Инвестиция есебі. Қаржылық инвестиция есебі

Кіріспе

Менің курстық жұмысымның тақырыбы «Қаржылық инвестиция есебі» болып табылады. Бұл тақырыпты таңдаған себебім, қазіргі кезде ҚР-ның экономикасына инвестицияны жұмылдыру, әсіресе отандық және шетелдік инвесторларды тарту өзекті мәселе болып отыр. Жалпы ҚР-ның экономикасын көтеру үшін белгілі бір бағытта ақша қаражаттарын салуды қажет етеді. Былай делінген: «Қазақстанда ең жоғарғы деңгейдегі осы заманғы клиникалар құру мен оларды басқару үшін шетелдік жетекші компанияларды тарту қажет» .
Қазақстандық бизнес қазірдің өзінде аяғынан нық тұрды, өзінің әлеуметтік жауапкершілігін пайымдай бастады және өз қызметін соған сәйкес құруда. Бұл істе ұлттық компаниялар мен ірі инвесторлар қайырымдылық шараларына, білім, денсаулық сақтау, спорт пен мәдениет жобаларына қаржы бөлу арқылы үлгі көрсетуде...”, деп айтқандай еліміздің экономикасын жандандыру мақсатында құрылатын инвестициялық жобалардың маңызы зор.
Бұл курстық жұмысымның мақсаты І бөлімінде инвестиция туралы түсінік бере отырып, оның түрлеріне тоқталамын, ал ІІ бөлімінде қаржылық инвестиция есебін көрсете отырып, қысқа мерзімді инвестицияның ағымдағы құнын және ұзақ мерзімді қаржылық инвестицияның қайта бағалауын анықтау, есеп беруде инвестицияны ашып көрсету болып табылады.
Қаржылық инвестиция ¬– ол акция, облигация және басқа да құнды қағаздар мен банктегі депозиттерге салынған салымдар.
Олар қысқа мерзімді (12 ай ішінде айналымда болатын) және ұзақ мерзімді (12 айдан астам мерзім) болып танылады.
Қаржылық инвистициялардын есебі ХҚЕС сәйкес №32 <<Қаржылық құралдар: танылып және ақпарат беру>>, №39 <<Қаржылық құралдар:мойындауы және бағалануы>>,және №2 ҰҚЕС стандартында қарастырылған.
Қаржылық инвистициялардың ақпараттау барысында бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспарында 1 және 2 бөлімдерінде 1100-1150, 2000-2040 шоттар қарастырылған.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1. Л.А. Попова, М.Қ. Жұматов, Д.М. Нұрғалиев, А.Б. Омалиева. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп. Оқу құралы. – Карағанды: ҚарМУ баспасы, 1998 ж.
2. В.К. Радостовец, Т.Ғ. Ғабдуллин. В.В. Радостовец, О.И. Шмидт. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп. Алматы: Қазақстан-аудит орталығы, 2002 ж.
3. Қ.К. Кеулімжаев, З.Н. Әжібаева, Н.А. Құдайбергенов. Бухгалтерлік есеп принциптері: Оқу құралы-Алматы: Экономик С, 2003 ж.
4. В.Л. Назарова. Шаруашылық жүргізуші субъектілердегі бухгалтерлік есеп. Оқулық:Алматы-«Экономика» баспасы. 2005ж.
5. О.М. Жакупова. Бухгалтерлік есеп принциптері 2. Оқу-тәжірибелік құралы.-Қарағанды, 2003.
6. Ә. Әбдіманапов. Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері (халықаралық стандарт) Алматы 2006 ж.
7. К.А. Китебаева «Принципы бухгалтерского учета I,II». Караганда 2006г.
8. А.Қ. Мейірбеков, Қ.Ә. Әлімбетов. Кәсіпорын экономикасы. – Алматы «Экономика» 2003ж.
9. Бухгалтер бюллетені. №3, қаңтар 2006ж.
10. №2 ҰҚЕС
11. ХҚЕС
12. Заң
13. Бухгалтерлік есеп жүргізу ережесі.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе
I. Инвестиция есебі
1.1 Инвестиция түсінігі және жіктелуі
1.2 Инвестицияның бағалануы
II. Қаржылық инвестиция есебі
2.1 Қаржылық инвестиция есебі
2.2 Қаржалық инвестицияның бағалануы және қайта бағалануы
2.3 Инвестицияның синтетикалық есебі
Қорытынды

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
I. Инвестиция
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..4
1.1 Инвестиция түсінігі және
жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4-7
1.2 Инвестицияның
бағалануы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .8- 12
II. Қаржылық инвестиция
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.1 Қаржылық инвестиция
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .13-23
2.2 Қаржалық инвестицияның бағалануы және қайта бағалануы..24-30
2.3 Инвестицияның синтетикалық
есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... .31-34
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...35
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... .36

Кіріспе

Менің курстық жұмысымның тақырыбы Қаржылық инвестиция есебі болып
табылады. Бұл тақырыпты таңдаған себебім, қазіргі кезде ҚР-ның
экономикасына инвестицияны жұмылдыру, әсіресе отандық және шетелдік
инвесторларды тарту өзекті мәселе болып отыр. Жалпы ҚР-ның экономикасын
көтеру үшін белгілі бір бағытта ақша қаражаттарын салуды қажет етеді. Былай
делінген: Қазақстанда ең жоғарғы деңгейдегі осы заманғы клиникалар құру
мен оларды басқару үшін шетелдік жетекші компанияларды тарту қажет .
Қазақстандық бизнес қазірдің өзінде аяғынан нық тұрды, өзінің
әлеуметтік жауапкершілігін пайымдай бастады және өз қызметін соған сәйкес
құруда. Бұл істе ұлттық компаниялар мен ірі инвесторлар қайырымдылық
шараларына, білім, денсаулық сақтау, спорт пен мәдениет жобаларына қаржы
бөлу арқылы үлгі көрсетуде...”, деп айтқандай еліміздің экономикасын
жандандыру мақсатында құрылатын инвестициялық жобалардың маңызы зор.
Бұл курстық жұмысымның мақсаты І бөлімінде инвестиция туралы түсінік
бере отырып, оның түрлеріне тоқталамын, ал ІІ бөлімінде қаржылық
инвестиция есебін көрсете отырып, қысқа мерзімді инвестицияның ағымдағы
құнын және ұзақ мерзімді қаржылық инвестицияның қайта бағалауын анықтау,
есеп беруде инвестицияны ашып көрсету болып табылады.
Қаржылық инвестиция – ол акция, облигация және басқа да құнды қағаздар
мен банктегі депозиттерге салынған салымдар.

Олар қысқа мерзімді (12 ай ішінде айналымда болатын) және ұзақ
мерзімді (12 айдан астам мерзім) болып танылады.
Қаржылық инвистициялардын есебі ХҚЕС сәйкес №32 Қаржылық құралдар:
танылып және ақпарат беру, №39 Қаржылық құралдар:мойындауы және
бағалануы,және №2 ҰҚЕС стандартында қарастырылған.
Қаржылық инвистициялардың ақпараттау барысында бухгалтерлік есеп
шоттарының жұмыс жоспарында 1 және 2 бөлімдерінде 1100-1150, 2000-2040
шоттар қарастырылған.

I. Инвестиция есебі
1.1 Инвестиция түсінігі және жіктелуі

Инвестициялар деп өнеркәсіпке, құрылысқа, ауыл шаруашылығына және
өндірістің басқа да салаларындағы шаруашылық субьектісіне мүліктей, заттай,
сондай ақ ақша қаражаты түрінде, яғни капитал түрінде салынып ол
шаруашылықты әрі қарай өркендетіп дамыту үшін жұмсалынатын шығындардың
жиынтығын айтады.
Жалпылай алғанда, инвестиция дегеніміз бүгінгі күні қолда бар ақшаны,
мүлікті және басқа да заттарды, яғни капиталды қандай да бір өндірісті
дамыту үшін жұмсап, сол арқылы келешекте, яғни алдағы уақытта пайыз түрінде
немесе басқадай үлкен кәсіпкерлік табыс табу болып табылады.
Бұл жоғарыда айтылған процеспен екі фактор байланысты болып келеді.
Оның біріншісі-уақыт, ал екіншісі-тәуекелділік (тәуекелге бару). Сонымен
қатар инвестиция экономикалық өсудің негізі бола отырып, елдің әлеуметтік
дамуына жағдай жасайды. Осы айтылғандармен қатар инвестиция экономикалық
дамудың жоғарғы және тұрақты қарқынын қалыптастырудың, ғылыми-техникалық
прогресс жетістіктерін өсірудің, инфрақұрылымды дамытудың маңызды факторы
болып саналады.
Инвестицияның көзі болып жаңадан жасалған қосымша құнның, яғни таза
табыстың пайдаланылмай сақталған бір бөлігі саналады. Басқаша айтатын
болсақ, инвестиция көзі-жаңадан жасалынған құн немесе таза табыстың
сақталатын бөлігі болып табылады. Шаруашылық субьектілері немесе
кәсіпкерлер инвестицияны өзінің таза табысының есебінен, өзін-өзі
қаржыландыру немесе ол үшін сырттан несие алу арқылы жасайды. Тағайындалу
түрлері бойынша инвестициялар нақты және қаржылық инвестиция болып екі
түрге бөлінеді.
Нақты инвестиция дегеніміз – шаруашылық субьектісіндегі белгілі бір
материалдық, өндірістік қорлардың, яғни активтердің (жер, жабдық, құрылыс)
өсуіне, дамуына жұмсалыну үшін салынатын салымдар болып табылады.
Қаржылық инвестициялар — бұл субъектінің табыс алу мақсатында
пайдаланатын активі (мысалға, пайыздар, роялтилер, дивидендтер және жалға
ақысы), инвестицияланған капиталдың өсімі немесе алынатын баска да олжалар
(мысалға, коммерциялық мәміленің нәтижесі). Сондай-ак, қаржылық
инвестицияға пайдаланбай тұрған жылжымайтын мүліктер де жатады. Каржылық
инвестицияның бір түрі болып бағалы (кұнды) кағаздар да саналады. Барлық
бағалы (құнды) кағаздар екі топка бөлінеді — ақшалай және күрделі
(капиталды) болып. Акшалай бағалы қағаздарды алған кезде акшалай қарыздарды
алғандағыдай етіп рәсімделеді. Бұл борыштық бағалы қағаздар. Оларға:
вексельдер, депозиттер және жинак сертификаттар және т.б. жатады. Осы
бағалы қағаздар бойынша табыс бір мәртелік сипатқа ие болады және олар
өзінің номиналдык (атаулы) кұнынан төмен бағаға сатып алудың есебінен
калыптасады. Ақшалай бағалы қағаздар, әдетте, кысқа мерзімге (бір жылдан
аспайтын уакытқа) беріледі.
Инвестиция мыналарға бөлінеді:
• үлестік – жай және артықшылықты акциялар ;
• борышқорлық –облигациялар, қазыналы вексель, депозиттік
сертификаттар және т.б.
Инвестиция көздері:
а) жаңадан жасалған құн (таза табыстың жиналған бөлігі );
ә) амортизацияның қорлануы (накапливаемая амортизация);
б) кредиттік ресурстар.
Инвестицияны мына топтарға жіктеуге болады:
1.Жұмсау мерзімі бойынша:
• қысқа мерзімді –бір жылға дейін иемдену мерзімі (бұл еркін
ақшалай қаражатты уақытша орналастыру мақсатында оңай өткізілетін
бағалы қағаздардағы компанияның инвестициясы);
• ұзақ мерзімді –бір жылдан көп иемдену мерзімі;
• мерзімсіз инвестициялар.
Ұзақ мерзімді және мерзімсіз инвестициялар- бұл қосымша пайда алу
мақсатында немесе құнды қағаздары сатып алынатын компанияға ықпал етуге ие
болу мақсатында немесе бұл салада өз операцияларын жүргізетін ұйыммен
салыстырғанда қаражаттың мұндай жұмсамалы әлдеқайда пайдалы болғандықтан
қаражатты орналастыру.
2. Тағайындалуы бойынша:
• қаржылық-құнды қағаздарға жұмсау;
• нақты (мүліктік жұмсау)- субьектінің негізгі капиталына жұмсау
және материалдық-өндірістік қордың өсуіне жұмсау.
3. Шығу тегі бойынша- бірінші, екінші.
4. Болу формасы бойынша- құжаттық, құжатсыз.
5. Ұлттық тегі бойынша- отандық, шетелдік.
6. Қолдану түрі бойынша-инвестициялық (капиталдық), инвестициялық емес.
7. Иемдену қатары бойынша- жеке, жалпы.
8. Шығарылым формасы бойынша- эмиссиондық, эмиссиондық емес.
9. Меншік формасы бойынша- мемлекеттік, корпоративтік.
10. Айналыс сипаты бойынша- нарықтық, нарықтық емес.
11. Тәуекелдік деңгейі бойынша- аз тәуекелдікпен, мүмкін үлкен
тәуекелдікпен.
Тәуекелдік түрлерін мынаған бөлуге болады:
• капиталды тәуекелдік – бұл барлық жұмсалымға арналған жалпы
тәуекелдік, инвестор өзінің инвестициясын ысырапсыз қайтара
алмайтын, толық босатып ала алмайтын тәуекелдік;
• уақытша тәуекелдік- міндетті түрде ысырапқа ұшырататын қолайсыз
уақыттағы инвестицияны сату және сатып алуға байланысты
тәуекелділік;
• заңдық өзгерістер тәуекелділігі- шығын мен ысырапқа ұрындыруы
мүмкін тәуекелдік;
• өтімділік тәуекелділігі(риск ликвидности)- инвестицияны өткізу
барсындағы болуы мүмкін ысырапқа ұрындыратын тәуекелдік;
• нарықтық тәуекелдік- нарықтың жалпы құлдырауы мен байланысты
инвестиция құнының төмендеуінен ысырапқа ұрындыратын тәуекелдік;
• кредиттік және іскерлік тәуекелдік- борыштық құнды қағаздар
шығарушы (эмитент) негізгі қарыз сомасын немесе сол бойынша
сыйақы төлеуге жағдайын болдырмайтын тәуекелдік;
• пайыздық тәуекелдік- нарықтағы пайыздық мөлшерлеменің өзгеруіне
байланысты инвесторға ысырап әкелуі мүмкін тәуекелдік;
• валюталық тәуекелдік- шет елдік валютадағы инвестициямен
байланысты тәуекелдік.
12. Қолма-қол табыс бойынша- табыстық, табыссыз.
13. Қаражатты жұмсау формасы бойынша:
• борыштық – құнды қағаздардағы немесе міндеттердегі инвестиция;
• иелі үлестік (владельческие долевые)- нарықты субьектінің
капиталындағы үлестер немесе уақытша шектеулермен байланысы жоқ
(еншілес және тәуелді компаниялардағы инвестиция) мүліктегі үлес;
• жеке жобалар (кенішті игеру).
14. Экономикалық мәні (құқық түрі) бойынша- мүліктік, міндеттік.
15. Халықаралық стандарт бойынша бухгалтерлік есепте инвестиция
мыналарға бөлінеді:
• №27 ХҚЕС Бірлескен қаржылық есеп және еншілес компанияларға
инвестицияның есебі;
• №28 ХҚЕС Қаумдастырылған компанияларға берілген инвестицияларды
есепке алу;
• №39 ХҚЕС Қаржы құралдарды: тану және бағалау;
• № 40 ХҚЕС Жылжымайтын мүлік инвестициясы.
Бұған қоса, инвестиция мыналарға бөлінеді:
тікелей- басқа субьектілердің жарғылық капиталындағы инвестициялар;
портфельдік- субьект иелігіндегі құнды қағаздар жиынтығы;
венчурлік (тәуекелшіл)- жаңадан пайда болған субьектілердегі (мұнай және
газ компаниялары, ғылыми-техникалық жобалар) тәуекелді және тез өтелімді
инвестициялық салым ақшалар.

1.2 Инвестицияның бағалануы
Инвестиция мына 2 әдіске салынады:
• Үлестік қатысу әдісі;
• Құндық әдіс (немесе құн әдісі).
Үлестік қатысу әдісі - бұл әдіс бойынша инвестиция сатып алған кезде
сатып алынған күні бойынша есептелінген, кейін тәуелді шаруашылық
серіктестігінің таза активіндегі өзгерістерді инвестордың үлесінің
мойындалуына қарай оның, яғни инвестицияның құны өсіп немесе кеміп отырады.
Инвестордың тәуелді шаруашылық серіктестігінің таза табысындағы немесе
зиянындағы үлесінің өзгеруі оның қаржы шаруашылық қызметінің нәтижелері
туралы есебінде табыс немесе зиян ретінде мойындалады. Үлестік қатысу
әдісін қолданған жағдайда инвестицияның баланстағы құны инвестициялардың
тәуелді шаруашылық серіктестігінің таза табысындағы немесе зиянындағы
үлесінің мойындалған бөлігінде өсіп немесе кеміп отырады және де ол табыс
немесе змян ретінде танылады.
Үлестік қатысу әдісі-инвестицияларды иеленген мезетте сатып алу құнымен
көрсетіп, кейінірек тәуелді шаруашылық серіктестігінің таза активтеріндегі
өзгерістерде инвестордың үлесі мойындалуына байланысты олардың құнының
өсуімен (кемуімен) есепке алу әдісі. Тәуелді шаруашылық серіктестігінің
таза кірісінде (шығысында) инвестор үлесінің өзгеруі қаржылық-шаруашылық
қызмет туралы есептегі табысқа (шығынға) жатқызылады.
Тәуелді шаруашылық серіктестігінің жинақталған таза табысының жалпы
сомасынан тиісті дивидендттер инвестициялардың баланстық құнын кемітеді.
Егер де инвестордың салған инвестициясының баланстық құны тәуелді
шаруашылық серіктестеріндегі алған зиянына тең немесе артық болса, онда
мұндай зияндар келешекте есепке алынбайды. Инвестицияның нөлдік құны
бойынша көрініс табады.
Тәуелді шаруашылық серіктестігінің активтерінің қайта бағалауына
байланысты инвестордың үлесінің өзгеруі инвестициялардың баланстық құнын
көтереді (кемітеді) және ол меншік капиталының бөлімшесінде көрсетіледі.
Инвестор өзінің тәуелді шаруашылық серіктестігінің таза табысында
үлестік қатысын қайта жаңғырту үшін таза табыс пен таза шығындар тең болуы
керек.
Егер де тәуелді серіктестіктердің активтері қайта бағаланса, онда
олардың баланстық құны да өзгереді. Баланстық құнның өсуі меншік
капиталындағы қайта бағалауға арналған резервте көрініс табады, ал егер де
ол азайса, онда сол қайта бағалауға арналған резервті азайтады.
“Топар” АҚ қоғамы “Арко” АҚ-ның 33%және “Күнгей” АҚ-ның 28% акциясын
сатып алған, сол сатып алынған акцияға сәйкес олардың құны: 3110 мың теңге
және 4600 мың теңге құрған.
“Топар” АҚ сатып алғаннан кейін, бір жылдан соң, “Топар” АҚ өзінің
кейбір негізгі құралдарына 300 мың теңгені қайта бағалауды жүргізген.
Бірінші жылдың қортындысы бойынша “Топар” АҚ 9900 мың теңге зиян шексе, ал
“Күнгей” АҚ 5000 таза табыс тауып, 2000 теңге деңгейінде дивидентті жария
еткен. Ал келесі жылы “Арко” АҚ кейбір негізгі құралдарының бағасын 410 мың
теңгеге түсірген, ал “Күнгей” АҚ керісінше, 500 мың теңгеге көтерген.
Екінші жылдың қорытындысы бойынша “Күнгей” АҚ 1000 мың теңге таза табыс
тауып, 200 мың теңгеге дивидендті жария еткен, “Арко” АҚ – 1500 теңге
деңгейінде зиян шеккен.
Енді осы жасалған операциаларымен байланысты бухгалтерлік жазбасын
қарастырып көрейік.

ҚатарШаруашылық операциялар мазмұныСомасы, Бухгалтерлік жазу
№ теңге
Дебет Кредит
1 2 3 4 5
1 Заңды тұлғалардан оларда
қалыптасқан баға бойынша
акциялары сатып алынды:
-Арко АҚ-33%айналысындағы
акциясы 3110000 2210 3310
-КүнгейАҚ-28%айналысындағы
акциясы 4600000 2210 3310
Жиыны 7710000
Бірінші жылы
2 “Арко” АҚ өзінің кейбір
негізгі құралдарының
обьектісін қайта бағалаудың
нәтижесінде үлестік қатысу
әдісі сомасы артып,
инвестицияның құны өскен
“Күнгей”АҚ үлестік қатысу
сомасы қайта бағаланған сомаға99000 2210 5320
өсіп, ол 99000 теңге құраған
(300000*33%)
3 Бірінші жылдық нәтижесі
бойынша:
-инвестицияның құнының өсуімен
бірге Арко АҚ үлесі өскен,
өйткені Күнгей ААҚ үлесі 1400000 2210 7610, 7620
1400000 теңге
құраған(5000000*28%)
-“Арко”АҚ зиян шеккендіктен
,”Күнгей”АҚ инвестициясының
құны да азайған
“Арко”АҚ шеккен зияннан
“Күнгей” АҚ-на тиесілі 3209000 7610, 7620 2210
3267000(9900000*33%)теңге
құраған
(Шеккен зиянының үлесі
инвести-цияның құнынан асып
түскендіктен, инвестицияның
құнын нольдік деңгейге дейін
жеткізіп, ал қалған 58000 58000 011
теңге сомасы баланстан тыс
шотта есепке
алынған(3267000-3110000-99000)
-“Арко”АҚ –нан “Топар”АҚ –на
тиесілі, дивиденд сомасына 560000 1220, 1240 2210
инвестиция құны азайды,
”Топар” АҚ-ның алынатын
дивиденд сомасы 560000 теңге
құраған (2000000*28%)
Екінші жыл
5 “Топар” АҚ –ында
инвестициясы-ның құны азайған,
өйткені “Арко” АҚ өзінің
кейбір негізгі құралдары-ның
құнын арзандатқан.
-бұрындары жасалған қайта 99000 5320 2210
бағаланған соманың шегінде 7330,
-бұрындары артық жасалған
соманың шегінде 36000 36000 7610 2210
теңге(135300-99000)
6 “Арко”АҚ өзінің негізгі
құралдарын қайта бағалаудың
нәтижесінде, ”Топар” АҚ –ның 40000 2210 5320
қатысу үлестік құны, яғни
инвестициясының құны өскен
Екінші жылдың нәтижесінде
“Топар” АҚ балансында 5160000
теңгеге “Арко” АҚ –ның және
70700 теңге “Күнгей” АҚ –ның
инвести-циясы көрініс тапты.
Нәтижесінде ол 5230700 теңге
құрады.

Үлестік қатысу әдісі мынадай белгілермен сипатталады:
• шаруашылықты серіктестікке қатысты таза табыстағы қатысу үлесі
инвестордың инвестиция құнының баланстық өсуінен көрінеді және қатысу
үлесінен түскен табыстан бөлінеді;
• шаруашылықты серіктестікке қатысты залалдағы қатысу үлесі инвестиция
құнының баланстық кемуінен көрінеді және қатысу үлесіндегі залалдан
бөлінеді;
• тиесілі дивидендтер сомасы инвестордың инвестиция құнының баланстық
кемуінен көрінеді.
Инвестор Топар АҚ 70000 теңге құнындағы Шығыс АҚ қатысты 35%
акциясын иеленді.
а) инвестицияның сату құнына :
Д К
2210 1030 70 000
Жыл қорытындысы бойынша:
- тәуелді серіктестіктің таза табысы-30000 теңге болады.
- жарияланған дивидендтер-15000 теңге
ә) таза табыс үлесіне:
Д К
2210 7610, 7620 30000*35%=10500теңге
б) дивиденттер үлесіне:
Д К
2170 2210 15000*35%=5250 теңге
Егер тәуелді шаруашылықты серіктестік қызметінің нәтижесі залал
келтірсе, онда инвестор бұл серіктестіктегі өзінің қатысу үлесін
мойындайды, осының салдарынан инвестицияның баланстық құны кемиді.

Құн әдісі — инвестицияны алу кезінде сатып алу құны бойынша
көрсетілетін есептік әдіс. Инвестордың қаржылық-шаруашылық қызметінің
нәтижелері туралы есепте инвестиция табысы тәуелді шаруашылық
серіктестігінің жинақталған жалпы таза табысының сомасынан тиісті
дивиденттердің мөлшері алынғаннан кейін барып мойындалады.
Инвестиция сатып алу құны бойынша есептелінеді, егер де инвестицияны
жақын арада сату мақсатында алса немесе инвестицияланған кәсіпорын қатаң
ұзақ мерзімді шектеулі жағдайында әрекет ететін болса, бұл соңғы инвесторға
табысты беру қабілетін біршама төмендетеді. Мұндай шектеулерді тудыратын
себептерінің катарына: реттеуші органның бақылауында болса, сондай-ақ олар
кәсіпорындағы дивидендтерді бөлудің саясатына араласса кәсіпорын өз
қызметін, дивидендтерді (табыстарды) аударуға шек қойылған елдерде жүргізуі
мүмкін. Сондай-ак, саяси хал-ахуалдың өзгеруі кәсіпорынның шаруашылык
қызметін жүзеге асуры туралы келісімдерде карастырылған дивидендтерді
төлеуге шектеулердің күшіне енуі және басқа да кедергілердің болуы мүмкін.

Егер де дивиденд инвестицияны алғанға дейін алынса, онда ол капиталды
қайтарған болып саналады және инвестордың балансы сол сомаға азаяды.

II. Қаржылық инвестиция есебі
2.1 Қаржылық инвестиция есебі

Қаржылық инвестиция – ол акция, облигация және басқа да құнды қағаздар
мен банктегі депозиттерге салынған салымдар.
Олар қысқа мерзімді (12 ай ішінде айналымда болатын) және ұзақ мерзімді
(12 айдан астам мерзім) болып танылады.
Қаржылық инвестициялардың есебі ХҚЕС сәйкес №32 Қаржылық құралдар:
танылып және ақпарат беру, №39 Қаржылық құралдар: мойындауы және
бағалануы №2ҰҚЕС стандартарда қарастырылады.
Қаржылық инвестицияларды ақпараттау барысында бухгалтерлік есеп
шоттарының жұмыс жоспарында І және ІІ бөлімдерінде 1100-1150, 2000 -2040
шоттар қарастырылған.
Еліміздің нарықтық экономикалық жолымен дамуы барысында қаржылық
инвестициялардың маңызы зор. Ал біздің еліміздің экономикасын көтеру үшін
қаржылық инвестицияны тарту бүгінгі күні аса қажетті болып отыр. ҚР-ның
қаржы нарығы әлемдік деңгейде жаңадан бой көтеріп келе жатқан қаржы
нарықтарының қатарына жатады,ал қаржы нарығы келесі нарықтардан пайда
болады:
• валюталық нарық;
• құнды қағаздар нарығы;
• несие-капиталы нарығы(ақша нарығы);
• асыл тастар нарығы (алтын нарығы);
Қаржы нарығының айрықша бөлігі ол құнды қағаздар нарығы және де бұл
бойынша осы кезде қалыптастыру процесі аяқ басып келеді. Ал қаржылық
инвестициямен осы құнды қағаздар нарығы тікелей байланысты. Елімізде
мыңдаған акционерлік қоғамдар мен басқа да шаруашылық субьектілері,
жүздеген сақтандыру компаниялары, инвестициялық және мемлекеттік емес
зейнетақы қорлары тіркелген. Осы жоғарыда аталған субьектілер барлық құнды
қағаздар нарығының потенциялды қатысушылары қатарына жатады. Олардың
кейбіреулері эмитент, ғни айналымға құнды қағаздар шығарушылар болса, ал
екіншісі инвестор ретінде қызмет атқарады. Шаруашылық субьектісіне жаңа
технология енгізу, өндірісті модернизациялау, реконструкциялау әрқашан ірі
капитал салымын керек етеді. Ал мұндай жұмысты атқару үшін өндірушілерде әр
уақытта капитал бола бермейді. Бұл шаруашылық субьектілері қарыз капитал
нарығына несиелер мен заемдарының қаражаттарын,айналымға акциялары мен
облигацияларын шығарса, онда елімізде бағалы қағаздар нарығы пайда болады.
Іс жүзінде акция, облигация және басқа да бағалы қағаздарын шығару
арқылы капиталды тартуды көздейтін заңды тұлғалар эмитент деп аталады.
Эмитент ретінде кім болғанына байланысты бағалы қағаздарды
иемденушілердің алдында белгілі бір жағдайда борышты болып табылады.
Эмитент ретінде кім болғанына байланысты бағалы қағаздар мемлекеттік,
муниципалдық және кооперативтік болып үш түрге бөлінеді.
Мемлекеттік құнды қағаздар бағалы қағаздардың бұл түрі ҚР-ның заң
актілеріне сәйкес мемлекеттің сыртқы және ішкі қарыздарына байланысты
шығарылады. Сонымен қатар бағалы қағаздың бұл түрі ҚР-сы Ұлттық Банк
мекемесімен эмитенттелінетін бағалы қағаздар болып табылады. Үкімет өз
атынан бағалы қағаздардың бұл түрін шығара отырып, Республиканың бюджеттің
тапшылығын қысқартуға, инфляцияны болдырмауға тырысады. Осыған сәйкес ҰБ
мекемесі айналымдағы ақша қаражаттарының қозғалысын реттеуді көздейді.
Мемлекеттік бағалы қағаздардың мынадай түрлері бар:
• Ұлттық жинақ облигациясы ;
• Мемлекеттік қысқа мерзімді қазынашылық міндеттеме (МЕККАМ);
• Мемлекеттік орта мерзімді қазынашылық міндеттеме (МЕОКАМ);
Муниципалды құнды қағаздар -бағалы қағаздардың мұндай түрі жергілікті
бюджеттен эмиссияланатын жергілікті атқарушы органдар шешімімен шығарылады.
Бағалы қағаздардың бұл түрін шығарудағы басты мақсат -құрылыс, яғни
ауруханалар салу үшін, бала-бақшалармен мен мектептер, тұрғын үйлер,
жолдардың жағдайларын жақсарту, аймақтың әлеуметтік мәселелерін шешу тағы
да басқалар болып табылады.
Кооперативтік құнды қағаздар -шаруашылық субьектілерінің заң күшіне
сүйене отырып, жарғылық капиталын қалыптастыруға немесе шаруашылық қызметін
жүзеге асыру үшін шығаратын бағалы қағаздарын кооперативтік бағалы қағаздар
деп атаймыз. Бағалы қағаздардың бұл түрін көп жағдайларда акционерлік
қоғамдар шығарып және олар эмитент ретінде тіркеледі.
Бағалы қағаздарды жалпы мына төменде аталғандай екі топқа бөлуге
болады:
а) ақшалай ;
ә) капиталды .
Ақшалай бағалы қағаздар - ақшаны қарызға алғандығын білдіреді. Бағалы
қағаздардың бұл түріне вексельдерді, депозиттік және жинақ сертификаттарын
жатқызуға болады. Жалпы ақшалай құнды қағаздардан табыс бір рет қана
алынады. Іс жүзінде ақшалай құнды қағаздар қысқа мерзімді болып келеді,
яғни 1 жылға дейінгі уақыт аралығында қолданылады.
Капиталды құнды қағаздар – шаруашылық субьектісінің қорын (капиталын)
құруға немесе оны ұлғайтуға байланысты шығарылады.
Өздерінен алынатын табысқа байланысты құнды қағаздар қарыздық және
инвистициялық болып екі топқа бөлінеді:
Қарыздық құнды қағаздар бойынша эмитент өзі белгіленген уақыт барысында
пайызымен тиісті қарыздарын өтеуге міндетті. Қарыздық бағалы қағаздарға
облигацияның барлық түрлері, вексельдер, тағы да басқа бағалы қағаздар
жатады.
Инвестициялық құнды қағаздар -иемденушіге активтің бір бөлігін
иемденуге құқық береді. Құнды қағаздардың бұл түріне акцияны жатқызуға
болады.
Құнды қағаздар шығарылу мақсатына байланысты қорлы және саудалық болып
екі түрге бөлінеді:
Қорлы құнды қағаздар - қор биржаларында айналысқа түседі және көп
мөлшерде эмиссияланады. Құнды қағаздардың бұл түріне акциялар мен
облигациялар жатады.
Саудалық құнды қағаздар – белгілі бір коммерциялық бағытпен сауда
операциялары кезінде есеп айырысуға арналған.
Нарықтағы айналымдағы ерекшеліктеріне байланысты құнды қағаздар
нарықтық және нарықтық емес болып екіге бөлінеді:
Нарықтық құнды қағаздар -айналыста еркін сатылып немесе сатып
алынады. Олар сатылғаннан кейін эмитентке мерзімінен бұрын ұсынылмайды.
Нарықтық емес құнды қағаздар - қолдан -қолға еркін жүре бермейді, яғни
олар екінші айналымға түспейді. Мұндай бағалы қағаздар қатарына оларды
шығару кезінде сатылмайды деген шарт қойса, онда оларды тек эмитенттің өзі
ғана сатып алады. Сондай-ақ айналысы шектеулі бағалы қағаздар да бөлініп
көрсетілуі мүмкін.
Бағалы қағаздар атқаратын рөлі бойынша :
• негізгі (акция,облигация );
• көмекші (чектер, вексельдер, депозиттік сертификаттар);
• туынды (варанттар, опциондар, фьючерстер, бондар тағы басқалары);
Акция- акционерлік қоғамда, яғни шаруашылық субьектісін дамытуға қаржы
салғаны туралы куәландыратын және иесіне акционерлік қоғамның пайдасының
бір бөлігін дивидент түрінде алуға құқық беретін құнды қағаз болып
табылады. Акциялар айналым мерзімі белгіленбей-ақ шығарыла береді.
Шаруашылық субьектісін басқаруға қатысу құқығына сәйкес акциялар, жай және
артықшылығы бар деп екіге бөлінеді.
Жай акциялар -акционерлік қоғамды басқаруға құқық береді. Бір акция осы
субьектідегі акционерлер жиналысында шаруашылық субьектіге қатысты
мәселелерді шешу барысында бір дауысқа ие бола алады. Жай акциялар үшін
дивиденд төлеу акционерлік қоғамның таза пайдасынан резервтер жасалғаннан
кейін және артықшылығы бар акциялар бойынша дивиденттер төлегеннен кейін
ғана жүргізіледі.
Артықшылығы бар акциялар -басқаруға қатысу құқығын бермейді, әйтсе де
олар тұрақты белгіленген мөлшерде дивидендтер алу құқығын береді, яғни
белгілі бір мөлшерде табыс әкеліп тұрады. Сонымен қатар, артықшылығы бар
акциялар шаруашылық субьектісінің таза табысын акционерлер арасында бөлу
немесе қоғамның жойылу кезінде жай акционерлер салыстырғанда артықшылыққа
ие болып табылады.

Акцияның бір акционерден екінші акционерге берілу ережелеріне сәйкес
оларды атаулы акциялар мен ұсынбалы акциялар деп аталатын екі түрге
бөлінеді:
Атаулы акциялар – олардың иелеріне міндетті түрде шаруашылық
субьектісінің реестірінде тіркеуге тиісті акциялар болып табылады. Бұл
ережелер бойынша акционерлер кітабында сатып алған акцияларының алынған
уақыты мен саны көрсетіліп басқа да тиісті жазулары жазылған азаматтар ғана
акционерлер болып саналады. Атаулы акциялардың иесі бұл бағалы қағазды
сатып алған кезде шаруашылық субьектісінен барлық акциялар үшін олардың өз
иесінің қолында екендігін куәландыратын бір ғана сертификат алады.
Акциялардың мұндай түрін сату барысында сертификаттың теріс жағында екі
тараптың да қолдары қойылған табыстау туралы келісім -шарт жасалынуы қажет.
Содан кейін бұл сертификат акционерлер тізіміне тиісті өзгертулер енгізу
үшін шаруашылық субьектісіне жөнелтіледі. Осыдан кейін барып акцияның жаңа
иелері өзінің сатып алған бұл құнды қағазына жаңа сертификат алады.

Ұсынбалы акциялар -иелерінің аты-жөні, яғни олар туралы деректер мен
мәліметтер шаруашылық субьектісінде тіркелмейді. Акциялардың бұл түріне,
яғни ұсынбалы түріне иелік ету тек қана шаруашылық субьектілерінің
акционерлері бар беп айтуға заңды түрде негіз бола алады. Ұсынбалы
акцияларды сатып алу немесе оларды қайта сату операциясы құнды қағаздың бұл
түрінің бір меншік иесінен екінші бір меншік иесіне тікелей ауысуы болып
табылады.
1100 Қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар, 2000 Ұзақ мерзімді
қаржылық инвестициялар шоттарында есептеледі. Акция акционерлік қоғамның
капиталына белгілі бір соманың салынғанын куәландыратын және ол оның иесіне
дивидендтер түрінде табыстың бір бөлігін алу құқын беретін бағалы қағаз.
Акцияларды алған кезде 1120 Саудаға арналған қысқа мерзімді
инвестициялар, 1150 Басқа да қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар, 2040
Басқа да ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар және төмендегі шоттардың
кредиті бойынша бухгалтерлік жазбасы жасалады: сатып алынған акциялардың
сатып алу құнына -3310 Мердігерлер мен жеткізушілерге қысқа мерзімді
кредиторлық қарыздар және 4100 Мердігерлер мен жеткізушілерге қысқа
мерзімді кредиторлық қарыздар, 3390 Басқа да қысқа мерзімді кредиторлық
қарыздар, 4170 Басқа да ұзақ мерзімді кредиторлық қарыздар, 3330
Ассоциаланған және бірлескен ұйымдарға қысқа мерзімді кредиторлық
қарыздар, 4130 Ассоциаланған және бірлескен ұйымдарға ұзақ мерзімді
кредиторлық қарыздар, 3320 Еншілес ұйымдарға қысқа мензімді кредиторлық
қарыздар, 4120 Еншілес ұйымдарға ұзақ мерзімді кредиторлық қарыздар.
Акцияларды алған кезде есеп айырысу шоттарын жанай өтіп ,ақша
қаражаттарының шоттарын пайдалануы мүмкін. Дебет- 1100, 2000, Кредит-
1010, 1020, 1040,1050.
Акцияларды сатқан жағдайда және басқа да жағдайда олар есептен
шығарылса, онда акцияның баланстық құнына. Дебет -7410, К-1100, 2000.
Сосын ол Дебет-1280, Кредит-6160.
Топар АҚ ағымдағы жылдың маусымында жай акцияны алған болатын.
Арко АҚ -10000 дана 300 тг-ден әрбір данасын.
Айтас АҚ -8000дана 450тг-ден әрбір данасын.
Күнгей АҚ-5000дана 200тг-ден әрбір данасын.
Осы алынған акциялардың жиынтығы Топар АҚ акцияларының шамамен 20
–тін ғана құрайды, яғни аталған қоғам олардың қызметіне айтарлықтай әсер
ете алмайды.
Күнгей АҚ-ында акцияны алумен байланысты брокердің қызметі 15000тг
құраған.
Бір акцияның ағымбағы құны мынаны құрады.
Ағымдағы жылдың 1 Ағымдағы жылдың 31 Келесі жылдың
маусымына желтоқсанына 1 маусымына
АРКО АҚ 295 315 300
Айтас АҚ 455 475 460
Күнгей АҚ 200 250 250

Күнгей АҚ ағымдағы жылдың қарашасында қайта сату мақсатында алған
болатын, бірақ ол сатылмай қалды, сондықтан оны келесі жылдың басынан
бастап, ұзақ мерзімді инвистицияға өткізу туралы шешім қабылданды.
Айтас АҚ ұзақ мерзімді иелік ету мақсатында 5000 акцияны алған
болатын, бірақ кәсіпорында және инвестициясының саясатында өзгерістердің
болуына байланысты оны келесі жылдың мамырында сатуына тура келді,бұндай
шешім ақпанда қабылданған болатын.
Арко АҚ 10000 дана акциясына 100000тг дивидент тиесілі болатын, бірақ
сол дивидент сәуірде жарияланғанымен ағымдағы жылдың қыркүйегінде төленді.
Арко АҚ ағымдағы жылдың сәуірінде қайтадан 10000 акцияның көлемінде
150000тг-ге дивиденд жарияланды.

Кәсіпорынның есептік саясатында қысқа мерзімді қаржылық инвестицияны
ағымдағы құны бойынша, ал ұзақ мерзімді инвестицияны сатып алу құны бойынша
есептеуді қарастырған болатын.
Облигация дегеніміз –оның иесінің ақша қаражаттарын салғанын
куәландыратын және оған көрсетілген мерзім ішінде осы құнды қағаздың
номиналды құнын белгіленген % төлей отырып, өтеу міндеттемесін мақұлдайтын
құнды қағаз болып табылады. Облигациялар белгілі мерзімге шығарылады. Жалпы
облигацияларда акциялар сияқты шаруашылық субьектісі үшін инвистицияның
маңызды көзі болып табылады.
Яғни облигациялар дегеніміз- корпорацияның, шаруашылық субьектісінің
қарыз міндеттемелерін растайтын құжат. Ол корпорацияның активтеріне қарсы
жұмсалады. Облигацияларды мерзімдік, қарыздық міндеттемелер ретінде өтеу
кепілдігі эмитент тарапынан берілген жалпы кепілдік болып табылады. Жалпы
кепілдік эмитенттің банкрот болып өз міндеттемелерін орындамаған жағдайда
облигация ұстаушының сол шаруашылық субьектілерінің, яғни ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.