Мектеп жасына дейінгі балаларды сюжеттік мүсіндеуге үйрету

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І. Тарау. Балабақшада мүсін өнеріне үйрету
1.1. Балабақшадағы мүсіндеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Балабақшада тақырыптық сюжет бойынша мүсіндеу ... ... ... ... ... ... ...11
1.3. Балабақшада сюжеттік мүсіндеуді үйретудің әдістемесінің негізгі дидактикалық принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 15
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
ІІ. Тарау. Балабақшадағы сюжет бойынша мүсіндеуге үйрету әдістемесі
2.1 Мектеп асына дейінігі балаларды сюжеттік мүсіндеу арқылы шығармашылық ойлау деңгейін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
2.2 Мектеп асына дейінігі балаларды сюжеттік мүсіндеу арқылы шығармашылық деңгейін дамыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
2.3 Мектеп асына дейінігі балаларды сюжеттік мүсіндеу арқылы шығармашылық деңгейін тексеру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29

Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі. Зерттеудің өзектілігі. Көптеген ғалымдардың айтуынша оның ішінде Н.Б. Халезованың пікірінше мектеп жасына дейінгі балалар үшін сюжетті мүсіндеу олардың шығармашылық дамуындағы мүмкіндіктерін ашады. Ермексазбен жұмыс жасаған балалардың сурет өнерін дамытады. Мүсіндеу өнері балабақшаның әсіресе орта тобындағы балаларына өте қажет екені дәлелденген.
Балалардың бейнелеу шығармашылығы баланың қоршаған ортадағы шынайылықты суреттеуі, мүсіндеуі, құрастыруы, өзінің бақылағандарын, қиялындағыны бейнелеуі. Қоршаған ортамен таныстыру арқылы баланың түсінігі мен білімін кеңейту шығармашылығын дамытудағы негізгі қорек болып табылады. Мектеп жасына дейінгі балаларды зейін қойып бақылауға, қарауға үйрету, нақты және толық түсінік алуға көмектеседі. Мысалы: ағаштың суретін салу үшін, оны қарау, бөліктерін ажырату, атай білуі, жыл мезгілдеріне байланысты өзгерістерін көре алуы және сипаттай білуі керек.
Зерттеудің мақсаты: ермексаздан бұйымдар жасату арқылы болашақ маманның кәсіби біліктілігін қалыптастырудың теориялық тұрғыдан негіздеу және тәжірибе жүзінде тексерістен өткізу.
Зерттеудің міндеттері:
1. Мектеп жасына дейінгі балаларға мүсін жасау туралы түсіндіру.
2. Сюжетті мүсін туралы түсінік қалыптастыру, мүсін жасау әдіс-тәсілдерін түсіндіру.
3. Бейнелеу өнері мәдениетін қалыптастыру.
Зерттеудің нысаны: Мектепке дейінгі мекеме балалары
Зерттеу орны: Мектепке дейінгі мекеме
Зерттеудің әдісі: тапсырмалар, анықтау, қалыпқа келтіру, тексеру.
Зерттеудің негізгі кезеңдері:
1. Тақырыпқа байланысты психологиялық, әдістемелік және т.б. ғылыми әдебиеттерді жинақтау, сұрыптау, теориялық талдаулар жасау.
2. Педагогикалық тәжірибедегі балалардың салауаттылық қабілеттерін дамыту жолдарының әдістемелік негізін ұсыну.
3. Іс-әрекеттерге талдау, озық үлгілерін пайдалану және жеке тәжірибедегі үлгілірде ұсыну.
Зерттеудің болжамы: Егер балалардың бойында сюжеттік мүсін өнері туралы түсінік қалыптастырсақ, онда балалар мүсін өнерін түсінетіне көзідері жетіп келешекте жақсы мүсін жасаушы шығуы мүмкін.
Зерттеудің жетекші идеясы. Ермексаз материалдарынан дайындалған мүсін бұйымдарды болашақ мамандарға жаңа технология арқылы жасату, олардың кәсіби біліктілігін қалыптастыру.

Пайдаланылған әдебиеттер
1. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарты. Жалпы бастауыш білім. Алматы, 2003.
2. Мұқашев М.С., Сейтімов А.Ғ., Хамзин Н.А. Бейнелеу өнерін оқыту әдістемесі: Оқулық. Астана:Фолиант, 2008. 102-104 бет,
3. Болатбаев Қ., Ибрагимов Ұ.,Бейнелеу өнері оқыту әдістемесі.,Алматы «Атамұра»2000.,21-22 бет.
4. «Бейнелеу өнері» оқулықтары. 1,2,3,4 сыныптар. Алматы, 200-2003.
5. Марғұлан Ә. «Қазақтың сәндік қолданбалы өнері». -Алматы: Өнер, 1986,
6.АрғынбаевХ. Қазақ халқының қолөнері.-Алматы :Өнер, 1997
7. Басенов Т.К. Прикладное искусство Казахстана. -Алматы, Өнер, 1998.
8 .Жәнібеков Ө. «Казақ қолөнерінің мәдениеті». -Алматы, Өнер. 1992.
9. Ералин К.Е. Изобразительное искусство Казахстана в системе художественно-профессионалыной подготовки будущих учителей изобразительного искусства и художественного труда: дис. ..докт.пед.наук -М,1992. .
10.Этномәдениет концшциясы. // Қазақстан мұғалімі, Алматы. №25,14 август, 1996.
11. Н.Ә.Назарбаев. Қазақстанның болашағы - қоғамның идеялық бірлігінде.-Алматы: Қазақстан. 2003
12. Білім беру туралы Қазақстан Республикасының заңы. -- Алматы: Қазақстан,2002.
13.Ералин К.Е. Искусствоведческая подготовка студентов средствами изобразителыного искусства. М:Прометей, 2001.
14.Ибраева К. Казахский орнамент. -Алматы. 2004.
15. Қасиманов С. Қазақ халқының қолданбалы өнері. - Алматы: Қазақстан. 2006
16.Тәжімұратов Ә. Шебердің қолы ортақ. - Алматы: Қазақстан.2007
17.Төленбаев С. Қазақтың ою-өрнектері. - Алматы: Өнер, 2000

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Балабақшада сюжет бойынша тақырыптық мүсіндеуге үйрету
Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І. Тарау. Балабақшада мүсін өнеріне үйрету
1.1. Балабақшадағы мүсіндеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2. Балабақшада тақырыптық сюжет бойынша мүсіндеу ... ... ... ... ... ... ... 11
1.3. Балабақшада сюжеттік мүсіндеуді үйретудің әдістемесінің негізгі дидактикалық принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
ІІ. Тарау. Балабақшадағы сюжет бойынша мүсіндеуге үйрету әдістемесі
2.1 Мектеп асына дейінігі балаларды сюжеттік мүсіндеу арқылы шығармашылық ойлау деңгейін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
2.2 Мектеп асына дейінігі балаларды сюжеттік мүсіндеу арқылы шығармашылық деңгейін дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
2.3 Мектеп асына дейінігі балаларды сюжеттік мүсіндеу арқылы шығармашылық деңгейін тексеру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29

Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі. Зерттеудің өзектілігі. Көптеген ғалымдардың айтуынша оның ішінде Н.Б. Халезованың пікірінше мектеп жасына дейінгі балалар үшін сюжетті мүсіндеу олардың шығармашылық дамуындағы мүмкіндіктерін ашады. Ермексазбен жұмыс жасаған балалардың сурет өнерін дамытады. Мүсіндеу өнері балабақшаның әсіресе орта тобындағы балаларына өте қажет екені дәлелденген.
Балалардың бейнелеу шығармашылығы баланың қоршаған ортадағы шынайылықты суреттеуі, мүсіндеуі, құрастыруы, өзінің бақылағандарын, қиялындағыны бейнелеуі. Қоршаған ортамен таныстыру арқылы баланың түсінігі мен білімін кеңейту шығармашылығын дамытудағы негізгі қорек болып табылады. Мектеп жасына дейінгі балаларды зейін қойып бақылауға, қарауға үйрету, нақты және толық түсінік алуға көмектеседі. Мысалы: ағаштың суретін салу үшін, оны қарау, бөліктерін ажырату, атай білуі, жыл мезгілдеріне байланысты өзгерістерін көре алуы және сипаттай білуі керек.
Зерттеудің мақсаты: ермексаздан бұйымдар жасату арқылы болашақ маманның кәсіби біліктілігін қалыптастырудың теориялық тұрғыдан негіздеу және тәжірибе жүзінде тексерістен өткізу.
Зерттеудің міндеттері:
1. Мектеп жасына дейінгі балаларға мүсін жасау туралы түсіндіру.
2. Сюжетті мүсін туралы түсінік қалыптастыру, мүсін жасау әдіс-тәсілдерін түсіндіру.
3. Бейнелеу өнері мәдениетін қалыптастыру.
Зерттеудің нысаны: Мектепке дейінгі мекеме балалары
Зерттеу орны: Мектепке дейінгі мекеме
Зерттеудің әдісі: тапсырмалар, анықтау, қалыпқа келтіру, тексеру.
Зерттеудің негізгі кезеңдері:
1. Тақырыпқа байланысты психологиялық, әдістемелік және т.б. ғылыми әдебиеттерді жинақтау, сұрыптау, теориялық талдаулар жасау.
2. Педагогикалық тәжірибедегі балалардың салауаттылық қабілеттерін дамыту жолдарының әдістемелік негізін ұсыну.
3. Іс-әрекеттерге талдау, озық үлгілерін пайдалану және жеке тәжірибедегі үлгілірде ұсыну.
Зерттеудің болжамы: Егер балалардың бойында сюжеттік мүсін өнері туралы түсінік қалыптастырсақ, онда балалар мүсін өнерін түсінетіне көзідері жетіп келешекте жақсы мүсін жасаушы шығуы мүмкін.
Зерттеудің жетекші идеясы. Ермексаз материалдарынан дайындалған мүсін бұйымдарды болашақ мамандарға жаңа технология арқылы жасату, олардың кәсіби біліктілігін қалыптастыру.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері біліктілік, кәсіби біліктілік жайлы философиялық, психологиялық, педагогикалық еңбектер, диалектикалық таным теориясы, үздіксіз білім беру және кәсіби педагогикалық білім теориялары, дамыта оқыту, тұлғалық-бағдарлы оқыту, іс-әрекеттік жүйелері, педагогикалық шығармашылық жайындағы еңбектер, педагогикалық және психологиялық тұжырымдамалары саналады.
Зерттеу әдістері - зерттеу алдына қойған мәселелерді шешу және ғылыми болжамды тексеру - философиялық, психологиялық-педагогикалық еңбектерге теориялық талдау жасау, салыстыру, нақтылау мен жинақтау, моделдеу, диагностикалау әдістері, тәжірибелік-эксперименттік жұмыс жасау, арнайы сауал-сұрақ, сұхбат, әңгіме, нәтижелерді графикалық түрде бейнелеу әдістері арқылы қамтамасыз етілді.
Курстық жұмыстың құрылымы: жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.

І. Тарау. Балабақшада мүсін өнеріне үйрету
1.1. Балабақшадағы мүсіндеу
Балабақшадағы мүсіндеу -- бұл баланың жұмсақ материалдан -- сазбалшық немесе ермексаздан көлемді және бедерлі пішін жасайтын іс-әрекеті.
Ересектер тобында балаларға пішіннің өзіндік ерекшелігін көрсетуге, динамиканы бейнелеуге үйретеді. Мүсіндеу техникасы жетіле түседі. Ерекше көңіл саусақтармен жұмыс істеуге бөлінеді. Осыған орай бүтін кесектен үзіп алу тәсілі ерекше орын алады. Аталған тәсіл пластика және динамика көзқарасынан пішіннің мазмұнын жеткізе білуге көмек береді.
Ересектер тобының тәрбиешісі мүсіндеу бойынша іс-әрекеттер ұйымдастыру кезінде төмендегі нұсқауларды ұстануы қажет:
1. Саз балшық қоюланып, балалардың қолдарына жабыспау үшін оны ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті басталмас бұрын алдын ала әзірлеп қояды.
2. Дайын саз балшықты полиэтиленді пакетке салып оны дымқыл шүберекпен орап тастау керек.
3. Саз балшықтан мүсіндеу жұмыстары кезінде балалар заттың бір бөлігін екінші бөлікке біріктірулері үшін және пішінді тегістеулері үшін су құйылған орташа тегеш немесе сулы шүберек дайын тұру керек.
4. Мүсіндеу жұмыстары басталмас бұрын үстелге сазбалшық салынған ыдыс пен жалпақ таяқша қойылады, ол мектепке дейінгі ересек жастағы балаларға мүсіндеу үшін сазбалшықты керегінше алуға үйретеді.
5. Сазбалшықпен жұмыс жасау кезінде айналмалы қондырғылар қолданған жөн, оның үстінде тек затты (халық ойыншығын, кіші көлемді скульптураны) зерттеп көріп қана қоймай оның пішінін бұзбай мүсіндеуге де болады.
6. Мүсіндеуде -- пластмассадан, ағаштан, темірден жасалған арнайы стека таяқшасын қолдану керек. Балалар стекалармен, мүсіндеп жасаған бейнені өңдеуді үйренеді, себебі мектепке дейінгі ересек жастағы балалар заттардың сыртқы пішіні мен белгілерін (ұзын, қысқа, жуан, жіңішке) көрсете білулері тиіс.
7. Мүсіндеу жұмыстарынан кейін балалар үстелдің үстін дымқыл шүберекпен сүртеді. Тек қолдарын құрғақ шүберекпен сүрткеннен кейін ғана жылы сумен жуады.
8. Мектепке дейінгі ересек жастағы балалар таспырмаларды түсіндіру кезінде-ақ ермексазды қолдарымен ұқалай алатындықтарын естен шығармаған жөн, алайда ермексаздан жасалған бейнені тегістеу көп уақыт алады.
Мектепке дейінгі ересек жастағы балалармен жұмыс жасау кезінде мүсіндеудің үш түрі қолданылады: заттық, сюжеттік және сәндік мүсіндеу. Мүсіндеудің бұл түрлерінің әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері бар.
Заттық мүсіндеу
Сурет салудан көрі заттық мүсіндеуде балаға жеке заттарды бейнелеу жеңіл келеді. Заттық мүсіндеуде ересектер тобы тәрбиешісінің міндеттері:
oo мүсіндеуде балаларға заттардың орныған пішіні мен олардың өзіндік айқын белгілерін бейнелей білуге үйрету;
oo қарапайым пропорцияларды көрсете білуге, бейнені бөлшектермен толықтыра білуге, пішіндердің күрделі емес қимыл-қозғалыстарын көрсете білуге үйрету;
oo пішін бөліктерін бекітудің әртүрлі техникасын қолдана білуін, бөліктерді нық етіп біріктіре алуын қалыптастыру.
Затқа қарап мүсіндеу (тақырыбы Көкөністер мен жемістер -- күз сыйы, Тостаған) балаларды заттың пішінімен және пропорциясымен таныстырған кезде жүргізіледі. Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде балалар түрлі пішіндегі және көлемдегі 2-3 затты мүсіндей алады.
Қолдың ұсақ бұлшық етін дамыту және саусақтармен қимылдауды дамыту мақсатында балаларға халықтық сарынмен қуыршақтар үшін ыдыс-аяқ мүсіндеу ұсынылады. Бұл іс-әрекет балалардың тек бейнелеу өнерлерімен ғана байланысты емес, сондай-ақ балалардың кесек бөліктен үзіп алу, батыру, созу, шымшу, ұсақ бөлшектермен және фактуралармен жұмыс жасау сияқты техникалық тәсілдермен, жаттығуларымен де байланысты.
Пішіндердің мазмұны түсінікті болу үшін (тақырыбы Ит пен күшік, Шанадағы бала, Қазақ биі, Мысық жіп орамымен ойнайды) балалар адам мен жанауарларды мүсіндеулері тиіс. Мүсіндеуде балаларға күрделі емес қимыл-қозғалыстарды бейнелеу ұсынылады: адамның бейнесінде екі қолын көтергізіп немесе екі аяғын алшайтып қоюды, жануарлардың алдыңғы екі аяғын алдыға көтеруін бейнелеу.
Адамның бейнесін мүсіндеу мектепке дейінгі ересек жастағы балаларға күрделірек, сондықтан мүсіндеуге кірісу алдында тәрбиеші көшедегі адамдардың, серуен кезіндегі балалардың пішіндерін бақылауды ұйымдастырады, бақылау өткізе отырып балалардың назарын адамдардың дене бітімінің пішініне, дене мүшелерінің арасындағы пропорциялық байланысқа аудартады, ересек адам мен баланың дене бітімін салыстыруды ұсынады.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің басында тәрбиеші балаларға заттың ерекшеліктерін естеріне түсіріп оны бейнелеу тәсілдерін ойластыруды тапсырады. Балалардың мүсіндеу кезінде заттың барлық қыры бірдей етіп орындалуы үшін керектігін біліп заттың барлық жанынан зерттеп қарайды.
Затты айналмалы қондырғыға биік етіп қойып көрсету жөн, осылайша бала заттың барлық қарама-қарсы жақтарын көре алады. Осыдан кейін затты бастапқы қалыпқа қояды. Осы кезеңде мектепке дейінгі ересек жастағы балалар заттың құрылымы мен пішінін талдауға қабілетті. Тәрбиеші пішінге нұсқап балаларға ол туралы айтуды, оның өзіндік ерекшеліктері туралы сипаттауларын ұсынады. Балалар жауап беруге қиналса тәрбиеші өзі түсіндіріп айтып береді.
Балалар бақылау кезіндегі көру бейнесіне сүйеніп мүсіндеу жұмыстарын атқарады. Осы кезеңде тәрбиешінің міндеті -- баланың ойында жатқанды сезіп, түсініп сол ойды жүзеге асыру үшін керегінше көмек көрсету. Мүсіндеу тәсілдерін сәтсіз таңдаған балаларға, өзге де ыңғайлы тәсілдердің бар екендігін дәлелдеу қажет. Балаларға мүсіндеудің алуан-түрлі тәсілдерінің арасынан ең тиімдісін, бейненің мазмұнын дұрыс жеткізуге мүмкіндік беретін тәсілді таңдауға үйрету өте маңызды. Мысалы, жеке бөлшектерден мүсіндеу көп уақыт алады және нәтиежсінде қимыл-қозғалыссыз бейнені көреміз, ал тұтас кесектен мүсіндеу бейненің негізгі бөлшектерін белгілеп, оларды тиісті қалыпқа қоюға мүмкіндік береді. Бұл тәсіл күрделі, алайда ересектер тобындағы балалар аталған тәсілмен таныс және оны өздері жеке қолдана алады. Тұтас кесектен пішінді созып жасаудың қиындығы - бөлшекке керекті ермексаздың (сазбалшықтың) көлемін көз мөлшермен дәлдеп жететіндей етіп алу керектігінде. Мектепке дейінгі ересек жастағы балалар бұл кезеңде ермексаздың (сазбалшықтың) қанша көлемде керектігін көз мөлшермен дәлдей алады, алайда оларға пропорция мен пішіндерді нақты етіп дәлдеу қиынға түседі, сондықтан осы ретте тәрбиешінің көмегі қажет.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің барысында тәрбиеші балалардың зейінін бейненің ерекшелігіне, мәнерлілігіне бағыттайды.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің соңында тәрбиеші балаларға өз қолдарынан шыққан жұмыстарын көрсетіп, пропорциялардың қалай сақталғандығын, пішіндер мен қимыл-қозғалыстардың қалай орындалғандығын бағалауды ұсынады. Тәрбиеші мектепке дейінгі ересек жастағы балаларды өз жұмыстары мен құрбыларының жұмыстарын сыни тұрғыдан бағалауды және өзара тілектестік қарым-қатынас тудыруды үйретуі тиіс.
Сәндік мүсіндеу
Сәндік мүсіндеуде ересектер тобы тәрбиешісінің міндеттері:
- мүсіндеуде балаларға көлемді көрсете білуге уйрету;
- мүсіндеудің алуан-түрлі әдіс-тәсілдерін (иілгіштік әдісі -- бүтін кесектен созып жасау, құрастырмалы әдіс -- жеке бөлшектерден құрастырып, біріктіріп жасау, лента тәріздес әдіс -- ыдыстың түбіне лента тәріздес бөлшекті жапсыру, тәсілдер -- созу, шымшып созу, рельефті мүсіндеу) қолдануға үйрету;
- мүсіндеуде заттардың ара-қатынасын бейнелеуге үйрету.
Ересектер тобында сәндік мүсіндеудің мазмұны -- ыдыс (тақырыбы Кесе), сауыт (тақырыбы Көктем гүлдеріне арналған ыдыс) халық ойыншықтары (тақырыбы Қуыршақ (Дымков ойыншығының сарыны бойынша), қабырғаға ілетін және үстел үсті күйтабақтар (тақырыбы Күйтабақ).
Сәндік мүсіндеу балаларды сәндік-қолданбалы өнер заттарымен таныстырады. Мүсіндеу барысында тәрбиеші аспаптармен жұмыс істеуге үйретеді, мысалы, кейбір әшекейлерді арнайы түтік, шаршы, үшбұрыш тәріздес құралдармен өрнектеуге болады. Осындай құрал ретінде шегені, төбесінде жалпақшасы бар бұранды шегені қолдануға болады.
Жапсырмалы оюмен жұмыс баланың қолының ұсақ бұлшық етін дамытады, саусақтарының ұшымен жұмыс істеуге үйретеді, саусақтарын пішінмен жұмыс істегенге икемді, иілгіш етеді. Баланы әдемі ыдыс-аяқ жасап шығару мүмкіндігі еліктіреді.
Ересектер тобында сәндік мүсіндеу тірбиешінің берген тапсырмасы бойынша және балалардың өз ойлары бойынша жүзеге асырылады, алайда өз ойлары бойынша мүсіндеу балалар сәндік заттарды (ыдыстар, ойыншықтар) мүсіндеуде тәжірибе жинаған кезде ғана жүргізіледі. Ойыншықтарды мүсіндеу сапасы олардың пішіні мен ұсақ бөліктерінің қалайша жасалғандығымен ғана емес, сонымен қатар заттың қалай тегістелгеніне де байланысты анықталады.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті басында тәрбиеші жұмыс барысын түсіндіреді, пішінге талдау жасайды, мүсіндеудің түрлері туралы әңгімелеседі.
Мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылығының бірінші белгісі қоршаған орта заттары мен оъектісімен таныстыруда тәрбиеші оның негізгі пішініне, салыстыруға, ұқсастығын ажыратуға үйретіледі. Сол себептен бала бір заттың түрліше пішінін суретін салуда, мүсіндеуде және жапсыруда басқаша бейнелеудің амалын меңгереді. Балалар еркін түрде сурет салуда, басқа заттың ұқсас пішінін беруде қолданады. Сурет салуда түзу, қисық, үзік, жіңішке, қалың сызықтың түрлі амалын бала өзінің ойымен заттар мен құбылыстардың бейнесін беруде пайдаланады. Мысалы: бала құстың аузын ашып қояды, бұл оның ойынша ән айтып тұр дегенді білдіреді. Осындай жолдар арқылы бала бейнелеу әрекетінде еркін шығармашылық мүмкіндігін көрсетеді.
Мектепке дейінгі балаларда болатын шағырмашылықтың екінші белгісі-затқа жаңа қызмет беруі. Баланың затпен әрекетінде байқалатын құбылыс, бір затты екінші заттың орынбасары ретінде қолданып, қиялында таза образын жасап алуы. Сол сияқты бейнелу әрекетінде де көз алдына елестету арқылы жаңа бейнелер құрастырады. Бала сурет салуда бейнелеу іс-әрекеті арқылы жас ерекшелігіне сай, қоршаған ортаны өзінің бейнелеу тәсілдерімен суреттеуге талпынады. Бала қоршаған ортаға деген саналы қарым-қатынасын, адамдар арасындағы қатынастарға, табиғатқа, жануарлар әлеміне қатысты өз ойларын сөзбен немесе сурет түрімен бейнелеуге тырысады. Мысалы: сабақта балаларды қоршаған ортаның әсемдігін, пішіні мен түсін, заттардың әдемілігін бағалай білу тәсілдерін қолданған жөн. Әсемдікті көру, түстердің ғажап әлемін ашу, әрбір қимылды музыкалық үзінділерден есту-бейнелеу өнерінен сабақ берудің негізгі мақсаты шығармашылықты қалыптастыру. Сонымен қатар әдемілік, әсемдік туралы әңгімелеп, оқыту, тәрбие жұмыстарында ойын тәсілдерін қолдану керек. Баланың алғашқы қадамы олардың эстетикалық қабылдауымен, есінде қалғанын елестете сурет салуымен эмоциялық түсінгіштігімен байланысты. Сурет салу кезінде баланың құрылым, көлем, затты кеңістікте дұрыс орналастыру, түстерді таба алу дағдыларымен бекітіледі. Ең маңыздысы, баланың сурет салуда алғашқы біліктілігі қалыптасады. Сурет салу барысында салыстыру, жалпылау, абстракциялау т.б үрдістер қатар жүріп жатады. Сонымен бейнелеу өнері ойлаудың, байқаудың сенсорлық сезгіштігін дамытып, қалыптастырады. Бейнелеу өнерінің әр кезде де эмоциялық өңделуі жоғары болады. Эмоциялық бастауды дамытпай, талғампаздықты, қиялдауды, көз алдына елестетуді, армандай білуді, шығармашылықты қалыптастыру мүмкін емес.
Бейнелеудің мазмұндық ерекшеліктері оның елестету, қиялдау, көру, кеңістікке, түске, пішінге деген сезгіштік сезімді дамытуға бағытталуында. Шығармашылық тұлғаны қалыптастыру - қазіргі кезеңде педагогикалық теория мен іс-тәжірибеде маңызды міндеттердің бірі. Мектепке дейінгі кезенде шығармашыл тұлғаны қараудағы басты резервтердің бірі - әр түрлі көркем шығармашылық әрекеттердегі шығармашылықтар, олар:
- сурет салудың дәстүрден тыс техникасы, мүсіндеу, жапсыру;
- коллаж, трафаретпен жұмыс, қол еңбегі, құрастыру, қағаз пластика, оригами, макет жасау.
Балалар шығармашылық үшін материалдар ретінде түрлі жеміс, тұқым, тастар, құс қауырсыны, ағаш бұтағы, гүлдер т.б. қызмет етеді. Балалар өзінің жұмысы үшін алдын-ала материалды қарап, ұстап, түрін, түсін, қасиетін таниды. Мысалы: жаңғақ - домалақ, қатты, қоңыр т.б. Біздің бала-бақша Қарлығаш бағдарламасымен жұмыс істейміз. Қарлығаш бағдарламасында ермексаз, саусақ далап, жіп, балауызбен және т,б, сурет салу қарастырылған. Шығармашылық ықпал кез келген міндеттерді шешуде педагогтық бейнелеу техникасының ерекше, дәстүрден тыс жолдарын, шешімнің көптеген нұсқалары мен тәсілдерін көрсеткен кезде ғана туындайды. Мысалы: Сия тамшысы графикасы техникасында сурет салу балаларға түрлі дақты құс, ақ балыққа айналдыру, олар жайында сюжет ойластыруға мүмкіндік береді.
1.2 Балабақшада тақырыптық сюжет бойынша мүсіндеу
Балаларды мүсіндеудің үйреншікті әдістері мен біліктіліктерін жаттықтыру арқылы заттардың өлшемдік қатынастарын дұрыс бере білуге үйрету (қоян үлкен, ал көжек кішкентай). Бейненің ерекше қасиетін, адамның қимылын анық көрсетуге, сырт келбетін әдемі безендіруге үйрету, сюжеттерде түрлердің ерекшеліктерін, қимыл-қозғалысын, фактурасын (күрделі рельефтеу мен жапсыру арқылы) әртүрлі кескіштерді қолдана отырып жасай білу шеберлігін қалыптастыру. Кейіпкерлердің өзіне тән бөлшектерін (мұрын, ауыз, көз) жасай білу, композиция мазмұнын қосымша заттар мен элементтердің көмегімен (ағаш түбіртегінің, шөптің, гүлдің, мысықтың алдына тостаған, қыздың қолына себет) мейлінше көркемдеп жеткізе білу
Кескішпен тұтас бөліктен мүсін жасауға үйрету.
Затты тұғырға орналастыру техникасын қалыптастыру. Бірыңғай заттармен сюжеттер жасауды үйрету Бірнеше денені бір тұғырға орналастыру, бірыңғай заттардың бейнесін жасаудан, мазмұнға сәйкес әр қилы бейнелерді жасауға көшу. Балаларға таныс күнделікті өмірде балабақша мен үйде, қыдыру мен саяхат кезінде кездесетін оқиғалар сюжет тақырыптары бола алады.
Сондықтан, өнімді әрекеттің көркем-шығармашылық бағыттарын қамтамасыз ету маңызды. Балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту еңбекке деғен рухани адамгершіліктің қалыптасуына негіз болады. Бірақ бұл қажеттілік балаға күш салмай іске асуы мүмкін емес, сондықтан оны еңбек сүйгіштікке, шыдамдылыққа, ұқыптылыққа, дербестікке, белсенділікке және өз еңбегімен айналасындағыларға қуаныш сыйлауға талпынуына тәрбиелеу қажет.
Қоршаған өмір, ертегілер мен әңгімелердің, халық әндерінің мазмұны бойынша сюжеттік композиция жасауды үйретуді жалғастыру, сюжеттерді өз бетінше ойластырып, мүсіндеуде іске асыруға үйрету.
Сюжеттік мүсіндеуге мыналар жатады:
1. Үйрек пен балапандары.
2. Түлкі мен оқтау ертегісінің желісімен (түлкі мен оқтау, түлкі мен үйрек, түлкі мен қаз)
3. Кірпінің отбасы
4. Қысқы шеңберде айтылатын әндер (ұзын тонды қыздар) - ұжымдық жұмыс
5. Құстар ауласы
6. Бауырсақ жол бойымен домалап келеді
7. Құстар дән шоқуда
8. Мысықтың баласы доппен ойнайды
9. Көп ұшақтар (ұжымдық)
Көркемдік шығармашылық әрекет баланы көңілсіз жағдайдан шығарып, жүйкеге түскен салмақты түсіріп, эмоциональды көңіл-күй туғызады. Сондақтан балабақшада баланың басты әрекеті ретінде бейнелеу өнерін енгізген маңызды болып саналады. Бала сурет сала, қия және желімдей келе, бірінші кезекте өзі үшін субъективті жаңа бұйымды алады. Бала үшін мұның маңызы зор. Балалар суретшілер тәрізді жасамаса да, мектепке дейінгі кезеңде бірнеше көркем бейнені жасай алады. Осының өзі оның жеке тұлға болып дамуында із қалдырып, нағыз шығармашылықтың тәжірибесін меңгеріп, оны болашақта пайдалана білетіндей болады.
Олай болса, мектепке дейінгі кезеңнен шығармашыл тұлғаны қалыптастыруда бейнелеу өнері әрекетінің орны ерекше. Мектеп жасына дейінгі балалардың ең сүйікті әрекеттері сурет салу, мүсіндеу, жапсыру кезінде заттар мен құбылыстар туралы түсінігі қалыптасып, көркемдеп бейнелеуге және өзінің сол затқа қатынасын жаңа оймен бере білуге дағдыланады. Мектепке дейінгі кезеңдегі шығармашылық қабілеттің дамуы мектеп жасына дейінгі балаларда бейнелеу өнерінде пішін және бояуды сәйкестендірудің басқа жолын іздеуі.
Мысалы, сюжеттік мүсін құрастыру сабақтарында тәрбиеші балаларға қолөнер суретшісі өзінің безендіру жұмыстарына ою-өрнектерді, шынайы табиғаттағы заттарды, құбылыстарды қарап оларды қалай өрнекке айналдыратыны жөніде айтып көрсетеді. Әрине табиғаттағы өсімдік жапырақтарын, жан-жануарларды стильдік, сәндік суретке айналдыру бірден оңай меңгерілетін жұмыс емес. Сондықтан, бұл жерде бірінші баланың заттан қарап мүсңндеу сабақтарында алған білімдерін еске түсіру қажет болады. Онда балалар зат бейнесін мүсіндемес бұрын оны белгілі мүсіндеу кезеңдері бойынша жазықтық бетіне түсіреді. Бірінші заттың жалпы жазықтық бетіндегі алатын орны белгіленеді. Сол бейнеленген заттың жалпы сыртқы бейнесінің үстіне оның пропорциялық ерекшеліктері түсіріледі. Екінші белгіленген пропорйиялық ерекшеліктері бойынша заттың жалпылама бейнесі айқындалады. Міне, заттан қарап мүсіндеудің осы кезеңіндегі пайда болған бейнені заттың стильдік бейнелеудің алғашқы қадамы ғана. Стильдік бейнелеуде заттың немесе құбылыстың құрылысының ырғақтылығына симметриялы, ассиметриялығына, түстік үйлесіміне мән беріледі.
Сонымен, сюжеттік мүсінді меңгеру үшін басқа да сабақтармен байланыс жүйелілігі үнемі сақталу керектігі айқындалады.
Сабақта немесе сыныптан тыс жұмыстарда кескіндеме және композиция негіздерін оқытудағы жүйелілік пен бірізділік барысында аса көңіл бөлінуі керек. Іс жүзінде осы мәселелер бойынша жүйелілік пен бірізділік принципі бұзылып жататыны рас. Ол: кескіндеменің көркемдік мүмкіндігін, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.