Мектеп жасына дейінгі балаларды оқытудың әдістері мен тәсілдері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

І. МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІ МЕН ТӘСІЛДЕРІ

1. 1. Оқыту әдістерінің түрлері

1. 2. Оқыту әдістері мен тәсілдерін таңдау

1. 3. Балалар тілін дамыту әдістемесі

1. 4. Тәрбиеші тілі - балалардың сөйлеу тілін дамытудың негізгі көзі.

1. 5. Бала тілін дамытудағы қолданылатын әдіс- тәсілдер.

ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ

Сабақ жоспарлары

Зерттеу жұмысы

Әдістемелік нұсқау

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі: Оқыту әдістері- балаға білімді, іскерлікті, дағдыны игерту мен таным қабілетін дамыту үшін қолданылатын тәрбиеші жұмысының әдістері.

Оқыту әдісінің тиімді болуы үшін тәрбиеші түрлі тәсілдерді қолданады: әңгімелесу әдісін пайдалана отырып, көктемде жапырағын жайған бұтақтарды көрсетеді, жұмбақ жасырып, оны шештіреді, шағын әдеби шығармалар оқып толықтырады; көлік қозғалысын немесе басқа қимыл- әрекеттерді бақылауда сұрақтар қойып, қажетті түсініктер береді, сурет салуда көрсету және түсіндіру тәсілдерін қолданады, балалардың көңілін көтеру үшін өлең оқиды.

Мектепке дейінгі балаларды оқыту әдістері мыналар: көрнекі, ауызша айту, тәжірибелік және ойын әдісі.

Мектепке дейінгі ұйымның ересек және мектепке даярлық топтарында интернет материалдарды, кинофильмдер, диафильмдер, диапозитивтер және т. б. пайдаланылады. Бұл оқыту әрекетін қызықты етеді, балаларды айналадағы ортамен таныстыру мүмкіндігі кеңейеді, себебі өмірде тікелей танысуға мүмкін болмайтын құбылыстарды көрсетуге болады.

Экран арқылы заттарды әр түрлі жағдайда: ірі . орташа және жалпы түрде, көрсету мүмкіндігі болады. Балалар фильмдерден алған әсерлерін бір- бірімен бөлісіп, суреттерінде, әңгімелерінде, ойындарында бейнелейді.

Жұмыстың мақсаты : Оқытудың әдіс- тәсілдерін пайдалана отырып,

балалардың танымдық қабілеттерін дамыту.

Міндеттері:

Оқыту әдісінің тиімді болуы үшін тәрбиешінің түрлі тәсілдерді қолдануы керек.
Балаларға заттар мен құбылыстарды көрсету, айналадағы жағдай өзгерістерін байқауды үйрету.

І. МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІ МЕН ТӘСІЛДЕРІ

1. 1. ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІ МЕН ТӘСІЛДЕРІ

Әдістер мен тәсілдер ұғымы. Әдістер мен тәсілдер оқыту әрекетінде пайдаланылады. Әдістер арқылы балалар білімді, іскерлікті, дағдыны игеріп, танымдық қабілеттерін дамытса, тәсіл әдістің бір бөлігі болып табылады.

Мектепке дейінгі балаларды оқыту әдістері мыналар: көрнекі, ауызша айту, тәжірибелік және ойын әдісі.

Көрнекілік әдістері . Көрнекілік әдістің мектепке дейінгі ұйымдағы оқытуда орны ерекше. Көрнекіліктің дидактикалық ұстанымына сәйкес пайдаланылады. Көрнекілік әдістері балаларға жаңа білім беруде кең қолданылады. Көрнекілік әдістеріне заттар, құбылыстар сияқты табиғи объектілерді, суреттер, тұлыптар сияқты көрнекі құралдарды, модельдерді, үлгілерді және басқаларды көрсету жатады. Интернет материалдары, диафильмдер, кинофильмдер, магнитофон жазбалары, телевизия, радио хабарлары және т. б. сияқты оқытудың техникалық құралдарын қолдану маңызды. Көрнекілік әдістерінің тәсілдері мынадай: бақылау, заттарды көрсету, үлгі көрсету, қимыл әдістерін көрсету, кинофильмдер мен диафильмдер пайдалану, дидактикалық құралдар.

Қоршаған дүниедегі заттар мен құбылыстарды мақсатты, жоспарлы түрде ұзақ қабылдауда бақылаудың орны үлкен. Бақылаудың мақсаты- балаларға заттар немесе құбылыстарды көрсету, айналадағы жағдай өзгерістерін байқауды үйрету. Баллаар ересек адамдардың еңбек әрекетін, көлік қозғалысын, жануарларды, өсімдіктердегі және жансыз табиғаттағы өзгерістерді бақылайды.

Тәрбиеші балалар алдына танымдық міндет қоя отырып, объектілерді зерттеудің түрлі тәсілдерін, бақылау әрекетін үйретеді, алға қойылған міндет бойынша өзбетінше жоспарлауды, елеулі белгілерді іріктеп ала білуді қалыптастырады. \ бақылау мынадай шарттарды орындауды қажет етеді:

Балаларға бақыланатын объектіге тән ерекшеліктерді көруге қолайлы орын мен сәттер таңдап алу.
Балаларға қойылатын сұрақтар мен көрсетулер бақыланатын объектінің әр түрлі белгілеріне бағытталуы;
Балалардың көңілін бақылауға тікелей байланысы жоқ сұрақтармен бөлмеу, тақырыптан тыс оқиғалар туралы әңгіме қозғамау.

Тәрбиеші бақылау объектісі жөнінде балалардың не білетіндігін анықтау және не нәрсеге ерекше көңіл аудару керектігін білу үшін бақылаудың алдында әңгіме өткізеді.

Көлік қозғалысын бақылау үшін саяхатқа баратын орын туралы тәрбиеші кіріспе әңгіме өткізеді. Балалар көше қозғалысы ережесі туралы, көшедегі көлік пен жаяу адамдар жүрісінің тәртібін кім қадағалайтыны туралы не білетінін анықтайды, саяхат кезінде тәртіп ережесін түсіндіреді. Педагог алдын-ала ойластырған көшенің қиылысына жеткен соң, балаларды көшеде жүріп жатқан адамдар көрінетіндей және оларға ешқандай қауіп төнбейтіндей етіп орналастырады. Осыдан кейін балалардың назарын бақылау объектілеріне: өтіп жатқан көліктерге, бағдаршамға, реттеуші полиция қызметкеріне аударады. Балаларға: «Реттеуші полиция қызметкері не істеп тұр?» Бағдаршамның жарықтары қандай ретпен жанады? Көше қозғалысын реттейтін белгілер қандай?»- деген сұрақтар қояды. Педагог содан кейін балаларға айналадағыны бақылау үшін 4-5 минут уақыт береді, балалардан көргендерін сұрап, жауаптарын нақтылап бақылауға қорытынды жасайды. Саяхаттан келген соң балалар көргендерін еске түсіріп құрылыс материалдарынан бағдаршам, көше белгілерін, көліктерді, реттеуші полиция қызметкері бар көше жасауға тапсырма береді, балалардың алған білімдерін жетілдіреді.

Бақылау мазмұны біртіндеп күрделендіріледі. Ауа райы, құстар, балықтар, жануарлар, өсімдіктер, маусымдық құбылыстар бақыланады.

Оқытудың тәсілдерінің бірі- заттарды көрсету. Оқыту барысында балаларға қуыршақ киімдері, ойыншық жиһаздар мен шын жиһаздар, ыдыстар, үй заттары, еңбек құралдары, сурет салуға, мүсін жасауға, құрастыруға қажетті жабдықтар көрсетіледі.

Заттар барлық бала жақсы көре алатындай етіп орналастырылып, тәрбиеші қысқа және нақты көрсете отырып, түсіндіреді: «мына қылқалам сурет салуға арналған. Ол ұзын, оның ұшы үлпілдек қыл. Бояуға аздап су тамызып, қылқаламды бояуға салып, бояу езілген соң сурет саламыз».

Айналамен таныстыруда, тіл дамытуда, суреттер көрсету жиі пайдаланылады. Балалар бақшасында байқауға мүмкін емес заттар мен құбылыстарды (аңдар т. б. ) көрсетуде суреттердің орны ерекше.

Сурет барлық балаларға жақсы көрінуі үшін үлкен және оған бейнеленген заттар нақты болуға тиіс. Педагог балалардың назарын әуелі суреттегі бейненің мазмұнын анықтауға, содан кейін оның бөлшектеріне аударады. Ол суреттегі бейненің балаларға бұрын таныс- таныс еместігін ескереді:

балалардың тәжңрибесіне сүйене отырып, педагог суреттің мазмұнын түсіндіреді;
сурет мазмұнын олардың өздеріне айтқызады.

Педагог балалар назарын керекті бір нәрселерге ерекше бағыттап, суреттегі нәрселерді әдейі айтып, көрсетіп, олардың білімін, тәжірибесін дамытуға тырысады.

Бейнелеу, құрастыру әрекетіне үйрету үшін пайдаланылатын тәсілдердің бірі- үлгі көрсету. Үлгі көрсетуде суреттер, жапсыру, құрастыру заттары пайдаланылады және олар көлемі үлкен, түсі ашық. Бояуы тартымды болуы тиіс. Үлгі бойынша жұмыс істеуге үйрету үшін оны әуелі қарап, балалармен бірге талдау қажет.

Дене тәрбиесі, музыка, бейнелеу өнері және т. б. сабақтарда тәрбиеші қимыл әдістерін көрсету тәсілін пайдаланады: музыка ырғағымен жаттығуларды, қозғалысты қалай орындау, сурет салу, ою құрастыру кезінде қандай жүйемен және қалай орындау керек екенін көрсетеді.

Көруге ыңғайлы орын таңдалып, балалар қолайлы етіп отырғызылып, қимыл әдістерін көрсету жүзеге асады. Мысалы, тәрбиеші дене шынықтыру кезінде бойы аласа балалар саптың алдына, биіктерін артына тұрғызады; музыка сүйемелдеуімен қимыл жасауда балалар оларды әр жағынан көруі үшін шеңбер ішінде орындайды. Жүресінен отырып, жатып, отырып орындалатын жаттығулар балаларға қырынан тұрып көрсетілгені жақсы; суретті қайшымен қиюды көрсетуді балалар бір бүйірден көретіндей етіп орындау қажет және т. б.

Балаларға анық көрінуі үшін әр қимыл айқын, дәл, бөлек- бөлек болуы керек және сөзбен түсіндіріліп отырады. Дене шынықтыру және музыка сабақтарында қимылды көрсетуге балаларды тартуға болады, бірақ талап етілген қимылдарды олар дұрыс орындайтын болуы керек.

Балаларға тәрбиелік ықпалы жағынан оқу фильмдерінің маңызы үлкен: кітап шығару, стол жасау, астық өсіру туралы фильмдерді көрген балалар айналадағы заттарды дайындауда көп еңбек сіңіру керектігіне көз жеткізеді, оларға ұқыпты қарауға, адам еңбегін құрметтеуге үйренеді.

Тәрбиеші балалардың фильм жөнінде қаншалықты білетіндігін анықтап алу мақсатында әңгіме өткізіп, балаларды фильмді қабылдауға даярлайды. Сабақтарда фильм көрсету бірнеше бөлімдерден тұруы мүмкін:

фильм көрсету алдында әңгіме өткізу;
тәрбиешінің қысқа хабарламасы;
фильмнен кейін балалар орындайтын тапсырма беру;
фильмді көргеннен кейін балаларға алған әсерлерін, не ұнағанын әңгімелеуге мүмкіндік беру.

5-6 күннен кейін балалардың білімін анықтау, фильм туралы әңгімені жүйелеу мақсатында фильмді қайталап көруді ұсынуға болады.

Мектепке дейінгі ұйымда оқытудың көрнекілігін қамтамасыз ету үшін бағдарламаның барлық бөлімдері, айналамен танысу бойынша қажетті дидактикалық құралдар мен материалдар болуға тиіс.

Оқу міндеттерін жүзеге асыру үшін сәйкес арнайы жасалған заттар - дидактикалық құралдар: көрнекі құралдар, дидактикалық материал.

Ауызша айту әдістері

Көрнекі әдістер сөзбен, түсіндірумен тығыз байланысты. Балалардың қабылдауы түсіндіру арқылы анықталады. Оқытуда бірде көрсету, бірде түсіндіру негізгі орынға ие. Көрсетудің немесе түсіндірудің негізгі болуы балалардың жасына, олардың қимылды немесе жаттығуды игеру дәрежесіне байланысты. Көрсету біртіндеп сөзбен түсіндірумен алмаса бастайды. Тәрбиеші үнемі түсіндіру тәсілдерін пайдаланады: сабақ басында тапсырманың мазмұнын түсіндіреді, көрсету барысында әр қимылға түсінік береді. Түсіндіру нақты, балаларға ұғымды болуы керек.

Ауызша айту әдістерінің тәсілдері: әңгіме, оқу, әңгіме өткізу.

Қоршаған ортадағы оқиғалар, құбылыстар, табиғат жөнінде жаңа білімдерді, мәліметтерді балаларға хабарлау үшін тәрбиеші әңгіме пайдаланады. Мазмұнды, қызықты, әсерлі әңгіменің рөлі зор. Әңгімеде тәрбиешіге баланың ақылына, сезіміне әсер ету үшін жеңіл әзіл араластырып қойған жақсы.

Тақырып бойынша әңгімені өздері аяқтау, ойлап айту үшін сурет беріп, балаларды әңгіме айтуға үйрету жүзеге асырылады.

Ауызша айту әдістерінің бір тәсілі- оқу. Ол балалармен жұмыс жүргізуде көркем әдебиет оқу және әңгімелеп беруде пайдаланылады. Тәрбиеші көркем әдебиетпен таныстыруда, жаңа білімді хабарлауда жағымды көңіл күй туғызу үшін әңгіме, өлең, ертегі оқиды.

Педагог балаларға өлең жаттату үшін оны өз жатқа білуі керек. Сондай-ақ ол ертегілер мен оның өзіне тән ерекшеліктерін жатқа айтқаны дұрыс. Балалар шығарманың идеялық мазмұнын терең түсінуі, кейіпкерлердің бейнесін жақсы сезінуі үшін педагог көркем әдебиетті шебер оқуы керек.

Ауызша айтудың негізгі әдістерінің бірі- әңгіме өткізу. Алдын ала сұрақтар дайындап, соның көмегімен тәрбиеші балалардың танымдық іс- әрекетін дамытады, білетіндерін анықтап, жауаптарын түзейді, дәлелдейді, жаңа мәліметтер береді, ройлануға үйретеді.

Сұрақ қою оқытуда балалар білімінің дұрыстығын тексеруге мүмкіндік береді. Сұрақтар түсінікті, материалды еске түсіруді ойлануды талап ететіндей болғаны жөн: баллаар заттар мен құбылыстарды өзара салыстыруға, байланыстарын ажыратуға тиіс. Дұрыс қойылған сұрақ балаларды толық жауап беруге итермелейді.

Қаралған әдістер мен тәсілдердің бәрі көбіне жаңа білімді хабарлап, балалардың өз бетінше әрекет етуіне бағытталған.

Тәжірибелік әдістер

Тәжірибелік әдістер- балалардың алған білімдерді естерінде сақтау үшін қолданылады. Балаларды оқытуда олардың тәжірибелік істі ұйымдастыруға көмектесетін, олардың жаңа білімдерді, іскерлік пен дағдыны игеруге жетелейтін әдістер қолданылады.

Тәжірибелік әдістер- балалардың алдына нақты міндет қояды: дайын үлгі бойынша не істеу керектігі немесе нұсқаулар бойынша тапсырманы қалай орындау керектігі болуы мүмкін.

Жаттығу- тәжірибелік әдістердің тәсілі, ол арқылы балалар қажетті іскерлік пен дағдыларды меңгереді. Бала өзі істеп жаттығу арқылы педагогтің көрсеткенін, түсіндіргенін жетілдіреді, өзі істеп жаттығу арқылы сурет салуды, қайшымен қиюды, есептеуді меңгереді, іскерлік пен дағды қалыптастырады. Сондықтан оқытуды түсіндіру мен көрсетуден гөрі тәжірибелік іс- әрекет көп орын алатындай етіп ұйымдастырған жөн. Түсіндіруге кеткен уақыт оқу уақытының $\frac{5}{1}$ - нен артық болмауы үшін түсіндіру нақты, қысқа, анық болуға тиіс.

Ойлауды дамыту үшін балаға өз бетімен талдау жасату, талдауды қалай жасау жолдарын белгілеуге тарту қажет. Баланың қолына дайын үлгі берілмей, құрылыс, сурет сияқты дайын объектіге керекті жағдайларды түсіндіру керек. Балалардың алдына қойылатын мұндай міндет «тәсілі» жағдайға қарай «тапсырма» деп аталады. Мысалы, «Үлкен жылқы және кішкентай құлын сиятындай үй сал, екеуі де терезеге қарап тұратын болсын»

Тәжірибелік әдістер көрнекілікпен тығыз байланысты, ол үлгі немесе қойылған шарттар көрнекі болуы керектігінен көрінеді. Дайын үлгі бойынша тәжірибелік іс- әрекет жасату үшін педагог балалардың алдын ала қабылдауына және талдауына мүмкіндік жасайды. Себебі балалар заттарды өз бетінше елестете алмайды, олар үшін бір құрылысты тұрғызу, суретін салу сияқты тәжірибелік міндеттер негізгі міндет болып қабылданып, баллаар соған кірісуге асығады. Бұл қателіктерге, тіпті тапсырмалардың орындалмай қалуына апарып соқтырады.

Балалардың үлгіні дұрыс қабылдауы, талдай білуі істің сәтті болуын анықтайды. Сондықтан тәжірибелік әдістерде қимыл тәсілдерін және берліген тапсырма бойынша талдау тәсілдерін көрсету маңызды. Балаларда өзін- өзі бақылауды дамыту мақсатында тапсырманың орындалуынан шыққан нәтижені берліген тапсырмамен салыстырып, дұрыс істелмеген жерлерін түзете білу іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыру керек. Бұл оқу іс- әрекетінің маңызды сәті.