Паскаль

Мазмұны

I Кіріспе бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
II Негізгі бөлім
2.1 нолмен аяқталатын жолдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2.2 Кеңейтілген синтаксис ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
2.3 Символдық көрсеткіштер және жолдық тұрақтылар ... ... ... ... ... ... ... 6
2.4 Символдық көрсеткіштер және символдқ массивтер ... ... ... ... ... ... ...7
2.5 Символдық көрсеткіштердің идентификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2.6 String модулінің функциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2.7 Жолдарды қайта өңдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2.8 Жолдардың ұзындығын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
2.9 Жолдарды көшіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.10 Жолдарды біріктіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.11 Жолдарды салыстыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
2.12 Жолдарды көшіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
2.13 Динамикалық жадтағы жолдарды алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16

III Практикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
IV Қорытынды бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20

Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21

Кіріспе

Бұл сабақ жалпы білім беретін жоғарғы оқу орындарында ғана кездеседі . Жалпылап айтқанда программаларды қалай құру және есеп шығарып үйрену үшін арналған .
Атап айтқанда: графикасын, қалай жазу керектігін , есепті шығару жолда -рын, қалай жұмыс атқару керектігін үйретеді.
Бұл сабақты тек оқи қоймай сонымен қатар оны зертханалық жұмыстар ар -қылы меңгере аламыз. Практика жүзінде жүргізілген сабақ барысында сту -денттер меңгеретін дағдылары сан алуан. Олар: ойлау, есептің басын, нәтиже сін ала отырып, соңына жетеді. Сонымен қатар компьютерге еңгізе отырып нәтиже алады. Мұғалім студенттерді қызықтыра есеп шығаруға ынталанды -рады.
Си тілінде программаларды дайындауға және орындауға көмек теседі. Сту- денттердің бұған зейіндері ашылады. Мұнда пән аралық байланыстары өз дең гейінде қарастырылған. Пән студенттердің есеп шығару теориясын дамытуға ықпал жасайды.
Бұл пән алгоритм және информатика пәндеріне қарағанда күрделірек. Айыр машылығы тарау- тақырыптарының кеңейіп , тереңдеп түсінуінде жатыр.
Ал енді өзімнің тақырыбыма тоқталсам Турбо Паскаль нолмен аяқталатын жолдар деп аталатын символдық жолдар класынан тұрады. Мұндай жолдар нақты прграммлық типтерді Турбо Паскальда жазылған нақты программа типтерімен Windows ортасында жұмыс істейтін және басқа тілдермен ( Ас- семблер, Си т.б) жұмыс істеу кезінде қолданылады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. В Фаронов. Объектно-риентированная среда Delphi. Версия 6. Учебное пособие. "Русская редакция", 2002.
2. Я. Н. Глинский, В. Е. Анохин, В. А. Ряжская – TURBO PASCAL 7.0 и Delphi. Учебное пособие. Москва – Санкт – Петербург-Киев. 2001.
3. Культин Н. Delphi 3. Программирование на Object Pascal. Санкт-
Петербург, 1998. -304 с.
4. Конопка Р. Создание оригинальных компонентов в среде ОеІрһі.Перс англ.Рей.К.:НИПФ «Диа Софт ЛТД», 1996. -152 с.
5. Орлик С.В. Секреты Delphi на примерах. М.: Бином, 1996. - 136 с.
6. Нурбекова Ж. Практикум решения задач на Delphi 5.O. Учебно-
методическое пособие. Павлодар, 2001. -106 с.
7. Халықова К.З. Паскаль тілінде программалау. Оқу құралы. Абай ат.ҚазҰПУ. Алматы, 2002. -2106.
8. Дудина И.П. Построние графиков функций в Delphi. Информатика и образование. №6, 2003, стр.27-31.
9. Давыдова Е.В., Скородумов И.А., Балаханов В.А. Создание базовых элементов интерфейса Windows программы в среде Delphi.
Информатика и образование. №4,5,6. 2002.
10. Халықова К.З., Ануарбекова Г.Ж. Object Pascal тілі. Delphi ортасы. Оқу әдістемелік құрал. – Алматы: Абай ат.ҚазҰПУ, 2008. – 220 бет.
11. Б. Д. Сыдықов, Ш. Т. Шекербекова, Н. И. Культин - Delphi ортасында бағдарламалау практикумы. Алматы, 2005
12. Баженова И.Ю. Delphi 5 : Самоучитель программиста.- 2-е издание.- М.: КУДИЦ-ОБРАЗ, 2000.
13. Программирование в Delphi глазами хакера +CD Фленов М.В. Москва.
14. Самоучитель Основы программирования в Delphi 7 +дискета Культин Н.Б.
15. Г. В. Галисеев "Программирование в среде Delphi 8 for . NET. Самоучитель"

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

I Кіріспе
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..4
II Негізгі бөлім
2.1 нолмен аяқталатын
жолдар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.5
2.2 Кеңейтілген синтаксис
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.5
2.3 Символдық көрсеткіштер және жолдық тұрақтылар
... ... ... ... ... ... ... 6
2.4 Символдық көрсеткіштер және символдқ массивтер
... ... ... ... ... ... ...7
2.5 Символдық көрсеткіштердің
идентификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2.6 String модулінің
функциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
8
2.7 Жолдарды қайта
өңдеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...9
2.8 Жолдардың ұзындығын
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
2.9 Жолдарды
көшіру ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 11
2.10 Жолдарды біріктіру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 13
2.11 Жолдарды салыстыру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.14
2.12 Жолдарды
көшіру ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...15
2.13 Динамикалық жадтағы жолдарды
алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16

III Практикалық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 18
IV Қорытынды
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..20

Әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 21

Кіріспе

Бұл сабақ жалпы білім беретін жоғарғы оқу орындарында ғана кездеседі
. Жалпылап айтқанда программаларды қалай құру және есеп шығарып үйрену үшін
арналған .
Атап айтқанда: графикасын, қалай жазу керектігін , есепті шығару жолда
-рын, қалай жұмыс атқару керектігін үйретеді.
Бұл сабақты тек оқи қоймай сонымен қатар оны зертханалық жұмыстар ар
-қылы меңгере аламыз. Практика жүзінде жүргізілген сабақ барысында сту
-денттер меңгеретін дағдылары сан алуан. Олар: ойлау, есептің басын, нәтиже
сін ала отырып, соңына жетеді. Сонымен қатар компьютерге еңгізе отырып
нәтиже алады. Мұғалім студенттерді қызықтыра есеп шығаруға ынталанды
-рады.
Си тілінде программаларды дайындауға және орындауға көмек теседі. Сту-
денттердің бұған зейіндері ашылады. Мұнда пән аралық байланыстары өз дең
гейінде қарастырылған. Пән студенттердің есеп шығару теориясын дамытуға
ықпал жасайды.
Бұл пән алгоритм және информатика пәндеріне қарағанда күрделірек. Айыр
машылығы тарау- тақырыптарының кеңейіп , тереңдеп түсінуінде жатыр.
Ал енді өзімнің тақырыбыма тоқталсам Турбо Паскаль нолмен аяқталатын
жолдар деп аталатын символдық жолдар класынан тұрады. Мұндай жолдар
нақты прграммлық типтерді Турбо Паскальда жазылған нақты программа
типтерімен Windows ортасында жұмыс істейтін және басқа тілдермен ( Ас-
семблер, Си т.б) жұмыс істеу кезінде қолданылады.

2 .1. Нолмен аяқталатын жолдар

Турбо Паскалдағы қарапайым типтегі String жолдары байттардан
тұрады. Олар жолдағы символдық санын және символдардың бірізділігін
көрсетеді . Паскальдағы жолдардың максимальдық ұзындығы 255 символға тең.
Соны- мен Пaскальдағы жолдар жадтан 1 ден 256 байттық орын алады.
Нолмен аяқталатын жолдардың байттық ұзынжығы болмайды. Қарапайым
жолдардан айырмашылығы NULL(#0) символындағы нол емес символдардың
бірізділігінен тұрады. Нолмен аяқталатын жолдардың ұзындығы шектеусіз, бі
рақ 16 разрядты архитектралық DOS және Windows 65535 символдық ұзын-
дыкпен шектеледі.
Бұл жолдарды стандартты типті PChar мен сипатталады.ол

PChar=^CHAR;

Көрсетіледі, бірақ кеңейтілген синтаксисті символдық массив типі мынаны
көрсетеді

PChar=ARRAY[0 ... X] OF CHAR;

Мұнда х-InTEGERтипінің жолдағы символдардың мөлшерін анықтайтын оң саны ,
номен аяқталатын символдардың 0 кодын санамағанда . Мұндай масси- втер
нолдік индексі бар массивтер деп аталады. String типінен айырмашылы- ғы
0 индексі бар символ жолдың бірінші символы болып табылады, ал х ин -дексі
бар соңғы символ 0 кодымен аяқталатын символ .

2.2 . Кеңейтілген синтаксис

Нолмен аяқталатын жолдармкн жұмыс істеген кезде міндетті түрде кеңейтіл
ген синтаксисті қолдану керек , өйткені {$x+} дщирективасының компилято-
ры беріледі. Кеңейтілген синтаксис стандартты типтегі PChar және нөлдік
ин дексі бар массивтерге ерекше ережені қолдануға мүмкіндік береді.
Стандарт- ты працедуралар мынадай массивтермен қолданылуы мүмкін
Read,Readln жә- не Str,ал працедуралар Write, Writeln,Val,Rename
массивтер түрінде қолдану- ға болады және символдық көрсеткіштер ретінде
де. Сонымен қатар кеней- тілген синтаксисте шақыру функциясы, шақыру
працедурасы болуы мүмкін. Бұл функция ыңғайлы егер оның қайтымды
нәтижесінің мәні болмаса.

2.3.Символдық көрсеткіштер және жолдық тұрақтылар

Жолдық тұрақтыларға кеңейтілген синтаксисті PChar типін алуға болады.
Бұл PChar типіне жолдық тұрақтыны қосып алуға болады. Мысалы:

VAR
S: PChar;
... ... ... ...

BEGIN
S:=’жолдық тұрақты’;
END;

Мұндай нәтижені қосып алу барысында көрсеткіштің мәні облыс жадына
сәйкес келеді.

CONST
TmpStr:ARRAY[0 ... .19] OF CHAR=’жолдық тұрақты’#0;
VAR
S:PChar;
... ... ...

BEGIN
S:=@TmpStr;
END;

Параметрі жолдық тұрақты болғандықтан PChar типі процедурамен фар-
мальді параметрлі функциямен щақырылады. Мысалы: Функция шақыру нә-
тижесінде Str Comp(Str1,’*’); Str1 жолынжа (*) символын іздейді. Қосып
алу процесіндегідей компилятор нолмен аяқталатын жолды меншіктейді.
Сег- мент тегі берілгендер жолдық тұрақтының көшірмесін осы облыс
жадындағы Str! параметріндегі Str Comp функциясына көшіреді.
Сонымен типтелген тұрақтымен инициализацияланады. Бұл структуралан
ған типке де келеді. Себеді, PChar массиві және жазбалар сонымен қатар
объ ектілер үшін PChar өрісті қамтиды.

CONST
InputStr:PCHAR=’мәнді еңгізіңіз’
Months: ARRAY[1 ... .12], OF PChar={‘қаң’,’ақп’, ‘нау’, ‘сәу’, ‘мам’,
‘мау’, ‘шіл’, ‘там’, ‘қыр’, ‘қаз’, ‘қар’, ‘же л ‘}

Жолдық тұрақты барлық уақытта String жолдық типі секілді есептелінеді.
Сонымен жолдық тұрақты 255 символымен шектеледі.

2.4. Символдық көрсеткіштер және символдық массивтер

Кеңейтілген синтаксисті қолданда нолдік индексті символдық массивті
PChar типімен біріктіреміз. PChar типін қолдан кезде символдық массив те
қолданылуы мүмкін. PChar типінің мәнімен бірге қолданса онда компилятор
символдық массивті тұрақтыға өңдейді. Мәні массивті бірінші мәнмен сәйкес
келеді. Мысалы:

CONST
ARRAY[0 ... ...10]OF CHAR=’ жол‘;
VAR
S:PChar;

BEGIN
S:=A;
WriteLn(A);
WriteLn(S);
END;

Қосып алу опраторы S массивтің бірінші элементі А-ны көрсетеді, сондық-
тан WriteLn сол мәнмен екі рет шақырылады.
Ұзындығы массивтің көлеміне аз жолдық тұрақтының көлемінен нөлдік ин-
дексті символдың массив типі бар иптелген тұрақтыны инициализациялауға
болады. Қалған символ NULL(#0) мәнмен толады. Массив нолмен аяқталатын
жолды толтырады:

TYPE
TBuffStr= ARRAY[0 ... ... ..126] OF CHAR;
CONST
BuffStr:TBuffStr=’ буффер бос‘;

2.5. Символдық көрсеткіштің индексациясы

Кеңейтілген синтаксисті қолданған кезде нолдік индексті символдық ма-
сивті символдық көрсеткішпен біріктіреміз. Ондай көрсеткішті массив
элементі ретінде де индекстеуге болады.

VAR
A:ARRAY[0...10] OF CHAR;
S:PChar;
Ch:CHAR;
BEGIN
S:=A;
Ch:=A[2];
WriteLn(ch);
Ch:=S[2];
WriteLn(ch);
END;

Әрбір қосып алғанда Ch мәні массивтің екінші элементі А болады.
PСhar типін индекстеген кезде төмендегідей болып бейнеленеді:

TYPE
TPChar Array=ARRAY[0...65535] OF CHAR;
PChar=^TCharArray;
VAR
S:PChar;

Компилятор символдық көрсеткішті индекстегенде диапозонды тексермей-
ді, себебі онда нолмен аяқталатынжолдық максималдық ұзындығын көрсете-
тін символдық көрсеткіш туралы информация жоқ. Әрбір диопазонды тексе-
руді программист өзі орындау керек.

2.6. String модулдерінің функциялары

Турбо Паскаль тілінде нолмен аяқталатн жолмен жұмыс істеу үшін функ-
ция құрылмаған. Мұндай функция Strings модулінде құрылған.

Таблица 1.1

Функция Түсініктеме
StrCat Екі жолды біріктіру
StrComp Екі жолды салыстыру
StrCopy Жолды көшіру
StrDispose Динамикалық жадтан жолды жою
StrECopy Жаңа жолдың соңын көрсететін жолды көшіру
StrEnd Жлодың соңында көрсеткішті алу
StrIComp Тіркеусіз және қатардағы латын әріптерімен жазылмаған екі
жолды салыстыру
StrLCat Бір долдан екінші жолдың соңында көрсетілген символ санын
қосу.
StrLComp Екі жолдың берілген символдар сандарын салыстыру.
StrLCopy Бір жолдан екінші жолдан екінші жолға берілген символдар
санын көшіру.
StrLen Жолдың ұзындығын анықтау.
StrLIComp Тіркеусіз және қатардағы латын әріптерімен жазылмаған
берілген символдың екі жолын салыстыру
StrLower Қатардағы тіркелген жолдық әріптерді қайта өңдеу
StrMove Жолдық символда берілген сандарды көшіру
StrNew Динамикалық жадтағы жолдарды алу
StrPas String типтік жолына нолмен аяқталатын жолдарды қайта өңдеу
StrPCopy Нолмен аяқталатын жолда String типтік жолын қайта өңдеу
StrPos Жолдың ішіндегі жолға кіруін іздейміз
StrRScan Көрсетілген символдың жолға соңғы кіруін іздейміз
StrScan Көрсетілген символдың жолға бірінші кіруін іздейміз
StrUpper Тіркелген жолдағы жолдық әріптерді қайта өңдеу

2.7. Жолдарды қайта өңдеу

Қарапайым типтегі String жолды бір мезгілде қолданғандағы бір
типтен екінші типте жолдың қайта өңдеу функциясы қарастырылған.
PChar типіндегі жолдарды String типіндегі жолға қайта өңдеу үшін
функ- ция орындайды.

StrPas(Str : PChar) : STRING

STRING типіндегі жолдары PChar типіндегі жолға қайта өңдеу үшін функ-
ция орындалады.
StrPCopy ( Dest : PChar; Sourct : STRING) : PChar

Ол Source жолдарынан Pest жолына көшіруді орындайды және көрсеткішті
Pest– ке қайтарады. Сонымен қатар жолдан алынған ұзындықты тексеру орын
далмайды функцияны орындар алдында Pest жолы буферде Length (Str)+1 сим
волына жеткілікті орын барына көз жеткізу керек .
Төмендегідей екі файлға мысал келтірілген.
(STRING типіндегі жолдарды PChar типіндегі жолға қайта өңдеу)

USES Strings;
CONST.
Str 1 : STRING (10)= ‘STRING типі’
Str 2 : PChar = ‘ PChar типі’
VAR
s: STRING (10);
p: ARRAY (0... 10) of CHAR;
BEGIN
s: StrPas (str2);
Writeln (s);
StrPCopy (p, str1);
Writeln (p);
END.

Қайта өңдеу функциясына тіркелген жолдағы жолдық әріптерді және керісі-
нше қосуға болады.

StrLower(str: PChar) : PChar
және
StrUpper (Str: PChar) : PChar.

Көрсеткіш екі функцияны Str ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.