Қала атауларын өзгерту және оның салдары

Пән: География
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 55 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Қала атаулары - мақтаныш, рақымшылық, тамсану, таң қалу, өкініш және т. б осы секілді эмоция толқындары мен сезім гаммасын оята алады. Өздігінен қала атаулары көп мәнге ие және оған сақтаушылықпен қарау керек. Кезінде К. Г. Паустовский жазады: - «Атауды құрмет тұту керек. Атауды ең керек жағдайда ғана елдің білімділігі мен оған деген махаббат арқылы сауатты түрде ауыстыру қажет. Ал кері жасалған жағдайда сөз қоқысына айналып, ойлап тапқан адамның надандығын көрсетеді» - дейді. Ал Д. С. Лихвчев осы жайында: -«Географиялық атау кеңістік пен уақыттың бағдары. Сондықтан атауды өзгерту мен атау беруде ақылға салып жасау керек. Сәтсіз қойылған атау бағдардан «тайдырумен» іспеттес»- деген екен.

Елбасымыздың Қазақстанның бүгіні мен болашағы жайында ой толғағанда, үнемі оның көне тарихына шолу жасап, одан тағылым алу қажеттігін ескертіп отыруы да кездейсоқ емес. Осы арада Нұрсұлтан Әбішұлының ономастика мәселелері әркез ел басшылығының назарында болады. Бұл ретте жалтақтаудың еш қажеті жоқ. Жердің байырғы тарихи атауына үйлеспейтін, халқымыздың абройы мен беделіне көлеңке түсіретін отарлық кезеңнен қалған атаулардан арылу керек деген сөздерің еске түсірсек артық болмас.

Жұмыстың өзектілігі:Қазіргі таңда елімізде көптеген қала атауларын өзгерту қажет деген сөздер естейміз. Оның бір себебі, сонау Кеңес үкіметінің тұсында берілген атаулардан арылу болып табылады. Сондықтан аталған дипломдық жұмыстың тақырыбы өте маңызды әрі өзекті болып келеді.
Жұмыстың мақсаты:Қала атауларының ауыстыру себептері мен салдарларын анықтай отырып, әртүрлі әдістер арқылы талдау жасау.
Зерттеу нысаны:Өзгерген қала атаулары
Жұмыстың міндеттері:

Топонимикадағы қала атауларының тарихы және оның мәнін аша отырып, ойконимдердің сипаттамасы мен атаулардың қалыптасуына ықпал еткен факторларды сипаттау;

Қала атауларының өзгерту себептерін анықтап, еліміздегі өзгертілген қала атауларына талдау жасау және ономастика мәселелеріне тоқталу;

Қала атауларын өзгертудегі экономикалық және әлеуметтік салдарын айқындау.

5. Зерттеу жұмысының әдіснамалы және теориялық негіздері.

Ғылыми зерттеулерге қойылатын теориялық талаптарға сай ғылыми деректер топтамаларына және осы бағыттағы арнайы мерзімдік басылымдарды, жарияланған материалдар мен ресми құжаттарға, келісім-шарттарға арқа сүйей отырып зерттеудің теориялық тұжырымдарын жасау. Әдістемелік негіздері ғылыми дәйектілік, обьективті дәлдік және диплом жұмысының тақырыптары мен талаптары.

Жұмыстың дерек көздері. Дипломдық жұмыста география, топонимика, экономика, ономастика, әлеуметтану бағыттары бойынша ғалымдардың зерттеу мәселесі бойынша жарық көрген әдебиеттері, картографиялық және әр түрлі ғылыми зерттеудің, газет-журнал басылымдарының қор материалдары негізгі дерек көздері болды.

6. Зерттеудің базасы. Қала атаулары.

7. Жұмыстың ғылыми жаңашылдығы ретінде қазіргі дүние жүзі бойынша және өз елімізде өзгерген қала атауларын әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан кешенді зерттеу алынып, зерттеу барысында :

Дүние жүзі бойынша өзгерген қала атауларының саны анықталды;

Қала ойконимдерінің ауыстыруына кеткен және болашақта өзгертілуі мүмкін қалаларға кететін қаражат көлемі анықталды;

Сол қала топонимдердің әлеуметтік және экономикалық салдарлары айқындалған болатын.

8. Жұмыстың практикалық маңызы. Зерттеу барысында жасалған тұжырымдамалар, алынған мәліметтер ономастика мекемелері үшін қажетті материал. Ал көрсетілген іс-шаралар тізімін практика жүзінде іске асыруға болады.

Жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, ? қолданылған әдебиеттер тізімінен, ? кестеден, ? cуреттен тұрады. Дипломдық жұмыстың көлемі ? бет.

Кіріспеде жұмыс тақырыбының көкейкестілігі, мақсаты мен міндеттері тұжырымдалып, оларды шешудің маңыздылығы айқындалады. Жұмыстың жаңашылдығы мен практикалық маңызы баяндалады.

«Топонимикадағы атаулардың тарихы мен мәні» деп аталған бірінші тарауда жалпы топонимиканың тарихы, ондағы атаулар туралы, географиялық атаулардың трансформациясы (өзгеруі) жайлы айтылады, әлемдегі өзгертілген атауларға талдау жасалынады.

«Қала атауларын өзгерту себептері және оның салдары» деп аталатын тақырыпты ашатын тарауда қала атауларын өзгерту себептері, қала атауларын өзгертудің экономикалық салдары, қала атауларын өзгертудегі әлеуметтік салдары жайлы баяндалады.

Қорытындыда жүргізілген зерттеу жұмысының негізгі нәтижелері тұжырымдалып, қысқаша ұсыныстар келтірілген.

І. Топонимикадағы атаулардың тарихы мен атаулардың өзгертулердегі мәні

1. 1 Жалпы топонимика ғылымының тарихы және топонимизация үрдісі

Бүкіл дүние жүзін географиялық атауларынсыз елестету мүмкін емес. Әрбір топоним өзіндік ақпаратты тасиды: географиялық, лингвистикалық, тарихи, сондықтан географиялық атау - бұл тарихи кезеңдердің нәтижесінде пайда болған, қалыптасып таралған.

Географиялық атауларға және олардың мәндік мазмұнына деген қызығушылық адамзат өркениетінің ерте кезеңдерінен пайда болды. Сонау ежелгі Египеттік текстерінде алғашқы топонимдерге сипаттама мен олардың классификациясын жасауға тырысқан. Ал антикалық дәуірлерде тарихи-географиялық еңбектерді топонимдердің анықтамасы арқылы түсіндіру дәстүрге айналды. Бірақ ол кездегі топонимикалық этимология негізі әртүрлі болатын. Сол кездегі атаулар мифологиялық негізге сүйене отырып, жаңа грек немесе латын тілінің көмегімен қойылды.

Кез-келген елдің өткені мен бүгінінің сабақтастығы оның жер-су атаулары - топонимдері арқылы көрініс табады. Қазақ елінің де жер-су атаулары халықтың сан ғасырлық тарихынан сыр шертеді. Осы себепті де және еліміздің басынан өткен «сан қилы» заманда көптеген топонимдердің өзгеріске ұшырауына, ұмыт болуына байланысты да жер-су атауларын зерттеу бүгінгі күні өзекті мәселелердің біріне айналып отыр.

Топонимдер - қоғам мен бүкіл адамзаттың дамуының міндетті элементі болып табылады. Ал олардың жиынтығы сол территориядағы елдің көп ғасырлық халықтық шығармашылығы ретінде есептеледі. Географиялық атау - ел, қала, табиғи объектпен танысқан кездегі визиттік карточкасы.

Әрине топонимдердің мәнін ашу керек, олардың шығу тарихын, дамуын, өзгерісін зерттеу қажет. Осы барлық сұрақтарды топонимика саласы шешеді.

Топонимика - бұл географиялық атаулардың шығу тегін, дамуын, қазіргі жайын, мағынасын, жазылуы мен айтылуын зерттейтін ғылыми сала. Ал топонимия - бұл белгілі бір территориядағы географиялық атаулардың жиынтығын айтады.

Топонимика интегральды ғылыми сала болып табылады. Ол бірнеше ғылымның - лингвистика (тілтану), тарих және география салаларының ұштасуынан пайда болды. Сондықтан да топонимиканың күрделілігі оның кешендік сала аралық мәнінде жатыр.

Топонимиканың географияда үлкен мәні бар. Географиялық атаулар -карталардың маңызды элементі. Ол белгілі бір территорияның халқының орналасуы, шаруашылығының игерілуі мен пайдалануы туралы кеңістіктік байланыст көрсетеді. Топонимияда белгілі бір аймақтың табиғат ерекшеліктерін сипаттайды. Географиялық атаулар өткен ғасырдың ландшафтың бейнелейді. Топонимияны дұрыс түсінген географ үшін табиғи ландшафтты тану, халықтың шаруашылық әрекетінің сипаты, этникалық құндылықтары туралы бай материал береді. Тек қана географтар топонимды құрайтын халықтық географиялық терминдерді біледі. топонимдердің дұрыс жазылуы картография үшін өте маңызды.

Демек, топоним атаулы тарихи, географиялық және лингвистикалық мәннен хабар беріп тұрады деген сөз. Мұның өзі белгілі бір өңірдің топониміне қарап сол өңірде мекен еткен ұрпақтың тарихы туралы, тіршілік көзі жайында, ой-өресі хақында, тіптен сезім сұлулығына дейін тамаша хабардар болып, белгілі бір қорытынды жасауға мүмкіндік береді.

Топонимика ғылыми пән ретінде тәжірибелік сұраныстардың нәтижесінде пайда болды. XVIII - XIX ғасырлардағы ғалымдар ең алғашқы болып объект атаулары оқыту үрдісінде, сипттау мен картография ғылымында қолданылды.

XVIII ғасырларда дәлірек айтсақ, В. Н. Татищев топонимияны география элементі ретінде қарастырды. Оның анықтамасы бойынша «… белгілі бір облыстың немесе шекараның жеке географиясы ең алдымен оның атауымен, қандай тілден шыққанымен және нені білдіретінімен сипатын табады …»

XIX ғасырда топонимикалық мәліметтер географиялық зерттеулерде кеңінен қолданылды. Ең алдымен Н. И. Надеждиннің «Опыт исторической географии русского мира» (1837) еңбегін атап өтуге болады. Бұл еңбекте автор тарихи-географиялық зерттеулерде картографиялық әдісітің топонимикалық жоспарын пайдалану керек деп ұсынды. Топонимикалық сұрақтарды өз еңбектерінде сонымен қатар, А. Х. Востоков, М. А. Кастрен, Я. К. Грот секілді академиктер зерттеді.

Сонымен, XVIII - XIX ғасырларда топонимикалық бағыттың негізі қаланып, материалдар жинастырылып, топонимиканың жеке заңдылықтары шығарылды.

XX ғасырдың бірінші жартысында тпонимикамен кеңінен, Л. С. Берг, В. П. Семенова-Тян-Шанский айналысса, ал XX ғасырдың екінші жартысында В. А. Никонов, А. В. Суперанская О. Н. Трубачева, В. Н. Топорова, Н. И. Толстой, А. И. Попова, Ю. А. Карпенко және т. б ғалымдар айналысты. Ал қазіргі таңдағы геотопонимикалық топонимикалық зерттеудің негізгі бағытын Э. М. Мурзаев қалады деп еркін түрде санауға болады.

Топонимиканың ғылым ретіндегі мәртебесі туралы пікірталас ХХ ғасырдың екінші жартысында орын алды. Бұл пікірталас барысында топонимиканың ғылымдар жүйесіндегі орнына қатысты көптеген пікірлер айтылды. Көрнекті лингвист А. А. Реформатский бастаған ғалымдар тобы топонимиканы географиялық атауларды сипаттайтын тіл білімінің бөлімі ретінде сипаттаса, А. Н. Суперанская (1973), Н. В. Подольская (1988) оған «ономастика ғылымының топонимдерді зерттейтін саласы» деп түсінік берді. В. А. Никонов, Е. М. Поспелов, Э. М. Мурзаев топонимиканы географиялық атауларды зерттейтін дербес ғылым ретінде тануды ұсынса, А. В. Маракуев, В. А. Жучкевич, С. В. Калесник оны географияның қосымша саласы ретінде есептеді. А. К. Матвеев, И. А. Воробьёва бастаған ғалымдар топонимиканы нағыз лингвистикалық ғылым деп сипаттады.

Топонимиканың географиядағы орнына байланысты мәселеде географтар топонимиканы географиялық ғылымдар жүйесіндегі сала ретінде қарастырады. Әйгілі географ С. В. Калесник Стокгольм қаласында өткен XIX Халықаралық географиялық конгрессте жасаған баяндамасында топонимикаға «лингвистика мен географияның аралығындағы, географиялық атаулардың шығу тегі мен мағынасы туралы ғылым» ретінде анықтама берген. Ғалым құрамына топонимикадан да басқа көптеген пәндер енетін география ғылымдарының дамуын біртұтас, өзара байланысқан жүйенің дамуы ретінде түсіндірген.

Топонимиканы география құрамындағы сала деп ұғынудың ұтымды жағы ең алдымен, әртүрлі мамандануы бар географтардың топонимикалық зерттеулерге ден қоюына, сол арқылы оның ғылыми нәтижелерін географияның басқа салаларына кеңінен енгізілуіне ықпал етсе, екінші жағынан топонимикалық зерттеулерді географияның қуатты әдіснамалық негізіне сүйеніп жүргізуге жол ашады. Топонимикалық зерттеулермен айналысқан географ А. В. Маракуев та топонимиканы географиялық ғылым ретінде сипаттаған: «Топонимика деп біз географиялық атаулардың (топонимдердің) пайда болуы мен эволюциясы мәселелерімен айналысатын, олардың үлгілерін, семантикасын (мағыналық жағын) және синонимиясын зерттейтін, олардың орфографиялық (дұрыс жазылуы) және орфоэпиялық (дұрыс айтылуы), сондай-ақ оларды картада бұрыннан бар жазу жүйелері мен картографияда қолданылатын шрифттер арқылы бейнелеу ережелерін бекітетін географияның бөлігін атаймыз». А. В. Маракуев Бүкілодақтық географиялық қоғамның Қазақ бөлімшесінде 1953 жылы Тарихи география және топонимика секторының ашылуын, қазақ атауларының географиялық карталарда дұрыс жазылуын реттеуге көмектесетін оқиға ретінде бағалаған. Топонимиканың географиялық бағытына қатысты пікір айтқанда, ең алдымен географияның зерттеу пәні «әртүрлі құбылыстардың географиялық таралуы» екендігі туралы Л. С. Берг (1915) жасаған тұжырымды есте ұстау керек. Ғалым география тек қана табиғи жағдайлар немесе адамның шаруашылық әрекетіне байланысты құбылыстарды ғана емес, оның рухани әрекетінің көріністерін де зерттейтіндігін, ал өзіне қажетті заттар туралы нақты деректерді географ басқа пәндерден алатындығын жазған. Әйгілі географтың бұл анықтамасының топонимиканың географиялық бағытына да тікелей қатысы бар. Топонимикадағы «географиялық топонимика» деп аталатын жаңа бағыт жалпы топонимика ғылымын географиялық деректермен толықтырып, топонимдердің мағыналық жүктемесі мен этимологиясын зерттеуде географиялық негіздеме жасауға мүмкіндік береді. Өйткені топонимиялық жүйе белгілі бір аумақтағы географиялық атаулардың қарапайым жиынтығы емес, оның қалыптасуына географиялық фактор ықпал еткен, ал олардың орналасуы кеңістіктік заңдылықтар негізінде жүзеге асады.

Қазақ ономастикасының жалпы мәселелеріне қатысты осы саланың негізін қалаушы Ә. Абдрахманов, Е. Қойшыбаев, Т. Жанұзақов, О. Султаньяев, Е. Керімбаевтардың зерттеулерімен қатар соңғы жылдарда аймақтық топономика мәселелеріне қатысты қорғалған жұмыстардың орны ерекше. Бұл зерттеулер лингвистикалық сипатта болғандығын атап көрсеткен орынды. География ғылымдары тұрғысынан сараланған арнайы еңбек ретінде Ғ. К. Қонқашпаевтың (1949) географиялық терминология мәселелеріне арналған диссертациясын айрықша атауға болады. Жалпы топонимдердің табиғи ортамен байланысы Э. М. Мурзаев, Ғ. Қоңкашпаев, Б. А. Будагов, Х. Х. Хасанов, К. Конкобаев, Х. Л. Ханмагомедов, С. К. Караев, С. О. Омырзаков, А. П. Горбунов, А. С. Бейсенова, Ж. Д. Достай, А. Р. Медеу, т. б. еңбектерінде көрініс тапқан. География институтының топонимист мамандары С. А. Әбдрахманов, Қ. Базарбаев Қазақстан топонимдерін жинақтап, Қазақстан Республикасының географиялық атауларының мемлекеттік каталогтарын (облыстар бойынша) жарыққа шығарып, қомақты зерттеулер жүргізіп келеді. Географиялық ғылымдар тұрғысында тұңғыш рет қазақ топонимдерінің ақпараттық жүктемесінің этноэкологиялық және физикалық-географиялық негіздері К. Д. Каймулдинованың зерттеулерінде талқыланды. Қазақстанда топонимияның ландшафттар динамикасы және табиғатты қорғау мәселелеріне қатысты қырларын қазақ топонимдері негізінде, географиялық ғылымдар тұрғысында зерттеу С. Омарбекова, Ә. Е. Аяпбекова, А. У. Мақанова, З. Қ. Мырзалиева, К. Т. Мәмбеталиев, Ө. Ж. Сағымбай т. б. ғылыми туындыларында жүзеге асырылды.

Қазақстан географтары арасында бұл мәселемен арнайы айналысқан, кезінде Э. М. Мурзаев “Қазақстан топонимикасының пионері” деп атаған Ғ. Қоңқашбаевтың топонимикалық еңбектері жаңа зерттеулерге жол салды . 1948 жылдың өзінде қазақ географиялық терминдерін зерттеу, топтастыру негізінде кандидаттық диссертация қорғаған Ғ. Қоңқашбаев Қазақстан топонимикасын дамытуда зор үлес қосты.

Географиялық атаулар қазақтың бірінші ғалымы Шоқан Уәлихановтың қызметінде ерекше орын алды. Ол Орталық Қазақстан, Жетісу, Ыстықкөл, Шығыс Түркістан және Орта Азияның тарихи-географиялық жазбасы мен географиялық атауларының шығу тарихына көп көңіл бөлді. Халық аңыздары, ауыздан-ауызға тараған әңгімелер мен сөздерге сілтеме жасай отырып көптеген географиялық атаулардың мағынасын ғылыми тұрғыдан түсіндірді және этимологиясын ашты.

Ғ. Қоңқашбаевтың топонимика саласындағы еңбектерінің географиялық бағыттағы топонимиканың теориялық негіздерін қалыптастырудағы басты нәтижелері мынадай болды:

1) Қазақ халқының географиялық терминологиясының мазмұндық, құрылымдық және аумақтық ерекшеліктерін анықтауы. Бұл тұрғыда жергілікті географиялық терминологияны, оның диалектілік үлгілерін жинақтаумен айналысқан тілтану саласындағы зерттеулерден басты айырмашылығы терминдерді жергілікті жер ландшафтысымен байланыстыра білуінде болды. Бұл бағытты Қазақстан топонимикасында орнықтыру кейіннен географтардың белгілі бір терминдер мен олардың топтарының ландшафт түріне байланысты шоғырлануына қатысты топонимикалық зерттеулер жүргізуіне негіз болды.

2) Қазақ халқының географиялық атауларын дәстүрлі шаруашылық тұрғысында талдауы. Бұл талдаулар нәтижесінде Ғ. Қоңқашбаев қазақ халқының бай орографиялық және жайылымдық терминологиясының жіктелген сипат алуын дәстүрлі мал шаруашылығымен байланыстыра түсіндірді. Ғалымның бұл бағытта ұстанған идеясы - географиялық нысандарға ат қою негізінен оларды шаруашылық тұрғыда бағалаудан келіп шығады. Осының негізінде қазақ халқының табиғатты пайдалануы мен қорғауының топонимикалық аспектілеріне қатысты зерттеулер жүргізуге негіз жасалынды.

3) Түркі-монғол географиялық терминологиясы мен атаулар жүйесінің ерекшеліктерін талдауы. Еуразияның шетсіз-шексіз ұлы даласын ғасырлар бойы мекен еткен осы халықтардың шаруашылық жүргізу тәсілдері, этностық аумағының табиғат жағдайлары ұқсас болуының өзі бұл халықтардың топонимиясы мен жалпы номинация үрдісінде ұқсас заңдылықтардың көрініс табуына алып келген болатын. Кейбір географиялық терминдердің үндес болуы олардың негізінде қалыптасқан атаулардың этимологиясын талдауда үлкен қиындықтар келтіреді. Осы тұрғыдан алғанда, Ғ. Қоңқашбаевтың ғылыми мақала (1959) көлемінде Қазақстандағы 150-ге тарта монғолдық атауға түсінік беруі сол кезең үшін үлкен жетістік болды. Аталған еңбек әлі күнге дейін топонимикалық зерттеулерде сілтеме жасалып, кеңінен қолданылып жүрген туындылар қатарына жатады.

4) Қазақ тіліндегі географиялық атаулардың транскрипциясы мен транслитерациясына қатысты ізденістері. Бұл мәселені Ғ. Қоңқашбаев 1949 жылы көтерген болатын. Өзінің «Вопросы транскрипции казахских географических названий» атты мақаласында географиялық карталар мен әдебиетте бұрмаланып жүрген қазақ атауларына шолу жасап, олардың жазылу ережелерінде бірізділік сақталу керектігін мәселе етіп көтерген.

Мұндай бағыттағы зерттеулерде география ғылымының негіздеріне сүйену өте жемісті нәтижелер береді. Мұны Қазақстанға көршілес елдердегі географтар жүргізген топонимикалық зерттеулер көрсетіп отыр. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің География институтында ұзақ жылдар бойы географиялық атауларды бірізге келтіру, олардың дұрыс айтылуы мен жазылуына қатысты ғылыми зерттеулер жүргізіліп келеді. Осы орасан зор ізденістердің нәтижесінде географиялық карталар мен әдебиетте мыңдаған атаулардың ретке келтірілді. «Ұлттық картографиялық-геодезиялық қор» республикалық мемлекеттік қазыналық кәсіпорнының қатысуымен 32 томдық «Қазақстанның географиялық атауларының мемлекеттік каталогы» жарық көрді. Бұл қолданбалы маңызы бар ауқымды жұмыс теориялық зерттеулерге қомақты ақпарат көзі болып табылады.

Теориялық және қолданбалы бағыттардағы топонимикалық зерттеулер Қазақстанның бірқатар жоғарғы оқу орындарында да жүргізілуде. Бұл зерттеулердің нәтижесінде ғылыми мақалалар, монографиялар жарық көріп, дипломдық жұмыстар, магистрлік, кандидаттық және докторлық диссертациялар қорғалды.

Көрнекті қазақ ғалымы, академик Қ. Сәтбаев пайдалы қазбалардың кен орындарын іздестіруде топонимдерді сенімді белгілердің бірі есебінде кездейсоқ енгізген жоқ. Топонимдерде аумақтарды қоныстанудың тарихи кезеңдері, адамдардың шаруашылық іс-қимылдары, байырғы көші-қондар мен ұлтаралық қарым-қатынастар, этностардың ареалдары, елде ғасырлар бойы болған тарихи, саяси және әлеуметтік-экономикалық өзгерістер көрсетілген. Географиялық атаулардың мекен-жайлық және ғылыми-ақпараттық қызметімен қатар, мемлекетіміздің тәуелсіздігі және ұлттық басымдығы мен мемлекет символын бекітудің бірден-бір құралы ретінде қызмет етеді.

Географиялық атаулары жоқ кез келген картография көзі «тілсіз» болып есептеледі. Географиялық атаулар - карта тілі, ал топонимдер халықтың рухани байлығы мен даналығының орасан қоймасы бола отырып, мәдениет пен халық ауыз шығармашылығының ескерткіштері ретінде әрі қарай жинауды, сақтауды және ұқыпсыз пайдаланудан қорғауды қажет етеді.

Қазақ елінің көптеген ғасырлар бойы қалыптасқан ұлттық ономастика жүйесі ХІХ ғасырдың екінші жартысынан бастап түбегейлі өзгерістерге ұшырады және патша үкіметінің отаршылдық мүдделеріне, кейіннен кеңес жүйесінің тоталитарлық саясатына қызмет етуге мәжбүр болды. Отаршылдық пен тоталитарлық режимдердің идеологтары ономастиканы қоғамның тарихи-мәдени санасына әсер етудің саяси құралына айналдырды. Нәтижесінде қазақ ономастикасының өзіндік болмысына, ұлттық ерекшелігіне, әсіресе оның топонимикалық және антропонимикалық жүйелеріне орасан зиян келтірілді. Қазақстан картасы едәуір бұрмалауларға ұшырады. Әсіресе, Ресейдің бес облысымен шекаралас Батыс өңірінің атаулары жаппай орыстанып, ежелгі ұлттық бастауымыздан ажырап қалғандай күй кешкен едік. Бірақ, бақытымыз бар екен, тәуелсіздік таңы атып, соның арқасында жоғалтып ала жаздаған ұлттық құндылықтарымызды ақырындап қайтара бастадық. 1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алуымен, тұңғыш Президентіміз Н. Назарбаевтің салиқалы саясаты арқасында ұлттық ономастика әлемдік кеңістікке белсене араласа бастады.

Қала, көше, алаң, нысан аттарын қою, ауыстыру - мемлекеттік идеология болса, сол ұлттық ономастика саясатын халық арасында насихаттау, мемлекеттік тұжырымдама, осы салаға қатысты басқа да заңдық құжаттарды түсіндіру атқарушы және өкілетті органдардың, тиісті мекемелердің және қоғамдық ұйымдар мен БАҚ-тың басты міндеті.
Ономастика - ғылыми-талдамалық және тарихи негіздерге сүйенетін сала. Қазақстанда шамамен 2, 7-3 млн. шамасында әртүрлі географиялық атау бар деп есептелінеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.