Модуляция
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
Модуляция ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
1.1. Модуляция туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2. Модуляция ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.3. Детектор ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.4. Есептің шығарылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 11
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
Модуляция ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
1.1. Модуляция туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2. Модуляция ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.3. Детектор ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.4. Есептің шығарылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 11
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
КІРІСПЕ
Қоғамның даму тарихы адамдар арасындағы ақпарат алмасумен тығыз байланысты, бұның өзі тамақ, ауа, су және т.б. сияқты қажеттілік болып табылады. Ақпарат тасымалдау техникасы қарапайым құрылғылардан жетілген технологияларға дейін үлкен даму жолын өтті. Қоғам дамуымен бірге ұдайы ақпарат алмасу көлемі де өсіп отырады. Халық шаруашылығының нәтижелілігі үлкен дәрежеде ақпараттық қамтамасыздандырылудан, тез және сенімді ақпаратты тасымалдаушы құралдардың (байланыс құралдарының) бар болуына тәуелді.
Ақпараттың маңызды бөлігі қазіргі қоғамда электрлік дабылдармен радиотехникалық құралдар көмегімен әртүрлі қолданыстар жүйелерінде тасымалданады. Сондықтан байланыс жүйелері адамдар өмірінде үлкен рөл атқарады. Соңғы жылдар волоконды-оптикалық жүйелердің қарқынды дамуымен ғана емес, радиобайланыс жүйелерінің де дамуымен аталып өтті. Дәстүрлі радиореле және серіктік радиобайланыс жүйелерден басқа, мобильді сандық ұялыбайланыс радиобайланыс жүйелерінің желілері тез дамып жатыр. Соңғы уақыттағы байланыс жүйелерінің өңдеулері (разработки) қазіргі технологиялардың мүмкіндіктерін ғана емес, қазіргі байланыс теориясының жетістіктерін де қолданады. Олар тасымалданатын ақпараттың көлемін ғана емес, хабарламалар тасымалдануының сапасын да көтереді.
Электрлік байланыс жүйелерінде әртүрлі түрлендірулер (преобразования) болды. Түрлендірулердің маңыздысы модуляция – қандай да бір тасымалдаушы дабылдың параметрлерінің бірінші реттік ақпараттық дабылдың лездік мәндердің өзгеру заңы бойынша түрленуі болып табылады. Солай модулятор шығысында модуляцияланған дабыл қалыптасады, ол берілген байланыс желісі бойынша жоғары сапамен беріле алады.
Дабылдардың өзгеру принциптері мен тәсілдерін, классикалық модуляция түрлерін білу электр және радиобайланыс маманы үшін тек қана байланыс жүйелерін жасаған кезде ғана емес, оларды қолданғанда қажетті. Себебі қажет етілетін сапаны және ақпарат берілудің жылдамдығын алу үшін кедергілермен күресті дұрыс ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Модуляция және тасымалдаушы дабылдың түрін байланыс жүйесі үшін таңдау сұрағы дабылдың байланыс жүйесі арқылы нәтижелі өтуі және модуляция мен демодуляция үрдістерінің қарапайымдылығы көзқарасынан ғана емес, ең алдымен модуляция түрінің хабарламаны кедергілердің барында тасымалдау қажетті сапада болуы қабілеттігі көзқарасынан тандалу қажет.
Қоғамның даму тарихы адамдар арасындағы ақпарат алмасумен тығыз байланысты, бұның өзі тамақ, ауа, су және т.б. сияқты қажеттілік болып табылады. Ақпарат тасымалдау техникасы қарапайым құрылғылардан жетілген технологияларға дейін үлкен даму жолын өтті. Қоғам дамуымен бірге ұдайы ақпарат алмасу көлемі де өсіп отырады. Халық шаруашылығының нәтижелілігі үлкен дәрежеде ақпараттық қамтамасыздандырылудан, тез және сенімді ақпаратты тасымалдаушы құралдардың (байланыс құралдарының) бар болуына тәуелді.
Ақпараттың маңызды бөлігі қазіргі қоғамда электрлік дабылдармен радиотехникалық құралдар көмегімен әртүрлі қолданыстар жүйелерінде тасымалданады. Сондықтан байланыс жүйелері адамдар өмірінде үлкен рөл атқарады. Соңғы жылдар волоконды-оптикалық жүйелердің қарқынды дамуымен ғана емес, радиобайланыс жүйелерінің де дамуымен аталып өтті. Дәстүрлі радиореле және серіктік радиобайланыс жүйелерден басқа, мобильді сандық ұялыбайланыс радиобайланыс жүйелерінің желілері тез дамып жатыр. Соңғы уақыттағы байланыс жүйелерінің өңдеулері (разработки) қазіргі технологиялардың мүмкіндіктерін ғана емес, қазіргі байланыс теориясының жетістіктерін де қолданады. Олар тасымалданатын ақпараттың көлемін ғана емес, хабарламалар тасымалдануының сапасын да көтереді.
Электрлік байланыс жүйелерінде әртүрлі түрлендірулер (преобразования) болды. Түрлендірулердің маңыздысы модуляция – қандай да бір тасымалдаушы дабылдың параметрлерінің бірінші реттік ақпараттық дабылдың лездік мәндердің өзгеру заңы бойынша түрленуі болып табылады. Солай модулятор шығысында модуляцияланған дабыл қалыптасады, ол берілген байланыс желісі бойынша жоғары сапамен беріле алады.
Дабылдардың өзгеру принциптері мен тәсілдерін, классикалық модуляция түрлерін білу электр және радиобайланыс маманы үшін тек қана байланыс жүйелерін жасаған кезде ғана емес, оларды қолданғанда қажетті. Себебі қажет етілетін сапаны және ақпарат берілудің жылдамдығын алу үшін кедергілермен күресті дұрыс ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Модуляция және тасымалдаушы дабылдың түрін байланыс жүйесі үшін таңдау сұрағы дабылдың байланыс жүйесі арқылы нәтижелі өтуі және модуляция мен демодуляция үрдістерінің қарапайымдылығы көзқарасынан ғана емес, ең алдымен модуляция түрінің хабарламаны кедергілердің барында тасымалдау қажетті сапада болуы қабілеттігі көзқарасынан тандалу қажет.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.М.В.Гаранин, В.ИЖуравлев, С.В.Кунегин - Системы и сети передачи информации,2001-51с
2.Каганов В.И. Радиотехнические цепи и сигналы.: Учебник для вузов.М.: Академия, 2003.-224 с.
3.Радиотехнические системы передачи информации.: Учебное пособие для вузов/В.А. Борисов, В.В.Калмыков и др. Под ред. В.В. Калмыкова.-М.: Радио и связь, 1990.- 304 с.
4.Скляр Б. Цифровая связь. Теоретические основы и практическое применение. Пер. с англ.- М.: Вильямс, 2003,- 1104 с.
1.М.В.Гаранин, В.ИЖуравлев, С.В.Кунегин - Системы и сети передачи информации,2001-51с
2.Каганов В.И. Радиотехнические цепи и сигналы.: Учебник для вузов.М.: Академия, 2003.-224 с.
3.Радиотехнические системы передачи информации.: Учебное пособие для вузов/В.А. Борисов, В.В.Калмыков и др. Под ред. В.В. Калмыкова.-М.: Радио и связь, 1990.- 304 с.
4.Скляр Б. Цифровая связь. Теоретические основы и практическое применение. Пер. с англ.- М.: Вильямс, 2003,- 1104 с.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
Модуляция ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
1.1. Модуляция туралы жалпы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
1.2.
Модуляция ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... . 5
1.3.
Детектор ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.4. Есептің
шығарылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .. 11
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... . 13
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 14
КІРІСПЕ
Қоғамның даму тарихы адамдар арасындағы ақпарат алмасумен тығыз
байланысты, бұның өзі тамақ, ауа, су және т.б. сияқты қажеттілік болып
табылады. Ақпарат тасымалдау техникасы қарапайым құрылғылардан жетілген
технологияларға дейін үлкен даму жолын өтті. Қоғам дамуымен бірге ұдайы
ақпарат алмасу көлемі де өсіп отырады. Халық шаруашылығының нәтижелілігі
үлкен дәрежеде ақпараттық қамтамасыздандырылудан, тез және сенімді
ақпаратты тасымалдаушы құралдардың (байланыс құралдарының) бар болуына
тәуелді.
Ақпараттың маңызды бөлігі қазіргі қоғамда электрлік дабылдармен
радиотехникалық құралдар көмегімен әртүрлі қолданыстар жүйелерінде
тасымалданады. Сондықтан байланыс жүйелері адамдар өмірінде үлкен рөл
атқарады. Соңғы жылдар волоконды-оптикалық жүйелердің қарқынды дамуымен
ғана емес, радиобайланыс жүйелерінің де дамуымен аталып өтті. Дәстүрлі
радиореле және серіктік радиобайланыс жүйелерден басқа, мобильді сандық
ұялыбайланыс радиобайланыс жүйелерінің желілері тез дамып жатыр. Соңғы
уақыттағы байланыс жүйелерінің өңдеулері (разработки) қазіргі
технологиялардың мүмкіндіктерін ғана емес, қазіргі байланыс теориясының
жетістіктерін де қолданады. Олар тасымалданатын ақпараттың көлемін ғана
емес, хабарламалар тасымалдануының сапасын да көтереді.
Электрлік байланыс жүйелерінде әртүрлі түрлендірулер (преобразования)
болды. Түрлендірулердің маңыздысы модуляция – қандай да бір тасымалдаушы
дабылдың параметрлерінің бірінші реттік ақпараттық дабылдың лездік
мәндердің өзгеру заңы бойынша түрленуі болып табылады. Солай модулятор
шығысында модуляцияланған дабыл қалыптасады, ол берілген байланыс желісі
бойынша жоғары сапамен беріле алады.
Дабылдардың өзгеру принциптері мен тәсілдерін, классикалық модуляция
түрлерін білу электр және радиобайланыс маманы үшін тек қана байланыс
жүйелерін жасаған кезде ғана емес, оларды қолданғанда қажетті. Себебі қажет
етілетін сапаны және ақпарат берілудің жылдамдығын алу үшін кедергілермен
күресті дұрыс ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Модуляция және тасымалдаушы
дабылдың түрін байланыс жүйесі үшін таңдау сұрағы дабылдың байланыс жүйесі
арқылы нәтижелі өтуі және модуляция мен демодуляция үрдістерінің
қарапайымдылығы көзқарасынан ғана емес, ең алдымен модуляция түрінің
хабарламаны кедергілердің барында тасымалдау қажетті сапада болуы
қабілеттігі көзқарасынан тандалу қажет.
3
Модуляция туралы жалпы түсінік
Хабарламалар көзінен келіп түсетін бірінші реттік дабылдар
(хабарламалардың дабылға айналуы көздің өзінде жүзеге асады), әдетте, канал
бойынша тікелей тасымалданбайды (мысалы, электрлік дабыл радио немесе
оптикалық канал бойынша), немесе тасымалданады, бірақ үлкен бұрмалау
деңгейімен, бұдан тасымалдану сапасы төмендейді.
Дабылдардың қандай да бір ортада нәтижелі тасымалдануын қамтамасыз ету
үшін, осы ортаның параметрлеріне сай дабылдарды қолдану керек (көбінесе
жиілікті диапазонға байланысты таңдалады). Сондай дабылдарды тасымалдаушы
дабыл д.а. Олар берілген байланыс желісі арқылы өте жақсы тарала алады.
Бірінші реттік ақпараттық дабыл арқылы тасымалданатын хабарлама енгізу үшін
тасымалдаушы дабылға модуляция үрдісін қолданады.
Модуляция – тасымалдау дабылының бір немесе бірнеше параметрлердің
бірінші реттік ақпараттық дабылдың лездік мәндерінің оған әсер ететін
өзгеру заңы бойынша түрлену үрдісі.
Көп жағдайларда тасымалдаушы дабылдың бір ғана параметрінің өзгеруі
қолданады. Ал қалған параметрлер тұрақты болады.
Модульдeу дабыл әсерімен уақыт бойынша өзгеретін тасымалдау дабылының
параметрі ақпараттық деп аталады. Себебі оның түрленуінде ақпарат
тасымалдайтын жіберілетін хабарлама негізге салынған. Бірінші реттік
ақпараттық дабыл uақп(t) модульдеу дабылы, ал модуляцияны жүзеге асыратын
кұрал - модулятор деп аталады. Тасымалдаушы дабылдың модуляциялану
нәтижесінде алынған екінші ретті дабыл – модульданған дабыл uмод(t) д.а.
Кез келген модулятордың 2 кірісі мен 1 шығысы бар.
Хабарламалар көзінен
Дабыл тасымалдаушы генератордан
Сурет 1.1 – модулятордың сызбасы
Сайып келгенде, ақпараттық көзқарас бойынша модуляцияның қолданысы –
ақпарат тасымалдайтын берілетін (передаваемое) хабарламаның желі (канал)
параметрлеріне сай келетін тасымалдаушы дабылға кіруі.
Сонымен қатар, кез келген модуляцияның ерекшелігі - модуляциялайтын
ақпараттық дабылдың спектрінің модуляция үрдісі нәтижесінде түрленуі, бұдан
модуляторларды жиі жиілік түрлендіргіштері (преобразователь) деп атайды.
Жалпы жағдайда спектр кеңейеді, ал гармоникалық тасымалдаушы дабылда
ақпараттық дабыл спектрі тасымалдаушы дабылдың жиілік төңірегіне
тасымалданады (әдетте ТЖ диапазоннан ЖЖ диапазонға).
4
Модуляция түрлері
Модуляцияланған дабылдар мен модуляция түрлерін тасымалдаушы дабыл және
модуляцияланушы (ақпараттық) параметр бойынша ажыратылады. Ең жиі
тасымалдаушы дабыл ретінде:
- гармоникалық дабыл (аналогтік және дискреттік модуляция кезінде);
- видеоимпульстардың периодтық кезектесуі (последовательность)
(импульстік модуляция кезінде) қолданылады.
1-кестеде модуляция түрлерінің тасымалдаушы және модульдеуші дабыл
бойынша жалпы топтастырылуы көрсетілген.
1-кесте – модуляция түрлерінің жалпы топтастырылуы
Модуляция Модульдеуші (ақпараттық)Тасымалдаушы дабыл түрі uтас(t)
түрлері дабыл түрі uақп(t)
Аналогтік Аналогтік Аналогтік
(әдетте гармоникалық)
Дискреттік Дискреттік Аналогтік
( сандық ) (екілік немесе сандық) (әдетте гармоникалық)
Импульстік Аналогтік Импульстік
(әдетте тікбұрышты
видеоимпульстардің периодикалық
кезектесуі)
Тіпті, гармоникалық тасымалдаушы дабыл кезінде теориялық тұрғыдан
модуляция түрінің шексіз көп түрі болуы мүмкін. Қазіргі кезде байланыс
жүйелерінде модуляцияның 50-ден астам түрін қолданады, және олардың саны
әрдайым өсіп тұрады. Бұл әртүрлі модуляциялардың әртүрлі бөгеуілге
тұрақтылығының (помехоустойчивость), спектрдің еңінің және модуляторлар мен
демодуляторлардың орындалу күрделілігінің болуына байланысты.
Жүйе үшін модуляция түрінің және тасымалдаушы дабыл түрінің таңдалуы
дабылдың байланыс желісі арқылы өту нәтижелілігі және модуляция мен
демодуляция операцияларының қарапайымдылығына ғана емес, ең алдымен,
модуляция түрінің хабарлама жіберілудің берілген сапасын камтамасыз ету
қабілеттілігіне байланысты шешілуі тиіс.
Амплитудалы-импульстік модуляция – ұзақтығы τ, жоғары жиілікте
импульстік сигнал тасу реті, оның амплитудасына тепе – тең немесе тең.
Амплитудалық модулятор – берілген сигналдың хабарына тән тербеліс
процессін басқаратын құрылғының құрама бөлігі.
Жилік модуляциясы – жилігінің өзгеру кезіндегі тербеліс моодуляциясы.
Потенциалды бөгеткетұрақтылық деп берілген дабылдар және бөгет түрлерінің
қол жетерлік шекті бөгеткетұрақтылығын айтады. Оны берілген
5
байланыс жүйесінде ешбір тәсілдермен асыруға болмайды.
Қабылдаудың ең максималды (потенциалды) бөгеткетұрақтылығын қамтамасыз
ететін қабылдағышты оптималды деп атайды.
Дискретті дабылдардың қабылдауының бөгеткетұрақтылығын берілген
дабылдардың қабылдауы кезіндегі қателік мүмкіндігімен бағалайды. Ол
модуляция түрінен және қабылдау тәсіліне тәуелді болады. Дискретті
дабылдарды тасымалдау үшін дискретті амплитудалық (ДАМ), жиілікті (ДЖМ),
фазалық (ДФМ), салыстырмалы фазалық (ДСФМ) модуляция түрлерін қолданады.
Ең үлкен потенциалды бөгеткетұрақтылықты (қателіктің ықтималдығының ең
минимал мүмкіндігін) ДФМ-ы бар жүйе, одан кейін ДАМ, ДЖМ, ДСФМ-ы бар
жүйелер береді. ДФМ-нің қолданылуының ДЖМ-мен салыстырғандағы энергетикалық
ұтысы 2 есе (3 дБм-ға), ДАМ-мен салыстырғанда 4 есе (6 дБм-ға) үлкен. ДСФМ
ДФМ-нің артықшылығын қолданады. Бұл модуляция түрінің бөгеткетұрақтылығы
ДФМ-нен кемірек және ДАМ-нан үлкен. ДЖМ-мен салыстырғанда ДСФМ кішкентай
бөгет кезінде бөгеткетұрақтылығы көбірек және үлкен бөгеттер кезінде
азырақ.
ДЖМ үлкен бөгет деңгейлі каналдардың бөгеткетұрақтылығын қамтамасыз ету
қажеттілігінде қолданылады, мұнда ДСФМ және ДАМ кішкентай
бөгеткетұрақтылығын береді. Олар көбінесе тасымалдаудың үлкен жылдамдықтары
кезінде үлкен бөгет деңгейі бар радиоканалдарда қолданылады.
Қабылдаудың 2 тәсілі бар:
- когерентті, мұнда демодуляция кезінде қабылданатын дабылдың фазасы
туралы ақпарат қолданылады, дабыл кернеуінің лездік мәндері бойынша
шешеі шығарылады;
- когерентті емес, мұнда дабыл фазасы туралы мәліметтер қолданбайды,
қабылданатын дабыл бойынша шешім оны айналып өтетін дабылдың мәндері
бойынша шығарылады;
Бұл тәсілдер әр түрлі модуляция үшін қолданыла алады. Когерентті
тәсілдер қабылданатын дабылдың фазасын бағалау үшін қабылдағыштың схемалары
бірсары күрделендіруді қажет етеді. Сондықтан мұнда ең үлкен
бөгеткетұрақтылықты беретін ДФМ-ді қолданған жөн, ал когерентті емес
қабылдауды ДАМ және ДЖМ-мен біріктіргеннен қабылдағыштың схемаларындағы
қарапайымдылықты және дабыл жиілігінің тұрақтылығына аса қатал емес
талаптарды береді.
Әртүрлі канал түрлерінде модуляция түріне және қабылдау тәсіліне шектеу
қойылады. Фазаның және жиіліктің жылдам флуктуациясы бар каналдарда ДФМ мен
ДЖМ қолдану нәтижелі емес, себебі бұл қабылдағыш схемасының қатты
күрделенуіне әкеліп, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
Модуляция ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
1.1. Модуляция туралы жалпы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
1.2.
Модуляция ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... . 5
1.3.
Детектор ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.4. Есептің
шығарылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .. 11
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... . 13
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 14
КІРІСПЕ
Қоғамның даму тарихы адамдар арасындағы ақпарат алмасумен тығыз
байланысты, бұның өзі тамақ, ауа, су және т.б. сияқты қажеттілік болып
табылады. Ақпарат тасымалдау техникасы қарапайым құрылғылардан жетілген
технологияларға дейін үлкен даму жолын өтті. Қоғам дамуымен бірге ұдайы
ақпарат алмасу көлемі де өсіп отырады. Халық шаруашылығының нәтижелілігі
үлкен дәрежеде ақпараттық қамтамасыздандырылудан, тез және сенімді
ақпаратты тасымалдаушы құралдардың (байланыс құралдарының) бар болуына
тәуелді.
Ақпараттың маңызды бөлігі қазіргі қоғамда электрлік дабылдармен
радиотехникалық құралдар көмегімен әртүрлі қолданыстар жүйелерінде
тасымалданады. Сондықтан байланыс жүйелері адамдар өмірінде үлкен рөл
атқарады. Соңғы жылдар волоконды-оптикалық жүйелердің қарқынды дамуымен
ғана емес, радиобайланыс жүйелерінің де дамуымен аталып өтті. Дәстүрлі
радиореле және серіктік радиобайланыс жүйелерден басқа, мобильді сандық
ұялыбайланыс радиобайланыс жүйелерінің желілері тез дамып жатыр. Соңғы
уақыттағы байланыс жүйелерінің өңдеулері (разработки) қазіргі
технологиялардың мүмкіндіктерін ғана емес, қазіргі байланыс теориясының
жетістіктерін де қолданады. Олар тасымалданатын ақпараттың көлемін ғана
емес, хабарламалар тасымалдануының сапасын да көтереді.
Электрлік байланыс жүйелерінде әртүрлі түрлендірулер (преобразования)
болды. Түрлендірулердің маңыздысы модуляция – қандай да бір тасымалдаушы
дабылдың параметрлерінің бірінші реттік ақпараттық дабылдың лездік
мәндердің өзгеру заңы бойынша түрленуі болып табылады. Солай модулятор
шығысында модуляцияланған дабыл қалыптасады, ол берілген байланыс желісі
бойынша жоғары сапамен беріле алады.
Дабылдардың өзгеру принциптері мен тәсілдерін, классикалық модуляция
түрлерін білу электр және радиобайланыс маманы үшін тек қана байланыс
жүйелерін жасаған кезде ғана емес, оларды қолданғанда қажетті. Себебі қажет
етілетін сапаны және ақпарат берілудің жылдамдығын алу үшін кедергілермен
күресті дұрыс ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Модуляция және тасымалдаушы
дабылдың түрін байланыс жүйесі үшін таңдау сұрағы дабылдың байланыс жүйесі
арқылы нәтижелі өтуі және модуляция мен демодуляция үрдістерінің
қарапайымдылығы көзқарасынан ғана емес, ең алдымен модуляция түрінің
хабарламаны кедергілердің барында тасымалдау қажетті сапада болуы
қабілеттігі көзқарасынан тандалу қажет.
3
Модуляция туралы жалпы түсінік
Хабарламалар көзінен келіп түсетін бірінші реттік дабылдар
(хабарламалардың дабылға айналуы көздің өзінде жүзеге асады), әдетте, канал
бойынша тікелей тасымалданбайды (мысалы, электрлік дабыл радио немесе
оптикалық канал бойынша), немесе тасымалданады, бірақ үлкен бұрмалау
деңгейімен, бұдан тасымалдану сапасы төмендейді.
Дабылдардың қандай да бір ортада нәтижелі тасымалдануын қамтамасыз ету
үшін, осы ортаның параметрлеріне сай дабылдарды қолдану керек (көбінесе
жиілікті диапазонға байланысты таңдалады). Сондай дабылдарды тасымалдаушы
дабыл д.а. Олар берілген байланыс желісі арқылы өте жақсы тарала алады.
Бірінші реттік ақпараттық дабыл арқылы тасымалданатын хабарлама енгізу үшін
тасымалдаушы дабылға модуляция үрдісін қолданады.
Модуляция – тасымалдау дабылының бір немесе бірнеше параметрлердің
бірінші реттік ақпараттық дабылдың лездік мәндерінің оған әсер ететін
өзгеру заңы бойынша түрлену үрдісі.
Көп жағдайларда тасымалдаушы дабылдың бір ғана параметрінің өзгеруі
қолданады. Ал қалған параметрлер тұрақты болады.
Модульдeу дабыл әсерімен уақыт бойынша өзгеретін тасымалдау дабылының
параметрі ақпараттық деп аталады. Себебі оның түрленуінде ақпарат
тасымалдайтын жіберілетін хабарлама негізге салынған. Бірінші реттік
ақпараттық дабыл uақп(t) модульдеу дабылы, ал модуляцияны жүзеге асыратын
кұрал - модулятор деп аталады. Тасымалдаушы дабылдың модуляциялану
нәтижесінде алынған екінші ретті дабыл – модульданған дабыл uмод(t) д.а.
Кез келген модулятордың 2 кірісі мен 1 шығысы бар.
Хабарламалар көзінен
Дабыл тасымалдаушы генератордан
Сурет 1.1 – модулятордың сызбасы
Сайып келгенде, ақпараттық көзқарас бойынша модуляцияның қолданысы –
ақпарат тасымалдайтын берілетін (передаваемое) хабарламаның желі (канал)
параметрлеріне сай келетін тасымалдаушы дабылға кіруі.
Сонымен қатар, кез келген модуляцияның ерекшелігі - модуляциялайтын
ақпараттық дабылдың спектрінің модуляция үрдісі нәтижесінде түрленуі, бұдан
модуляторларды жиі жиілік түрлендіргіштері (преобразователь) деп атайды.
Жалпы жағдайда спектр кеңейеді, ал гармоникалық тасымалдаушы дабылда
ақпараттық дабыл спектрі тасымалдаушы дабылдың жиілік төңірегіне
тасымалданады (әдетте ТЖ диапазоннан ЖЖ диапазонға).
4
Модуляция түрлері
Модуляцияланған дабылдар мен модуляция түрлерін тасымалдаушы дабыл және
модуляцияланушы (ақпараттық) параметр бойынша ажыратылады. Ең жиі
тасымалдаушы дабыл ретінде:
- гармоникалық дабыл (аналогтік және дискреттік модуляция кезінде);
- видеоимпульстардың периодтық кезектесуі (последовательность)
(импульстік модуляция кезінде) қолданылады.
1-кестеде модуляция түрлерінің тасымалдаушы және модульдеуші дабыл
бойынша жалпы топтастырылуы көрсетілген.
1-кесте – модуляция түрлерінің жалпы топтастырылуы
Модуляция Модульдеуші (ақпараттық)Тасымалдаушы дабыл түрі uтас(t)
түрлері дабыл түрі uақп(t)
Аналогтік Аналогтік Аналогтік
(әдетте гармоникалық)
Дискреттік Дискреттік Аналогтік
( сандық ) (екілік немесе сандық) (әдетте гармоникалық)
Импульстік Аналогтік Импульстік
(әдетте тікбұрышты
видеоимпульстардің периодикалық
кезектесуі)
Тіпті, гармоникалық тасымалдаушы дабыл кезінде теориялық тұрғыдан
модуляция түрінің шексіз көп түрі болуы мүмкін. Қазіргі кезде байланыс
жүйелерінде модуляцияның 50-ден астам түрін қолданады, және олардың саны
әрдайым өсіп тұрады. Бұл әртүрлі модуляциялардың әртүрлі бөгеуілге
тұрақтылығының (помехоустойчивость), спектрдің еңінің және модуляторлар мен
демодуляторлардың орындалу күрделілігінің болуына байланысты.
Жүйе үшін модуляция түрінің және тасымалдаушы дабыл түрінің таңдалуы
дабылдың байланыс желісі арқылы өту нәтижелілігі және модуляция мен
демодуляция операцияларының қарапайымдылығына ғана емес, ең алдымен,
модуляция түрінің хабарлама жіберілудің берілген сапасын камтамасыз ету
қабілеттілігіне байланысты шешілуі тиіс.
Амплитудалы-импульстік модуляция – ұзақтығы τ, жоғары жиілікте
импульстік сигнал тасу реті, оның амплитудасына тепе – тең немесе тең.
Амплитудалық модулятор – берілген сигналдың хабарына тән тербеліс
процессін басқаратын құрылғының құрама бөлігі.
Жилік модуляциясы – жилігінің өзгеру кезіндегі тербеліс моодуляциясы.
Потенциалды бөгеткетұрақтылық деп берілген дабылдар және бөгет түрлерінің
қол жетерлік шекті бөгеткетұрақтылығын айтады. Оны берілген
5
байланыс жүйесінде ешбір тәсілдермен асыруға болмайды.
Қабылдаудың ең максималды (потенциалды) бөгеткетұрақтылығын қамтамасыз
ететін қабылдағышты оптималды деп атайды.
Дискретті дабылдардың қабылдауының бөгеткетұрақтылығын берілген
дабылдардың қабылдауы кезіндегі қателік мүмкіндігімен бағалайды. Ол
модуляция түрінен және қабылдау тәсіліне тәуелді болады. Дискретті
дабылдарды тасымалдау үшін дискретті амплитудалық (ДАМ), жиілікті (ДЖМ),
фазалық (ДФМ), салыстырмалы фазалық (ДСФМ) модуляция түрлерін қолданады.
Ең үлкен потенциалды бөгеткетұрақтылықты (қателіктің ықтималдығының ең
минимал мүмкіндігін) ДФМ-ы бар жүйе, одан кейін ДАМ, ДЖМ, ДСФМ-ы бар
жүйелер береді. ДФМ-нің қолданылуының ДЖМ-мен салыстырғандағы энергетикалық
ұтысы 2 есе (3 дБм-ға), ДАМ-мен салыстырғанда 4 есе (6 дБм-ға) үлкен. ДСФМ
ДФМ-нің артықшылығын қолданады. Бұл модуляция түрінің бөгеткетұрақтылығы
ДФМ-нен кемірек және ДАМ-нан үлкен. ДЖМ-мен салыстырғанда ДСФМ кішкентай
бөгет кезінде бөгеткетұрақтылығы көбірек және үлкен бөгеттер кезінде
азырақ.
ДЖМ үлкен бөгет деңгейлі каналдардың бөгеткетұрақтылығын қамтамасыз ету
қажеттілігінде қолданылады, мұнда ДСФМ және ДАМ кішкентай
бөгеткетұрақтылығын береді. Олар көбінесе тасымалдаудың үлкен жылдамдықтары
кезінде үлкен бөгет деңгейі бар радиоканалдарда қолданылады.
Қабылдаудың 2 тәсілі бар:
- когерентті, мұнда демодуляция кезінде қабылданатын дабылдың фазасы
туралы ақпарат қолданылады, дабыл кернеуінің лездік мәндері бойынша
шешеі шығарылады;
- когерентті емес, мұнда дабыл фазасы туралы мәліметтер қолданбайды,
қабылданатын дабыл бойынша шешім оны айналып өтетін дабылдың мәндері
бойынша шығарылады;
Бұл тәсілдер әр түрлі модуляция үшін қолданыла алады. Когерентті
тәсілдер қабылданатын дабылдың фазасын бағалау үшін қабылдағыштың схемалары
бірсары күрделендіруді қажет етеді. Сондықтан мұнда ең үлкен
бөгеткетұрақтылықты беретін ДФМ-ді қолданған жөн, ал когерентті емес
қабылдауды ДАМ және ДЖМ-мен біріктіргеннен қабылдағыштың схемаларындағы
қарапайымдылықты және дабыл жиілігінің тұрақтылығына аса қатал емес
талаптарды береді.
Әртүрлі канал түрлерінде модуляция түріне және қабылдау тәсіліне шектеу
қойылады. Фазаның және жиіліктің жылдам флуктуациясы бар каналдарда ДФМ мен
ДЖМ қолдану нәтижелі емес, себебі бұл қабылдағыш схемасының қатты
күрделенуіне әкеліп, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz