ҚР-ның Парламенті

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:

М а з м ұ н ы

Кіріспе. …. 2-3.

I Бөлім. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ПАРЛАМЕНТІ

1. Жалпы мәселелер . . . 4-7

2. Парламент Палаталарының депутаттары . . . 8-9

3. Парламент депутатының өкілеттігі . . . 10-14

4. Депутаттық әдеп ережесі . . . 15-17

5. Қазақстан Республикасы Парламнтінің жауапкершілігі . . . 18-32

II Бөлім. ПАРЛАМЕНТТІҢ ҚҰЗЫРЕТІ ЖӘНЕ ОНЫ ЖҮЗЕГЕ

АСЫРУДЫҢ ҰЙЫМДЫҚ НЫСАНДАРЫ

1. Парламенттің құзыреті және оны жүзеге асырудың ұйымдық

нысандарының түсінігі . . . 33-41

2. Парламент Мәжілісі мен Сенатының құзыреті . . . 42-51

3. Мәжіліс пен Сенаттың жеке қарауына жататын мәселелер . . . 52-56

4 . Сенаттың ерекше өкілетгігі . . . 57-58

5. Парламентті тарату . . . 59-62

Қорытынды . . . 63-65

Пайдаланған әдебиеттер . . . 66

Кіріспе

1995 жылғы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес Қазақстан Республикасының қос палаталы Парламенті заң шығару қызметін жүзеге асыратын Республиканың ең жоғары өкілді органы болып табылады. Қазақстан Республикасы Парламентінің ұйымдастырылуы мен қызметі, оның депутаттарының құқықтық жағдайы Конституциямен, «Қазақстан Республикасының Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы» Конституциялық заңмен және басқа да заңнамалық актілермен айқындалады. Парламенттің өкілеттігі бірінші сессиясы ашылған сәттен басталып, жаңа сайланған Парламенттің бірінші сессиясы жұмысқа кіріскен кезден аяқталады. Парламенттің өкілеттік мерзімі кезекті сайланымдағы Мәжіліс депуттарының өкілеттік мерзімімен айқындалады. Парламенттің өкілеттігі Қазақстан Республикасының Конституциясында көзделген жағдайларда және тәртіппен ғана мерзімінен бұрын тоқтатылуы мүмкін.

Парламент тұрақты негізде жұмыс істейтін екі Палатадан: Сенаттан және Мәжілістен тұрады.

Сенат әр облыстан, республикалық маңызы бар қаладан және Қазақстан Республикасының астанасынан екі адамнан, тиісінше облыстық, республикалық маңызы бар қаланың және республика астанасының барлық өкілді органдары депутаттарының бірлескен отырысында сайланатын депутаттардан құралады. Сенатта қоғамның ұлттық-мәдени және өзге де елеулі мүдделерінің білдірілуін қамтамасыз ету қажеттілігі ескеріліп, оның он бес депутатын Республика Президенті тағайындайды. Сайланған Сенат депутаттарының жартысы әрбір үш жыл сайын қайта сайланып отырады. Сенат депутаттарының өкілеттік мерзімі - алты жыл.

Палатаны мемлекеттік тілді еркін меңгерген өз депутаттарының арасынан жасырын дауыс беру арқылы Палата депутаттары жалпы санының көпшілік дауысымен сайланған Төраға басқарады. Сенат Төрағасының қызметіне кандидатураны Қазақстан Республикасының Президенті ұсынады.

Мәжіліс жүз жеті депутаттан тұрады. Мәжілістің тоқсан сегіз депутаты саяси партиялардан партиялық тізімдер бойынша жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы сайланады. Мәжілістің тоғыз депутатын Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлайды. Мәжіліс депутаттарының кезекті сайлауы Парламенттің жұмыс істеп тұрған сайланымы өкілеттігінің мерзімі аяқталардан кемінде екі ай бұрын өткізіледі. Мәжіліс депутаттарының өкілеттік мерзімі - бес жыл.

Палатаны мемлекеттік тілді еркін меңгерген өз депутаттарының арасынан Палата депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен жасырын дауыс беру арқылы Мәжіліс сайлаған Төраға басқарады. Мәжіліс Төрағасының қызметіне кандидатураларды Палатаның депутаттары ұсынады. [2]

I Бөлім

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ПАРЛАМЕНТІ

1. Жалпы мәселелер

Парламент Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңес деп аталған "бір буынды" өкілетті органының орнына келді. Жоғарғы Кеңес жоғары өкілді орган ретінде 1937 жылғы ҚСР Конституциясымен белгіленді. Қазақ КСР-ның 1978 жылғы Конституциясы да Жоғарғы Кеңесті мемлекеттік биліктің жоғары органы ретінде таныды. Ол КСРО Конституциясы мен Қазақ КСР Конституциясында көрсетілген республика құзырындағы барлық мәселелерді шешуге құқылы болды. Басқаша айтқанда, Жоғарғы Кеңес еліміздің мемлекеттік өміріндегі барлық мәселелерді шешу құқығын иеленеді. Жоғары өкілді органның бірыңғай билігінің мәні міне, осында. Қазақ КСР-ның Жоғарғы Кеңесі Парламенттей болмады, өйткені онда билік бөлісу және тұрақты жұмыс істейтін жоғары өкілді органдар болған жоқ.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы заң мемлекеттік билікті заң шығару, атқару және сот тармақтарына бөлу принципін жариялады. Осының нәтижесінде Парламент және парламентаризм құруға қарай маңызды бір қадам жасалды.

Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясы Жоғарғы Кеңесті республиканың бірден-бір заң шығарушы және өкілді органы деп таныды. Конституцияның Жоғарғы Кеңеске кең өкілеттілік бергендігі сондай, мемлекеттік билікті бөлісу принципі шын мәнінде мүлдем болған жоқ. Сонымен бірге тежемелік және тепе-тендік жүйесі де орнықтырылмады. Сөйтіп, 1993 жылғы Конституция мемлекеттік биліктің қайшылықты құқықтық базасын жасады. Тұрақты жұмыс істейтін Жоғарғы Кеңес, әрине, өз қызметін толық атқара алмады. Жоғарғы Кеңес қызметінің дәрменсіздігіне сын айту ретсіз де болар еді. Жаңа ұлттық құқықтық саясатты негізіне алған зандарды 12-шақырылған Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесі қабылдады. Алайда, Жоғарғы Кеңес Парламент бола алған жоқ және Қазақстанда парламенттік республика орныққан жоқ. Н. Ә. Назарбаевтыңпікірінше, Қазақстан үшін парламенттік республиканың орнықтырылмағанының себебі, онда " . . . парламентизмнің дәстүрі мен мәдениеті, көп партиялылықтың дамыған жүйесі болмады және, ең бастысы, мұның бәрін халықтың қалың көпшілігінің санасы қабылдамады. Бүгінгі танда бізде ол жоқ". Бұл үшін уақыт керек. Президенттік басқару жүйесі елді басқарудыңтиімді прогрессивті әдісі болып шығуы мүмкін.

Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясы Парламентті заң шығару қызметін жүзеге асыратын жоғары өкілді орган ретінде сипаттайды. Қазақстан Республикасының Парламенті жоғары өкілді орган ретінде де, өкілді демократия органы ретінде де омірге келді. Халық тікелей ғана емес, Парламент арқылы да өзінің саяси еркін білдіреді.

Парламент, сондай-ақ заң шығару қызметін жүзеге асыратын орган да болып табылады. Мұндай нысандама Қазақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясының Жоғарғы Кеңестің бірден-бір заң шығару орган ретіндегі сипаттамасынан ерекшеленеді. Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясында Парламент бірден-бір заң шығарушы орган болып есептелмейді. Себебі Конституцияда көзделген жағдайда Президент заң шығару қызметін атқара алады. Сонымен бірге Президенттің заң шығарушылық қызметінің өкілеттік берілген және тәуелділік сипатта болатындығын да атап айтқан жөн. Парламент өзінің заң шығару өкілеттігін берген жағдайда ғана Президент заң қабылдай алады. Егер Парламент зәру заңдарды шұғыл қабылдай алмайтындай болса Президент заң күші бар Жарлық шығаруға құқылы. Екі жағдайдың екеуінде де Президенттің заң шығару өкілеттігі уақытша сипатта болады. Парламент тұрақты жұмыс істейтін заң шығару органы болып табылады.

Заң шығару қызметімен бірге Парламент, шектеулі көлемде болса да, атқарушы биліктің қызметін де бақылай алады. Парламент республиканың бюджетін және оның орындалуы жөнінде Үкімет пен Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі Есеп комитетінің есебін бекітеді, бюджетке өзгерістер мен толықтырулар енгізеді. Парламент Үкіметтің бағдарламасын мақұлдауы немесе қабылдамай тастауы және Үкіметтің қызметіне сенімсіздік білдіруі мүмкін.

Қазақстан Республикасы Конституциясы бірінші рет Парламенттің екі Палаталық (Сенат және Мәжіліс) құрылымын бекітті. Мәжіліс Қазақстан Республикасының барлық азаматтарының тілегін білдіреді, яғни Мәжіліс депутаттары жалпы сайлауларда сайланады. Сенатқа депутаттардың бір бөлігі жанама сайлау арқылы сайланады, енді бір бөлігін Президент тағайындайды. Сенат депутаттары әкімшілік-аумақтық бірлік- тердің мүдделерін, жергілікті пікірлерді білдіреді. Сонымен бірге Сенат - бүкіл республика органы. Сондықтан Мәжіліс қабылдаған заң жобасы Сенат мақұлдағаннан кейін күшіне енеді.

Қазақстан Республикасы Парламентінің Палаталарына айрықша өкілеттіктер берілген, олар оз құзыретіндегі мәселелерді дербес шеше алады. Конституция Парламент Палаталарының бірлескен отырысының құзыретіндегі мәселелерді қарастырған (53-бап) . Қазақстан Республикасы Парламент Палатсшары бірлескен отырыстарында мемлекеттің айтарлықтай кең көлемді мәселелерін қарап, шеше алады. Турасын айтқанда, Қазақстан Парламенті қызметінің ерекшеліктерінің бірі осында болса керек. Бұл Парламенттің құзыретіне ықпал етеді. Парламент Палаталарының бірлескен отырыстарының қарауына жатқызылатын мәселелер тізбесі белгіленген. Қазақстан Республикасы Конституциясы Парламенттің құзыреті ұғымы туралы ойларды тұтастай жинақтайды.

Жоғарыда көрінгендей, 1) Парламенттің Сенат пен Мәжілістің бірлескен және жеке отырыстарында жүзеге асырылатын құзыреті;

2. Сенаттың қатаң құзыреті;

3. Мәжілістің қатаң құзыреті бар.

Мәжіліс пен Сенат үшін әр түрлі құзыретті белгілей отырып, Конституция Парламент қызметінің тежемелік және тепетендік жүйесін құрады. Атқарушы биліктің болуы мүмкін қарама-қарсы тұрудың, даурықпалыққа әуестенуінін жолын кесу максатында Сенатқа Мәжіліске қатысты шектеушілік мүмкіндік берілген. Мұны белгілі бір деңгейде түсінуге болады, ойткені өкілді органдарға бұрынғы кездері қалыптасқан сенімсіздік әлі күнге дейін жалғасып келеді. Оның үстіне 12-13-сайланған Жоғарғы Кеңестердің таратылуы жоғары өкілді органның беделін көтерген жоқ. Мемлекеттік биліктің жоғары органдарына қатысты халықтың саяси сенімінің бәсендеуі Парламент Мәжілісінде откен соңғы сайлауда да сезілді (1995 ж. ) Тіпті ресми адамдар Мәжіліс сайлауының өтпей қалу мүмкіндігі туралы қауіп айтты. Мұндай жағдайда Мәжіліс депутаттары өздерінің қабілеттілігін дәлелдеу үшін мемлекет ісіндегі жағдайға негізінен жауап беруші атқарушы билікпен текетіреске түсуі мүмкін. Заң жобалары негізінен Үкіметтің бастамасы бойынша еңгізілетіндіктен Мәжіліс оны зор ынтамен қабылдап, оған сын тұрғысынан қарайды. Тәжірибе көрсеткендей, Сенат Мәжіліске қатысты тежемелік жүйесін мемлекеттік билік тармақтары арасындағы қарама-қарсылыққа жол бермеу мақсатына пайдалануға тырысады. Сонымен бірге, Парламентке ауыр жұмыс жүктелген. Ол бұрын қалыптасқан белгілі бір сенімсіздікті еңсеруге ұмтылатынын, халықтың қазіргі кокейкесті міндеттерін шешуге, озінің заң шығарушылық қызметінде қоғамның прогрессивті дамуының құқықтық базасын жасауға ынталы екендігін көрсетуі тиіс. Қазақстанда бұрын болмаған парламенттік дәстүрдің қалыптасуы Парламентке, оның жемісті заң шығару қызметіне байланысты. Бұған мемлекетті", қоғамды нығайтқысы, адамдардың өмірін жақсартқысы келетін барлық саяси күштер мүдделі болуы тиіс. Айналып келгенде, Парламент мемлекеттік билік тармақтарының бірі ретінде демократиялық, құқықтық және әлеуметтік мемлекет құруда маңызды орын алады. [1]

2. Парламент Палаталарының депутаттары

Сенат екі тәсілмен қалыптасады: 1) депутаттардың бір бөлігі әр облыстан, республикалық маңызы бар қаладан және рес публиканың астанасынан екі адамнаң, тиісінше облыстардан, республикалық маңызы бар қалалардан және республика астанасынан барлық өкілетті органдары депутаттарының бірлескен отырысында сайланатын депутаттардан тұрады; 2) Сенаттың жеті депутатын Республика Президенті Парламент өкілеттігі мерзіміне тағайындайды, Сенат мүшелігіне тағайындалғандардың өкілеттігі алынған немесе тоқтатылған жағдайда Президент 10 күндік мерзімде олардың орнына Парламент өкілеттігінің қалған мерзіміне Сенат депутаттарын тағайындайды.

Азаматтығына кем дегенде бес жыл болған, отыз жасқа толған, жоғары білімі және кем дегенде бес жыл жұмыс тәжірибесі бар, тиісті облыс, республикалық маңызы бар қала не республика астанасы аумағында кем дегенде үш жыл тұрақты тұратын азамат Сенат депутаты бола алады.

Мәжіліс республиканың әкімшілік-аумақтық бөлінісін және шамамен сайлаушылардың сан жағынан тең келуін ескере отырып құрылатын бір мандатты аумақтық сайлау округтері бойынша сайланған 67 депутаттан тұрады. Он депутат Мәжіліске партиялық тізімдер негізінде пропорционалдық өкілдік жүйесі бойынша біртұтас жалпы ұлттық сайлау округінде сайланады. 25 жасқа толған республика азаматы Мәжіліс депутаты бола алады. Парламент депутаты қос Палатаға бірдей мүше бола алмайды: басқа өкілетті органға депутат болуға, оқытушылық, ғылы- ми немесе өзге шығармашылық қызметтен басқа ақы алатын лауазымды атқаруға, кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға, басшы органның немесе коммерциялық ұйымдардың бақылау кеңесінің құрамына кіруге құқығы жоқ. Осы ережені бұзу депутаттың өкілеттігін тоқтатуына әкеліп соқтырады. Парламент депутатының өкілеттігі тоқтатылған жағдайда немесе өкілеттік мерзімінің өтуі бойынша оның бұрынғы қызметінің сақталуына кепілдік берілмейді.

Депутаттың өкілеттігі Қазақстан Республикасы Конституциясымен, Президенттің "Қазақстан Республикасының Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы" Конституциялық заң күші бар Жарлығымен және басқа нормативтік құқықтық актілермен белгіленеді. Парламент депутатының өкілеттігі республиканың Орталық сайлау комиссиясы оны Парламент депутаты етіп тіркеген кезден басталады. Парламенттің бірінші сессиясында оның Палаталарының бірлескен оты- рысында депутаттар: "Қазақстан халқына адал қызмет етуге, Қазақстан Республикасының тұтастығы мен тәуелсіздігін нығайтуға, оның Конституциясы мен зандарына сөзсіз бағынуға, маған жүктелген жоғары депутаттық міндетті адал атқаруға ант етемін" деп Қазақстан халқына ант береді. Ант Үкіметтің, Конституциялық Кеңес мүшелерінің, Жоғарғы Сот судьяларының қатысуымен Президент алдында беріледі.

Парламент депутатының өкілеттігін қолданылу ауқымына қарай екі топқа бөлуге болады: 1) Қазақстан Республикасының лауазымды адамдарына, органдарына қатысты өкілеттік; 2) басқа мемлекеттердің лауазымды адамдары мен мемлекеттік органдарына қатысты Парламент атынан берілетін арнайы өкілеттік. [1]

3. Парламент депутатының өкілеттігі

Депутат Парламент сессияларында және ол оның құрамына кіретін органдарының отырыстарында қаралатын барлық мәселелер бойынша шешуші дауыс құқығын пайдаланады. Депутат Парламенттің және оның Палаталарының үйлестіруші және жұмысшы органдарына сайлауға және сайлануға құқылы; сессияның күн тәртібі бойынша ұсыныстар мен ескертулер еңгізуге, Парламент сессиясында Палаталарға есеп беретін лауазымды адамдардың есебін тындау туралы ұсыныс енгізуге; депутаттардың сауал салуға, Парламент қабылдайтын зандар, қаулылар, басқа да актілердің жобаларына түзетулер еңгізуге, азаматтардың қоғамдық маңызы бар өтініштерімен депутаттарды таныстыруға, басқа да өкілеттіктерді жүзеге асыруға құқылы.

Парламент депутатының өкілеттігі: ол орнынан түскен; депутат іс-әрекетке қабілетсіз деп танылған; Парламент таратыл ған; депутат болып сайланғаннан кейін лауазымды қызметін жалғастыру үшін сол қызметті сақтауға тиіс болған жағдайда тоқтатылады (52-баптың 3 және 5-тармақтары) . Депутат оған қатысты соттың айыптау үкімі шығарылған кезде, Қазақстан Республикасынан тыс жерлерғе тұрақты тұруға кетсе өз мандатынан айырылады. Депутаттың өкілеттіғін тоқтату немесе одан айыру туралы шешімді республиканың Орталық сайлау комиссиясының үсынысы бойынша Парламенттің тиісті Палатасы оның депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен шы- ғарады.

Депутаттардың Парламент сессияларына, оның Палаталарының отырыстарына қатысуы.

Депутат Парламент және оның құрамына кіру ге тиісті органдарының жұмысына қатысуға міндетті. Депутат дауыс беру құқығын жеке өзі жүзеге асырады. Оның дауысын басқа депутатқа беруге құқығы жоқ. Палата Бюросының, оның тұрақты комитетгерінің, Парламент комиссияларының және оның Палаталарының қүрамына кірген депутат оның қарауына кез келген мәселені енгізуге, мәселелерді қарауға әзірлеуге, ол бойынша талқылау мен оны қабылдауға қатысуға, сондай-ақ қабылданған шешімдердің жүзеге асырылуын ұйымдастыруға, олардың орындалуын бақылауға құқылы. Ол Парламенттің өзі құрамына кірген органының шешімімен келіспесе, өз көзқарасын Парламент сессиясында мәлімдеуге немесе ол туралы жазбаша нысанда хабарлауға құқылы. Палата Бюросының, оның комитеттерінің, комиссияларының құрамына кірмеген депутаттар аталған органдардың отырыстарына белсенді түрде қатыса алады.

Депутаттық сұрау салу Парламент Палаталарының бірлескен және бөлек отырыстарында депутаттың мемлекеттік органдардың лауазымды тұлғаларының Парламент сессиясына осы органның немесе лауазымды тұлғаның қүзыретіне кіретін мәселелер жөнінде Парламент сессиясында негізделген түсініктеме беруін немесе өз көзқарасын баяндауын ресми сүраған талабы болып табылады.

Парламент депутаты Премьер-Министрге және Үкімет мүшелеріне, Ұлттық Банктің Төрағасына, Орталық сайлау комиссиясының Төрағасына және мүшелеріне, Бас Прокурорға, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Төрағасына, Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау женіндегі есеп комитетінің Төрағасы мен мүшелеріне сұрау сала алады. Бұл ретте Бас Прокурорға салынған сүрау қылмыстық құдалау функцияларын жүзеге асыруға байланысты мәселелерге қатысты болмауы тиіс.

Депутаттық сұрау салу ауызша немесе жазбаша түрде болуы мүмкін және лауазымды нақты адамға арналуы тиіс. Сұрау салу және оған жауап беру тәртібі Қазақстан Республикасы Парламентінің Регламентімен қаралады. Лауазымды адам қойылған сауалға Парламенттің немесе Палаталардың жалпы отырысында жауап беруге міндетті. Депутаттық сауалға берілген жауап және оны талқылаудың нәтижесі бойынша Парламенттің немесе оның Палаталарының қаулысы қабылданады.

Депутаттар Парламентте бірлесуді ұйымдастыруға құқылы.

Фракция - белгіленген заң тәртібімен тіркелген саяси партияны немесе өзге қоғамдық бірлесуді білдіретін депутаттардың ұйымдасқан тобы; ол Парламенттегі тиісті саяси партияның немесе өзге қоғамдық бірлестіктің мүддесін білдіру мақсатында құрылады.

Депутаттық топ - сайлау округтеріндегі бірлескен қызметінде оздерінің өкілеттігін жүзеге асыру мақсатында депутаттардың бірлесуі. Кайсыбір фракцияның қатарында болу депутаттық топқа кіруге кедергі келтірмейді.

Депутаттық бірлестіктер Палата Бюросында тіркелуі тиіс. Кезінде бірде-бір депутаттық бірлестіктерге кірмей қалған Мәжіліс депутаттары кейін бірлестік мүшелерінің келісімімен оның кез кел генінің қатарына кіре алады. Депутаттық бірлестіктердің ішкі жұмысын депутаттар дербес жүргізеді. Парламент Регламентіне сәйкес депутаттық бірлестіктердің өкілдері фракцияның, топтың атынан:

Парламент пен Палаталардың отырыстарында талқыланатын мәселелерді қарау тәртібі және оның маңызы бойынша күн тәртібіне ескертулер мен ұсыныстар еңгізуге;

Парламент немесе оның Палаталары сайлайтын немесе тағайындайтын, не Парламенттағайындауға келісім беретін адам дардың кандидаттары бойынша пікір білдіруге;

Парламент, оның Палаталары қабылдайтын заңдардың, қаулылардың, басқа да актілердің жобаларына түзету ұсынуға;

Парламент депутаттарын азаматтардың өтініштерімен, фракциялар, депутаттық топтар қабылдаған шешімдермен таныстыруға;

депутаттық бірлестіктердің қызметі үшін қажетті материалдар мен құжаттарды мемлекеттік органдардан және лауазымды адамдардан сұратып алдыруға құқылы.

Қазір Қазақстан Республикасы Парламентінде екі, яғни Қазақстан Халық бірлігі партиясы мүшелерін біріктіретін бір және Қазақстанның Демократиялық партиясының мүшелерін біріктіретін бір депутаттық фракция және "Ауыл", "Тұрақты даму", "Инженерлік топ" және "Қазақстан Республикасының реформаларын тереңдету жолында" атты төрт депутаттық топ бар.

Депутат өз қызметін тәуелсіз жүзеге асырады. Лоббизмді занды түрде реттеу депутаттың тәуелсіздігіне заңдықкепілдіктің бір түрі болып табылар еді. Алайда, осы мәселе Қазақстан Республикасының конституциялық заңдарында реттелмеген. Осыған байланысты заң шығару процесінде әр түрлі көлеңкелі сая-си күштерді ң Па рла мент депутаттарына ықпалы туралы әр түрлі пікір айтылып жұр. "Директорлық лоббидің", "салалық лоббидің", "криминалды лоббидің" және басқаларының бар екендігі айтылсіды. Алайда, мүндай пікірді тексеру де, оның бетін ашу да ете қиын. Депутатқа немесе оның жақын туысқандарына депутаттық міндетін дәл атқаруға кедергі келтіру мақсатында қандай да болсын нысандағы іс-әрекет республика заңдарына сәйкес жауаптылыққа тартылады. Депутаттың алдында оз міндетін орындамаған, оған жалған ақпарат берген, депутаттық қызметтің кепілдігін бұзған мемлекеттік органдар мен қоғамдық бірлестіктердің, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының лауазымды адамдары заңға сәйкес жауап береді.

Қазақстан Республикасының Конституциясы егер сайлаушылар өз депутатына аманат тапсырып, ол сенімді ақтамаса, сайлаушылар ол депутатты кері шақырып алатын депутаттың аманаттық мандатынан бас тартты. Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясы бойынша депутат тек өз сайлаушыларының ғана тілегін білдірмейді, ол Қазақстанның барлық сайлаушыларының өкілі болып табылады. Сондықтан Парламент депутаты қандай да болсын аманатты мандатпен байланысты емес (52-баптың 1-тармағы) . Депутатты сайлаушылардың кері шақырып ала алмауы, депутат сайлаушылар алдын- дағы жауапкершілігін сезінбейді деген сөз емес. Депутаттар парламенггік каникул кезінде өздерінің сайлау округтеріне барып, сайлаушылармен кездеседі, олардан түскен ұсыныстарды, өтініштерді қарайды, оз окілеттігі шегінде сайлаушылар көтерген мәселелердің дұрыс және уақытында шешілуіне ықпал етеді, қоғамдық пікірді зерттейді және қажет кезінде тиісті мемлекеттік билік органдарына, қоғамдық бірлестіктерге үсыныс түсіруі мүмкін. Депутаттың қызметіне байланысты мәселе бойынша депутат мемлекеттік органдар мен ұйымдарға кедергісіз кіру құқығын, олардың басшылары мен басқа лауазымды адамдардың кідіріссіз қабылдауы тиістігі құқығын пайдаланады.

4. Депутаттық әдеп ережесі

Халықтың Парламенттегі өкілі ретінде депутат өз тәртібі мен қызметін қоғамдық әдептілік талабына негіздеуі тиіс. Қазақстан Республикасы Парламентінің Регламенті депутаттың әдеп ережесін белгіледі. Ол ереже депутаттың өкілеттігін атқару кезіндегі де, қызметтен тыс уақыттағы да басшылыққа алынуға тиіс тәртіп нормаларын аңықтайды. Депутаттық әдеп ережесіне мынадай нормалар жатады:

депутаттар бір-біріне және Парламент Палаталарының, комитеттерінің, комиссияларының және басқа депутаттық ұйымдардың барлық адамдарына құрмет сезімімен қарауы тиіс;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.