңде қажетті шарттар баршылық. Ол - егеменді,
дербес мемлекет пен ұлттың құқық жүйесінің қалыптасуы, экономикалық
дағдарысты тоқтату үшін барлық күш-жігерді жұмсаудың қажеттігі, асқынып
бара жатқан қылмысқа қарсы азаматтардың шама-шарқынша күресу борышы. Демек,
заңдардың қағидаларын белсенділікпен орындау - заманымыздың талабы.
Белсенді түрдегі заңды мінез-құлықтың көріністері сан алуан. Ол - лауазымды
тұлгалардың өз міндеттерін адал ниетпен, сапалы атқарып, азаматтардың
өздеріне жүктеген міндеттерін қалтқысыз, саналы түрде орындауы, сонымен
қатар құқықтарын жүзеге асыра отырып, мемлекеттің, қоғамдық бірлестіктердің
жұмысына белсене қатысып, оларға көмектесу, заңдардың жобаларын талқылауда
бой көрсетіп, өз пікірін ортаға салу - міне, құқықтың белсенділікке осындай
әрекеттер жатады[2].
Енжар заңды мінез-құлықтың көрінісі де сан алуан. Азамат өзіне
жүктелген міндеттерді қалай болса солай орындайды. Ал өзінің құқықтары мен
бостандыңтарын жүзеге асыруға енжарлықпен, немқұрайдылықпен қарайды.
Мысалы, сайлауға, заңның жобасын талқылауға қатыспайды, отбасын құрғысы
келмейді, оқып-білім алуға ерінеді, тіпті, жұмысты жаңсы істеп, табыс та
тапқысы келмейді. Әрине, мұндай мінез-құлық заңға қайшы келмесе де, адамның
ең алдымен өзіне зиян келтіреді, себебі адамның игілігі үшін берілетін
заңды мүмкіндіктер іске аспай қалады. Мұндай мінез-құлықтан қоғам да ештеңе
ұтпайды. Демек, екі тарап та ұтылыста болады. Мұндай енжар мінез-құлық
басым болса, мемлекетке де зиян келеді. Азаматтардың енжарлығын,
немқұрайдылығын пайдаланып, қара ниетті лауазымды тұлғалар мемлекет
органының қызметін халыңтың бақылауынан тыс қоюға әрекет жасаулары мүмкін.
Әрине, тек насихатпен адамдардың енжар мінез-құлқын белсенділікке
айналдыру оңай емес. Ең алдымен белсенділік жастайынан қалыптасатын қасиет.
Оның негізгі шарты - еңбекке баулу. Заңдар да адал, аң ниетпен істелген
жүмыс үшін көтермелеу шараларын белгілесе, ол құқықтың белсенділікке негіз
болады.
2. Құқықтық мінез-құлықтың құрамы
Сонымен, адам құқығы және оның құқықтағы мінез-құлқы — жеке түлғаның
табиғи мүмкіншіліктері арқылы қоғамның барлық саласында іс-әрекет жасап,
өздерінің қадір-қасиетін, ар-намысын, абырой беделін корғап, жақсы өмір
сұруін қамтамасыз етеді.
Заң ғылымында адам қүқығы, азамат құқығы, жеке тұлға құқығы, құқықтық
мінез деген ұғым бар.
Адам құқығы - табиғи құқық, оған мемлекеттің ешқандай қатысы жоқ.
Егерде ол табиғи қүқықтарды мемлекет Конституцияға кіргізіп, бекітсе, онда
ол адам сол мемлекеттің азаматы болады.
Азамат құқығы — табиғи қүқықтар жинақталып, жүйеге келтіріліп,
мемлекеттің заңдарында, нормативтік актілерде көрсетіліп, мемлекеттің
қорғауында болып адамдар сол қоғамның азаматы болу.
Жеке тұлғаның құқығы - жеке адамның құзыреті, іс-әрекет жасау
мүмкіншілігі. Оның шеңбері жеке түлғаның саяси-қоғамдык, әлеуметтік,
экономикалық мәртебенің шеңберіне байланысты.
Құқықтық мінез-қүлың құрамы да бірнеше түрде болуы мүмкін.
Құқықтың сананың деңгейіне байланысты заңды мінез-құлың (іс-әрекет)
төмендегідей түрлерге жіктеледі[3]:
1. Маргиналдық (маргинал - аралық) мінез-құлық - бұл мінез-құлық
бәрінен бұрын заң ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz