Қарт адамдарға әлеуметтік көмек пен қорғау көрсетудегі әлеуметтік қызметкердің рөлі

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 67 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Қарт адамдарға әлеуметтік көмек пен қорғау көрсетудегі әлеуметтік қызметкердің рөлі»

050905- «Әлеуметтік жұмыс» мамандығы

Орындады:

Ғылыми жетекші

п. ғ. к., доцент

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 6

1 Қарт адамдарға әлеуметтік көмек көрсетудегі теориялық талдаулар . . . 10

Қарттық жас шамасы ғалымдардың көзқарастары . . . 10
Қарт адамдардың қоғамдағы орны . . . 14
Шет елдердегі қарт адамдармен әлеуметтік жұмыс тәжірибесі . . . 22

2 Қарт адамдарға әлеуметтік қорғау көрсетудегі әлеуметтік қызметкердің рөлін анықтаудағы тәжирибелік жұмыстың нәтижелері . . . 28

2. 1 Қарт адамдармен әлеуметтік жұмыстың механизмдерінің жіктелуі . . . 28

2. 2 Әлеуметтiк қызметкерлердiң және мекемелердiң қарттарға көрсететін әлеуметтiк көмек формалары . . . 37

2. 3 Қарт адамдарға әлеуметтік - медициналық реабилитациялау жүргізу . . . 40

2. 4 Қарт адамдармен әлеуметтік жұмыстың деонтологиясы және әлеуметтік қызметкерге қойылатын кәсіби талаптары . . . 43

Қорытынды . . . 55

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 58

Қосымшалар . . . 60

Кіріспе

Қарттар мәселесін барлық кезеңдерге ортақ мәселе деуге болады, себебі әрбір адамды ертең қарттық шақ күтіп тұр. Әр бір адам өзінің қарттық шағын уайымсыз өткізуді қалайды. Қарттар үшін дәрі-дәрмек, зейнетақы мөлшері тағы сол сияқтылар маңызды мәселе болғанымен, олардың өмірі әлдеқайда күрделірек. Қарттар өмірін қызықты және алаңсыз өткізгісі келеді. Қартыққа байланысты проблемалар өзара түсіністік, бір-біріне қамқорлықтық жағдайында және ғылым мен тәжірибенің жетістіктерін кең қолдана отырып қана дұрыс шешіледі.

Ғалымдардың тұжырымдамасы бойынша өмір жасын ұзарту үш жолмен жүру керек: даму процесінің баяулауы, тіршілік етуді сенімді қолдау және қартая бастауды баяулату. Қартаюдың себебін ашу үшін, қартаюдың себебін зерттеу керек, қартаю - бұл процесс, ал кәрілік - бұл оның қорытындысы. Бэконның пікірі бойынша, қартаюдың негізгі әсер ету процесі ол жағымсыз қылықтар.

Өкінішке орай қазіргі қоғамда үлкендерді сыйламау, құрметтемеу тек қана бөтен қарт адамдарды ғана емес, сонымен қатар өз туған ата-әжелерін құрметтемеуден көрінеді. Құрмет - бұл сирек құбылыс, егер адам қарсыласын және айналадағыларды құрметтей білсе, онда ол адамды да қоршаған орта құрметтейді және сыйлайды. Өйткені жастар қай жағдайда болсын олардан мықты болып келеді, олар өз дегендеріне жетіп, әр уақытта мән-жайды дәлелдеп шығады. Қазіргі кезде жастар қарт адамдардың кеңестерін қажет етпейді және оларды елемейді. Сондықтан да біз осының барлығына жол бермеуіміз керек. Біз жастарды тәрбиелеп, қарт адамдарды құрметтеп, оларға сыйластықпен қарауды ұйымдастыруымыз қажет. Өйткені, қарттар осы жастық шақтан өткен және жастар да қарттық кезеңді бастарынан кешіреді.

Өркениеттіліктің деңгейі жоғарылаған сайын, қарттардың да саны артуда. Қарт адамдарға құрмет - материалдық жағдаймен қамтамасыз етуден, қоғам өз әке-шешесіне, әже-аталарына, зейнетақы көлемі, сапалығы, денсаулық сақтау деңгейі, коммуналдық жағдай жасаудан көрінеді. Өмірдің рухани жағы қарт адамдардың социумға кіруі үшін өте маңызды болып табылады. Материалдық қамтамасыз етуден тыс әлеуметтік қарым-қатынас тұлғаны деградацияға, өмір жасының қысқаруына әкеледі. Әлеуметтік қарым-қатынас кең мағынада - қоғамдағы саяси мәселелерді шешуге қатысу, тар мағынада - үнемі қоғаммен қарым-қатынасын және өзінің отбасына қатысу болып табылады.

Әлеуметтік қызметкердің тапсырмасы және жақын адамдарының құрметі, назары, қамқорлығы, рухани және материалдық қолпаштауы, оның кәрілік кезеңіндегі жасына байланысты қарттарға керегін өтеу керек. Бұл қарт адам үшін өте маңызды болып саналады. Өйткені қарт адамдардың денсаулығы көп жағдайда отбасындағы және қоғамдағы қарым-қатынасына байланысты болып келеді, яғни оларды құрметтеу, сыйлау, жылы - шырайлы қарау.

Әрбір елде адамдар қартаяды, жұмыстан кетеді, кірістердің төмендеуін ойлайды, қарым-қатынастардың ортасының тарылуын, әр түрлі жасына сәйкес аурулары және тағы басқа проблемалар жайлы ойланады, уайымдайды.

Біздің елімізде соңғы жылдары ғана қалыптасып келе жатқан әлеуметтік қызметкерлер үшін қарттарға деген қамқорлық кәсіби міндет болып табылады. Әлеуметтік қызметкерлер қарттардың күнделікті тіршілігіне көмектесіп қана қоймай, оларды осы күрделі кезеңнен өтуге үйретуге тиіс.

Дүние жүзінде қарт адамдардың абсолюттік саны күннен күнге өсіп бара жатқандықтан, олар туралы мәселелер де өте тереңдеп бара жатыр. Осы мәселені зерттейтін ғылым «геронтология» деп аталады, яғни ол термин «герон» - қарт, «логос» - ғылым деген екі сөздің тоғысуынан шыққан. Польде Кюридің айтуы бойынша, бұл терминді алғаш рет Илья Мечников ойлап тапқан. Геронтология қартаю процесін ғана зерттемейді, ол сонымен қатар қартаю кезеңіндегі адам денсаулығын және өмір ұзақтылығына да мән береді.

Қартаю барлық табиғи ағзалар әлеміне тән, тек адам үшін ол экономикалық, әлеуметтік және психологиялық процестермен сабақтасады. Геронтологияның қазіргі кезде жеке дамыған бөлімі - әлеуметтік геронтология. Ол өмір ұзақтығын және өмірдің салтын зерттейді.

Геронтология ғылымының мағынасын түсіну үшін, оның дамуының сатыларын қысқаша болса да білу қажет.

Геронтология ұғымының қай кезеңде пайда болғаны туралы әртүрлі пікірлер айтылады. Бір зерттеушілер геронтология ерте заманда пайда болған ғылым деп айтады, яғни ол ерте замандағы медицина ғылымының атасы Гиппократ және Ибн-Сина, философтар Цицерон және Сенеки аттарымен байланысты деген. Ал кейбіреулерінің пайымдауы бойынша геронтология өз бастауын кейінгі жүзжылдықтың екінші жартысында, қарт адамдардың саны едәуір өскен шағында пайда болды дейді. Осы уақытта ең алғаш геронтологияның ғылыми-зерттеулік институттары құрылған. Осы айтылған екі пікір де дұрыс деп айтылады, яғни геронтология - жас ғылымдардың ішіндегі ең көнесі және көне ғылымдардың ішіндегі ең жас ғылым болып саналады.

Қоғам мәдени дамыған сайын, адам өмір тарихында өмірді ұзарту және өлімді ысырып тастауға әр уақытта әр түрлі амал-тәсілдер іздеген, бірақ оның нақты эксперименталдық жұмыстары мен практикалық қорытындысы XX ғ. ғана қолданыла бастады.

Геронтологияны мәдениеттің құрдасы деп те айтуға болады. Ерте ғасырлардан бері ғалымдар қартаю кезінде жастықты артқа қайтару үшін көптеген амалдар іздеген. Әр ғасырда қартаю ғылымы жаңа білімдер жинай бастады, әрине ол әр түрлі бағыттағы мамандармен байланысты, яғни олар: дәрігер-физиологтар, филологтар және биологтар, психологтар және социологтар, демографтар және этнографтар, тарихшылар және құқықтанушылар.

Бірақ бұл ғылымның пайда болуына өз үлестерін қосқан ғылымдардың қатары бұдан да көп. XX ғасырда геронтология жаңа, өте жас ғылымдардың жетістіктеріне байыды: биохимия, биофизика, психоаналитика, психофизиология және т. б. Негізінен геронтология - комплекстік тәртіпаралық зерттеулер негізіндегі ғылым болып табылады.

Зерттеу жұмыстың өзектілігі: қарт адамдардың саны бүкіл әлемде өсуде. Бұл денсаулық сақтау орталықтарының жетіспеушіліктерімен, өмір жасының ұзаруымен және сонымен қатар бала туудың төмендеуі мен қарт адамдардың саны жалпы массалық түрде өсіп келеді. Сондықтан да қазіргі кезде мемлекеттен не жалпы қоғам тарапынан болсын бұл мәселеге көп көңіл бөлінуде. Қарт адамдармен жұмыс істеу үшін, бұрынғы және қазіргі әлеуметтік жағдайын, психикалық ерекшелігін, материалдық және рухани қажеттілігін біле отырып, социологиялық ғылыми зерттеулерге сүйенген жөн. Яғни қарт адамдар қазіргі кезде әлеуметтік көмекті және мемлекеттік қолдауды қажет ететін топтардың бірі болып табылады. Бірақ бұл көмек пен қолдауды көрсетпес бұрын осы қарт адамдардың көкейкесті мәселелерін анықтап, оларды шешудің жолдарын қарастырған дұрыс болар еді.

Осы күнге дейін денсаулық сақтау органдары мен әлеуметтік қызметтерде қарт адамдардың денсаулығын тексеру, қадағалау маңызды болмаған.

Зерттеудің мақсаты: қарт адамдардың қоғамдағы алатын орнын анықтап, олардың алдында тұрған әр түрлі мәселелеріне көз жіберіп, әлеуметтік көмек пен қамсыздандыру жұмыстарын қарастыру.

Зерттеудің міндеттері:

- адамның қай жаста ересек және қарт екенін анықтау және қарт адамның отбасында қандай рөл атқаратындығын қарастыру;

- қарт адамдардың әлеуметтік-нарықтық заңдылық негіздерін анықтау;

- қарт адамдарға әлеуметтік қызметкер мен мекемелердің тарапынан көрсетілетін көмектері мен қамсыздандыру жұмыстарына назар аудару.

Зерттеу нысанасы: қарт адамдармен әлеуметтік жұмыс процесі.

Зерттеу пәні: қарт адамдармен әлеуметтік жұмысты ұйымдастыру процесі.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы: қарт адамдармен әлеуметтік жұмыстың мәні нақтыланды.

Зерттеудің практикалық мәнділігі: Зерттеудің нәтижелері әлеуметтік жұмыс тәжірибесінде қарт адамдарды әлеуметтік қорғау мекемелерінде пайдаланыла алынады.

Зерттеу әдістері: талдау жасау, статистикалық мәліметтер жинау, құжатпен жұмыстар, бақылау жасау, жиналынған мәліметтерді өңдеу болып табылады.

Дипломдық жұмыстың кұрылымы келесі тараулардан құралады.

Біздің дипломдық жұмысымыз кіріспеден, 2 бөлімдерден, әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.

Кіріспеде жалпы жұмысымыздың өзектілігі, мақсаты, міндеттері айқындалады.

Бірінші бөлім "Қарт адамдарға әлеуметтік көмек көрсетудегі теориялық талдау" деп аталады. Онда Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру реформасы; қарт адамдардың дифференциалды психологиялық мінездемесі және қарт адамның қоғамдағы статусы жайлы сұрақтар қарастырылды.

Ал, екінші бөлім "Қарт адамдарға әлеуметтік қорғау көрсетудегі әлеуметтік қызметкердің рөлін анықтаудағы тәжирибелік жұмыстың нәтижелері" деп аталады. Ол төрт бөлімшеден тұрады. Онда: Қарт адамдармен әлеуметтік жұмыстың механизмдерінің жіктелуі; Әлеуметтiк қызметкерлердiң және мекемелердiң қарттарға көрсететін әлеуметтiк көмек формалары; Қарт адамдарға әлеуметтік - медициналық реабилитациялау жүргізу; Қарт адамдармен әлеуметтік жұмыстың деонтологиясы және әлеуметтік қызметкерге қойылатын кәсіби талаптары жайлы баяндалады. Қорытындыда зерттеу жұмысы бойынша ұсыныстар беріледі.

1 Қарт адамдарға әлеуметтік көмек көрсетудегі теориялық талдаулар

Қарттық жас шамасы ғалымдардың көзқарастары

Адамдардың қай жаста ересек және қарт екенiн қалай бiлуге болады? Бұл сұрақ күрделi болмаса да, қиын сұрақтардың бiрi болып саналады.

Ғалымдар арасында қарттық жас туралы біркелкі пікір жоқ. Жастық периодизацияда көп субъективтілік бар. Әлі де қарттық шақ ұғымына толық анықтама жоқ. Қарттық шақ ұғымына алғаш анықтама ежелгі заманда берілген. Біздің эрамызға дейінгі 5-4 ғасырларда ежелгі грек дәрігері Гиппократ қартаюды табиғи жылулықтың жоғалуымен және организмнің құлдырауымен байланыстырған. Философ Платон қартаюға адамның өмір салты әсер етеді деген. Философ, дәрігер, Ибн Сина (Авицена) 50-60 жас аралығын терең қартаю кезеңі деп белгілеген. Гиппократ адамның өмірін қалыптасу кезеңі бойынша емес, физиологиялық циклдер бойынша қарастырған. Оның пікірінше қартаю жасқа байланысты. Алғашқы қартаю туралы еңбектер XVIII ғасырдың ортасына жатады. Ғылыми геронтологияның негізін салушы деп орыс ғалымын И. И. Мечниковті есептейді. Геронтология 20 ғасырдың ортасында қалыптасты, оның міндеті қартаюдың ерекшелігін ескеріп, оған әсер ететін факторларды анықтау.

Қартаюдың өзiне тән бiрнеше түрлерi бар: хронологиялық, физиологиялық, психологиялық және әлеуметтiк түрлерi.

Адамдардың қартаюының хронологиялық факторларын өмiр сүрген жылдарын анықтайды. Физиология - денсаулығының жағдайын, ағзаның өзiнен өзi әлсiреуi болып табылады. Қартаюдың психологиялық түрi адамдардың өзiн-өзi сезiнуi және жастық стуктурада өзiнiң орнын анықтайды. Әлеуметтiк - ол қартаюдың түрлерiнiң әр түрлi синтезi болып табылады.

Қарттар мәселесін барлық жас кезеңдерге ортақ мәселе деуге болады, себебі әрбір адамды ертең қарттық шақ күтіп тұр. Әр бір адам өзінің қарттық шағын уайымсыз өтіруді қалайды. Қарттар үшін дәрі-дәрмек, зейнетақы мөлшері т. с. с. маңызды мәселе болғанымен, олардың өмірі әлдеқайда күрделірек. Қарттар өмірін қызықты және алаңсыз өткізгісі келеді. Қартыққа байланысты проблемалар өзара түсіністік, бір-біріне қамқорлықтық жағдайында және ғылым мен тәжірибенің жетістіктерін кең қолдана отырып қана дұрыс шешіледі.

БҰҰ есебі бойынша 1950 жылы әлемде 60 жастан асқан 214 млн. адам болса, болжау бойынша келесі жылы олардың саны 590 млн. -ға, ал 2025 жылы 1100 млн. -ға жетпек. Сонымен жылына қарт адамдар саны жылына 5 есе өссе, ал жүниежүзінің жалпы халық саны тек 3 есе өсіп отыр. Осыған байланысты қоғамның «қартаюы» туралы соңғы кезде көп айтылып жүр.

Қазақстанның демографиялық жағдайына келетін болсақ, бізде де халықтың «қартаюы» байқалады. Егер, 1990 жылы 60-тан асқандар Қазақстан халқының 10 %-нан аспаса, 1995 жылы 12 % болды, 2000 жылы 17 %-дан асып, 2050 жылы елдің 26 %-ды құрмақ.

Әйгілі ойшыл, әрі дәрігер Әбу Әли ибн Сина, 50-60 жасты кәріліктің басы деп есептеді.

Дүниежүзлік Денсаулық сақтау Ұйымының жіктеуі бойынша 60-74 жас аралығындағылар қарттар. 75-89 жастағылар кәрі, 90-нан асқандар ұзақ өмір сүрушілер екен. Бұған қоса ересек адамдарды ішінара төрт топқа бөлетін халақаралық тағы бір жіктеу бар. Ол бойынша: жасамыстар (55-64), қарттар (65-74), кәрілер (75-84) және өте кәрілер (85-тен асқандар) .

Әдетте, қарттар қатарына зейнеткерлікке шыққандарды да жатқызады. Бірақ, бұлайша пайымдау дұрыс бола қоймайды, өйткені, әр елдің зейнетақыға шығу жасы әртүрлі. Әйелдер көбінесе, ерлерден бұрын шығады. Мысалы, бідің мемлекетімізде әйелдер 58 жастан, ал ерлер 63 жастан қарттық зейнеткерлікке шығады.

Сонымен бірге, түрлі әлеуметтік-кәсіби топтардың зейнеткерлікке шығу жастары әртүрлі. Әлемнің көптеген елдерінде 60 жастағы және одан асқан азаматтарды қарттардың қатарына қосады.

Қарттардың өзі әр түрлі болып келеді. Олардың ішінде:

1) ширақ дені сау;

ауру-сырқаулы;
отбасында тұратын;
жеке басты;
зейнетақыға шыққанға риза;

6) жұмыс істеп жүрген, бірақ ауру тиіп қиналатын;

7) жұмыс істеп жүрген, сол жұмысты ұнататын;

8) өмірден қиындықты көп көрген, бақытсыз сезінетіндер;

9) көп жүрмейтін, үйде отырып қалған;

10) жүріп-тұруға бейім, басқалармен араласқыш (қонаққа, ойын-сауыққа зарады, достарымен кездеседі т. с. с) .

Қазіргі кезде геронтология деп аталатын, кейінде пайда болып дамып келе жатқан ғылым қарт адамдардың өмірін, ғұмыр ұзақтығына жеткізетін жағдайларды зерттейді.

Осы қартаюдың түрлерi бiр-бiрiне әсер етудi көрсетудi анықтайды. Бiрақ бұлардың барлығы да жастық күнтiзбесi болмайды. Сау, белсендi адамға өте қатты аурумен ауыратын адамдар қартаю жасын тез және терең түсiнедi. Венгерлiк Людовик II-шi 20 жасында терең қартаю белгiлерiнен қайтыс болды. Ал немiс ақыны Гете болса, 90 жасында жас жiгiтше жайнап, жастық шақтың өлендерiн жазған болатын. Қарттаюдың шақтық әр түрлерi бiр-бiрiмен көп жағдайда келе бермейдi, олар не жетiп алып, не қалып қоюы мүмкiн. Бiрақ осыған қарамастан адамдарда барлығы бiр-бiрiмен байланысты, олардың қайсысы қартаю процесiнiң нақты, белсендi бiрлiк жүйесi екенi белгiсiз.

Өкiнiшке орай қазiргi кезде қартаю әйелдер мен еркектер арасында бiрдей емес жылдамдықпен жүредi. Осындай көрсеткiш әртурлi этностар арасында байқалады.

Қарттаюдың жылдамдығы биологиялық және әлеуметтiк жағдайлармен анықталады.

Хронологиялық (күнтiзбелiк) қартаю. Ерте ғасырдағы грек ғалымы Пифогор (б. з. д VI ғасыр) Эльдар Рязановтың этникалық қатарын қабылдар едi (“өмiр күз ” жыл мезгiлi сияқты) . Өйткенi ол төрт жыл мезгiлiне ғана өмiрiнiң төрт кезенiне сәйкес келедi, олардың барлығы 20 жылға тең болады:

а) жетiлу кезеңi (20 жасқа дейiн) ;

б) жас (20 жастан 40 жасқа дейiн) ;

в) күштiн даму кезеңi (40 жастан 60 жасқа дейiнгi аралық) ;

г) қартаю шағы ( 60-тан 80 жасқа дейiн) .

Авиценаның айтуы бойынша 50-60 жас - қартаюдың басы болып саналады.

Ерте Қытай классификациясына сәйкес, адам өмiрiнiң ұзақтылығының мынадай фазалары бар:

а) жастық шақ - 20 жасқа дейiн;

б) некеге тұру жасы - 30 жасқа дейiн;

в) қоғамдық қажеттiлiктердi орындау мерзімі - 40 жасқа дейін;

г) өзiнiң адасуын түсiну кезi - 50 жасқа дейiн;

д) шығармашылық өмiрiнiң соңғы кезi - 60 жасқа дейiн;

е) ерiктi жас - 70 жасқа дейiн;

ж) қартаю - 70 жастан кейiн

Орыстың демограф профессорлары ғана өмiрiн бiрнеше кезеңдерге бөледi: әлсiзденушiлер (қарттар) - 75 жасқа дейiн; ұзақ өмiр сүрушiлер - 100 жастан жоғары.

Кеңес Одағының екi әйгiлi демографтары С. Г. Струмилин мен Б. Ц. Урланис жасты еңбек әрекетiне байланысты 3 кезеңге бөлiп қарастырған болатын, яғни жұмысқа дейiнгi, жұмысшы, жұмыстан кейiнгi, осылардың өздерi өзiндiк 3 топты құрайды.

Жұмыстан кейiнгi:

- ересек жас - 60-69 жас;

- ерте қартаю - 70-79 жас;

- терең қартаю шағы - 80 жастан кейiн.

Халықаралық салыстырмалы классификация қабылдаған 8 кезеңдi қосады:

- орта жас - 45-64 жаста;

- қарттаюдың ең ерте кезi - 65-74 жастар.

Қазіргі геронтологияда келесілерді бөліп қарастырады:

календарлық жас - физиологиялық уақыт ағымымен байланысты және

абсолютті өлшемдермен есептелінеді;

мемлекетпен белгіленетін зейнеткерлік жас; физиологиялық функцияларды белгілейтін жастық функциональді жас; психологялық жас - психикасындағы өзгерістерді тобы; биологиялық жас - организмнің функцияларының жас.

Халықаралық денсаулық сақтау ұйымының классификациясына сәйкес 60-74 жас аралығындағы адамдар қарттарға жатады, 75-89 жас аралығындағылар - кәрілерге жатады, 90-нан жоғары - ұзақ өмір сүрушілерге жатады.

Физиологиялық (физикалық) қартаю. Физиологиялық қартаю хронологиялық қартаюға қарағанда күрделірек болып келедi. Бiрiншiден, физиологиялық қартаю процесi көп жағдайда индивидуалды болуы мүмкiн, қарттардың жасының бiрдей кезеңiнде кейбiр адамдардың денсаулығының нашарлығына байланысты қарттық кезеңдi тез қуып жетiп алады. Екiншiден, бiр адамның әр түрлi ағзасы және де бiрдей ағза бiрдей мезгiлде, бiрдей деңгейде емес жағдайда қалыптасады (бұл гетеротроптың және гетерокинетикалық ұғымға қатысты) .

Ең алғаш физикалық қартаюдың уақытын Гиппократ ұсынған болатын. Ол он физиологиялық циклды құрды, олардың әр қайсысы адамның өмiрiнiң 7 жылына тең.

Осы Гиппократтың iзiн жалғастырушы онын әрiптесi М. Рубнер болатын. Ол жастардың бөлiнуi мынадай кезеңдерге бөлiп қарастырған болатын:

- қартаю - 50 жасқа дейiн;

- қартаюдың терең кезi - 70 жастан кейiн.

Ал немiстердiң басқа патологоаналитиктерi Л. Ашофф Гиппократ сияқты жастық кезеңдi 10 топқа бөлген, бiрақ оның уақыттары оған қарағанда әр түрлi болған:

- қартаюдың бастапқы кезеңi - 65 жасқа дейiн;

- өзiндiк қартаю - 85 жасқа дейiн;

- қартаюдың терең кезеңi - 85 жастан кейiн.

Психологиялық қартаюды адам өзiнiң қартаюын сезiнген кезiнде анықтауға болады. Мұнда екi қайшылық бар - ол қартаюды өте ерте кезеңде түсiну немесе оған керiсiнше қартаюды өте кеш уақытта сезiну.

Медицина докторы Дипак Чопре өзiнiң “Нестареющее тело вечного духа” кiтабында қартаю - бiздiң санамызда өмiр мен өлiмнiң деңгейi гипноз арқылы жасалынатынын түсiндiрдi.

Әлеуметтiк қартаю. Қазiргi уақытта қарт адамдар демографиялық және әлеуметтiк топтың iшiндегi ең бiр бастаушысы болып келедi. Әлеуметтiк қартаю түсiнiгi ең алғаш толық қоғамның жасымен байланысты.

Адамның әлуметтiк жасы (орташа өмiр ұзақтылығына) белгiлi бiр елде және белгiлi бiр уақыт аралығында өмiр ұзақтылығына байланысты Замбия, Мали, Ауғаныстан елдерiнде орташа өмiр ұзақтылығы 43-44 жас, онда Канада, Жапония, Швецарияға қарағанда қартаю “жастау” болып келедi. Ленин өзiнiн Инесе Армандқа жазған хатында өзiн қартпын деп айтқан, бiрақ ол кезде оған 50 жас болатын. Ал қазiргi кезде 50 жасқа толмаған адам өзiн қарт адаммын деп санамайды.

Қартаю көп жағдайда биологиялық прцесске қарағанда, биологиялық процеске жақын келедi, бiрақ бұл әр түрлi кезеңдегi және мәдениеттегi әр түрлi әлеуметтiк топтар мен адамдар үшiн бiрдей емес.

Әлеуметтiк қартаю әлеуметтiк өмiрдi бiр кезеңi. Егер физиологиялық өмiр үшiн 2 нақты күн болса, яғни туу және өлу. Онда әлеуметтiк өмiрде мұндай күн жоқ, яғни бастама және аяқтау. Әлеуметтiк өмiр жеке тұлғаның қаптасқан уақытынан басталады, яғни жауапкершiлiк және даму субъектiлерi және осы қасиеттердiң аяқталуымен бiтедi. Бұл аяқталу физиологиялық өлiммен келмеуi мүмкiн.

Әлеуметтiк қартаю физиологиялық қартаюмен келмейдi. Көптеген мысалдарға қарап отырып, физикалық әлсiздiкке қарамастан адамдар жеке тұлға болып қала бередi және олар белсендi әлеуметтiк өмiрдi жалғастырады. Өкiнiшке орай осы қағидаға қарсы мысалдар да бар, яғни олар адамдар физикалық күштi жұмсау арқылы жеке тұлғалық мiнез-құлықты жоғалтып, тек биологиялық өмiрдi жалғастырады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.