Ұялы телефон дүкен администраторының жұмысын автоматтандыру жүйесін құру
КІРІСПЕ
І. ҰЯЛЫ ТЕЛЕФОН ДҮКЕНІНІҢ ҚҰЖАТ АЙНАЛЫМЫН АВТОМАТТАНДЫРУ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН ҚҰРУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
1.1 Ұялы телефон дүкен администраторының жұмысын автоматтандырудың бағдарламалық жобалануы
1.2 Ұялы телефон дүкен администраторының жұмысын автоматтандырудағы кейбір мәселелер
1.3 Берілген тапсырманың қойылымы
1.4 Бағдарламалау технологиясының негізгі түсініктері
ІІ. ҰЯЛЫ ТЕЛЕФОН ДҮКЕНІНІҢ ҚҰЖАТ АЙНАЛЫМЫН АВТОМАТТАНДЫРУДЫҢ БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ОРЫНДАЛУЫ
2.1 Тапсырманы орындауда пайдаланылған қолданбалы бағдарламалық пакеттер
2.2 Аппараттық талаптар
2.3 Ұялы телефон дүкенінің жұмысын автоматтандырудағы кестелері мен өрістері
2.4 Ұялы телефон дүкен жұмысының бағдарламасын қолдану тәртібі
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
І. ҰЯЛЫ ТЕЛЕФОН ДҮКЕНІНІҢ ҚҰЖАТ АЙНАЛЫМЫН АВТОМАТТАНДЫРУ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН ҚҰРУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
1.1 Ұялы телефон дүкен администраторының жұмысын автоматтандырудың бағдарламалық жобалануы
1.2 Ұялы телефон дүкен администраторының жұмысын автоматтандырудағы кейбір мәселелер
1.3 Берілген тапсырманың қойылымы
1.4 Бағдарламалау технологиясының негізгі түсініктері
ІІ. ҰЯЛЫ ТЕЛЕФОН ДҮКЕНІНІҢ ҚҰЖАТ АЙНАЛЫМЫН АВТОМАТТАНДЫРУДЫҢ БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ОРЫНДАЛУЫ
2.1 Тапсырманы орындауда пайдаланылған қолданбалы бағдарламалық пакеттер
2.2 Аппараттық талаптар
2.3 Ұялы телефон дүкенінің жұмысын автоматтандырудағы кестелері мен өрістері
2.4 Ұялы телефон дүкен жұмысының бағдарламасын қолдану тәртібі
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Өндірісте, ауыл шаруашылығы мен оқу орындарында, коммерциялық мекемелерде, Ұялы телефон дүкенлерінде және т.б. обьектiлерде үлкен көлемдi мәлiметтермен жұмыс iстейдi. Яғни, түрлі берілгендерді дайындау, оларды өндеу, сақтау жиі кездеседі. Осы кезде компьютер технологиясын қолдана отырып сол обьектiлердiң мәлiметтерiн басқаратын бағдарлама түзуге болады. Қазiргi кезде үлкен көлемдi мәлiметтердi сақтауға және оларды өңдеуге арналған мәлiметтер базасының түрлерi өте көп. Олардың әрбiреуiнiң түрлi объектiлермен жұмыс iстеу ерекшелiктерiне, қолданушыға ұсынатын қызмет түрiнiң өзгешелiгiне қарамастан, оларда ортақ ұғымдар кешенi қалыптасқан. Сондықтан бiзге бiр ғана мәлiметтер базасын басқару жүйесiн қарастырсақ жеткiлiктi.
ХХ ғасырдың соңғы үш он жылдығы білім көлемінің және қоғамда айналымдағы ақпарат ағындарының бұрын болып көрмеген өсімімен сипатталады. Бұл күндері бұл ағындардың қуаты мен динамикасы соншалықты, оларды адам баласы қазіргі информатика құралдары мен жаңа жоғары тиімді ақпараттық технологияларды пайдаланған жағдайда ғана меңгере алады.
Қазіргі әлемнің көптеген елдері өмір сүріп отырған ақпараттық өмір сүру орталарының негізгі параметрлерін осы ортаның 30 жыл бұрынғы ғана параметрлерімен салыстырып қарайтын болсақ, онда бүгінде біз адамдардың бұлтартпас жаңа ақпараттық өмір сүру ортасы жөнінде айта алаиынымыз айдан анық. Міне, дәл осы орта қазір адамдардың әлеуметтек жағдайының жаңа стереотипін, оларды өмір сапасын, жаңа әдеттерін, басқаша айтқанда, біз тұрмыс қалпы деп жүргеннің бәрін қалыптастыруда.
Қазіргі ғылыми-техникалық даму кезеңінде инженерлі, экономикалық, басқару, ғылыми және басқа түрлі есептерді тиімді түрде шешу мен медициналық диагноз қою т.б. зерттеу нәтижелерін жоғары дәлдікпен алуды электронды-есептеуіш мәшинелерсіз (ЭЕМ-сіз) ұйымдастыру мүмкін емес. Осы себепті орта және жоғары білімді мамандар өз білімін ЭЕМ-ді тиімді пайдалану әдістерімен кеңінен үйлестіре алатын болуы тиіс. Бұл олардың келешек жұмысында ЭЕМ-мен жұмыс істеуді күнделікті дағдыға айналдыруы үшін де қажет.
Осыған мысал ретінде Ұялы телефон дүкенінің құжат айналымын автоматтандыру:
— келген телефон тізімі (Фирмасы, моделі, шығарылған жері, бағасы, сату бағасы, саны, келген күні сериялық нөмір т.б.)
— сатылатын телефон тізімі (Фирмасы, моделі, шығарылған жері, сату бағасы, жалпы саны, сұраныс, скидка, кепілдеме, сериялық нөмір т.б.)
— сатылған телефон тізімі (Фирмасы, моделі, шығарылған жері, сату бағасы, сұраныс, скидка, сомасы, сатылған күні, кепілдеме, сериялық нөмір т.б.)
— келген телефондар тізімдері;
— дүкенде бар телефондар тізімдері;
— сатылып жатқан телефондар тізімдері;
— сатылған телефондар тізімдері;
— қаржы айналымы жөніндегі мәліметтік тізімдер т.б.
Есептің өзектілігі: Ұялы телефон дүкені администраторларының жұмысын бақылау кезінде көптеген мәселенің алдын алу үшін тиімді бағдарлама арқылы автоматтандыру.
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты: Ұялы телефондарды сату орталығының жұмысын автоматтандыру. Жаңадан келген ұялы телефондарды тіркеу. Клиенттің сұранысындағы ұялы телефондардың қорда бар немесе жоқ екендігін анықтау. Кез келеген уақытта келген клиенттің сұранысына жауап беріп отыру. Клиенттердің сатып алған ұялы телефондарын және олардың төлеген ақыларын тіркеп отыру, счет фактурасын шығарып беруді қарастыра отырып бағдарламаны құру.
Осы мәселерді есептеуде керекті сұраныстар мен есептерді құруға байланысты болатын қиын және көп уақыт алатын есептеулерге кететін жұмыс күшін азайтумен осы жұмыстарды жеңілдетуге бағытталған онфологиялық және концептуалдық модельдерін құру.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қортындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен турады.
Өндірісте, ауыл шаруашылығы мен оқу орындарында, коммерциялық мекемелерде, Ұялы телефон дүкенлерінде және т.б. обьектiлерде үлкен көлемдi мәлiметтермен жұмыс iстейдi. Яғни, түрлі берілгендерді дайындау, оларды өндеу, сақтау жиі кездеседі. Осы кезде компьютер технологиясын қолдана отырып сол обьектiлердiң мәлiметтерiн басқаратын бағдарлама түзуге болады. Қазiргi кезде үлкен көлемдi мәлiметтердi сақтауға және оларды өңдеуге арналған мәлiметтер базасының түрлерi өте көп. Олардың әрбiреуiнiң түрлi объектiлермен жұмыс iстеу ерекшелiктерiне, қолданушыға ұсынатын қызмет түрiнiң өзгешелiгiне қарамастан, оларда ортақ ұғымдар кешенi қалыптасқан. Сондықтан бiзге бiр ғана мәлiметтер базасын басқару жүйесiн қарастырсақ жеткiлiктi.
ХХ ғасырдың соңғы үш он жылдығы білім көлемінің және қоғамда айналымдағы ақпарат ағындарының бұрын болып көрмеген өсімімен сипатталады. Бұл күндері бұл ағындардың қуаты мен динамикасы соншалықты, оларды адам баласы қазіргі информатика құралдары мен жаңа жоғары тиімді ақпараттық технологияларды пайдаланған жағдайда ғана меңгере алады.
Қазіргі әлемнің көптеген елдері өмір сүріп отырған ақпараттық өмір сүру орталарының негізгі параметрлерін осы ортаның 30 жыл бұрынғы ғана параметрлерімен салыстырып қарайтын болсақ, онда бүгінде біз адамдардың бұлтартпас жаңа ақпараттық өмір сүру ортасы жөнінде айта алаиынымыз айдан анық. Міне, дәл осы орта қазір адамдардың әлеуметтек жағдайының жаңа стереотипін, оларды өмір сапасын, жаңа әдеттерін, басқаша айтқанда, біз тұрмыс қалпы деп жүргеннің бәрін қалыптастыруда.
Қазіргі ғылыми-техникалық даму кезеңінде инженерлі, экономикалық, басқару, ғылыми және басқа түрлі есептерді тиімді түрде шешу мен медициналық диагноз қою т.б. зерттеу нәтижелерін жоғары дәлдікпен алуды электронды-есептеуіш мәшинелерсіз (ЭЕМ-сіз) ұйымдастыру мүмкін емес. Осы себепті орта және жоғары білімді мамандар өз білімін ЭЕМ-ді тиімді пайдалану әдістерімен кеңінен үйлестіре алатын болуы тиіс. Бұл олардың келешек жұмысында ЭЕМ-мен жұмыс істеуді күнделікті дағдыға айналдыруы үшін де қажет.
Осыған мысал ретінде Ұялы телефон дүкенінің құжат айналымын автоматтандыру:
— келген телефон тізімі (Фирмасы, моделі, шығарылған жері, бағасы, сату бағасы, саны, келген күні сериялық нөмір т.б.)
— сатылатын телефон тізімі (Фирмасы, моделі, шығарылған жері, сату бағасы, жалпы саны, сұраныс, скидка, кепілдеме, сериялық нөмір т.б.)
— сатылған телефон тізімі (Фирмасы, моделі, шығарылған жері, сату бағасы, сұраныс, скидка, сомасы, сатылған күні, кепілдеме, сериялық нөмір т.б.)
— келген телефондар тізімдері;
— дүкенде бар телефондар тізімдері;
— сатылып жатқан телефондар тізімдері;
— сатылған телефондар тізімдері;
— қаржы айналымы жөніндегі мәліметтік тізімдер т.б.
Есептің өзектілігі: Ұялы телефон дүкені администраторларының жұмысын бақылау кезінде көптеген мәселенің алдын алу үшін тиімді бағдарлама арқылы автоматтандыру.
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты: Ұялы телефондарды сату орталығының жұмысын автоматтандыру. Жаңадан келген ұялы телефондарды тіркеу. Клиенттің сұранысындағы ұялы телефондардың қорда бар немесе жоқ екендігін анықтау. Кез келеген уақытта келген клиенттің сұранысына жауап беріп отыру. Клиенттердің сатып алған ұялы телефондарын және олардың төлеген ақыларын тіркеп отыру, счет фактурасын шығарып беруді қарастыра отырып бағдарламаны құру.
Осы мәселерді есептеуде керекті сұраныстар мен есептерді құруға байланысты болатын қиын және көп уақыт алатын есептеулерге кететін жұмыс күшін азайтумен осы жұмыстарды жеңілдетуге бағытталған онфологиялық және концептуалдық модельдерін құру.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қортындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен турады.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Практическая разработка баз данных Автор: Сеннов А., Питер – 2006г.
2. Базы данных и приложения. Автор: Клименко А.К., ДиаСофт – 2001г.
3. Самоучитель Access 2000. Автор: Харитонова И. А. издательство "Питер" Һ 2001 г.
4. В. Mіcrosoft Access 2003. Самоучитель. Тимошок Т.В.
5. Разработка приложений в MS Access;Король И.
6. Mіcrosoft Access 97 в подлиннике. Том 1;Дженнингс Роджер
7. Mіcrosoft Access 97 в подлиннике. Том 2;Дженнингс Роджер
8. Access. Ответы;Кэмпбелл Мэри
9. Access 97 (русифицированная версия);Пасько Виктор
10. ACCESS: сотни полезных рецептов; Хоффбауэр Манфред, Кристоф Шпильманн
11. Информатика. Базовый курс /Симонович С.В. и др. - СПб: «Питер»
баспасы 2000 ж. – 640 бет.
12. Информатика. Учебное пособие /Под ред. В.Г. Кирия. – Иркутск:
ИрГТУ,1998 ж. 2-бөлім. – 382бет.
13. Информатика. Учебное пособие /Ломтадзе В.В., Шишкина Л.П. –
Иркутск: ИрГТУ, 1999 ж. – 116бет.
14. www.google.kz
15. www.yandex.ru
16. www.bankreferatov.ru
17. www.refer.kz
18. www.kais.kz
19. www.alser.kz
1. Практическая разработка баз данных Автор: Сеннов А., Питер – 2006г.
2. Базы данных и приложения. Автор: Клименко А.К., ДиаСофт – 2001г.
3. Самоучитель Access 2000. Автор: Харитонова И. А. издательство "Питер" Һ 2001 г.
4. В. Mіcrosoft Access 2003. Самоучитель. Тимошок Т.В.
5. Разработка приложений в MS Access;Король И.
6. Mіcrosoft Access 97 в подлиннике. Том 1;Дженнингс Роджер
7. Mіcrosoft Access 97 в подлиннике. Том 2;Дженнингс Роджер
8. Access. Ответы;Кэмпбелл Мэри
9. Access 97 (русифицированная версия);Пасько Виктор
10. ACCESS: сотни полезных рецептов; Хоффбауэр Манфред, Кристоф Шпильманн
11. Информатика. Базовый курс /Симонович С.В. и др. - СПб: «Питер»
баспасы 2000 ж. – 640 бет.
12. Информатика. Учебное пособие /Под ред. В.Г. Кирия. – Иркутск:
ИрГТУ,1998 ж. 2-бөлім. – 382бет.
13. Информатика. Учебное пособие /Ломтадзе В.В., Шишкина Л.П. –
Иркутск: ИрГТУ, 1999 ж. – 116бет.
14. www.google.kz
15. www.yandex.ru
16. www.bankreferatov.ru
17. www.refer.kz
18. www.kais.kz
19. www.alser.kz
Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 6
І. ҰЯЛЫ ТЕЛЕФОН ДҮКЕНІНІҢ ҚҰЖАТ АЙНАЛЫМЫН АВТОМАТТАНДЫРУ АҚПАРАТТЫҚ 8
ЖҮЙЕСІН ҚҰРУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
1.1 Ұялы телефон дүкен администраторының жұмысын автоматтандырудың 8
бағдарламалық жобалануы
1.2 Ұялы телефон дүкен администраторының жұмысын автоматтандырудағы 9
кейбір мәселелер
1.3 Берілген тапсырманың қойылымы 9
1.4 Бағдарламалау технологиясының негізгі түсініктері 11
ІІ. ҰЯЛЫ ТЕЛЕФОН ДҮКЕНІНІҢ ҚҰЖАТ АЙНАЛЫМЫН АВТОМАТТАНДЫРУДЫҢ 20
БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ОРЫНДАЛУЫ
2.1 Тапсырманы орындауда пайдаланылған қолданбалы бағдарламалық 20
пакеттер
2.2 Аппараттық талаптар 38
2.3 Ұялы телефон дүкенінің жұмысын автоматтандырудағы кестелері мен 39
өрістері
2.4 Ұялы телефон дүкен жұмысының бағдарламасын қолдану тәртібі 44
ҚОРЫТЫНДЫ 59
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 60
ҚОСЫМША 61
КІРІСПЕ
Өндірісте, ауыл шаруашылығы мен оқу орындарында, коммерциялық
мекемелерде, Ұялы телефон дүкенлерінде және т.б. обьектiлерде үлкен көлемдi
мәлiметтермен жұмыс iстейдi. Яғни, түрлі берілгендерді дайындау, оларды
өндеу, сақтау жиі кездеседі. Осы кезде компьютер технологиясын қолдана
отырып сол обьектiлердiң мәлiметтерiн басқаратын бағдарлама түзуге болады.
Қазiргi кезде үлкен көлемдi мәлiметтердi сақтауға және оларды өңдеуге
арналған мәлiметтер базасының түрлерi өте көп. Олардың әрбiреуiнiң түрлi
объектiлермен жұмыс iстеу ерекшелiктерiне, қолданушыға ұсынатын қызмет
түрiнiң өзгешелiгiне қарамастан, оларда ортақ ұғымдар кешенi қалыптасқан.
Сондықтан бiзге бiр ғана мәлiметтер базасын басқару жүйесiн қарастырсақ
жеткiлiктi.
ХХ ғасырдың соңғы үш он жылдығы білім көлемінің және қоғамда
айналымдағы ақпарат ағындарының бұрын болып көрмеген өсімімен сипатталады.
Бұл күндері бұл ағындардың қуаты мен динамикасы соншалықты, оларды адам
баласы қазіргі информатика құралдары мен жаңа жоғары тиімді ақпараттық
технологияларды пайдаланған жағдайда ғана меңгере алады.
Қазіргі әлемнің көптеген елдері өмір сүріп отырған ақпараттық өмір сүру
орталарының негізгі параметрлерін осы ортаның 30 жыл бұрынғы ғана
параметрлерімен салыстырып қарайтын болсақ, онда бүгінде біз адамдардың
бұлтартпас жаңа ақпараттық өмір сүру ортасы жөнінде айта алаиынымыз айдан
анық. Міне, дәл осы орта қазір адамдардың әлеуметтек жағдайының жаңа
стереотипін, оларды өмір сапасын, жаңа әдеттерін, басқаша айтқанда, біз
тұрмыс қалпы деп жүргеннің бәрін қалыптастыруда.
Қазіргі ғылыми-техникалық даму кезеңінде инженерлі, экономикалық,
басқару, ғылыми және басқа түрлі есептерді тиімді түрде шешу мен
медициналық диагноз қою т.б. зерттеу нәтижелерін жоғары дәлдікпен алуды
электронды-есептеуіш мәшинелерсіз (ЭЕМ-сіз) ұйымдастыру мүмкін емес. Осы
себепті орта және жоғары білімді мамандар өз білімін ЭЕМ-ді тиімді
пайдалану әдістерімен кеңінен үйлестіре алатын болуы тиіс. Бұл олардың
келешек жұмысында ЭЕМ-мен жұмыс істеуді күнделікті дағдыға айналдыруы үшін
де қажет.
Осыған мысал ретінде Ұялы телефон дүкенінің құжат айналымын
автоматтандыру:
— келген телефон тізімі (Фирмасы, моделі, шығарылған жері, бағасы,
сату бағасы, саны, келген күні сериялық нөмір т.б.)
— сатылатын телефон тізімі (Фирмасы, моделі, шығарылған жері, сату
бағасы, жалпы саны, сұраныс, скидка, кепілдеме, сериялық нөмір т.б.)
— сатылған телефон тізімі (Фирмасы, моделі, шығарылған жері, сату
бағасы, сұраныс, скидка, сомасы, сатылған күні, кепілдеме, сериялық нөмір
т.б.)
— келген телефондар тізімдері;
— дүкенде бар телефондар тізімдері;
— сатылып жатқан телефондар тізімдері;
— сатылған телефондар тізімдері;
— қаржы айналымы жөніндегі мәліметтік тізімдер т.б.
Есептің өзектілігі: Ұялы телефон дүкені администраторларының жұмысын
бақылау кезінде көптеген мәселенің алдын алу үшін тиімді бағдарлама арқылы
автоматтандыру.
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты: Ұялы телефондарды сату орталығының
жұмысын автоматтандыру. Жаңадан келген ұялы телефондарды тіркеу. Клиенттің
сұранысындағы ұялы телефондардың қорда бар немесе жоқ екендігін анықтау.
Кез келеген уақытта келген клиенттің сұранысына жауап беріп отыру.
Клиенттердің сатып алған ұялы телефондарын және олардың төлеген ақыларын
тіркеп отыру, счет фактурасын шығарып беруді қарастыра отырып бағдарламаны
құру.
Осы мәселерді есептеуде керекті сұраныстар мен есептерді құруға
байланысты болатын қиын және көп уақыт алатын есептеулерге кететін жұмыс
күшін азайтумен осы жұмыстарды жеңілдетуге бағытталған онфологиялық және
концептуалдық модельдерін құру.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қортындыдан және
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен турады.
І Ұялы телефон дүкенінің құжат айналымын автоматтандыру ақпараттық
жүйесін құрудың маңыздылығы администраторлардың жұмысын зертеп жеңілдетуі
және автоматтандыру мәселелері қарастырылады.
ІІ Ұялы телефон дүкенінің құжат айналымын автоматтандырудың
бағдарламалық орындалуы. Яғни тапсырманы орындауда пайдаланылған
қолданбылы бағдарламалық пакеттер, Ұялы телефон дүкен администраторларының
бағдарламасын қолданылуын таныстыру.
І. ҰЯЛЫ ТЕЛЕФОН ДҮКЕНІНІҢ ҚҰЖАТ АЙНАЛЫМЫН АВТОМАТТАНДЫРУ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН
ҚҰРУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
1.1 Ұялы телефон дүкен администраторының жұмысын автоматтандырудың
бағдарламалық жобалануы
Құпия емес ұялы телефон қазіргі таңда өте керек құрылғы болып
табылады. Барлық адамдарда қызметкер, жұмысшы, оқушы, және үй қызметшілер
т.б. ұялы телефон ұстайды. Іс-сапарда жүрген адамдар, туристтер, қарапайым
адамдардың тығыз жұмысы шығып дер кезінде хабарласу керек болып қалған
жағдайды ұялы телефонды пайдаланған өте тиімді. Негізінен ұялы телефон алар
кезде оның сапасын, желіні жақсы ұстайтындығына қатты мән берген дұрыс.
Ұялы телефон көп қолданыста жүрген фирмалар төмендегідей:
Nokia
LG
Samsung
FLY
Motorola
Sony Ericsson
Siemens
Тапсырыс берілген ұялы телефондардың модельдерін де қарастыру керек.
Осы мәселелерге байланысты ұялы телефон дүкен администраторының жұмысы
жаңадан келген ұялы телефондарды тіркеу. Клиенттің сұранысындағы ұялы
телефондардың қорда бар немесе жоқ екендігін анықтау. Кез келеген уақытта
келген клиенттің сұранысына жауап беріп отыру. Клиенттердің сатып алған
ұялы телефондарын және олардың төлеген ақыларын тіркеп отыру, счет
фактурасын шығарып беруді қарастыра отырып бағдарламаны құру.
Осы мәселерді есептеуде керекті сұраныстар мен есептерді құруға
байланысты болатын қиын және көп уақыт алатын есептеулерге кететін жұмыс
күшін азайтумен осы жұмыстарды жеңілдетуге бағытталған инфологиялық және
концептуалдық модельдерін құру.
Деректер қорын жобалауда кестелерді нормалаудың келесі ережелерін
сақтау керек:
Ереже 1. Кез – келген кестенің әрбір өрістер бірегей болуы тиіс.
Ереже 2. Әрбір кестеде бір немесе бірнеше өрістерден тұратын бірегей
айнымалылар (алғашқы кілт) болуы тиіс.
Ереже 3. Әрбір алғашқы кілттің мәні үшін кез – келген берілгендер
бағандарының тек бір ғана мәні болады және осы мән кестенің объектісіне
қатысты болады.
Ереже 4. Кез – келген кестенің алаңдарын өзгерту мүмкіндігі болуы тиіс
(алғашқы кілтке қатысты болмағандары) және сол өзгертулер басқа өрістердің
өзгеріп кетуіне әкеп соқпауы керек
1.2 Ұялы телефон дүкен администраторының жұмысын автоматтандырудағы кейбір
мәселелер
Дипломдық жұмыстың тақырыбы – Ұялы телефон дүкенінің құжат айналымын
автоматтандыру. Ол көптеген уақыт алатын, жауапкершілігі мол жұмыстың
бағдарламасын құру болып саналады.
Бұл жұмыс Ұялы телефон дүкен администраторының жұмысын жеңілдетудің
жолдарының бірі болып саналады. Онда келген ұялы телефондар тізімі ғана
емес сонымен қатар олардың сатылған төлем ақыларында жазылып тұрады
күнделікті ұялы телефон дүкене неше ақша түскенін қадағалап отыруға болады.
Сонымен қатар клиент ұялы телефондар модельдерінің функцияларын бір-бірімен
салыстыруды қарастыру керек. Осы мәселелерге байланысты ұялы телефон дүкен
администраторының жұмысы ұялы телефондардың келген санын, сатылған, қалған
санын қадағалау.
Клиенттің сұранысындағы ұялы телефондардың қорда бар немесе жоқ
екендігін анықтау. Кез келеген уақытта келген клиенттің сұранысына жауап
беріп отыру. Клиенттердің сатып алған ұялы телефондарын және олардың
төлеген ақыларын тіркеп отыру, счет фактурасын шығарып беруді қарастыра
отырып бағдарламаны құру.
1.3 Берілген тапсырманың қойылымы
Қазіргі озық технологиялы дамыған заманда деректер қоры түсінігі көп
қолдалынуда. МҚБЖ – (мәліметтер қорын басқару жүйесі) бағдарламаның ең
үлкен тобы. Ол дисплейде тек қана әріп пен санды ғана емес, сонымен бірге
суретті көру мүмкіндігі жоқ кезде пайда болған. Осы МҚБЖ дами келе
мамандар есептеу техникасының, яғни дербес компьютердің ақпараттарды
сақтауға, өңдеуге мүмкіншілігі мол екендігіне көздерін жеткізен. Қазіргі
кездің өзінде Access МҚБЖ мен жұмыс жасайтын мамандар көп емес. Мысалы:
Visual Basic тілінде бағдарламалау, формалар мен есептерді орналастыру үшін
дизайннерлік білімде қажет, кестелер мәліметтер сызбаларды орналастыру үшін
логикалық тұрғыдан ойланудың өзі де аз жұмыс емес.
Үлкен көлемдегі ақпаратты сақтау қажеттілігі туғанда оны қалай жүзеге
асыру керек деген сұрақ тұрған. Сол себепті МҚБЖ–ң MS ACCESS және ORACLE
т.с.с қолданбалы бағдарламалар пакеті бар.
МҚБЖ – көптігіне қарамастан Access өз атағын мәліметтер қорына
байланысты жинаған жоқ. Неге? Оның атағын шығарған Access сөзі емес.
Microsoft Office Sуstem деген бағдарламалық пакеті. Кәсіпорындардың көбісі
осы бағдарлама пакетін қолданады. Яғни МҚБЖ – ін қолданады. Осыған мысал
ретінде - Ұялы телефон дүкенінің құжат айналымын автоматтандыру.
Администратор жұмысын автоматтандыру – ол Ұялы телефон дүкенінің
қаржыға байланысты барлық жұмыстарын бір операциямен орындау. Ол дегеніміз
бір қолға қалам, кағаз ал екінші қолға калькулятор алып есептеу емес,
керісінше мүмкін болған артық шығындарды кеміту.
Тапсырманың қойылымына келер болсақ, осы Ұялы телефон дүкеніне
күнделікті келетін кіріс-шығыстан қанша қаржы сомасы түсетіндігін
есептейтін, ондағы келген ұялы телефондар, сатылған ұялы телефондар туралы
мәліметтерді сақтауға, өзгертуге, сорттауға және өңдеуге, керек болған
мәліметті іздеп табуға, қағазға басып шығаруға мүмкіндік беретін бағдарлама
құру болып табылады.
Келген телефон тізімі
• Фирмасы
• Моделі
• шығарылған жері
• бағасы, сату бағасы
• саны
• келген күні
• сериялық нөмір
Сатылатын телефон тізімі
• Фирмасы
• Моделі
• шығарылған жері
• сату бағасы
• жалпы саны
• сұраныс
• скидка
• кепілдеме
• сериялық нөмір
Сатылған телефон тізімі
• Фирмасы
• Моделі
• шығарылған жері
• сату бағасы
• сұраныс
• скидка
• сомасы
• сатылған күні
• кепілдеме
• сериялық нөмір
Осының барлығын ұйымдастыра келе кіріс-шығыс сомасын шығарып береді.
1.4 Бағдарламалау технологиясының негізгі түсініктері
Бағдарлама есепті шешуге арналған компьютер командаларының ретімен
тізбегі. Бағдарламалау, программа обеспечение – құжаттар мен мәліметтерді
өндеуге арналған бағдарлама жиынтығы.
Есеп (задача) – шешу керек болған проблема
Есеп 2-ге бөлінеді. Технологиялық есеп, функционалдық есеп.
Функционалдық есеп деп – басқару функциясын информациялық жүйе шегінде құру
арқылы
Сурет 1 – Бағдарламалау технологиясы
Есептің қойылымы. – Кіріс және шығыс мәліметтері сипатталған есептің
түсініктемесі. Есептің қойылымын сипаттағанда төмендегі мәселелерді ескеру
керек:
- Есептің мақсаты, орны және басқа есептермен байланысы.
- Есептеу техникасына қойылатын шарттар.
- Функционалдық есептердің мазмұны.
- Бағдарламаның қолдану жиілігі.
- Шығыс информацияның дәлдігі және шығу уақыты.
- Шығыс мәліметтің құрамы және түрі.
- Кіріс информацияның көзі.
- Қолданушылар туралы мәлімет.
Кіріс информация деп – бағдарламаға енгізетін бастапқы мәліметтер.
Шығыс информация деп – бағдарламаның беретін нәтижесі.
Бағдарламалауға қатысатын мамандардың катигориялары
Бағдарлама 2 – ге бөлінеді.
1. Утилитарлық бағдарлама
2. Бағдарламалық өнім.
Утилитарлық бағдарлама – бағдарламалардың өз мұқтаждығын қамтамасыздандыру.
Бағдарламалық өнім – көпшілікке арналған.
Бағдарламалық өнім 1 жеке тапсырыс ретінде, 2 көпшілік сұранысына
байланысты жасалуы мүмкін.
Бағдарламалық өнімді сүйемелдеу (сопровождение) – бағдарламаның жұмыс
істеуін қамтамасыздандырылды.
Бағдарламалық өнімнің сапасын анықтайтын
- Мобильность. Тасмалданғыштығы. Көп платформалы. ОЖ таңдамайды.
- Надёжность. Сенімділігі. Бағдарламаның үздіксіз, тұрақты істеуі.
Дәлділігі талапқа сай болуы, Қателерге шыдамды болуы.
- Эффективность. Тиімділігі. Бағдарлама компьютер ресурстарын тиімді
қолданатын болу керек.
- Учёт человеческого фактора. Адам факторын ескеру.
- Модифицируемость. Жетілдіргіштігі.
- Коммуникативность. Басқа бағдарламалармен (информация) байланысы.
Бағдарламалық өнімнің өмір сүру кезеңдері
А) Бағдарламалық өнімдер риногын зерттеу. (маркетинг жүргізу) Мұндағы
мақсат бағдарламалық өнімнің талаптарын атқаратын қызметін, техникалық
жабдықтарын зерттеу.
В) Бағдарламалық өнімнің структурасын жобалау.
С) Бағдарламалау, тестілеу, өңдеу.
D) Бағдарламалық өнімнің құжаттарын дайындау. Құжат 1) Қағаздар 2)
электрондық түрде болуы мүмкін.
Е) Бағдарламалық өнімді рыногқа шығару. Яғни сату.
F) Бағдарламалық өнімді пайдалану.
G) Бағдарламалық өнімді сүйемелдеу.
H) Бағдарламалық өнімді рыногтан алып тастау сүйемелдеуден бас тарту.
Сурет 2 – Бағдарламалық өнімнің өмір сүру кезеңдері
Бағдарламалық өнімді классификациялау
Бағдарламалық өнім қолдану жағдайына байланысты 3-ке бөлінеді:
А) Жүйелік бағдарламамен қамтамасыздандыру.
Б) Қолданбалы бағдарламалар пакеті.
В) Бағдарламалау құрал-жабдықтары.
Жүйелік бағдарламамен қамтамасыздандыру дегеніміз – компьютер
техникасы мен желілерінің жұмыс істеуін қамтамасыз ететін бағдарламалар
жиынтығы.
Қолданбалы бағдарламалар пакеті дегеніміз – нақты бір класс жұмыстарын
автоматтандыруға немесе шешуге арналған бағдарламалар жиынтығы.
Бағдарламалау құрал-жабдықтары дегеніміз – бағдарламалық өнім құрауға
керекті бағдарламалар жиынтығы.
Сурет 3 – Бағдарламалық өнім
Қолданбалы бағдарламалар пакеті:
1. Мәселеге бағытталған қолданбалы бағдарламалар пакеті.
2. Автоматты жобалау қолданбалы бағдарламалар пакеті.
3. Әдіске бағытталған қолданбалы бағдарламалар пакеті.
4. Офистік қолданбалы бағдарламалар пакеті.
5. Жалпы қолдану қолданбалы бағдарламалар пакеті.
6. Мультимедиялық қолданбалы бағдарламалар пакеті.
7. Интеллектуалдық жүйелер қолданбалы бағдарламалар пакеті.
8. Баспахана жүйелер қолданбалы бағдарламалар пакеті.
Бағдарламалау құрал жабдықтары
Бағдарламалау тілі – есепті шешу алгоритмін сипаттайтын формалды тіл.
Бағдарламалау тілінің кластары:
1. Машиналық код – компьютер түсінетін тіл.
2. Машинаға бағытталған тіл –
3. Алгоритмдік тіл – машинаға тәуелсіз тіл.
4. Процедураға бағытталған тіл – дайын бағдарламаларды пайдалану.
5. Проблемаға бағытталған тіл –
6. Бағдарламалау ортасы – бағдарламалардың барлығы орындалатын орта.
Сурет 4 – Бағдарламаның орындалуы
Компилятор – бағдарламалау тілінде жазылған кодты машиналық тілдегі
кодқа аударып береді.
Интерпритатор – бағдарламалау тілінде жазылған кодты компьютерде бір
командалап орындатады.
Өңдеуші бағдарлама (отладчик, debugger)
Бағдарламалау ортасының құрамы:
1. Компилятор.
2. Бағдарлама жазу ортасы.
3. Өңдеуші бағдарлама.
4. Бағдарлама кодын активизациялау құрамы.
5. Процедуралар кітапханасы.
6. Байланыстырушы бағдарламалар.
7. Сервистік бағдарламалар.
8. Көмек көрсету жүйесі.
9. Документатор исходного кода.
10. Бағдарламалау комплекстік басқару жүйесі.
Case технологиясы – күрделі бағдарламалық жүйелерде жобалауды, жобаны іске
асыруды автоматтандыратын жүйе.
Бағдарламалық өнімді жобалау әдістері
Бағдарлдамалық өнімді жобалауды компьютер техникасының араласуына қарай 2-
ге бөлінеді:
1. Қолмен жобалау.
2. Автоматтандырылған жобалау.
Бағдарламалық өнімді жобалау әдісіне қарай 2-ге бөлінеді:
1. Структуралық жобалау.
2. Объектіге бағытталған жобалау.
Структуралық жобалау элементтері:
1. Структуралық бағдарламалау.
2. Модульдік бағдарламалау.
Объектіге бағытталған жобалау қасиеттері:
1. Инкапсуляция деп - мәліметтермен атқарылатын әрекеттердің бір жерде
сақталуы аталады.
2. Полимарфизм деп – түрі бір атқаратын функциялары әртүрлі функцияларды
пайдалануды атаймыз.
3. Наследования – бір класстың қасиеттерін екінші класстың өзіне мұраға
алуы.
Бағдарламалық өнімдерді қорғау тәсілдері
1. Бағдарламалық тәсіл.
2. Заңды жолмен қорғау.
Бағдарламалық өнімді кімнен немесе неден қорғау керек?
1. Адамнан. Адамның бағдарламаны бұзуынан, ұрлауынан қорғау.
2. Аппаратурадан.
3. Арнайы бағдарламалардан.
Бағдарламалық тәсіл
1. Электрондық кілт қолдану.
Ондай кілт: 1.ішіне көшірілмейтін кілт жазылған дискета. Жолы:фискетаны
арнайы құрылғы арқылы кілт жазылған жерді бұзу.
2. Дискетаны ерекше форматтау.
3. Компьютерге жалғанатын арнайы құрылғы.
4. Компьютердің құрылғыларына байлау.
5. Киптографиялық әдістер:
a. Шифрлеу – бастапқы мәтіннің ұзындығы өзгермесе,
b. Кодтау – бастапқы мәніннің ұзындығы өзгерсе.
c. Виженер кестесін қолдану арқылы шифрлеу
d. XOR әдісімен шифрлеу.
Кодтау әдісі:
1. Қайталанатын әріптерді ауыстыру.
қысу әдісі: 11111ффффффаааккккккккк
1*5 ф*6 а*3 к*9
2. Әріптерді кодтау:
a-00001
b-00010 a b c d
c-00011 00000001 00000010 00000011 00000100
d-00100 a b c d
00001 00010 00011 00100
3. Датаны кодтау:
12 02 90
31 12 99 - болуы мүмкін.
5 4 7 - 16 байт
Кез-келген датаны санақ басы деп алады.
Бағдарламалық өнімді заңды жолмен қорғау
Заңды жолға төмендегілер кіреді:
- патентті қорғау.
- өндірістік құпия заңы.
- лицензиялық келісім шарттары.
- авторлық құқық заңы.
Құқық 2 категорияға бөлінеді:
1. Экономикалық құқық – бағдарламалық өнімді сатудан, таратудан, пайда
табуға мүмкіндік береді.
2. Моральдық құқық. Автордың құқығын қорғауға мүмкіндік береді.
1. Патентті қорғау – жаңа әдіске беріледі.
2. Өндірістік құпия заңы – юстицияға тіркеу.
3. Лицензиялық келісім шарт – товарды таратуға, сатуға, пайдалануға
рұқсат беретін келісім шарт. Лицензия беруші адамды – лицензияр,
алушыны – лицензият деп атайды.
Бағдарламалық өнімнің құжаттарын дайындау
1. Технологиялық құжат.
2. Эксплуотациялық құжат.
Технологиялық құжаттың құрамы:
1. Есептің қойылымы.
2. Есептің жобасы.
3. Бағдарламаның мәтіні.
4. Тесттік тапсырмалар.
5. Нәтижелер.
Эксплуатациялық құжат – бағдарламалық өнімді пайдалану үшін керекті
құжаттар.
1. Бағдарламаны қолдану ережелері.(Инструкция)
2. Қателермен жұмыс істеу. (Қағаз және электрондық түрде болуы мүмкін.)
Бағдарламаның жұмыс істеу инструкциясы бірнеше түрде болуы мүмкін:
1. Электрондық кітап
2. Демонстрайиялық бағдарлама
3. Интерактивтік көмек
Қолданушы беті:
Қолданушы бетті жобалау:
Қолданушы бетті жасаудың негізгі принциптері:
1. Қолданушы беттің күнделікті жұмысқа ұқсастығы.
2. Қолданушы беттің келісімділігі:
a. Бағдарламалық өнімнің келісімділігі.
b. Операциялық жұмыс ортасымен келісімділігі.
c. Метофораларда қолданудағы келісім.
3. Қолданушы беттің кешірімшілдігі.
4. Жауап қайтару принципы. Дыбыстық немесе визуалды болуы тиіс.
5. Қолданушы беттің қарапайымдылығы.
6. Қолданушы беттің иілгіштігі.
7. Қолданушы беттің эстетикалық тартымдылығы.
Қолданушы беттің сапасы мынадай көретіні анық:
1. Қолданушының үйреніп алуына кететін уақытпен.
2. Алған білімін сақтап қалумен.
3. Есепті шешу жылдамдығымен.
4. Қолданушының субъективтік қанағаттарымен.
Қолданушы бетті стандарттау:
1. Қолданушы беттің келісімі.
2. Бағдарламалық беттің келісімі.
Қолданушы бетті жобалау кезеңдері
Компьютер мен қолданушының арасындағы информация алмасу диалог түрінде
болады.
Диалогтардың қасиеттері:
1. Диалогқа қатысушы адамдар бір-бірін түсіну керек.
2. Бірі сөйлегенде екіншісі тыңдау керек.
3. Диалог бір тақырыпта болуы керек.
Кезеңдері:
1. Диалогтың структурасы.
2. Диалогтың даму сценарийін анықтау.
3. Компьютер мен қолданушының алмасатын басқарушы хабарлары мен
мәліметтерінің мазмұны. Хабардың семантикасы.
4. Көрсететін информацияның визуалдық атрибуттары. Хабардың синтаксисы.
Диалог струтурасын таңдау:
1. Сұрақ – жауап түрінде
2. Меню негізіндегі диалог
Менюдің стандарттары:
1. Объектілердің тізімі (тікелей таңдасың немесе нөмерін бересің)
2. Мәліметтер блогы түріндегі меню
3. Мәліметтер қатары түріндегі меню
4. Пиктограмма түріндегі меню
3. Экрандың форма негізіндегі диалог
Диалог сценарийін құру мақсаты:
1. Диалогтың даму барысында тығырықтардың мүмкін болуын анықтау және жою.
2. Диалогтың бір күйден екінші күйіне ауысудың тиімді жолын таңдау.
3. Қолданушыға көмек көрсететіндей анықталмағандық жағдайларды анықтау.
Иілгіш қолданушы бетті жобалаудың әдістері
Иілгіш бетті жобалаудың 3 түрі бар:
1. Шекті
2. Толық
3. Косметикалық
Шекті бағдарламаны ашқан кезде
1. бастауыш
2. жалғастырушы
3. эксперт деген сияқты деңгейлерге бөліп тастаймыз.
Шектінің бірнеше кемшілігі бар
1. Қолданушы жұмыс істеген сайын деңгейінің артатыны ескерілмейді.
2. Қолданушы жұмыстың бір бөлігін жақсы білгенімен, 2-ші бөлігін жақсы
білмеуі ескерілмейді.
3. Қолданушы өз деңгейін өзі білмеуі.
Толық – қолданушының жұмыс істеу мүмкіндігіне байланысты көмектесіп
отырады. Бірақ мұндай толық иілгіштік жүйе әлі толық іске аспаған.
Косметикалық бейімдеуіш төмендегідей әдістерді қолдана отырып іске асады.
- Үндемегенде алынатын мәндерді қолдану.
- Қысқартуларды қолдану.
- Жауаптарды алдын-ала енгізу.
- Көп деңгейлі көмек.
- Көп тілділік.
ІІ.ҰЯЛЫ ТЕЛЕФОН ДҮКЕНІНІҢ ҚҰЖАТ АЙНАЛЫМЫН АВТОМАТТАНДЫРУДЫҢ БАҒДАРЛАМАЛЫҚ
ОРЫНДАЛУЫ
2.1 Тапсырманы орындауда пайдаланылған қолданбалы бағдарламалық пакеттер
Мәліметтер қорын басқару жүйелері Өндірісте, ауыл шаруашылығы мен оқу
орындарында, коммерциялық мекемелерде, Ұялы телефон дүкенлерінде және т.б.
салаларда түрлі берілгендерді дайындау, оларды өндеу, сақтау жиі кездеседі.
Осыған мысал ретінде Яссы Ұялы телефон дүкенінің автоматтандырылған
ақпараттық жүйесін құру:
— келген қонақтардың тізімі (тегі, аты,әкесінің аты, құжатын, адресі,
телефоны, жұмыс орнын, т.б.).
Оларды сақтаудың көп тараған әдісі — компьютерде деректер қоры түрінде
сақтау. Деректер қоры (ДҚ) — құрылымы берілген тәсіл бойынша
ұйымдастырылған арнайы форматтағы файл (деректер қорын кейде - мәліметтер
қоры (МҚ) деп те атайды). ДҚ-да сақталатын берілгендер кесте түрінде
дайындалады. Яғни дискілік файл — деректер қоры, оған енгізілетін кесте —
ДҚ құрамында сақталушы объект (объект — қасиеттері, өрістері бар, өзімен
түрлі әрекеттер орындауға болатын бөлім, мысалы, кесте). Деректердің
байланысты элементтер тобын жазба немесе жазу деп атайды.
Деректерді және олардың арасындағы байланыстарды ұйымдастырудың түрлі
типтері бар: иерархиялық, реляциялық және тораптық.
Иерархиялық ДҚ-ында жазба элементтері реттеліп жазылады да, оның бір
элементі негізгі, қалғандары бағыныңқы элементтер деп есептелінеді. Мұнда
элементтер нақты тізбек бойынша сатылы түрде реттеліп қойылады. Онда
берілгендерді іздеп табу саты бойынша төмен бағытта жүргізіледі. Мысалы,
Norton Commander қабықша программасындағы каталогтар, білім жүйесіндегі
иерархиялық кластар тізімі, т.б.
Реляциялық ДҚ — кесте түрінде дайындалған берілгендер. Ол ең коп
тараған берілгендер қоры (ағылшын relation — қатыс, байланыс сөзінен келіп
шыққан), кестелер арасындағы байланыстар — жиі пайдаланылатын ең маңызды
ұғым. Деректер қорыңда жазба үшін кесте жолы түсініледі, кестеде
қайталанатын бірдей жолдар болмайды. Кесте бағанын құрайтын жазба
элементтері өріс деп аталады. Өрістің негізгі ерекшелігі — бір өріс
элементтері бірдей типті етіп құрылады, мысалы, сандық не символдық.
Бұл — реляциялық деректер қорының Excel-ден негізгі айырмашылығы -
(Excel-де бір өріс элементтері түрлі типті бола береді және ол тек бір
пайдаланушыға ғана арналған, ал реляциялық ДҚ - мен көптеген адамдар жұмыс
істей бере алады). Мұндай ДҚ-да кестелерді байланыстырып, олардың кейбір
өрістері арқылы түрлі жаңа кестелер құруға да болады. Мұндай кестелерді
сұраныстар деп атайды.
Реляциялық деректер қорын құру және онымен жұмыс істеуді басқару үшін
көптеген арнайы программалар дайындалған: dBASE, FoxBase, FoxPro, Access,
т.б. Оларды Мәліметтер қорын басқару жүйелері (МҚБЖ) деп атайды.
Алғашқы кездерде қолданылып жүрген dBASE-тің түрлі нұсқалары, FoxPro,
т.б. жүйелер әрі программалау тілдері, әрі МҚБЖ болатын және олар MS DOS
жүйесінде жұмыс істейтін болатын. Бағдарламалаудың кіші бизнестік сияқты
шағын мекемелерде көп қиындық туғызатыны белгілі. Осы себепті, соңғы
жылдары пайдаланушыдан бағдарламалауды қажет ете бермейтін Microsoft Оffice
(Windows) құрамына кірістірілген реляциялық МҚБЖ-лері, оның ішінде Access
атаулы жан - жақты мүмкіндікті МҚБЖ-нің бірнеше нұсқалары жарық көрді:
Access 2.0, Access 7.0, Access 97, Access 2000, Access 2003, Access 2007
(access — ағылшын тілінен аударғанда -кіру, еркін ену деген сөзін
білдіреді). Бұлар жұмыс істеуге жеңіл және анықтамалық жүйелері барынша
жетілдірілген күрделі бағдарламалар.
Access, Excel, Word сияқты күрделі бағдарламалар арқылы дайындалған
кестелердің ерекшеліктерінің бірі — олар бірінен екіншісіне жеңіл түрде
жіберіле және қабылдана алады.
Acces 97 және Access 2000-мен жұмыс тәсілдері шамалас, тек Access
20003 және Access 20007 -ге қосымша мүмкіндіктер, мысалы, мәзір жолын
дайындау; форма мен есептерге стандартты аспаптар панелі мен мәзір жолын
кірістіру; дайындалған объектілер жиынын байланыстырып, бір тұрақтыға
біріктіру; Access-ті Интернетте пайдалану жөне т.б. тәсілдер енгізілген.
Сонымен қатар визуалды көрінісі де едәуір артықшылықтарға ие.
Кесте құрылымы. Есептегіш өрісі
ДҚ кестесінде деректер адресі, Excel-дегі сияқты, жолдар мен бағандар
қиылысы арқылы анықталады. Бағанды epic (поле) деп, жолды жазу не жазба
(запись) деп атайтыны жоғарыда ескертілген.
Кестенің өріс құрылымы жөнінде ескеретін жайттар:
— Өріс атаулары бірегей (қайталанбайтын) болуы тиіс. Атау үшін.
(нүкте), ! (леп белгісі), [, ] (ашу, жабу квадрат жақшалары) символдарынан
басқа саны 64-ке дейін символдар тізбегін алуға болады.
— Әр өріске бір типті ғана берілгендерді енгізу мүмкін. Типтер
мәтіндік (текстік), сандық, датауақыт, логикалық, ақшалық болып бірнеше
түрге бөлінеді. Мәтіндік өріс ұяшығына 256-ға дейін символдар тізбегін
енгізуге болады. Қалған типті берілгендерді енгізу тәсілі олардың тип
атауларынан белгілі.
— Түрлі өріс түрлі қасиетті (қасиет - өріс типі, өріс ұзындығы, т.б.)
— Кейбір жағдайларда Access-те ДҚ кестесінің бірінші өрісі етіліп
автоматты түрде Код тақырыбы меншіктелген epic қосылып қойылады. Оны
Есептегіш (Счетчик) типті өpic деп атайды. Егер кестеде мұндай epic бар
болса, әр жазу енгізілген сайын оның реттік нөмірі осы өріске кірістіріліп
қойылады.
Байланысты кестелер жөнінде. Кілттік өріс
Деректер қорында құрылған кестелердің бірдей атаулы өрістері болып
және олардың типтері бірдей болса, мұндай кестелерді байланыстыруға болады
және оларды пайдаланып басқа кесте құру да мүмкін (белгілі жағдайларда
Access байланыстыруды автоматты түрде жүргізе алады).
Мәндері бірегей болатын өрісті бірегей өріс деп атайды. Мысалы,
жазбалар нөмірлері енгізілген өріс — бірегей. Егер кестенің бірде-бір өрісі
бірегей болмаса, қажет кезінде қосымша етіп, ондай өрісті қолдан құру қиын
емес.
Кестелерді байланыстыру үшін тағайындалған өрістерді кілттік өрістер
деп атайды. Олардың кемінде біреуінің кілттік өрісі бірегей, екіншісінің
өрісі осы типті болуы тиіс. Басқа нұсқау берілмесе, Access автоматты түрде
есептегіш өріс құрып, оны кілттік етіп қояды. Қолдан бірнеше өрістерді
кілттік етіп қою да қиын емес. (Есептегіш өрісі, қасиеттерді орнату,
кілттік өріс және кестелерді байланыстыру жөнінде кеңейтілген
түсініктемелер мен мысалдар келесі тақырыптарда берілген.)
Access-ті пайдаланатындар – көбінесе есептеу техникаларымен жұмыс
істейтін, бірақ бағдарламалаумен айналыспайтын адамдар. Мұндай
қолданушыларды бұл бағдарламаның оқып-үйрену жеңілдігі көптеген мәселелерді
өздері бағдарламаламай-ақ шешу мүмкіндігі сондай-ақ БҚ-дағы қажетті
обьектілерді жылдам құруға мүмкіндік жасайтын құралдары бар болғандығы
қызықтырады. Access-тің тағы бір артықшылығы –жергілікті желіні қолданудағы
мүмкіндіктер .
Windows жүйесінің элементтерімен таныс кез келген қолданушының
Access бағдарламасын оқып үйренуіне және оны қолданып, БҚ-мен жұмыс
істеуіне мүмкіндігі бар. Өйткені , Access бағдарламасымен жұмыс істеу
принцптері Windows жүйесіне негізделген, оның обьектілері терезе түрінде
ашылады.
Access-ті басқарудың әр түрлі тәсілдері бар: мәзір жүйесі, саймандар
тақтасы, контексті мәзір, тышқан көрсеткішін және клавиштер комбинатциясын
қолдану. Бұлардың көбі бір команданы қайталауы мүмкін, сондықтан олардың
бәрін бірдей қолданудың қажеті жоқ. Негізінде ең ыңғайлысы-контексті
мәзір мен тышқан. Контексті мәзірді керек уақытында тышқанның оң жақ
түймесін басу арқылы кез келген обьектіге байланысты қандай операциялар
жасауға болатындығы да көрінеді.
Аccess артықшылығының бірі оның графикалық интерфейсі өте қарапайым
тек қана мәліметтер базасын ғана жасап қоймай, сонымен қатар өзінде бар
жабдықтарды қолдану арқылы бағдарламалық қабықшаларда жасауға мүмкіндік
береді.
Басқа МҚБЖ –не қарағанда Аccess барлық мәліметтерді бір файлда
сақтайды. Бірақ ондағы мәліметтерді әр түрлі кестелерге бөліп
орналастырады. Бұл мәліметтерге тек қана кестедегі ақпарат қана жатпайды,
сонымен қатар мәліметтер базасының басқада объектілері жатады. Барлық
негізгі операцияларды орындау үшін Аccess көптеген шеберлерді ұсынады.
Олар қолданушының орнына негізгі жұмысты орындайды, қайталанатын
әрекеттерді қайталаудан құтылуға көмектесіп қолданушының жұмысын
жеңілдетеді. Аccess - те көпқолданушылық МБ құру үшін және ортақ базаға
бірнеше қолданушының бір уақытта рұқсат алуы бір деңгейлі жергілікті желіде
немесе файлдық сервері бар желіде мүмкін. Желі компьютерлер арасында
мәліметтер алмасу үшін ақпараттық және бағдарламалық қолдау көрсетеді.
Аccess әр түрлі қолданушылар рұқсатын тексеріп, МБ-ның қауіпсіздігін
қамтамасыз етеді. Аccess клиент серверлі МББЖ болмағандықтан, көп
қолданушылық жұмысты қамтамасыз ету мүмкіндігі біраз шектеулі.Мәліметтердің
біртұтастылығын қолдау бойынша Аccess тек қана МБ-ның моделдеріне ғана
жауап береді. Онда триггерлер және сақталынған процедуралар сияқты
жабдықтар жоқ.
Ақпаратты қорғау жағына келетін болсақ Аccess –тің сенімді стандартты
жабдықтары жоқ. Стандартты қорғау әдістеріне МБ пороль арқылы қорғау
жатады. Бұндай порольді алып тастау специалист үшін қиындық туғызбайды.
Алайда, Аccess белгілі кемшіліктеріне қарамастан бір қатар
артықшылықтары да бар. Біріншіден ол кең таралған. Microsoft фирмасының
өнімі болғандықтан оны жиі қолданады. өйткені бұл фирнманығ бағдарламалық
қамтамасыздандырулары мен операциялық жүйелерін көптеген қолданушылар
пайдаланады. Аccess бағдарламасы Windows операциялық жүйесімен толық сәйкес
келеді. Және өндірушілермен үнемі жаңа өзгерістер енгізіліп отырады.
Жалпы алғанда Аccess аз ғана ақыға үлкен мүмкіндіктер береді. Және
әртүрлі қызметтік дайындықтағы қолданушыларға негізделгендігінде. Ол
қосымша мүмкіндіктерінің көптігінен байқалады. Сонымен қатар жетілген
анықтамасы мен түсінікті интерфейске ие. Бұл жабдықтар МБ - ын жасау мен
жобалау, одан мілеметтерді іріктеп алуды жеңілдетеді.
Бағдарлама жазбайтын қолданушының қарамағына Аccess әр алуан диалогты
жабдықтар ұсынады. Соның арқасында ол SQL тілінде сұраныстар құруға
жүгінбей – ақ немемсе VBA модульдер мен макростар тілінде бағдарлама
жазбай – ақ бағдарламалар құруға мүмкіндік береді. Аccess әртүрлі
форматтарға импорттау және экспорттау мүмкіндіктеріне ие.
Сурет 5 – Access іске қосылған кезде көрінетін ДҚ құруға өту не оны ашу
терезесі
ACCESS-ті іске қосу
ACCESS-ті іске қосу үшін Windows жұмыс үстелі Іске қосу – Программалар
– Microsoft Access. Access программасы жүктеліп, экранда терзе шығады. Бұл
терезеде Access қолданушыға үш нұсқаның бірін таңдауды ұсынады: Жаңа БҚ-ын
құру; Шеберді іске қосу; Бұрыннан бар БҚ-ын ашу.
Сурет 6 – Деректер қоры терезесі
Access –тегі берілгендер қоры.
Адамның қызметі немесе жеке басы жұмыстарында әр түрлі дерек
көздерінен алынған және олардың әрқайсысы қандай да бір қызмет түрімен
байланыста болатын берілгендермен жұмыс істеуіне тура келеді. Осы
берілгендерді координациялау (жинақтап, бір жүйеге келтіру) үшін арнайы
білім мен ұйымдастыру дағдысы қажет.
Информацияны сақтау – компьютердің ең маңызды функцияларының бірі.
Оның ең көп тараған құралы берілгендер қоры болып табылады. БҚ – берілген
құрылымдағы информациялардан тұратын арнайы форматтағы файл.
Көптеген БҚ кестелік құрылымда болады. Кестелік құрылымда
берілгендердің адрестері жол мен бағанның қиылысуымен анықталады. БҚ – да
бағандарды - өрістер деп, ал жолдарды жазбалар деп атайды. Өрістер БҚ –ның
құрылымын, ал жазбалар ондағы информацияларды құрайды.
БҚ- ын жобалау кезеңдері.
Алдына қойылған мәселені шешу мақсатында қолданушы қандайда бір БҚ-ын
жасауы қажет болса, ол өзінің жұмысын төмендегі кезеңдер бойынша
ұйымдастыра білуі керек.
1.БҚ-ын құрудың негізін анықтау. Бұл кезеңде БҚ-ын құру мақсаты, оның
негізгі функциялары және онда сақталатын информациялар анықталуы керек.
2.БҚ құрамында болатын кестелерді анықтау. Кестелерді жобалау кезінде
олардың құрылымдарын алдымен қағазға жасаған ыңғайлы. Сондай-ақ, оларды
жобалау кезінде мынадай принципьерге сүйену қажет: информация кестеде және
кестелер арасында да қайталанбауы керек; әрбір кестеде тек бір ғана
тақырыпқа сай информация болуы керек.
3.Кестелердегі қажетті өрістерді анықтау. Кестедегі әрбір өріс оның
тақырыбына сәйкес болатын жеке мәліметтен тұрады. Оларды жобалау кезінде
ескеретін шарттар: әрбір өріс кестенің тақырыбымен байланысты болуы керек;
кестеге өрнектің нәтижесі болатын берілгендерді енгізудің қажеті жоқ;
кестеде барлық қажетті информация қамтылуы тиіс; информация ең кіші
логикалық бірлікте жіктеленуі қажет (мысалы, адамның аты-жөні аты және
фамилиясы деп екі өріске бөліп жазу).
4.Әрбір өріске өзіндік жеке мән беру. Әр түрлі кестелердегі
берілгендерді байланыстыру үшін, әрбір кестедегі жазбаның өзіндік жеке
мәнін бере алатын өріс немесе өрістер жиынтығы болуы тиіс. Мұндай өріс
немесе өрістер жиынтығын негізгі кілт деп атайды.
5.Кестелер арасындағы байланыстарды анықтау. Берілгендерді кестелерге
жіктеп, олардың кілттік өрістері анықталған соң әр түрлі кестелердегі
берілгендерді байланыстыратын схеманы таңдау қажет. Ол үшін кестелер
арсындағы байланыстарды анықтау керек.
6.БҚ құрылымын жаңарту. Кестелер, өрістер және байланыстар жобаланып
болған соң, БҚ-ның құрылымын қайтадан тексеріп, оның ескерілмеген жайларын
анықтау керек. Мұны кестелерді берілгендермен толтырмай тұрып орындаған
жөн. БҚ-ын тексеру кезінде кестелерді бірнеше жазбалармен толтырып, олардың
арасындағы байланыстарды бақылап, БҚ құрылымының қойылған талапқа сай
екеніне көз жеткізу керек. Кері жағдайда оның құрылымын жаңартуға тура
келеді.
7.Берілгендерді толтыру және БҚ-ның басқа объектілерін құру егер
кестелердің құрылымы қойылған талапқа сай болса, онда оларға барлық
берілгендерді енгізуге, және де кезкелген сұраныстар, формалар, есептер
және макростар мен модульдер құруға болады.
8.ACCESS- тің талдау құралдарын пайдалану. ACCESS про-граммасында екі
талдау құралы бар: кестелерді талдау шебері; әрекеттездігін талдаушы.
Оларды ACCESS-те жұмыс істеуді меңгергеннен кейін, программа анықтамасымен
таныса отырып, қолдануға болады.
ACCESS-тің объектілері
ACCESS программасының 6 объектісі бар: кесте, сұраныс, форма, есеп,
макрос, модуль бар.
Кесте – жазбалар мен өрістерден тұратын БҚ-ның негізгі объектісі.
Кестелерде берілгендер сақталады.
Сұраныс – берілгендерді бір немесе бірнеше кестелерден қолданушының
анықтаған шарты бойынша іріктеп алуға арналған құрал. Сұраныстар көмегімен
берілгендерді зерттейді, іріктейді, таңдайды, өзгертеді, біріктіреді, яғни
өңдейді.
Форма – Кестелер мен сұраныстардағы берілгендерді ыңғайлы түрде
экранда бейнелейтін және оларды басқаратын құрал.
Есеп – кестелер мен сұраныстардағы берілгендерді ыңғайлы және көрнекі
түрде экран бетіне басып шығару құралы. Есеп парақтары түзілгеннен кейін
ондағы берілгендерді редакциялауға болмайды.
Макрос – макрокомандалар жиынтығы. Егер БҚ – да қандай да бір
операциялар жиі орындалатын болса, онда олардың командаларын бір макроста
жинап, оған клавиштер комбинациясын сәйкес қоюға болады.
Модуль – Visual Basic тілінде жазылған программалық процедура. Егер
ACCESS-тің стандартты құралдары қажетті талапты қанағаттандыра алмаса, онда
программалаушы процедуралар көмегімен жүйенің мүмкіндігін кеңейте алады.
Деректер қоры терезесінің оң жағында үш командалық түйме орналасқан:
Ашу, Конструктор, Құру.
Ашу түймесі қондырмадан таңдалған объектіні ашады. Егер объект кесте
болса, оны көріп шығуға, жаңа жазу қосуға және кесте берілгендерін
өзгертуге болады.
Конструктор түймесі қондырмадан таңдалған объект құрылымын ашып, оны
түзету, бапқа келтіру үшін пайдаланылады. Егер объект кесте болса, оған
жаңа өрістер не бар өрістерінің қасиеттерін (типін, өріс ұзындығын, т.б.)
өзгертуге не жаңа кесте құруға да болады.
Құру түймесінің іс-әрекеті: жаңа объект құру үшін пайдаланылатын
сұхбаттық терезені ашу.
Access 2000-да ашылған ДҚ терезесінің Жаңа ДҚ құру ауыстырып қосқышын
орнатып, ОК түймесін шерткен кезде файл аты сұралатын терезе ашылады.
Мысалы, оңда Okaml атауын берген соң көрінген ДҚ терезесі суретте
көрсетілген. (Деректер қоры .mdb кеңейтілуі бойынша сақталады.) Одан әрі
орындалатын жұмыс Access 97-де орындалатын жұмыстан көп айырмашылығы жоқ.
ACCESS программасында құрылған фомалар, сұраныстар және есептер
берілгендерді жылдам және эффектілі жаңартуға, әр түрлі сұрақтарға жауап
алуға, қажетті берілгендерді іздеуге, берілгендерді талдауға, есептер мен
диаграммаларды баспаға басуға мүмкіндік береді. Бір кестедегі берілгендерді
әр түрлі объектілерде көруге болады және кестеге өзгерту енгізгенде сол
берілгендер орналасқан басқа объектілердің барлығында да олар өзгереді.
Access бағдарламасының басты мәзірі
Файл мәзірі
Access программасының Файл мәзірі Windows жүйесі программаларына
ортақ стандартты түрде құрылған.
Құру командасы – БҚ файлын бос күйінде немесе Access программасындағы дайын
құрылымдарды пайдаланатын шебер арқылы құруға мүмкіндік береді.
Ашу командасы – БҚ файлын ашуға мүмкіндік береді. БҚ-ын ашу терезесінің,
Microsoft программалары үшін стандартты, файлды іздеу құралы бар. Жаңа
файлды ашу алдында осыған дейін ашық тұрған БҚ автоматты түрде жабылады.
Сыртқы берілгендер командасы – екі ішкі команда бар: Импорт; Кестемен
байланыс. Бұл екі команда БҚ-ның Кесте жапсырмасында жаңа кесте құру
кезінде қолданылады.
Жабу командасы – БҚ-мен жұмысты тоқтатады.
Сақтау командасы – БҚ файлын сақтайды. Ол Access-те берілгендерді
автоматты түрде сақтау процедурасы болғандықтан, көп қолданыла бермейді.
Сақтауэкспорт командасы – Access кестелеріндегі берілгендерді EXCEL-дің
жұмыс кітабы файлына көшіруге немесе олардың текстін документ ретінде
сақтауға мүмкіндік береді.
HTML форматында сақтау командасы – гипертексті құжаттарды құру үшін
Публикация шеберін іске қосады.
Беттер параметрі командасы – беттің параметрлерін орнату және принтерді
таңдау үшін қолданылады.
Алдын ала көру командасы – беттерді баспаға басу алдында көру үшін
қажет. Бұл команданың әрекеті Есеп жапсырмасындағы Көру түймесі сияқты.
Баспаға басу командасы – берілгендерді қағазға басумен қатар
принтердің параметрлерінде де анықтауға мүмкіндік береді.
Жіберу командасы – Access объектісін электрондық пошта арқылы жіберу үшін
қажет.
БҚ қасиеттері командасы – Қасиеттер терезесін ашады. Мұнда бірнеше
жапсырмалар орналасқан. Олардың әрқайсысын аша отырып, ондағы сервистік
мүмкіндіктерді пайдалануға болады.
Жоғарыда аталған командалармен қатар, Файл мәзірінің соңында соңғы
ашылған бірнеше файлдар тізімі де көрініп тұрады. Оларды сұхбаттық терезені
қолданбай-ақ тез арада ашуға болады.
Түзету мәзірі
Түзету мәзірі Windows –тың стандартты редакциялау командаларынан
тұрады. Оның бірінші командасы ең соңғы орындалған команданың әрекетін
жояды. Access-те кейбір командалар әрекетін алып тастауға болмайды. Ондай
командалар берілгенде мәзірдің бірінші жолында Алып тастау мүмкін емес
деп жазылады. Ал, одан кейін Қиып алу, Көшіру және Кірістіру командалары
алмасу буферімен жұмыс істеуге арналған.
Жарлық жасау командасы БҚ-ның кесте, сұраныс, форма сияқты объектілері
үшін жарлық жасауға қолданылады. Яғни, жарлық Access-ті жүктеу, керекті БҚ-
ын ашу қажетті объектіге кіру сияқты әрекеттер жиынтығын тышқан түймесін
шерту арқылы орындауға мүмкіндік жасайды.
Жою командасы белгіленген объектіні жояды. Ал Атын өзгерту командасы
объектінің атын редакциялауға мүмкіндік береді.
Көрініс мәзірі
Бұл мәзірде БҚ объектілері командасында БҚ-дағы кесте, сұраныс, форма
т.с.с. жапсырмаларды таңдауға мүмкіндік беретін ішкі командалары бар. Одан
кейінгі Үлкен белгілер, Майда белгілер, Тізім, Кесте деп аталатын 4 команда
арқылы БҚ жапсырмаларындағы информациялардың көрсетілу әдістерін беруге
болады. Мұндағы кесте командасы БҚ-ның әрбір объектісін толық сипаттайды.
Яғни олардың сипаты, өзгертілген мерзімі, құрылған мерзімі сияқты
параметрлерін көрсетеді. Көрініс мәзірінің Белгілерді реттеу командасы осы
жағдайға арналған. Оның Атауы бойынша, Типі бойынша, Құрылған мерзімі
бойынша, Өзгертілген мерзімі бойыншажәне автоматты түрде деген ішкі
командаларының біреуін қолдана отырып, БҚ объектілерінің терезе көрсетілуін
реттеуге болады.
Қасиеттер командасы арқылы БҚ-ның кез келген объектісіне тиісті
қасиеттер терезесін ашуға болады.
Саймандар тақтасы командасы өзімен аттас терезені ашады. Ол терезе
арқылы экрандағы саймандар тақтасын реттеуге немесе жаңасын құруға болады.
Мұндағы бабаына келтіру түймесі саймандар тақтасын реттеу терезесін ашады.
Кірістіру мәзірі
Кірістіру мәзірі командаларының жинтығы программаның жұмыс істеу
режиміне тәуелді. Қолданушы БҚ-ның қандайда бір режимінде жұмыс істеу
барысында, Кірістіру мәзірін аша отырып, осы режимде оның қандай
мүмкіндіктері бар екенін көруіне және оларды өз жұмысында қолдануына
болады.
Сервис мәзірі
Орфография командасы емлені тексеруге арналған. Бұл команда жұмыс
істеуі үшін Access-те оған сәйкес қосымша программа орнатылуы керек.
Автоматты түрде орнату ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ 6
І. ҰЯЛЫ ТЕЛЕФОН ДҮКЕНІНІҢ ҚҰЖАТ АЙНАЛЫМЫН АВТОМАТТАНДЫРУ АҚПАРАТТЫҚ 8
ЖҮЙЕСІН ҚҰРУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
1.1 Ұялы телефон дүкен администраторының жұмысын автоматтандырудың 8
бағдарламалық жобалануы
1.2 Ұялы телефон дүкен администраторының жұмысын автоматтандырудағы 9
кейбір мәселелер
1.3 Берілген тапсырманың қойылымы 9
1.4 Бағдарламалау технологиясының негізгі түсініктері 11
ІІ. ҰЯЛЫ ТЕЛЕФОН ДҮКЕНІНІҢ ҚҰЖАТ АЙНАЛЫМЫН АВТОМАТТАНДЫРУДЫҢ 20
БАҒДАРЛАМАЛЫҚ ОРЫНДАЛУЫ
2.1 Тапсырманы орындауда пайдаланылған қолданбалы бағдарламалық 20
пакеттер
2.2 Аппараттық талаптар 38
2.3 Ұялы телефон дүкенінің жұмысын автоматтандырудағы кестелері мен 39
өрістері
2.4 Ұялы телефон дүкен жұмысының бағдарламасын қолдану тәртібі 44
ҚОРЫТЫНДЫ 59
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 60
ҚОСЫМША 61
КІРІСПЕ
Өндірісте, ауыл шаруашылығы мен оқу орындарында, коммерциялық
мекемелерде, Ұялы телефон дүкенлерінде және т.б. обьектiлерде үлкен көлемдi
мәлiметтермен жұмыс iстейдi. Яғни, түрлі берілгендерді дайындау, оларды
өндеу, сақтау жиі кездеседі. Осы кезде компьютер технологиясын қолдана
отырып сол обьектiлердiң мәлiметтерiн басқаратын бағдарлама түзуге болады.
Қазiргi кезде үлкен көлемдi мәлiметтердi сақтауға және оларды өңдеуге
арналған мәлiметтер базасының түрлерi өте көп. Олардың әрбiреуiнiң түрлi
объектiлермен жұмыс iстеу ерекшелiктерiне, қолданушыға ұсынатын қызмет
түрiнiң өзгешелiгiне қарамастан, оларда ортақ ұғымдар кешенi қалыптасқан.
Сондықтан бiзге бiр ғана мәлiметтер базасын басқару жүйесiн қарастырсақ
жеткiлiктi.
ХХ ғасырдың соңғы үш он жылдығы білім көлемінің және қоғамда
айналымдағы ақпарат ағындарының бұрын болып көрмеген өсімімен сипатталады.
Бұл күндері бұл ағындардың қуаты мен динамикасы соншалықты, оларды адам
баласы қазіргі информатика құралдары мен жаңа жоғары тиімді ақпараттық
технологияларды пайдаланған жағдайда ғана меңгере алады.
Қазіргі әлемнің көптеген елдері өмір сүріп отырған ақпараттық өмір сүру
орталарының негізгі параметрлерін осы ортаның 30 жыл бұрынғы ғана
параметрлерімен салыстырып қарайтын болсақ, онда бүгінде біз адамдардың
бұлтартпас жаңа ақпараттық өмір сүру ортасы жөнінде айта алаиынымыз айдан
анық. Міне, дәл осы орта қазір адамдардың әлеуметтек жағдайының жаңа
стереотипін, оларды өмір сапасын, жаңа әдеттерін, басқаша айтқанда, біз
тұрмыс қалпы деп жүргеннің бәрін қалыптастыруда.
Қазіргі ғылыми-техникалық даму кезеңінде инженерлі, экономикалық,
басқару, ғылыми және басқа түрлі есептерді тиімді түрде шешу мен
медициналық диагноз қою т.б. зерттеу нәтижелерін жоғары дәлдікпен алуды
электронды-есептеуіш мәшинелерсіз (ЭЕМ-сіз) ұйымдастыру мүмкін емес. Осы
себепті орта және жоғары білімді мамандар өз білімін ЭЕМ-ді тиімді
пайдалану әдістерімен кеңінен үйлестіре алатын болуы тиіс. Бұл олардың
келешек жұмысында ЭЕМ-мен жұмыс істеуді күнделікті дағдыға айналдыруы үшін
де қажет.
Осыған мысал ретінде Ұялы телефон дүкенінің құжат айналымын
автоматтандыру:
— келген телефон тізімі (Фирмасы, моделі, шығарылған жері, бағасы,
сату бағасы, саны, келген күні сериялық нөмір т.б.)
— сатылатын телефон тізімі (Фирмасы, моделі, шығарылған жері, сату
бағасы, жалпы саны, сұраныс, скидка, кепілдеме, сериялық нөмір т.б.)
— сатылған телефон тізімі (Фирмасы, моделі, шығарылған жері, сату
бағасы, сұраныс, скидка, сомасы, сатылған күні, кепілдеме, сериялық нөмір
т.б.)
— келген телефондар тізімдері;
— дүкенде бар телефондар тізімдері;
— сатылып жатқан телефондар тізімдері;
— сатылған телефондар тізімдері;
— қаржы айналымы жөніндегі мәліметтік тізімдер т.б.
Есептің өзектілігі: Ұялы телефон дүкені администраторларының жұмысын
бақылау кезінде көптеген мәселенің алдын алу үшін тиімді бағдарлама арқылы
автоматтандыру.
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты: Ұялы телефондарды сату орталығының
жұмысын автоматтандыру. Жаңадан келген ұялы телефондарды тіркеу. Клиенттің
сұранысындағы ұялы телефондардың қорда бар немесе жоқ екендігін анықтау.
Кез келеген уақытта келген клиенттің сұранысына жауап беріп отыру.
Клиенттердің сатып алған ұялы телефондарын және олардың төлеген ақыларын
тіркеп отыру, счет фактурасын шығарып беруді қарастыра отырып бағдарламаны
құру.
Осы мәселерді есептеуде керекті сұраныстар мен есептерді құруға
байланысты болатын қиын және көп уақыт алатын есептеулерге кететін жұмыс
күшін азайтумен осы жұмыстарды жеңілдетуге бағытталған онфологиялық және
концептуалдық модельдерін құру.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қортындыдан және
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен турады.
І Ұялы телефон дүкенінің құжат айналымын автоматтандыру ақпараттық
жүйесін құрудың маңыздылығы администраторлардың жұмысын зертеп жеңілдетуі
және автоматтандыру мәселелері қарастырылады.
ІІ Ұялы телефон дүкенінің құжат айналымын автоматтандырудың
бағдарламалық орындалуы. Яғни тапсырманы орындауда пайдаланылған
қолданбылы бағдарламалық пакеттер, Ұялы телефон дүкен администраторларының
бағдарламасын қолданылуын таныстыру.
І. ҰЯЛЫ ТЕЛЕФОН ДҮКЕНІНІҢ ҚҰЖАТ АЙНАЛЫМЫН АВТОМАТТАНДЫРУ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН
ҚҰРУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
1.1 Ұялы телефон дүкен администраторының жұмысын автоматтандырудың
бағдарламалық жобалануы
Құпия емес ұялы телефон қазіргі таңда өте керек құрылғы болып
табылады. Барлық адамдарда қызметкер, жұмысшы, оқушы, және үй қызметшілер
т.б. ұялы телефон ұстайды. Іс-сапарда жүрген адамдар, туристтер, қарапайым
адамдардың тығыз жұмысы шығып дер кезінде хабарласу керек болып қалған
жағдайды ұялы телефонды пайдаланған өте тиімді. Негізінен ұялы телефон алар
кезде оның сапасын, желіні жақсы ұстайтындығына қатты мән берген дұрыс.
Ұялы телефон көп қолданыста жүрген фирмалар төмендегідей:
Nokia
LG
Samsung
FLY
Motorola
Sony Ericsson
Siemens
Тапсырыс берілген ұялы телефондардың модельдерін де қарастыру керек.
Осы мәселелерге байланысты ұялы телефон дүкен администраторының жұмысы
жаңадан келген ұялы телефондарды тіркеу. Клиенттің сұранысындағы ұялы
телефондардың қорда бар немесе жоқ екендігін анықтау. Кез келеген уақытта
келген клиенттің сұранысына жауап беріп отыру. Клиенттердің сатып алған
ұялы телефондарын және олардың төлеген ақыларын тіркеп отыру, счет
фактурасын шығарып беруді қарастыра отырып бағдарламаны құру.
Осы мәселерді есептеуде керекті сұраныстар мен есептерді құруға
байланысты болатын қиын және көп уақыт алатын есептеулерге кететін жұмыс
күшін азайтумен осы жұмыстарды жеңілдетуге бағытталған инфологиялық және
концептуалдық модельдерін құру.
Деректер қорын жобалауда кестелерді нормалаудың келесі ережелерін
сақтау керек:
Ереже 1. Кез – келген кестенің әрбір өрістер бірегей болуы тиіс.
Ереже 2. Әрбір кестеде бір немесе бірнеше өрістерден тұратын бірегей
айнымалылар (алғашқы кілт) болуы тиіс.
Ереже 3. Әрбір алғашқы кілттің мәні үшін кез – келген берілгендер
бағандарының тек бір ғана мәні болады және осы мән кестенің объектісіне
қатысты болады.
Ереже 4. Кез – келген кестенің алаңдарын өзгерту мүмкіндігі болуы тиіс
(алғашқы кілтке қатысты болмағандары) және сол өзгертулер басқа өрістердің
өзгеріп кетуіне әкеп соқпауы керек
1.2 Ұялы телефон дүкен администраторының жұмысын автоматтандырудағы кейбір
мәселелер
Дипломдық жұмыстың тақырыбы – Ұялы телефон дүкенінің құжат айналымын
автоматтандыру. Ол көптеген уақыт алатын, жауапкершілігі мол жұмыстың
бағдарламасын құру болып саналады.
Бұл жұмыс Ұялы телефон дүкен администраторының жұмысын жеңілдетудің
жолдарының бірі болып саналады. Онда келген ұялы телефондар тізімі ғана
емес сонымен қатар олардың сатылған төлем ақыларында жазылып тұрады
күнделікті ұялы телефон дүкене неше ақша түскенін қадағалап отыруға болады.
Сонымен қатар клиент ұялы телефондар модельдерінің функцияларын бір-бірімен
салыстыруды қарастыру керек. Осы мәселелерге байланысты ұялы телефон дүкен
администраторының жұмысы ұялы телефондардың келген санын, сатылған, қалған
санын қадағалау.
Клиенттің сұранысындағы ұялы телефондардың қорда бар немесе жоқ
екендігін анықтау. Кез келеген уақытта келген клиенттің сұранысына жауап
беріп отыру. Клиенттердің сатып алған ұялы телефондарын және олардың
төлеген ақыларын тіркеп отыру, счет фактурасын шығарып беруді қарастыра
отырып бағдарламаны құру.
1.3 Берілген тапсырманың қойылымы
Қазіргі озық технологиялы дамыған заманда деректер қоры түсінігі көп
қолдалынуда. МҚБЖ – (мәліметтер қорын басқару жүйесі) бағдарламаның ең
үлкен тобы. Ол дисплейде тек қана әріп пен санды ғана емес, сонымен бірге
суретті көру мүмкіндігі жоқ кезде пайда болған. Осы МҚБЖ дами келе
мамандар есептеу техникасының, яғни дербес компьютердің ақпараттарды
сақтауға, өңдеуге мүмкіншілігі мол екендігіне көздерін жеткізен. Қазіргі
кездің өзінде Access МҚБЖ мен жұмыс жасайтын мамандар көп емес. Мысалы:
Visual Basic тілінде бағдарламалау, формалар мен есептерді орналастыру үшін
дизайннерлік білімде қажет, кестелер мәліметтер сызбаларды орналастыру үшін
логикалық тұрғыдан ойланудың өзі де аз жұмыс емес.
Үлкен көлемдегі ақпаратты сақтау қажеттілігі туғанда оны қалай жүзеге
асыру керек деген сұрақ тұрған. Сол себепті МҚБЖ–ң MS ACCESS және ORACLE
т.с.с қолданбалы бағдарламалар пакеті бар.
МҚБЖ – көптігіне қарамастан Access өз атағын мәліметтер қорына
байланысты жинаған жоқ. Неге? Оның атағын шығарған Access сөзі емес.
Microsoft Office Sуstem деген бағдарламалық пакеті. Кәсіпорындардың көбісі
осы бағдарлама пакетін қолданады. Яғни МҚБЖ – ін қолданады. Осыған мысал
ретінде - Ұялы телефон дүкенінің құжат айналымын автоматтандыру.
Администратор жұмысын автоматтандыру – ол Ұялы телефон дүкенінің
қаржыға байланысты барлық жұмыстарын бір операциямен орындау. Ол дегеніміз
бір қолға қалам, кағаз ал екінші қолға калькулятор алып есептеу емес,
керісінше мүмкін болған артық шығындарды кеміту.
Тапсырманың қойылымына келер болсақ, осы Ұялы телефон дүкеніне
күнделікті келетін кіріс-шығыстан қанша қаржы сомасы түсетіндігін
есептейтін, ондағы келген ұялы телефондар, сатылған ұялы телефондар туралы
мәліметтерді сақтауға, өзгертуге, сорттауға және өңдеуге, керек болған
мәліметті іздеп табуға, қағазға басып шығаруға мүмкіндік беретін бағдарлама
құру болып табылады.
Келген телефон тізімі
• Фирмасы
• Моделі
• шығарылған жері
• бағасы, сату бағасы
• саны
• келген күні
• сериялық нөмір
Сатылатын телефон тізімі
• Фирмасы
• Моделі
• шығарылған жері
• сату бағасы
• жалпы саны
• сұраныс
• скидка
• кепілдеме
• сериялық нөмір
Сатылған телефон тізімі
• Фирмасы
• Моделі
• шығарылған жері
• сату бағасы
• сұраныс
• скидка
• сомасы
• сатылған күні
• кепілдеме
• сериялық нөмір
Осының барлығын ұйымдастыра келе кіріс-шығыс сомасын шығарып береді.
1.4 Бағдарламалау технологиясының негізгі түсініктері
Бағдарлама есепті шешуге арналған компьютер командаларының ретімен
тізбегі. Бағдарламалау, программа обеспечение – құжаттар мен мәліметтерді
өндеуге арналған бағдарлама жиынтығы.
Есеп (задача) – шешу керек болған проблема
Есеп 2-ге бөлінеді. Технологиялық есеп, функционалдық есеп.
Функционалдық есеп деп – басқару функциясын информациялық жүйе шегінде құру
арқылы
Сурет 1 – Бағдарламалау технологиясы
Есептің қойылымы. – Кіріс және шығыс мәліметтері сипатталған есептің
түсініктемесі. Есептің қойылымын сипаттағанда төмендегі мәселелерді ескеру
керек:
- Есептің мақсаты, орны және басқа есептермен байланысы.
- Есептеу техникасына қойылатын шарттар.
- Функционалдық есептердің мазмұны.
- Бағдарламаның қолдану жиілігі.
- Шығыс информацияның дәлдігі және шығу уақыты.
- Шығыс мәліметтің құрамы және түрі.
- Кіріс информацияның көзі.
- Қолданушылар туралы мәлімет.
Кіріс информация деп – бағдарламаға енгізетін бастапқы мәліметтер.
Шығыс информация деп – бағдарламаның беретін нәтижесі.
Бағдарламалауға қатысатын мамандардың катигориялары
Бағдарлама 2 – ге бөлінеді.
1. Утилитарлық бағдарлама
2. Бағдарламалық өнім.
Утилитарлық бағдарлама – бағдарламалардың өз мұқтаждығын қамтамасыздандыру.
Бағдарламалық өнім – көпшілікке арналған.
Бағдарламалық өнім 1 жеке тапсырыс ретінде, 2 көпшілік сұранысына
байланысты жасалуы мүмкін.
Бағдарламалық өнімді сүйемелдеу (сопровождение) – бағдарламаның жұмыс
істеуін қамтамасыздандырылды.
Бағдарламалық өнімнің сапасын анықтайтын
- Мобильность. Тасмалданғыштығы. Көп платформалы. ОЖ таңдамайды.
- Надёжность. Сенімділігі. Бағдарламаның үздіксіз, тұрақты істеуі.
Дәлділігі талапқа сай болуы, Қателерге шыдамды болуы.
- Эффективность. Тиімділігі. Бағдарлама компьютер ресурстарын тиімді
қолданатын болу керек.
- Учёт человеческого фактора. Адам факторын ескеру.
- Модифицируемость. Жетілдіргіштігі.
- Коммуникативность. Басқа бағдарламалармен (информация) байланысы.
Бағдарламалық өнімнің өмір сүру кезеңдері
А) Бағдарламалық өнімдер риногын зерттеу. (маркетинг жүргізу) Мұндағы
мақсат бағдарламалық өнімнің талаптарын атқаратын қызметін, техникалық
жабдықтарын зерттеу.
В) Бағдарламалық өнімнің структурасын жобалау.
С) Бағдарламалау, тестілеу, өңдеу.
D) Бағдарламалық өнімнің құжаттарын дайындау. Құжат 1) Қағаздар 2)
электрондық түрде болуы мүмкін.
Е) Бағдарламалық өнімді рыногқа шығару. Яғни сату.
F) Бағдарламалық өнімді пайдалану.
G) Бағдарламалық өнімді сүйемелдеу.
H) Бағдарламалық өнімді рыногтан алып тастау сүйемелдеуден бас тарту.
Сурет 2 – Бағдарламалық өнімнің өмір сүру кезеңдері
Бағдарламалық өнімді классификациялау
Бағдарламалық өнім қолдану жағдайына байланысты 3-ке бөлінеді:
А) Жүйелік бағдарламамен қамтамасыздандыру.
Б) Қолданбалы бағдарламалар пакеті.
В) Бағдарламалау құрал-жабдықтары.
Жүйелік бағдарламамен қамтамасыздандыру дегеніміз – компьютер
техникасы мен желілерінің жұмыс істеуін қамтамасыз ететін бағдарламалар
жиынтығы.
Қолданбалы бағдарламалар пакеті дегеніміз – нақты бір класс жұмыстарын
автоматтандыруға немесе шешуге арналған бағдарламалар жиынтығы.
Бағдарламалау құрал-жабдықтары дегеніміз – бағдарламалық өнім құрауға
керекті бағдарламалар жиынтығы.
Сурет 3 – Бағдарламалық өнім
Қолданбалы бағдарламалар пакеті:
1. Мәселеге бағытталған қолданбалы бағдарламалар пакеті.
2. Автоматты жобалау қолданбалы бағдарламалар пакеті.
3. Әдіске бағытталған қолданбалы бағдарламалар пакеті.
4. Офистік қолданбалы бағдарламалар пакеті.
5. Жалпы қолдану қолданбалы бағдарламалар пакеті.
6. Мультимедиялық қолданбалы бағдарламалар пакеті.
7. Интеллектуалдық жүйелер қолданбалы бағдарламалар пакеті.
8. Баспахана жүйелер қолданбалы бағдарламалар пакеті.
Бағдарламалау құрал жабдықтары
Бағдарламалау тілі – есепті шешу алгоритмін сипаттайтын формалды тіл.
Бағдарламалау тілінің кластары:
1. Машиналық код – компьютер түсінетін тіл.
2. Машинаға бағытталған тіл –
3. Алгоритмдік тіл – машинаға тәуелсіз тіл.
4. Процедураға бағытталған тіл – дайын бағдарламаларды пайдалану.
5. Проблемаға бағытталған тіл –
6. Бағдарламалау ортасы – бағдарламалардың барлығы орындалатын орта.
Сурет 4 – Бағдарламаның орындалуы
Компилятор – бағдарламалау тілінде жазылған кодты машиналық тілдегі
кодқа аударып береді.
Интерпритатор – бағдарламалау тілінде жазылған кодты компьютерде бір
командалап орындатады.
Өңдеуші бағдарлама (отладчик, debugger)
Бағдарламалау ортасының құрамы:
1. Компилятор.
2. Бағдарлама жазу ортасы.
3. Өңдеуші бағдарлама.
4. Бағдарлама кодын активизациялау құрамы.
5. Процедуралар кітапханасы.
6. Байланыстырушы бағдарламалар.
7. Сервистік бағдарламалар.
8. Көмек көрсету жүйесі.
9. Документатор исходного кода.
10. Бағдарламалау комплекстік басқару жүйесі.
Case технологиясы – күрделі бағдарламалық жүйелерде жобалауды, жобаны іске
асыруды автоматтандыратын жүйе.
Бағдарламалық өнімді жобалау әдістері
Бағдарлдамалық өнімді жобалауды компьютер техникасының араласуына қарай 2-
ге бөлінеді:
1. Қолмен жобалау.
2. Автоматтандырылған жобалау.
Бағдарламалық өнімді жобалау әдісіне қарай 2-ге бөлінеді:
1. Структуралық жобалау.
2. Объектіге бағытталған жобалау.
Структуралық жобалау элементтері:
1. Структуралық бағдарламалау.
2. Модульдік бағдарламалау.
Объектіге бағытталған жобалау қасиеттері:
1. Инкапсуляция деп - мәліметтермен атқарылатын әрекеттердің бір жерде
сақталуы аталады.
2. Полимарфизм деп – түрі бір атқаратын функциялары әртүрлі функцияларды
пайдалануды атаймыз.
3. Наследования – бір класстың қасиеттерін екінші класстың өзіне мұраға
алуы.
Бағдарламалық өнімдерді қорғау тәсілдері
1. Бағдарламалық тәсіл.
2. Заңды жолмен қорғау.
Бағдарламалық өнімді кімнен немесе неден қорғау керек?
1. Адамнан. Адамның бағдарламаны бұзуынан, ұрлауынан қорғау.
2. Аппаратурадан.
3. Арнайы бағдарламалардан.
Бағдарламалық тәсіл
1. Электрондық кілт қолдану.
Ондай кілт: 1.ішіне көшірілмейтін кілт жазылған дискета. Жолы:фискетаны
арнайы құрылғы арқылы кілт жазылған жерді бұзу.
2. Дискетаны ерекше форматтау.
3. Компьютерге жалғанатын арнайы құрылғы.
4. Компьютердің құрылғыларына байлау.
5. Киптографиялық әдістер:
a. Шифрлеу – бастапқы мәтіннің ұзындығы өзгермесе,
b. Кодтау – бастапқы мәніннің ұзындығы өзгерсе.
c. Виженер кестесін қолдану арқылы шифрлеу
d. XOR әдісімен шифрлеу.
Кодтау әдісі:
1. Қайталанатын әріптерді ауыстыру.
қысу әдісі: 11111ффффффаааккккккккк
1*5 ф*6 а*3 к*9
2. Әріптерді кодтау:
a-00001
b-00010 a b c d
c-00011 00000001 00000010 00000011 00000100
d-00100 a b c d
00001 00010 00011 00100
3. Датаны кодтау:
12 02 90
31 12 99 - болуы мүмкін.
5 4 7 - 16 байт
Кез-келген датаны санақ басы деп алады.
Бағдарламалық өнімді заңды жолмен қорғау
Заңды жолға төмендегілер кіреді:
- патентті қорғау.
- өндірістік құпия заңы.
- лицензиялық келісім шарттары.
- авторлық құқық заңы.
Құқық 2 категорияға бөлінеді:
1. Экономикалық құқық – бағдарламалық өнімді сатудан, таратудан, пайда
табуға мүмкіндік береді.
2. Моральдық құқық. Автордың құқығын қорғауға мүмкіндік береді.
1. Патентті қорғау – жаңа әдіске беріледі.
2. Өндірістік құпия заңы – юстицияға тіркеу.
3. Лицензиялық келісім шарт – товарды таратуға, сатуға, пайдалануға
рұқсат беретін келісім шарт. Лицензия беруші адамды – лицензияр,
алушыны – лицензият деп атайды.
Бағдарламалық өнімнің құжаттарын дайындау
1. Технологиялық құжат.
2. Эксплуотациялық құжат.
Технологиялық құжаттың құрамы:
1. Есептің қойылымы.
2. Есептің жобасы.
3. Бағдарламаның мәтіні.
4. Тесттік тапсырмалар.
5. Нәтижелер.
Эксплуатациялық құжат – бағдарламалық өнімді пайдалану үшін керекті
құжаттар.
1. Бағдарламаны қолдану ережелері.(Инструкция)
2. Қателермен жұмыс істеу. (Қағаз және электрондық түрде болуы мүмкін.)
Бағдарламаның жұмыс істеу инструкциясы бірнеше түрде болуы мүмкін:
1. Электрондық кітап
2. Демонстрайиялық бағдарлама
3. Интерактивтік көмек
Қолданушы беті:
Қолданушы бетті жобалау:
Қолданушы бетті жасаудың негізгі принциптері:
1. Қолданушы беттің күнделікті жұмысқа ұқсастығы.
2. Қолданушы беттің келісімділігі:
a. Бағдарламалық өнімнің келісімділігі.
b. Операциялық жұмыс ортасымен келісімділігі.
c. Метофораларда қолданудағы келісім.
3. Қолданушы беттің кешірімшілдігі.
4. Жауап қайтару принципы. Дыбыстық немесе визуалды болуы тиіс.
5. Қолданушы беттің қарапайымдылығы.
6. Қолданушы беттің иілгіштігі.
7. Қолданушы беттің эстетикалық тартымдылығы.
Қолданушы беттің сапасы мынадай көретіні анық:
1. Қолданушының үйреніп алуына кететін уақытпен.
2. Алған білімін сақтап қалумен.
3. Есепті шешу жылдамдығымен.
4. Қолданушының субъективтік қанағаттарымен.
Қолданушы бетті стандарттау:
1. Қолданушы беттің келісімі.
2. Бағдарламалық беттің келісімі.
Қолданушы бетті жобалау кезеңдері
Компьютер мен қолданушының арасындағы информация алмасу диалог түрінде
болады.
Диалогтардың қасиеттері:
1. Диалогқа қатысушы адамдар бір-бірін түсіну керек.
2. Бірі сөйлегенде екіншісі тыңдау керек.
3. Диалог бір тақырыпта болуы керек.
Кезеңдері:
1. Диалогтың структурасы.
2. Диалогтың даму сценарийін анықтау.
3. Компьютер мен қолданушының алмасатын басқарушы хабарлары мен
мәліметтерінің мазмұны. Хабардың семантикасы.
4. Көрсететін информацияның визуалдық атрибуттары. Хабардың синтаксисы.
Диалог струтурасын таңдау:
1. Сұрақ – жауап түрінде
2. Меню негізіндегі диалог
Менюдің стандарттары:
1. Объектілердің тізімі (тікелей таңдасың немесе нөмерін бересің)
2. Мәліметтер блогы түріндегі меню
3. Мәліметтер қатары түріндегі меню
4. Пиктограмма түріндегі меню
3. Экрандың форма негізіндегі диалог
Диалог сценарийін құру мақсаты:
1. Диалогтың даму барысында тығырықтардың мүмкін болуын анықтау және жою.
2. Диалогтың бір күйден екінші күйіне ауысудың тиімді жолын таңдау.
3. Қолданушыға көмек көрсететіндей анықталмағандық жағдайларды анықтау.
Иілгіш қолданушы бетті жобалаудың әдістері
Иілгіш бетті жобалаудың 3 түрі бар:
1. Шекті
2. Толық
3. Косметикалық
Шекті бағдарламаны ашқан кезде
1. бастауыш
2. жалғастырушы
3. эксперт деген сияқты деңгейлерге бөліп тастаймыз.
Шектінің бірнеше кемшілігі бар
1. Қолданушы жұмыс істеген сайын деңгейінің артатыны ескерілмейді.
2. Қолданушы жұмыстың бір бөлігін жақсы білгенімен, 2-ші бөлігін жақсы
білмеуі ескерілмейді.
3. Қолданушы өз деңгейін өзі білмеуі.
Толық – қолданушының жұмыс істеу мүмкіндігіне байланысты көмектесіп
отырады. Бірақ мұндай толық иілгіштік жүйе әлі толық іске аспаған.
Косметикалық бейімдеуіш төмендегідей әдістерді қолдана отырып іске асады.
- Үндемегенде алынатын мәндерді қолдану.
- Қысқартуларды қолдану.
- Жауаптарды алдын-ала енгізу.
- Көп деңгейлі көмек.
- Көп тілділік.
ІІ.ҰЯЛЫ ТЕЛЕФОН ДҮКЕНІНІҢ ҚҰЖАТ АЙНАЛЫМЫН АВТОМАТТАНДЫРУДЫҢ БАҒДАРЛАМАЛЫҚ
ОРЫНДАЛУЫ
2.1 Тапсырманы орындауда пайдаланылған қолданбалы бағдарламалық пакеттер
Мәліметтер қорын басқару жүйелері Өндірісте, ауыл шаруашылығы мен оқу
орындарында, коммерциялық мекемелерде, Ұялы телефон дүкенлерінде және т.б.
салаларда түрлі берілгендерді дайындау, оларды өндеу, сақтау жиі кездеседі.
Осыған мысал ретінде Яссы Ұялы телефон дүкенінің автоматтандырылған
ақпараттық жүйесін құру:
— келген қонақтардың тізімі (тегі, аты,әкесінің аты, құжатын, адресі,
телефоны, жұмыс орнын, т.б.).
Оларды сақтаудың көп тараған әдісі — компьютерде деректер қоры түрінде
сақтау. Деректер қоры (ДҚ) — құрылымы берілген тәсіл бойынша
ұйымдастырылған арнайы форматтағы файл (деректер қорын кейде - мәліметтер
қоры (МҚ) деп те атайды). ДҚ-да сақталатын берілгендер кесте түрінде
дайындалады. Яғни дискілік файл — деректер қоры, оған енгізілетін кесте —
ДҚ құрамында сақталушы объект (объект — қасиеттері, өрістері бар, өзімен
түрлі әрекеттер орындауға болатын бөлім, мысалы, кесте). Деректердің
байланысты элементтер тобын жазба немесе жазу деп атайды.
Деректерді және олардың арасындағы байланыстарды ұйымдастырудың түрлі
типтері бар: иерархиялық, реляциялық және тораптық.
Иерархиялық ДҚ-ында жазба элементтері реттеліп жазылады да, оның бір
элементі негізгі, қалғандары бағыныңқы элементтер деп есептелінеді. Мұнда
элементтер нақты тізбек бойынша сатылы түрде реттеліп қойылады. Онда
берілгендерді іздеп табу саты бойынша төмен бағытта жүргізіледі. Мысалы,
Norton Commander қабықша программасындағы каталогтар, білім жүйесіндегі
иерархиялық кластар тізімі, т.б.
Реляциялық ДҚ — кесте түрінде дайындалған берілгендер. Ол ең коп
тараған берілгендер қоры (ағылшын relation — қатыс, байланыс сөзінен келіп
шыққан), кестелер арасындағы байланыстар — жиі пайдаланылатын ең маңызды
ұғым. Деректер қорыңда жазба үшін кесте жолы түсініледі, кестеде
қайталанатын бірдей жолдар болмайды. Кесте бағанын құрайтын жазба
элементтері өріс деп аталады. Өрістің негізгі ерекшелігі — бір өріс
элементтері бірдей типті етіп құрылады, мысалы, сандық не символдық.
Бұл — реляциялық деректер қорының Excel-ден негізгі айырмашылығы -
(Excel-де бір өріс элементтері түрлі типті бола береді және ол тек бір
пайдаланушыға ғана арналған, ал реляциялық ДҚ - мен көптеген адамдар жұмыс
істей бере алады). Мұндай ДҚ-да кестелерді байланыстырып, олардың кейбір
өрістері арқылы түрлі жаңа кестелер құруға да болады. Мұндай кестелерді
сұраныстар деп атайды.
Реляциялық деректер қорын құру және онымен жұмыс істеуді басқару үшін
көптеген арнайы программалар дайындалған: dBASE, FoxBase, FoxPro, Access,
т.б. Оларды Мәліметтер қорын басқару жүйелері (МҚБЖ) деп атайды.
Алғашқы кездерде қолданылып жүрген dBASE-тің түрлі нұсқалары, FoxPro,
т.б. жүйелер әрі программалау тілдері, әрі МҚБЖ болатын және олар MS DOS
жүйесінде жұмыс істейтін болатын. Бағдарламалаудың кіші бизнестік сияқты
шағын мекемелерде көп қиындық туғызатыны белгілі. Осы себепті, соңғы
жылдары пайдаланушыдан бағдарламалауды қажет ете бермейтін Microsoft Оffice
(Windows) құрамына кірістірілген реляциялық МҚБЖ-лері, оның ішінде Access
атаулы жан - жақты мүмкіндікті МҚБЖ-нің бірнеше нұсқалары жарық көрді:
Access 2.0, Access 7.0, Access 97, Access 2000, Access 2003, Access 2007
(access — ағылшын тілінен аударғанда -кіру, еркін ену деген сөзін
білдіреді). Бұлар жұмыс істеуге жеңіл және анықтамалық жүйелері барынша
жетілдірілген күрделі бағдарламалар.
Access, Excel, Word сияқты күрделі бағдарламалар арқылы дайындалған
кестелердің ерекшеліктерінің бірі — олар бірінен екіншісіне жеңіл түрде
жіберіле және қабылдана алады.
Acces 97 және Access 2000-мен жұмыс тәсілдері шамалас, тек Access
20003 және Access 20007 -ге қосымша мүмкіндіктер, мысалы, мәзір жолын
дайындау; форма мен есептерге стандартты аспаптар панелі мен мәзір жолын
кірістіру; дайындалған объектілер жиынын байланыстырып, бір тұрақтыға
біріктіру; Access-ті Интернетте пайдалану жөне т.б. тәсілдер енгізілген.
Сонымен қатар визуалды көрінісі де едәуір артықшылықтарға ие.
Кесте құрылымы. Есептегіш өрісі
ДҚ кестесінде деректер адресі, Excel-дегі сияқты, жолдар мен бағандар
қиылысы арқылы анықталады. Бағанды epic (поле) деп, жолды жазу не жазба
(запись) деп атайтыны жоғарыда ескертілген.
Кестенің өріс құрылымы жөнінде ескеретін жайттар:
— Өріс атаулары бірегей (қайталанбайтын) болуы тиіс. Атау үшін.
(нүкте), ! (леп белгісі), [, ] (ашу, жабу квадрат жақшалары) символдарынан
басқа саны 64-ке дейін символдар тізбегін алуға болады.
— Әр өріске бір типті ғана берілгендерді енгізу мүмкін. Типтер
мәтіндік (текстік), сандық, датауақыт, логикалық, ақшалық болып бірнеше
түрге бөлінеді. Мәтіндік өріс ұяшығына 256-ға дейін символдар тізбегін
енгізуге болады. Қалған типті берілгендерді енгізу тәсілі олардың тип
атауларынан белгілі.
— Түрлі өріс түрлі қасиетті (қасиет - өріс типі, өріс ұзындығы, т.б.)
— Кейбір жағдайларда Access-те ДҚ кестесінің бірінші өрісі етіліп
автоматты түрде Код тақырыбы меншіктелген epic қосылып қойылады. Оны
Есептегіш (Счетчик) типті өpic деп атайды. Егер кестеде мұндай epic бар
болса, әр жазу енгізілген сайын оның реттік нөмірі осы өріске кірістіріліп
қойылады.
Байланысты кестелер жөнінде. Кілттік өріс
Деректер қорында құрылған кестелердің бірдей атаулы өрістері болып
және олардың типтері бірдей болса, мұндай кестелерді байланыстыруға болады
және оларды пайдаланып басқа кесте құру да мүмкін (белгілі жағдайларда
Access байланыстыруды автоматты түрде жүргізе алады).
Мәндері бірегей болатын өрісті бірегей өріс деп атайды. Мысалы,
жазбалар нөмірлері енгізілген өріс — бірегей. Егер кестенің бірде-бір өрісі
бірегей болмаса, қажет кезінде қосымша етіп, ондай өрісті қолдан құру қиын
емес.
Кестелерді байланыстыру үшін тағайындалған өрістерді кілттік өрістер
деп атайды. Олардың кемінде біреуінің кілттік өрісі бірегей, екіншісінің
өрісі осы типті болуы тиіс. Басқа нұсқау берілмесе, Access автоматты түрде
есептегіш өріс құрып, оны кілттік етіп қояды. Қолдан бірнеше өрістерді
кілттік етіп қою да қиын емес. (Есептегіш өрісі, қасиеттерді орнату,
кілттік өріс және кестелерді байланыстыру жөнінде кеңейтілген
түсініктемелер мен мысалдар келесі тақырыптарда берілген.)
Access-ті пайдаланатындар – көбінесе есептеу техникаларымен жұмыс
істейтін, бірақ бағдарламалаумен айналыспайтын адамдар. Мұндай
қолданушыларды бұл бағдарламаның оқып-үйрену жеңілдігі көптеген мәселелерді
өздері бағдарламаламай-ақ шешу мүмкіндігі сондай-ақ БҚ-дағы қажетті
обьектілерді жылдам құруға мүмкіндік жасайтын құралдары бар болғандығы
қызықтырады. Access-тің тағы бір артықшылығы –жергілікті желіні қолданудағы
мүмкіндіктер .
Windows жүйесінің элементтерімен таныс кез келген қолданушының
Access бағдарламасын оқып үйренуіне және оны қолданып, БҚ-мен жұмыс
істеуіне мүмкіндігі бар. Өйткені , Access бағдарламасымен жұмыс істеу
принцптері Windows жүйесіне негізделген, оның обьектілері терезе түрінде
ашылады.
Access-ті басқарудың әр түрлі тәсілдері бар: мәзір жүйесі, саймандар
тақтасы, контексті мәзір, тышқан көрсеткішін және клавиштер комбинатциясын
қолдану. Бұлардың көбі бір команданы қайталауы мүмкін, сондықтан олардың
бәрін бірдей қолданудың қажеті жоқ. Негізінде ең ыңғайлысы-контексті
мәзір мен тышқан. Контексті мәзірді керек уақытында тышқанның оң жақ
түймесін басу арқылы кез келген обьектіге байланысты қандай операциялар
жасауға болатындығы да көрінеді.
Аccess артықшылығының бірі оның графикалық интерфейсі өте қарапайым
тек қана мәліметтер базасын ғана жасап қоймай, сонымен қатар өзінде бар
жабдықтарды қолдану арқылы бағдарламалық қабықшаларда жасауға мүмкіндік
береді.
Басқа МҚБЖ –не қарағанда Аccess барлық мәліметтерді бір файлда
сақтайды. Бірақ ондағы мәліметтерді әр түрлі кестелерге бөліп
орналастырады. Бұл мәліметтерге тек қана кестедегі ақпарат қана жатпайды,
сонымен қатар мәліметтер базасының басқада объектілері жатады. Барлық
негізгі операцияларды орындау үшін Аccess көптеген шеберлерді ұсынады.
Олар қолданушының орнына негізгі жұмысты орындайды, қайталанатын
әрекеттерді қайталаудан құтылуға көмектесіп қолданушының жұмысын
жеңілдетеді. Аccess - те көпқолданушылық МБ құру үшін және ортақ базаға
бірнеше қолданушының бір уақытта рұқсат алуы бір деңгейлі жергілікті желіде
немесе файлдық сервері бар желіде мүмкін. Желі компьютерлер арасында
мәліметтер алмасу үшін ақпараттық және бағдарламалық қолдау көрсетеді.
Аccess әр түрлі қолданушылар рұқсатын тексеріп, МБ-ның қауіпсіздігін
қамтамасыз етеді. Аccess клиент серверлі МББЖ болмағандықтан, көп
қолданушылық жұмысты қамтамасыз ету мүмкіндігі біраз шектеулі.Мәліметтердің
біртұтастылығын қолдау бойынша Аccess тек қана МБ-ның моделдеріне ғана
жауап береді. Онда триггерлер және сақталынған процедуралар сияқты
жабдықтар жоқ.
Ақпаратты қорғау жағына келетін болсақ Аccess –тің сенімді стандартты
жабдықтары жоқ. Стандартты қорғау әдістеріне МБ пороль арқылы қорғау
жатады. Бұндай порольді алып тастау специалист үшін қиындық туғызбайды.
Алайда, Аccess белгілі кемшіліктеріне қарамастан бір қатар
артықшылықтары да бар. Біріншіден ол кең таралған. Microsoft фирмасының
өнімі болғандықтан оны жиі қолданады. өйткені бұл фирнманығ бағдарламалық
қамтамасыздандырулары мен операциялық жүйелерін көптеген қолданушылар
пайдаланады. Аccess бағдарламасы Windows операциялық жүйесімен толық сәйкес
келеді. Және өндірушілермен үнемі жаңа өзгерістер енгізіліп отырады.
Жалпы алғанда Аccess аз ғана ақыға үлкен мүмкіндіктер береді. Және
әртүрлі қызметтік дайындықтағы қолданушыларға негізделгендігінде. Ол
қосымша мүмкіндіктерінің көптігінен байқалады. Сонымен қатар жетілген
анықтамасы мен түсінікті интерфейске ие. Бұл жабдықтар МБ - ын жасау мен
жобалау, одан мілеметтерді іріктеп алуды жеңілдетеді.
Бағдарлама жазбайтын қолданушының қарамағына Аccess әр алуан диалогты
жабдықтар ұсынады. Соның арқасында ол SQL тілінде сұраныстар құруға
жүгінбей – ақ немемсе VBA модульдер мен макростар тілінде бағдарлама
жазбай – ақ бағдарламалар құруға мүмкіндік береді. Аccess әртүрлі
форматтарға импорттау және экспорттау мүмкіндіктеріне ие.
Сурет 5 – Access іске қосылған кезде көрінетін ДҚ құруға өту не оны ашу
терезесі
ACCESS-ті іске қосу
ACCESS-ті іске қосу үшін Windows жұмыс үстелі Іске қосу – Программалар
– Microsoft Access. Access программасы жүктеліп, экранда терзе шығады. Бұл
терезеде Access қолданушыға үш нұсқаның бірін таңдауды ұсынады: Жаңа БҚ-ын
құру; Шеберді іске қосу; Бұрыннан бар БҚ-ын ашу.
Сурет 6 – Деректер қоры терезесі
Access –тегі берілгендер қоры.
Адамның қызметі немесе жеке басы жұмыстарында әр түрлі дерек
көздерінен алынған және олардың әрқайсысы қандай да бір қызмет түрімен
байланыста болатын берілгендермен жұмыс істеуіне тура келеді. Осы
берілгендерді координациялау (жинақтап, бір жүйеге келтіру) үшін арнайы
білім мен ұйымдастыру дағдысы қажет.
Информацияны сақтау – компьютердің ең маңызды функцияларының бірі.
Оның ең көп тараған құралы берілгендер қоры болып табылады. БҚ – берілген
құрылымдағы информациялардан тұратын арнайы форматтағы файл.
Көптеген БҚ кестелік құрылымда болады. Кестелік құрылымда
берілгендердің адрестері жол мен бағанның қиылысуымен анықталады. БҚ – да
бағандарды - өрістер деп, ал жолдарды жазбалар деп атайды. Өрістер БҚ –ның
құрылымын, ал жазбалар ондағы информацияларды құрайды.
БҚ- ын жобалау кезеңдері.
Алдына қойылған мәселені шешу мақсатында қолданушы қандайда бір БҚ-ын
жасауы қажет болса, ол өзінің жұмысын төмендегі кезеңдер бойынша
ұйымдастыра білуі керек.
1.БҚ-ын құрудың негізін анықтау. Бұл кезеңде БҚ-ын құру мақсаты, оның
негізгі функциялары және онда сақталатын информациялар анықталуы керек.
2.БҚ құрамында болатын кестелерді анықтау. Кестелерді жобалау кезінде
олардың құрылымдарын алдымен қағазға жасаған ыңғайлы. Сондай-ақ, оларды
жобалау кезінде мынадай принципьерге сүйену қажет: информация кестеде және
кестелер арасында да қайталанбауы керек; әрбір кестеде тек бір ғана
тақырыпқа сай информация болуы керек.
3.Кестелердегі қажетті өрістерді анықтау. Кестедегі әрбір өріс оның
тақырыбына сәйкес болатын жеке мәліметтен тұрады. Оларды жобалау кезінде
ескеретін шарттар: әрбір өріс кестенің тақырыбымен байланысты болуы керек;
кестеге өрнектің нәтижесі болатын берілгендерді енгізудің қажеті жоқ;
кестеде барлық қажетті информация қамтылуы тиіс; информация ең кіші
логикалық бірлікте жіктеленуі қажет (мысалы, адамның аты-жөні аты және
фамилиясы деп екі өріске бөліп жазу).
4.Әрбір өріске өзіндік жеке мән беру. Әр түрлі кестелердегі
берілгендерді байланыстыру үшін, әрбір кестедегі жазбаның өзіндік жеке
мәнін бере алатын өріс немесе өрістер жиынтығы болуы тиіс. Мұндай өріс
немесе өрістер жиынтығын негізгі кілт деп атайды.
5.Кестелер арасындағы байланыстарды анықтау. Берілгендерді кестелерге
жіктеп, олардың кілттік өрістері анықталған соң әр түрлі кестелердегі
берілгендерді байланыстыратын схеманы таңдау қажет. Ол үшін кестелер
арсындағы байланыстарды анықтау керек.
6.БҚ құрылымын жаңарту. Кестелер, өрістер және байланыстар жобаланып
болған соң, БҚ-ның құрылымын қайтадан тексеріп, оның ескерілмеген жайларын
анықтау керек. Мұны кестелерді берілгендермен толтырмай тұрып орындаған
жөн. БҚ-ын тексеру кезінде кестелерді бірнеше жазбалармен толтырып, олардың
арасындағы байланыстарды бақылап, БҚ құрылымының қойылған талапқа сай
екеніне көз жеткізу керек. Кері жағдайда оның құрылымын жаңартуға тура
келеді.
7.Берілгендерді толтыру және БҚ-ның басқа объектілерін құру егер
кестелердің құрылымы қойылған талапқа сай болса, онда оларға барлық
берілгендерді енгізуге, және де кезкелген сұраныстар, формалар, есептер
және макростар мен модульдер құруға болады.
8.ACCESS- тің талдау құралдарын пайдалану. ACCESS про-граммасында екі
талдау құралы бар: кестелерді талдау шебері; әрекеттездігін талдаушы.
Оларды ACCESS-те жұмыс істеуді меңгергеннен кейін, программа анықтамасымен
таныса отырып, қолдануға болады.
ACCESS-тің объектілері
ACCESS программасының 6 объектісі бар: кесте, сұраныс, форма, есеп,
макрос, модуль бар.
Кесте – жазбалар мен өрістерден тұратын БҚ-ның негізгі объектісі.
Кестелерде берілгендер сақталады.
Сұраныс – берілгендерді бір немесе бірнеше кестелерден қолданушының
анықтаған шарты бойынша іріктеп алуға арналған құрал. Сұраныстар көмегімен
берілгендерді зерттейді, іріктейді, таңдайды, өзгертеді, біріктіреді, яғни
өңдейді.
Форма – Кестелер мен сұраныстардағы берілгендерді ыңғайлы түрде
экранда бейнелейтін және оларды басқаратын құрал.
Есеп – кестелер мен сұраныстардағы берілгендерді ыңғайлы және көрнекі
түрде экран бетіне басып шығару құралы. Есеп парақтары түзілгеннен кейін
ондағы берілгендерді редакциялауға болмайды.
Макрос – макрокомандалар жиынтығы. Егер БҚ – да қандай да бір
операциялар жиі орындалатын болса, онда олардың командаларын бір макроста
жинап, оған клавиштер комбинациясын сәйкес қоюға болады.
Модуль – Visual Basic тілінде жазылған программалық процедура. Егер
ACCESS-тің стандартты құралдары қажетті талапты қанағаттандыра алмаса, онда
программалаушы процедуралар көмегімен жүйенің мүмкіндігін кеңейте алады.
Деректер қоры терезесінің оң жағында үш командалық түйме орналасқан:
Ашу, Конструктор, Құру.
Ашу түймесі қондырмадан таңдалған объектіні ашады. Егер объект кесте
болса, оны көріп шығуға, жаңа жазу қосуға және кесте берілгендерін
өзгертуге болады.
Конструктор түймесі қондырмадан таңдалған объект құрылымын ашып, оны
түзету, бапқа келтіру үшін пайдаланылады. Егер объект кесте болса, оған
жаңа өрістер не бар өрістерінің қасиеттерін (типін, өріс ұзындығын, т.б.)
өзгертуге не жаңа кесте құруға да болады.
Құру түймесінің іс-әрекеті: жаңа объект құру үшін пайдаланылатын
сұхбаттық терезені ашу.
Access 2000-да ашылған ДҚ терезесінің Жаңа ДҚ құру ауыстырып қосқышын
орнатып, ОК түймесін шерткен кезде файл аты сұралатын терезе ашылады.
Мысалы, оңда Okaml атауын берген соң көрінген ДҚ терезесі суретте
көрсетілген. (Деректер қоры .mdb кеңейтілуі бойынша сақталады.) Одан әрі
орындалатын жұмыс Access 97-де орындалатын жұмыстан көп айырмашылығы жоқ.
ACCESS программасында құрылған фомалар, сұраныстар және есептер
берілгендерді жылдам және эффектілі жаңартуға, әр түрлі сұрақтарға жауап
алуға, қажетті берілгендерді іздеуге, берілгендерді талдауға, есептер мен
диаграммаларды баспаға басуға мүмкіндік береді. Бір кестедегі берілгендерді
әр түрлі объектілерде көруге болады және кестеге өзгерту енгізгенде сол
берілгендер орналасқан басқа объектілердің барлығында да олар өзгереді.
Access бағдарламасының басты мәзірі
Файл мәзірі
Access программасының Файл мәзірі Windows жүйесі программаларына
ортақ стандартты түрде құрылған.
Құру командасы – БҚ файлын бос күйінде немесе Access программасындағы дайын
құрылымдарды пайдаланатын шебер арқылы құруға мүмкіндік береді.
Ашу командасы – БҚ файлын ашуға мүмкіндік береді. БҚ-ын ашу терезесінің,
Microsoft программалары үшін стандартты, файлды іздеу құралы бар. Жаңа
файлды ашу алдында осыған дейін ашық тұрған БҚ автоматты түрде жабылады.
Сыртқы берілгендер командасы – екі ішкі команда бар: Импорт; Кестемен
байланыс. Бұл екі команда БҚ-ның Кесте жапсырмасында жаңа кесте құру
кезінде қолданылады.
Жабу командасы – БҚ-мен жұмысты тоқтатады.
Сақтау командасы – БҚ файлын сақтайды. Ол Access-те берілгендерді
автоматты түрде сақтау процедурасы болғандықтан, көп қолданыла бермейді.
Сақтауэкспорт командасы – Access кестелеріндегі берілгендерді EXCEL-дің
жұмыс кітабы файлына көшіруге немесе олардың текстін документ ретінде
сақтауға мүмкіндік береді.
HTML форматында сақтау командасы – гипертексті құжаттарды құру үшін
Публикация шеберін іске қосады.
Беттер параметрі командасы – беттің параметрлерін орнату және принтерді
таңдау үшін қолданылады.
Алдын ала көру командасы – беттерді баспаға басу алдында көру үшін
қажет. Бұл команданың әрекеті Есеп жапсырмасындағы Көру түймесі сияқты.
Баспаға басу командасы – берілгендерді қағазға басумен қатар
принтердің параметрлерінде де анықтауға мүмкіндік береді.
Жіберу командасы – Access объектісін электрондық пошта арқылы жіберу үшін
қажет.
БҚ қасиеттері командасы – Қасиеттер терезесін ашады. Мұнда бірнеше
жапсырмалар орналасқан. Олардың әрқайсысын аша отырып, ондағы сервистік
мүмкіндіктерді пайдалануға болады.
Жоғарыда аталған командалармен қатар, Файл мәзірінің соңында соңғы
ашылған бірнеше файлдар тізімі де көрініп тұрады. Оларды сұхбаттық терезені
қолданбай-ақ тез арада ашуға болады.
Түзету мәзірі
Түзету мәзірі Windows –тың стандартты редакциялау командаларынан
тұрады. Оның бірінші командасы ең соңғы орындалған команданың әрекетін
жояды. Access-те кейбір командалар әрекетін алып тастауға болмайды. Ондай
командалар берілгенде мәзірдің бірінші жолында Алып тастау мүмкін емес
деп жазылады. Ал, одан кейін Қиып алу, Көшіру және Кірістіру командалары
алмасу буферімен жұмыс істеуге арналған.
Жарлық жасау командасы БҚ-ның кесте, сұраныс, форма сияқты объектілері
үшін жарлық жасауға қолданылады. Яғни, жарлық Access-ті жүктеу, керекті БҚ-
ын ашу қажетті объектіге кіру сияқты әрекеттер жиынтығын тышқан түймесін
шерту арқылы орындауға мүмкіндік жасайды.
Жою командасы белгіленген объектіні жояды. Ал Атын өзгерту командасы
объектінің атын редакциялауға мүмкіндік береді.
Көрініс мәзірі
Бұл мәзірде БҚ объектілері командасында БҚ-дағы кесте, сұраныс, форма
т.с.с. жапсырмаларды таңдауға мүмкіндік беретін ішкі командалары бар. Одан
кейінгі Үлкен белгілер, Майда белгілер, Тізім, Кесте деп аталатын 4 команда
арқылы БҚ жапсырмаларындағы информациялардың көрсетілу әдістерін беруге
болады. Мұндағы кесте командасы БҚ-ның әрбір объектісін толық сипаттайды.
Яғни олардың сипаты, өзгертілген мерзімі, құрылған мерзімі сияқты
параметрлерін көрсетеді. Көрініс мәзірінің Белгілерді реттеу командасы осы
жағдайға арналған. Оның Атауы бойынша, Типі бойынша, Құрылған мерзімі
бойынша, Өзгертілген мерзімі бойыншажәне автоматты түрде деген ішкі
командаларының біреуін қолдана отырып, БҚ объектілерінің терезе көрсетілуін
реттеуге болады.
Қасиеттер командасы арқылы БҚ-ның кез келген объектісіне тиісті
қасиеттер терезесін ашуға болады.
Саймандар тақтасы командасы өзімен аттас терезені ашады. Ол терезе
арқылы экрандағы саймандар тақтасын реттеуге немесе жаңасын құруға болады.
Мұндағы бабаына келтіру түймесі саймандар тақтасын реттеу терезесін ашады.
Кірістіру мәзірі
Кірістіру мәзірі командаларының жинтығы программаның жұмыс істеу
режиміне тәуелді. Қолданушы БҚ-ның қандайда бір режимінде жұмыс істеу
барысында, Кірістіру мәзірін аша отырып, осы режимде оның қандай
мүмкіндіктері бар екенін көруіне және оларды өз жұмысында қолдануына
болады.
Сервис мәзірі
Орфография командасы емлені тексеруге арналған. Бұл команда жұмыс
істеуі үшін Access-те оған сәйкес қосымша программа орнатылуы керек.
Автоматты түрде орнату ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz