Қаржылық есептілік

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

мазмұны

Кіріспе . . .

1 Қаржылық есептіліктің экономикалық мәні мен маңызы . . .

1. 1 Қаржылық есептіліктің сипаттамасы және оны құру принциптері . . .

1. 2 Қаржылық есептілік элементтерін тану және оларды бағалау . . .

2 Балансты құрастыру тәртібі және оны жетілдіру жолдары («KAZ-ROSS GROUP» ЖШС-ның материалдары бойынша)

2. 1 Баланстың актив бөлімі және оны құру тәртібі . . .

2. 2 Баланстың пассив бөлімі және құрамы . . .

2. 3 Бухгалтерлік балансты жетілдіру жолдары . . .

3 Баланстың негізгі көрсеткіштерін талдау және банкротҚа ұшырау мүмкіндігін талдау . . .

3. 1 Баланс құрамы мен құрылымын талдау . . .

3. 2 Баланс өтімділігін талдау . . .

3. 3 Кәсіпорынның банкротқа ұшырау мүмкіндігін бағалау . . .

Қорытынды . . .

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . .

А-Қосымшасы Бухгалтерлік баланс . . .

Кіріспе

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 2012 жылғы 27 қаңтардағы «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында еліміздегі кәсіпорындардың бизнесті жауапкершілікпен жүргізудің қағидаттарын сақтауын ынталандырудың стратегиясын жасап, жүзеге асыру бойынша ұлттық байланыс орталықтарын құру қажеттігін атап айтты. 2012 жылы Қазақстанның БСҰ-ға өтуі туралы келіссөздер аяқталуы тиіс» делінген. [1]

БСҰ-ға кіруде еліміздегі отандық кәсіпорындар өз өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру қажет. Бұл өз кезегінде кәсіпорынның нарықта белгілі бір стратегияны ұстауды және кәсіпорынның қаржылық талдауын жүргізуді талап етеді. Стратегиялық саясаты жоқ кәсіпорын өз кезеінде банкроттылыққа алып келуі мұмкін.

Банкроттық - кәсіпорындардың төлем қабілетсіздігі салдарынан өз жұмысын мәжбүрлі тоқтатуы. Әдетте, фирманың банкроттығы, көбінесе, олардың шығыны кірісінен асып кетуі салдарынан туындайды.

Сондықтан, дипломдық жұмыстың бұл тақырыбы нарықтық экономика жағдайында маңызды болып табылады. Қаржылық есептiлiк ұйым қызметінің қаржы жағдайы мен қаржы нәтижелерінің құрылымдалған ұсынуы болып табылады. Жалпы мақсаттағы қаржы есептiлiгiнiң мақсаты экономикалық шешiмдер қабылдау кезiнде пайдаланушылардың қалың тобы үшiн пайдалы ұйымның қаржы жағдайы, қызмет нәтижелерi мен ақшалай қаражатының қозғалысы туралы ақпарат беру болып табылады.

Кәсіпорында басқару жүйесін жетілдіру, шығындарды төмендету, қаржы ресурстарын тиімді пайдалануды басқарудың басты қайнар көзі - қаржылық есептілікті, оның ішінде бухалтерлік балансты ХҚЕС немесе ҰҚЕС-ке сәйкесті құрастыру қажеттілігін кәсіпорын басшылары мен менеджерлері тез түсінеді. Бұл жерде туындайтын мәселе біреу ғана, ол осы шараларды қалай жүзеге асыру жолдарын қарастыруды талап ету, есептеу жолдарын жетілдіру.

Бухгалтерлік баланстың кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудағы рөлі және оның банкротқа ұшырау мүмкіндігін бағалау - дипломдық жұмыстың басты мақсаты болып табылады.

Дипломдық жұмысты жазуда алдыға қойылған мақсатқа сәйкес зерттеуге мына міндеттер қойылды:

қаржылық есептіліктің сипаттамасы мен маңызын ашу; шаруашылық субъектілерінің қаржылық есептілікті тиімді құрастыру арқылы жоғарғы пайданы алу мен рентабельділікті көтеру жолдарын нақтылау;
кәсіпорынның қаржылық есептілігінің теориялық аспектісін зерттеу және оның қаржылық қызметіндегі мағынасын анықтау;
бухгалтерлік баланстың элеметтеріне сипаттама беру және оларды құрастыру тәртібін ашып көрсету;
бухгалтерлік баланстың негізгі көрсеткіштерін талдау;
кәсіпорынның банкротқа ұшырау мүмкіндігін бағалау;

Дипломдық жұмысты жазу барысында ақпараттық база ретінде ҚР Президентінің жыл сайынғы халыққа Жолдауы, ҚР заңдары, ҚР Президентінің, ҚР Үкіметінің, ҚР Қаржы министрлігінің бұйрықтары, қаулысы, нұсқаулары, Халықаралық қаржылық есептілік стандарттары (ХҚЕС) мен ұлттық қаржылық есептіліктің стандарттары (ҰҚЕС) және ҚР Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгілік жоспары алынды. Негізгі әдістемелік нұсқау болып бухгалтерлік есеп және талдау облысындағы шетелдік және отандық ғалымдар мен мамандардың оқу құралдары мен ғылыми еңбектері, мерзімдік басылымдардағы мақалалар бухгалтерлік есептің үлгілік шот жоспары мен зерттелген тақырып бойынша бухгалтерлер мен экономистердің мақалалары қолданылды.

Дипломдық жұмыста зерттеу объектісі ретінде «KAZ-ROSS GROUP» ЖШС-ның материалы алынған.

Зерттеу жұмысының басты мақсаты - «KAZ-ROSS GROUP» ЖШС қаржылық есептілігін ХҚЕС-ке сәйкесті құрастыруы, есептіліктің негізгі көрсеткіштеріне талдау жасаудың экономикалық механизмдері мен кәсіпорынның қаржылық есептілігі негізінде басқару тиімділігін кешенді зерттеу және оны ХҚЕС немесе ҰҚЕС-ке сәйкесті құрастырудағы негізгі мәселелерді анықтау мен бірқатар ұсыныстар жасау.

1 ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТІЛІКТІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ

1. 1 Қаржылық есептіліктің сипаттамасы және оны құру принциптері

Есептілік деп кәсіпорынның өткен кезеңдегі қаржылық шаруашылық қызметін кешенді түрде сипаттайтын барлық көрсеткіштер жүйесін айтамыз. Есептілік процесін жасау есеп жұмысының соңғы сатысы болып табылады. Қаржылық есептілік мақсаты өз пайдаланушыларына заңды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады.

Қаржылық есептiлiк - бұл өздерінің нақты ақпараттық қажеттiлiктерiне сай келетiн есептiлiктiң ұсынылуын талап етуге мүмкiндiгi жоқ пайдаланушылардың қажеттiлiктерiн қамтамасыз етуге арналған есептілік. Жалпы мақсаттағы қаржы есептiлiгi жеке өзi немесе жылдық есеп немесе бағалы қағаздар проспекті сияқты басқа ресми жарияланатын құжаттың құрамында ұсынылатын құжаттарды қамтиды[2] .

Қаржылық есептіліктің мақсаты өз пайдаланушыларына занды тұлғаның қаржылық жағдайы туралы сенімді, мәнді және пайдалы ақпараттарды беру болып табылады. Қаржылық есептілікті пайдаланушыларының қатарына потенциалды инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар, сатып алушылар, еңбеккерлер, сондай-ақ мемлекеттік органдар, т. б. кіреді.

Есептілік процесін жасау есеп жұмысының соңғы сатысы болып табылады. «Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы» Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы N 234 Заңына сәйкес жылдық қаржылық есептiлiк үшiн есептi кезең 1 қаңтардан бастап 31 желтоқсанды қоса күнтiзбелiк жыл болып табылады. Жаңадан құрылған ұйым үшiн бiрiншi есептi жыл ол мемлекеттiк тiркеуден өткен кезден басталып сол жылдың 31 желтоқсанын қоса қамтиды. Әдетте қаржы есептілігі бір жыл ішінде кезең үшін ұдайы жасалады. Алайда кейбiр ұйымдар практикалық тұрғыдан алғанда есептерді, мысалы, ұзақтығы 52 апталық кезең үшін ұсынуды қалайды. Ұйымның есепті күні өзгерген және кезең ішіндегі жылдық қаржы есептiлiгi бiр жылға қарағанда ұзағырақ немесе қысқарақ ұсынылған кезде, ұйым қаржы есептiлiгiнде қамтылған кезеңге қосымша мыналарды ашып көрсетуге міндетті:

неғұрлым ұзағырақ немесе неғұрлым қысқарақ кезеңдi пайдалану себебiн;
пайда мен зияндар туралы есептегі, капиталдағы өзгерiстер туралы есептегі, ақша қаражатының қозғалысы туралы есептегi және түсіндірме жазбадағы салыстырма сомалардың толық дәрежеде салыстырмалы емес екендігінің фактiсi.

Бұрмаланған есептілік үшін кәсіпорынның басшысы мен бас бухгалтері ҚР-ның әрекет етіп тұрған заңдарына сәйкес жауап береді.

ҚР-ның «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік» заңына сәйкес қаржылық есептіліктің негізгі қағидалары болып келесілер табылады: есептеу және үздіксіздік[3] .

Есептеу. Ұйым, ақшалай қаражаттардың қозғалысы туралы ақпаратты қоспағанда, есептеу әдісі бойынша есепке алу ережелерін қолданып, қаржы есептiлiгiн жасауға міндетті. Соған сәйкес өнім жөнелтілген, жұмыс атқарылған кезінен бастап, олардың төлену нәтижесіне қарамастан табыс болып танылады (көрініс табады), ал шығысы мен зияны орын алынған кезден бастап танылады. Есептеу қағидаты пайдаланылған кезде, баптар осы баптар үшін белгіленген тану анықтамалары мен өлшеуіне сәйкес келсе активтер, міндеттемелер, меншікті капитал, пайда мен зияндар (қаржылық есептілік элементтері) ретінде танылады.

Үздіксіздік. Қаржылық есептiлiкті әзiрлеген кезде ұйымның басшылығы ұйымның өз қызметiн жалғастыру қабiлетiн бағалауға міндетті. Қаржы есептiлiгi, егер ұйымның басшылығы не ұйымды таратуға немесе оның қызметiн тоқтатуға өзі ниет еткен, не бұлай жасаудан басқа нақты баламасы болмағандықтан, осындай іс-әрекет тәсілін таңдауға мәжбүр болған реттерді қоспағанда, міндетті түрде қызметтiң үздiксiздiгi негiзiнде жасалуға тиiс. Егер ұйымның басшылығы бағалау барысында бұдан былай ұйымның қызметтi үздiксiз жалғастыру қабiлетiне едәуiр күмән туғызуы мүмкiн оқиғаларға немесе жағдайларға байланысты елеулi тұрлаусыздықтар туралы оған мәлiм болса, бұл тұрлаусыздықтар қаржы есептілігінде міндетті түрде ашып көрсетiлуге тиiс. Егер қаржы есептiлiгi қызметтiң үздiксiздiгiне жол беру негізінде жасалмаса, бұл факт есептiлiк жасалған негiзбен және ұйым үздiксiз iс-әрекет етедi деп есептелмейтiн себеппен қатар, міндетті түрде ашып көрсетiлуге тиiс.

Сондай-ақ, қаржылық есептілікті жасау мынандай сапалық сипаттамаларға негізделеді:

Түсініктілік. Қаржылық есептілікте берілетін ақпарат бизнес, экономикалық қызмет пен бухгалтерлік есеп туралы жеткілікті білімі бар және ақпаратты тиесілі ынтазарлықпен зерделеуге ниет білдірген пайдаланушыларға түсінікті болатындай етіп ұсынылуға тиіс.

Орындылық. Қаржылық есептілікті пайдаланушылар ондағы мәліметтерге қанағаттануы тиіс. Қаржылық, шаруашылық, жедел жағдайларын бағалаған кезде олардың қабылдаған шешіміне пайдаланған мәліметтер өз септігін тигізуі керек. Қаржылық есептілікте берілетін ақпарат шешімдер қабылдау кезінде пайдаланушылардың қажеттіліктерін ескере отырып, орынды болуға тиіс.

Салыстыру. Пайдаланушыларға компанияның әр түрлі есепті кезеңінің қаржылық есептіліктерін ұйымның қаржылық жағдайы мен шаруашылық қызметінің нәтижелерінің өзгеру тенденциясын анықтау үшін салыстыруға мүмкіншілік жасау керек. Пайдаланушыларға сонымен қатар, есеп саясатындағы өзгерістер туралы ақпар беру керек. Кейбiр реттерде алдыңғы кезеңдегi (кезеңдердегi) қаржы есептiлiгiнде ұсынылған баяндаушы ақпарат ағымдағы кезеңде де мәнділігін сақтайды.

Сақтық. Ұйымның қызметі барысында көптеген оқиғалар мен жағдайларға қатысты әр түрлі сипаттағы белгісіздіктер туындамай тұрмайды. Мұндай белгісіздіктердің сипаты мен шамасын қаржылық есептілікте сақтық мәніне сәйкес ашқан жөн. Сақтық - бұл активтердің немесе кірістердің тым арттырылмауы, ал міндеттемелер немесе шығыстар тым төмендетілмеуі үшін белгісіздік жағдайында есептік бағаларды жүзеге асыру үшін қажетті субъективтік бағаларды қолдану кезінде белгілі бір сақтық дәрежесін сақтау.

Жүйелілік. Пайдаланушы субъекттің қаржылық есептілігін оның әртүрлі есептік кезеңмен салыстыру мүмкіндігін қалыптастыру керек, өйткені оның көмегімен қаржылық жағдайдың тенденциялық өзгерістерін анықтай алады, демек қабылданатын шешімдердің жүйелілігін сақтау мүмкіндігі артады.

Өзара есепке алу. Активтер мен мiндеттемелер және кірістер мен шығыстар өзара есепке алынбауға тиiс, бұған ол рұқсат етілген немесе қандай да болсын стандарт немесе түсіндірме талап ететін реттер кірмейді.

Активтер мен міндеттемелердің, кiрiстер мен шығыстардың жеке-жеке ұсынылуы маңызды. Пайдалар мен зияндар туралы есепте, сондай-ақ, операцияның немесе өзге оқиғаның мәнін көрсететін реттерді қоспағанда, жүргізілген өзара есепке алу жүргізілген операцияларды, басталған өзге оқиғалар мен жағдайларды түсіну бөлігінде де, болашақта ұйымның ақшалай қаражаттарының қозғалысын бағалау бөлігінде де пайдаланушылардың мүмкіндіктерін төмендетеді. Бағалау резервтер, мысалы, ескірген босалқыларды жоюға арналған резерв және дебиторлық берешек бойынша күмәнді борыштарға арналған резерв шегерілген активтерді бағалау - өзара есепке алу болып табылмайды.

Елеулілік және қорыту. Ұқсас баптардың әрбiр елеулi сыныбы қаржы есептiлiгiнде міндетті түрде жеке ұсынылуға тиiс. Ұқсас емес сипаттағы немесе мақсаттағы баптар, егер олар елеулі болып табылмайтын ретте ғана, міндетті түрде жеке ұсынылуға тиiс.

Қаржы есептiлiгi операциялардың көп санын немесе сипатына немесе мақсатына сәйкес құрылымы жағынан топтарға бiрiктiрiлген өзге де оқиғаларды өңдеу нәтижесi болып табылады. Біріктіру және сыныптау процесінің соңғы кезеңі жеке баптарды не тікелей баланста, пайдалар мен зияндар туралы есепте, капиталдағы өзгерістер туралы есепте және ақша қаражатының қозғалысы туралы есепте, түсіндірме жазбада қалыптастыратын ықшамды және сыныпталған деректердi ұсынудан тұрады. Егер қандай да болсын жеке баптың өзі елеулi болып табылмаса, ол тікелей қаржы есептiлiгiнде, не ескертулерде басқа баптармен бiрiктiрiледi. Қаржы есептiлiгiнің өзінде оны жеке ұсынуды талап ету үшiн бап жеткiлiктi түрде елеулi болмайтын бап, қайткенде де, оны ескертулерде жеке-дара ұсыну үшiн жеткiлiктi түрде елеулi болуы мүмкiн[2] .

Алғашқыда айтылғандай есептілікке қойылатын негізгі талап оның анықтылығы мен тазалығы болып табылады, яғни акционерлер мен инвесторларға есептіліктің мәліметі түсінікті болуы тиіс. Есептілік белгіленген мәліметтердің мерзімінде жасалғаны жөн.

Қаржылық есептiлiк ҚР-ның ұлттық валютасымен көрсетiлiп ұсынылады. Ұйымдар қаржылық есептілікті есепті жылдан кейінгі келесі жылдың 30 сәуірінен кешіктірмей береді. Қаржылық есептiлiкке ұйымның басшысы және бас бухгалтерi немесе дара кәсiпкер қол қояды. Бухгалтерлiк есебiн бухгалтерлiк ұйым немесе кәсiби бухгалтер жүргiзетiн ұйымның қаржылық есептiлiгiне ұйымның басшылығы, сондай-ақ, бухгалтерлiк ұйымның басшысы немесе кәсiби бухгалтер қол қояды.

Есептілік кәсіпорынның шаруашылық қызметін жедел басқару үшін қажет және ол болашақ кезеңдерді жоспарлау мен болжау үшін басты (бастапқы) база болып табылады. Есеп беруге қойылатын негізгі талаптар:

кәсіпорын қызметінің нәтижесін анық және объективті көрсету;
барлық көрсеткіштерді бір-бірімен қатаң түрде үйлестіру;
бухгалтерлік пен жедел-статистикалық есеп берудің үйлесімділігін сақтау;
әдістемелік және басқа да ережелерді сақтау болып табылады.

Қаржылық есептілік кәсіпорындардың өндірістік және қаржылық қызметін бастапқы құжаттармен және есепке алу жазбаларымен расталып жинақталған деректерден жасалады. Қандай кезең үшін берілгендігіне қарай есеп шұғыл және пошта арқылы берілетін есептер болып бөлінеді. Балансты және басқа да берілетін есептерді уақытында әрі сапалы жасау үшін бухгалтерия өндірістік бөлімшелеріндегі барлық ақпараттардың құжатталуын, белгіленген материалдық және басқа да есептерін толық көлемде берілуін қамтамасыз етуі керек. Қаржылық есептің ақпараттары балансқа дейін қажет өңдеулерден өтеді. Бұл өңдеу процесі төрт кезеңнен тұрады:

Бірінші кезең. Әр түрлі шаруашылық фактілері құжатталады.

Екінші кезең. Есеп мәліметтері есеп талабына байланысты жіктеледі, содан соң бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетіледі: есеп регистрлерінде, журнал-ордерде, ведомосте, Бас кітапта.

Үшінші кезең. Есеп жиынтығы есептілік нысандарына көшіріледі: баланс, пайда мен зияндар туралы есеп, ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп, капиталдағы өзгерістер туралы есеп.

Төртінші кезең. Кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметі талданады.

Есептілік жөніндегі жұмыстарды мүлтіксіз ұйымдастыру ісінде бухгалтер қызметкерлердің міндеттерін өзара дұрыс бөлудің және есеп жұмыстарының кестесін белгілеудің маңызы зор. Берілетін есептілік тиісті жиынтық құжаттарында, саралау парақтарында және белгіленген көлемдерде есептік тізімдемесінде жасалынады. Аталған деректердің негізінде талдау жасалынады. Жасалған баланстық және басқа берілетін есептердің көрсеткіштерінің дәлдігін қамтамасыз ету үшін арифметикалық және логикалық тұрғыдан мұқият тексеру керек. Баланстық сабақтастығын есепті кезеңнің басындағы баланс баптарының деректерін ағымдағы кезеңнің осы баптағы деректерімен салыстырып, жыл соңындағы көрсеткіштердің әрбір жолы анықталады.

Жылдық қаржылық есептілік ҚР «Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы» Заңының 19 бабына сәйкес мыналарға ұсынылады:

Құрылтай құжаттарына сәйкес құрылтайшыларға (қатысушыларға) ;
ҚР-ның статистика органдарында тiркелу орны бойынша ҚР-ның мемлекеттiк статистика органдарына;
ҚР-ның мемлекеттiк бақылау және қадағалау органдарына олардың құзыреттерiне сәйкес.

Қаржылық есептілікте жазбаларға өзгеріс енгізу жағдайы туындаса, осы жылға және өткен жылға қатысты берілген есептер мен баланс деректерінің барлығын түзетуді қажет деп тапса, онда тиісті түзетулер көрініс береді. Өткен жыл үшін берілген есептіліктер мен баланстар деректерінің түзетілуі, сол жыл үшін берілген есептер мен баланстар бекітілгенге дейін жасалады. Мұндайда өткен жылғы желтоқсан айында есепке алынған деректерге қажетті түзетулер енгізілуі мүмкін[4, 486-б] .

ҚР-ның 2007 жылдың 28 ақпандағы «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Заңына сәйкес шаруашылық субъектілер қаржылық есептілікті ұлттық қаржылық есептілік стандарттарына және халықаралық қаржылық есептілік стандартарына сәйкес құрады.

Ұлттық қаржылық есептіліктің № 1 стандарты «Жеке кәсіпкерлік туралы» ҚР-ның 2006 жылғы 31 қаңтардағы № 124 Заңына сәйкес анықталатын, ҚР-ның салық заңнамасына сәйкес, сондай-ақ жеңілдетілген декларацияның негізінде шаруа немесе фермерлік қожалықтарға, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіретін заңды тұлғаларға арналған арнайы салық режимдерін қолданатын шағын кәсіпкерлік субъектілерінің бухгалтерлік есепті жүргізу және қаржылық есептілікті жасау тәртібін анықтау мақсатында «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» ҚР-ның Заңына сәйкес әзірленді.

Ұлттық қаржылық есептіліктің № 2 стандартының мақсаты мыналардың бухгалтерлік есепті жүзеге асыруы және қаржылық есептілікті жасауы болып табылады:

«Жеке кәсіпкерлік туралы» ҚР-ның 2006 жылғы 31 қаңтардағы № 124 Заңына сәйкес айқындалған шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің;
ҚР-ның заңнамасына сәйкес ҚР-ның аумағында тіркелген шетелдік заңды тұлғалардың коммерциялық емес ұйымдарының, филиалдары мен өкілдіктерінің;
жедел басқару құқығына негізделген мемлекеттік кәсіпорындардың (қазыналық кәсіпорындар) .

Ал халықаралық стандартқа байланысты қаржылық есептілікті құрастыруға міндетті болып үлкен кәсіпкерлікпен айналысатын ұйым мен мекеме субъектілері табылады. Қаржылық есептiлiктi жасауды ұйымдар Қаржылық есептiлiктiң халықаралық стандарттары комитетi Қорының оларды ресми аударуға және (немесе) ҚР-да жариялауға жазбаша рұқсаты бар ұйым мемлекеттiк тiлде немесе орыс тiлiнде жариялаған халықаралық стандарттарға сәйкес жүзеге асырады. Сонымен, яғни бүгінгі заман талабына байланысты жеке кәсіпкерлер, шағын және орта бизнес субъектілері ҚР Қаржы министрінің 2007 жылғы 21 маусымдағы № 218 бұйрығымен бекітілген Ұлттық қаржылық есептіліктің № 1 стандарты және Ұлттық қаржылық есептіліктің № 2 стандартына сәйкес жүргізіледі, ал үлкен кәсіпкерлікпен айналысатын ұйым мен мекеме субъектілері №1 «Қаржы есептiлiгiн ұсыну», №7 «Ақша қаражатарының қозғалысы туралы есептер», №10 «Есепті күннен кейінгі оқиғалар», №8 «Есеп саясаты, есептік бухгалтерлік бағалаулардағы өзгерістер және қателіктер» ХҚЕС-на сәйкес жүргізіледі.

Қаржылық есептiлiк дара кәсiпкердiң немесе ұйымның қаржылық жағдайы, қызметiнiң нәтижелерi және қаржылық жағдайындағы өзгерiстер туралы ақпаратты бiлдiредi. Мемлекеттiк мекемелердiң қаржылық есептiлiгiн қоспағанда, қаржылық есептiлiк мыналарды қамтиды:

1) бухгалтерлік баланс;

2) пайда мен зияндар туралы есеп;

3) ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп;

4) капиталдағы өзгерістер туралы есеп;

5) түсіндірме жазба[3] .

Есептілік негізгі үлгісі болып бухгалтерлік баланс саналады. Оны жасауға дейін есеп регистріндегі барлық синтетикалық шоттар бойынша қалдық пен айналым аналитикалық есеп мәліметтерімен салыстырылады. Жылдың басындағы және аяғындағы баланстардың деректерін салыстыру үшін жыл басындағы бекітілген баланс баптарының номенклатурасы жыл аяғындағы бекітілген баланс номенклатурасымен және бөлім топтамаларымен, әрбір баптармен сәйкестендірілуге тиіс. Баланс Бас кітапта көрсетілген шоттардың қалдығының негізінде жасалады. Ол активтер, міндеттемелер, капитал (меншікті) деген бөлімдерден тұрады. Активтер мен міндеттемелер өз кезегінде ұзақ және ағымдағы кезеңдерге жіктеледі.

Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді активтер, меншік капиталы, қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді міндеттемелер бухгалтерлік баланста ашылуы тиіс. Жыл соңында белгіленген тәртіп бойынша түгендеудің көмегімен баланстың барлық баптары расталуы тиіс. Түгендеу - бұл бухгалтерлік есеп әдісінің басты элементтерінің бірі, ол есеп айырысудың, ақша қаражатарының, аяқталмаған өндірістің, ТМҚ-дың, МЕА-дің, негізгі құралдардың нақты қолда барын тексеруін және олардың есеп мәліметтерімен салыстыруын көздейді. Меншік түріне (нысанына), қызмет түріне және жұмыс істеу тәртібіне қарамастан, оны барлық кәсіпорын жүргізеді. Ол құжаттаудың міндетті қосымшасы болып табылады. Тек соның көмегімен шаруашылықта болатын әрі жасалатын барлық шаруашылық құбылыстар бухгалтерлік есепте көрініс табады. Бухгалтерлік балансқа субъекті басшылығының қарауы бойынша субъекті қызметінің сипатына қарай қосымша баптар, бөлімдер мен аралық сомалар енгізілуі мүмкін. Баланс мәліметтері бойынша кәсіпорынның қаржылық жағдайы талданады[4, 488-б] .

Пайда мен зияндар туралы есеп субъектінің кезеңдегі кірістері мен шығыстарын көрсетеді. Пайдалар мен зияндар туралы есептiң өзiнде міндетті түрде кезең ішінде мынадай сомаларды көрсететін кем дегенде мынадай желілік баптар болуға тиіс:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.