Қазақстан Республикасының халықаралық валюта-несиелік институттармен ынтымақтастығы

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 92 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: «Қазақстан Республикасының халықаралық валюта-несиелік институттармен ынтымақтастығы»

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ. . 3

1 ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ВАЛЮТА-НЕСИЕЛІК ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ЖӘНЕ ОНЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУШЫ ИНСТИТУТТАРЫДЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ. 6-30

1. 1 Халықаралық валюта-несиелік қатынастардың ұғымы. 6

1. 2 Халықаралық валюта-несиелік институттарының пайда болуы, құрылымы, мақсаты және атқаратын қызметтері . . . 16

1. 3 Қазақстанның халықаралық валюта-несиелік қаржы институттарымен байланысы. . 25

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ВАЛЮТА-НЕСИЕЛІК ИНСТИТУТТАРМЕН ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫН КЕҢЕЙТУ БАҒЫТТАРЫНА ТАЛДАУ ЖАСАУ31-60

2. 1 Халықаралық Қайта құру жəне Даму Банкі қызметін талдау . . . 31

2. 2 Халықаралық валюталық қорының қызметін талдау . . . 35

2. 5 Инвестициялық дауларды шешу жөніндегі халықаралық орталық қызметін талдау . . . 42

2. 4 Дүниежүзілік Банкісінің қызметін талдау . . . 47

2. 5 Халықаралық қаржы корпорациясының қызметін талдау . . . 53

3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ВАЛЮТА-НЕСИЕЛІК ИНСТИТУТТАРМЕН ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫН КЕҢЕЙТУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ . . . 61-78

3. 1 Қазақстан Республикасының халықаралық валюта-несиелік институттармен ынтымақтастығын жетілдіру . . . 61

3. 2 Қазақстандағы ислам банкингінің келешегі65

3. 2 Дүниежүзілік банктің Қазақстан Республикасымен əріптестік стратегиясы74

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 79

Библиография . . . 82

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Халықаралық валюта-несиелік институттарын əлемдік экономиканы дамыту саласындағы белгілі бір міндеттерді шешу үшін қаржы ресурстарын біріктіру арқылы қатысушы елдер құрады.

Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін халықаралық жəне ұлттық валюта-кредит жүйелерінің бұзылуы жəне соғысқа қатысқан елдердің халық шаруашылығындағы аса қиын жағдайы осы мемлекеттердің ұлттық қаржы ресурстарын жұмылдыру жəне соғыс зардаптарын жою үшін ұжымдық шаралар қабылдау қажеттігіне байланысты болды. Осы мақсаттарда 1944 ж. Бреттон-Вудста (АҚШ) өткен БҰҰ халықаралық валюта-қаржы конференциясында халықаралық жəне ұлттық валюта-қаржы жүйелерін қалпына келтіру жəне тұрақтандыру үшін БҰҰ-ның арнайы органдары ретінде Халықаралық валюта қорын (ХВҚ) жəне жеке капиталға инвестициялық кредиттеуді кеңейтуге ықпал ету үшін Халықаралық қайта құру жəне даму банкін (ХҚДБ) құру туралы шешім қабылданды.

Еуропа елдерінің ұлттық шаруашылықтарының тұрақтануына, халықаралық экономикалық байланыстардың кеңеюіне жəне əлемде шаруашылық өмірдің интернационалдануына байланысты ХВҚ жəне ХҚДБ қызметінде өзгерістер болды. Бұл халықаралық ұйымдар елдерге туындаған дағдарыстық құбылыстарды жеңу жəне олардың экономикасын құрылымдық жағынан қайта құру жөнінде көмек ұйымдастыруға көбірек көңіл бөле бастады, сондай-ақ мемлекеттік тəуелсіздік алған елдерге олардың экономикалық даму қарқынын жылдамдату мақсатында қаржылық көмегін едəуір кеңейтті.

Халықаралық валюта қоры халықаралық валюталық қатынастардағы тұрақтылықты қолдау мақсатында құрылды. Оның ХВҚ Жарғысында жазылған ресми міндеттері халықаралық валюталық мəселердегі ынтымақтастық, валюталарды тұрақтандыруға ықпал ету, валюталық шектеулерді жою жəне елдер арасында жан-жақты есеп айырысу жүйесін құру, мүше елдерге олардың төлем баланстарының уақытша бұзылуын жою үшін валюталық ресурстар ұсыну болып табылады. ХВҚ 80-ші жылдардың басынан бері түбегейлі экономикалық жəне саяси реформаларды жүзеге асыратын мүше елдерге «экономиканы құрылымдық жағынан қайта құруға» орташа жəне ұзақ мерзімді (7-10 жылға) кредиттер бере бастады.

ХВҚ-ның жарғылық капиталы əрбір ел үшін белгіленетін квотаға сəйкес мүше мемлекеттердің сол елдің экономикалық əлуетіне жəне оның əлемдік экономика мен сыртқы саудада алатын орнына қарай айқындалатын жарналарынан құралады.

Қор қызметінің маңызды бағыты оның Жарғыға сəйкес кредиттік операциялары болып табылады. ХВҚ мүше елдердің төлем баланстарының тепе-теңдігін қалпына келтіру жəне валюта бағамдарын тұрақтандыру үшін оларға кредиттер береді.

ХВҚ кредиттік операцияларды мүше елдердің ресми органдарымен: қазынашылықтарымен, орталық банктерімен, тұрақтандыру қорларымен ғана жүзеге асырады.

Диплодық жұмыстың маңыздылығы Қазақстан Республикасының халықаралық валюта-несиелік институттармен ынтымақтастығын кеңейту рөлі мәселелері жөніндегі теориялық зерттеулерді іс-тәжірибеге жеткізуге, деректердің сәйкес электрондық базасымен нығайтылған дамыған елдердің қаржы нарығын басқарудың толық бағалы стратегиясын дайындаудан тұрады.

Диплодық жұмыстың мақсаты экономиканың жаhандануының қaзipгi кезеңiндегi қаржылық қызметi - халықаралық экономикалық қатынастардың дамушы саласы болып табылады. Оның ауқымды секторы тауар сауда-саттығымен салысғырғанда жылдам өсетiн капиталдың халықаралық ауысу жүйесін қалыптастыру.

Қойылған мақсатты жүзеге асыру төмендегі міндеттерді шешуді көздейді:

- халықаралық қаржы нарығын реттеуде халықаралық Қазақстан Республикасының халықаралық валюта-несиелік институттарының рөлін зерттеу;

- қазіргі кездегі дамыған елдердің қаржылық нарығын Қазақстан Республикасы тұрғысында талдау;

- Қазақстан Республикасының халықаралық валюта-несиелік институттармен ынтымақтастығын кеңейту перспективаларын зерттеу

- елдің жалпы дамыған елдердің қаржы нарығының ролін, оның халықаралық қаржы жүйесіндегі ең шекті көрсеткіштерін неғұрлым дәл есептеудің әдістемесін анықтау.

Зерттеу нысаны - халықаралық қаржы нарығын реттеуде Қазақстан Республикасының халықаралық валюта-несиелік институттары, ҚРҰБ, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын бақылау мен қадағалау комитетінің болып табылады.

Зерттеудің пәні - Қазақстан Республикасының халықаралық валюта-несиелік институттармен ынтымақтастығын кеңейту негізіндегі процестерін талдау болып табылады.

Зерттеу болжамы - экономикалық-әлеуметтік мемлекет қалыптастыру жолындағы Қазақстан Республикасының халықаралық валюта-несиелік институттармен ынтымақтастығын кеңейтудің жүзеге асырудың қазіргі заманғы қағидалары еліміздің тарихи және рухани даму ерекшеліктері ескеріле отырып, алдыңғы қатарлы дамыған әрі қаржылық мемлекет қалыптастырған елдердің озық тәжірибесі оңтайлы пайдаланылған жағдайда тиімді әрі жүйелі түрде жүзеге асырылады деген болжамға негізделген.

Мәселенің зерттелу деңгейі. Осы жұмыстың ғылыми аспектілері отандық және шетел ғалымдарының жұмыстарын зерттеу, талдау және қайта ой-елегінен өткізу негізінде қалыптасқан.

Ғылыми жұмыста көрсетілген төмендегідей шетелдік экономистердің ғылыми еңбектері (О. И. Лаврушин, В. А. Кудрявцев, Е. В. Кудрявцева, К. Р. Тагирбеков, Г. Г. Коробовой, В. И. Колесников, О. М. Марков, В. М. Усоскин, Е. Ф. Жуков, Э. А. Уткин, Е. Б. Ширинская және т. б. ) және отандық экономист-ғалымдардың (Ғ. С. Сейітқасымов, Н. Н. Хамитов, Ұ. М. Искаков, О. Б. Баймұратов, Ш. Р. Әбділманова, Г. Т. Қалиева, С. Б. Мақыш, Л. П. Корнилова, И. Новиков және т. б. ) еңбектері пайдаланылды.

Мәселенің деректік көзі ретінде статистикалық мәліметтер, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің мәліметтері, Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінің, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын бақылау мен қадағалау комитетінің мәліметтері, халықаралық қаржы ұйымдарының (ХВҚ, ДБ, халықаралық рейтингілік агенттік және басқалары) деректері, Қазақстан статистикалық басқармасының мәліметтері осы проблемалар бойынша басылымдар мен монографиялар болып табылады. Осы жұмыста монографиялық зерттеу, ғылыми-абстрактілік әдіс, байқаулар, зерттеулер, салыстырмалар, жүйелі және факторлық талдау, негіздеу, салыстырмалы көрсеткіштер, баланстық әдіс, экономикалық-статистикалық әдістер қолданылды.

Зерттеу әдістері. Зерттеу салыстыру әдістерін қолданумен және сараптаушылық бағалауды ескерумен жүйелік және факторлық талдау қағидаларымен жүргізілді.

Практикалық маңызы - Қазақстан Республикасының халықаралық валюта-несиелік институттармен ынтымақтастығы бойынша автордың ұсынған ұсыныстары әртүрлі шаруашылық құрылымдарының тәжірибелік қызметінде пайдаланылуы мүмкін. Нәтижелерді пайдалану банктердегі несие саясатын ұйымдастыру әдістерінің нысандарын оңтайландыруға әсер етуі мүмкін. Сонымен қатар, жұмыстың нәтижелерін осы мәселе бойынша ғылыми зерттеулерді одан әрі қарай жетілдіру үшін ғылыми қызметкерлер пайдалануы және экономикалық теория, валюталық операциялар, ақша, несие, банктер курстарын оқыту бағдарламаларында қолданылуы мүмкін.

Практикалық базасы Қазақстан Республикасының халықаралық валюта-несиелік институттармен ынтымақтастығы мәселелері жөніндегі зерттеулерді іс-тәжірибеге жеткізуге, деректердің сәйкес электрондық базасымен нығайтылған халықаралық қаржы нарығын басқарудың толық бағалы стратегиясын дайындаудан тұрады. Зерттеу нәтижелері, диплом бойынша қорытынды мен ұсыныстар экономикалық дамуды тұрақты арттыру, экономиканың ішкі ресурстарын тиімді пайдалану жөніндегі ұсыныстарды дайындаған кезде пайдаланылды.

Диломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, библиографиядан тұрады. Сандық материалдар кестелерде, суреттерде келтірілген.

Диломдық жұмыс көлемі. Диломдық жұмыс компьютерде терілген 84 бетте, оның ішінде 12 кесте, 9 суреттерде баяндалған.

1 ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ВАЛЮТА-НЕСИЕЛІК ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ЖӘНЕ ОНЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУШЫ ИНСТИТУТТАРЫДЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ

1. 1 Халықаралық валюта-несиелік қатынастардың ұғымы

Халықаралық валюта несие қатынастары бөлу, айырбастау, тұтыну салаларына жатады. Өндіріс салаларынан еркін және төлем балансында көрініс тапқан, халықаралық экономикалық қатынастардың барлық формаларының аяқталғандығын білдіреді. Сонымен бір мезгілде олар салыстырмалы түрде дербес болып саналады, ұлттық экономика мен халықаралық экономикалық қатынастардың бүкіл жүйесіне кері әсерін тигізеді.

Әлемдік валюта жүйесі, ұлттық экономиканың өзара тәуелділігінің күшеюімен әлемдік шаруашылық байланыстарымен келісілген, ақша- экономикалық қатынастарының жиынтығын білдіреді. Халықаралық еңбек бөлінісі, тауарлы өндіріс пен әртүрлі елдер арасындағы сыртқа сауда оның базасы болып саналады [1] .

Әлемдік валюта жүйесінің құрамды элементтері:

Халықаралық төлем құралдарының белгілі бір жиыны (ұлттық, шетелдік және ұжымдық халықаралық валюта) ;

Валюта бағамы және валюта өлшемі (паритеті) мен еркін айналым жасаушылығын қоса алғандағы, валюта айырбастау тәртібі;

Халықаралық айналымды валюта-төлем құралдарымен қамтамасыз етудің тетігі (механизмі) ;

Халықаралық есеп айырысу формалары мен валюта және алтынның халықаралық нарығының тәртібін ретке және жүйеге келтіру;

Валюта қатынастарының тәртібін реттеуші, мемлекетаралық институттардың мәртебесі;

Әлем шаруашылығының сыртқы экономикалық қызметімен байланысты халықаралық есеп айырысу мен несие операцияларын жүзеге асырушы халықаралық және ұлттық банк мекемелерінің жүйесі.

Әлемдік валюта жүйесіндегі барлық төлем мен есеп айырысу операциялары, аталмыш ұлттық валюта ақша бірлігінің бағасы басқа ел валюталарының ақша бірлігінде көрінетін валюта бағамдарының негізінде жасалады [2] .

Алғашқы беттегі валюта бағамы (курсы) алтын мен және оның құнымен, ұлттық валютаның алтын құрамымен, валюталарды пайдалану арасындағы қарама-қайшылық тереңдей түседі. 60-шы жылдардың ортасында доллар стандарты, капиталистік әлемдегі Батыс Еуропа мен Жапонияның пайдасына өзгеруші күштер арақатынасының сәйкес келушілігін доғарды, әлем экономикасындағы тұрақсыздық империалистік шилініс факторына айналды.

Бреттон-Вуд жүйесіндегі құрылымдық дағдарыс 1971-1973 жылдары оның барлық қағидаларының үзілуіне алып келді: доллардың алтынға бөлшектенуі тоқтатылды, алтынның ресми бағасы алынып тасталды, белгіленген бағамдар тәртібі еркін айналыстағы бағамдармен ауыстырылды.

Жаңа әлемдік валюта жүйесі, алтынның демонитизациялануына белгілеген және валюталардың алтын өлшемдерін жойған, алтындоллар стандартының күйреуі 1976 жылғы Ямай келісімімен заңдастырылды. “Қарыз алудың арнайы құқығы” валюта жүйесі негізінде жарияланды. Әрбір ел, валюта бағамының тәртібін өздерінің қараулары бойынша таңдау құқығын алды. Валюта бағамдарының әртүрлі тәртіптеріндегі валюталар жүйесі қалыптасты. 1979 жылдан бастап әлемдік валюта жүйесі шеңберіндегі аймақтық деңгейде, өзінің есеп айырысу бірлігі - ЕВРО енгізілді. Толыққанды ұжымдық халықаралық валюта болып саналатын ЕВРО Еуропалық валюта жүйесі (ЕВЖ) қызметін жүргізеді. Доллардың өктемдігінен “Ортақ нарықты” қорғау, Еуропалық валюта жүйесінің (ЕВЖ) негізгі мақсаты болып саналады [3] .

Қазіргі кезеңдегі әлем шаруашылығы байланыстарының қалыптасуы мен әлемдік валюта жүйесінің құрылуы аяқталып біткен жоқ және тұрақты жетілдірілу үстінде.

Халықаралық валюталық қатынастар - бұл ұлттық шаруашылық қызметтерінің нәтижелері мен өзара алмасуына қызмет ететін және дүниежүзілік шаруашылықтағы валюталардың қызмет етуі барысында қалыптасатын қоғамдық қатынастар жиынтығы [4] .

Валюталық қатынастардың жекелеген элементтері - вексель ісі түрінде Ертедегі Грецияда пайда болған. Олардың келесі даму кезендері Лиондағы вексель жәрменкелері мен басқа да Орта ғасырлық Еуропадағы сауда орталықтары болды, онда есеп айырысулар вексель арқылы жүргізіледі. Халықаралық қатынастардың одан әрі дамуы өндіргіш күштерінің өсуімен, дүниежүзілік нарықтардың құрылуымен, халықаралық еңбек бөлінісінің тереңдеуімен байланысты болды.

Халықаралық валюталық қатынастар материалдық өндіріс саласына, сондай-ақ бөлу, айырбас және тұтыну салаларына қатысты халықаралық экономикалық қатынастарға делдал болады [5] .

Валюталық қатынастар жағдайы ұлттық және дүниежүзілік экономиканың дамуына, саяси жағдайға, елдер арасындағы күштердің арақатынасына тәуелді.

Халықаралық шаруашылық байланыстардың дамуы шамасына байланысты валюталық жүйе құрылды. Экономикалық тұрғыдан қарағанда-бұл шаруашылық байланыстарды интернационалдандыру негізінде тарихи түрде қалыптасқан валюталық -экономикалық қатынастар жиынтығы; ұйымдық-заңдық тұрғысынан қарағанда- белгілі бір қоғамдық-экономикалық формация шегінде валюталық қатынастарды ұйымдастырудың мемлекеттік құқық формасы.

Тарихта мынадай валюталық жүйенің типтері қалыптасқан: ұлттық, дүниежүзілік, аймақтық.

Басында елдегі ұдайы өндіріс процесіне қажетті валюталық ресурстарды қалытастыруға және пайдалануға, халықаралық айналымды жүзеге асыруға көмектесетін валюталық-экономикалық қатынастар жиынтығы ретінде ұлттық жүйе пайда болды. Ұйымдық-заңдық тұрғысынан қарағанда бұл шаруашылық байланыстарды интернационалдандыру негізінде тарихи қалыптасқан және халықаралық құқық нормаларын ескере отырып ұлттық заңдылықтармен бекітілген, елдегі валюталық қатынастарды ұйымдастырудың мемлекеттік-құқықтық формасы. Ұлттық валюталық жүйе елдің ақша жүйесінің бір бөлігі бола отырып, өзінше дербес және ұлттық шекарадан шыға алады. Ұлттық валюталық жүйенің ерекшелігі ел экономикасындағы сыртқы экономикалық байланыстардың даму дәрежесімен анықталады.

Ұлттық валюталық жүйе мен дүниежүзілік шаруашылықтың даму негізінде қалыптасқан және мемлекет аралық келісім-шарттармен бекітілген халықаралық валюталық қатынастарды ұйымдастыру формасыдүниежүзілік валюталық жүйе өзара ажырамастай байланысты. Ұлттық және дүниежүзілік валюталық жүйелердің мұндай байланыстығы олардың біртұтас екендігін білдірмейді, себебі олардың міндеттері, қызмет етуі және реттеу шарттары, жекелеген елдер экономикасын және дүниежүзілік шаруашылыққа ықпал етуі әр түрлі болып келеді. Дүниежүзілік валюталық жүйені ұлттық жүйемен байланыстыратын, яғни валюталық қатынастарға қызмет көрсететін және реттейтін, мемлекет аралық валюталық реттеулерде және валюталық саясатты шоғырландыруда негіз болатын ұлттық банктер болып табылады [6] .

Дүниежүзілік валюталық жүйені мемлекеттік-құқықтық ұйымдастыру формасы жетекші елдердің мүдделігімен және дүниежүзілік аренадағы күштердің орналастырылуымен, өндірістің және дүниежүзілік сауданың дамуымен анықталады.

Ұлттық және дүниежүзілік валюталық арасындағы байланыс пен айырмашылықтар, олардың элементтерінен байқалады.

Егер ұлттық валюталық жүйе ұлттық валютаға -елдің ақша бірлігіне негізделген болса, ал дүниежүзілік валюталық жүйе -бір немесе бірнеше резервтік валюталарға немесе халықаралық есептесу бірліктеріне негізделеді.

Резервтік валюта − халықаралық төлем және резерв құралы функциясын орындайтын, басқа елдер үшін валюталық паритет пен валюталық бағамды анықтауға базалық қызмет ететін, валюталар бағамын реттеу мақсатында валюталық интервенция жүргізуде пайдаланылатын алдыңғы қатарлы елдердің айырбасталған ұлттық валюталарының ерекше категориясы [7] .

Резервтік валюта мәртебесін алудағы алғышарттар:

-дүниежүзілік өндірісте, тауарлар мен капитал экспорттарында елдердің билік ету позициясы;

- жоғары тиімді байланыс жүйесі бар несиелік-банктік мекемелердің дамыған торабы;

-басқа елдерде оған деген сұранысты қамтамасыз ететін, халықаралық айналымдағы валютаның еркін айналымдағы және валюталық шектеудің болмауы.

Резервтік валюта мәртебесі эмитент-елдің экономикасына белгілі бір міндеттемелерді жүктейді; осы валютаның тұрақтылығын қолдап отыру қажеттігі, сауда және валюталық шектеулердің болмауы, девальвация жүргізбеу. Сонымен қатар, ұлттық валютаны резервтік дәрежеге көтеру ұлттық шаруашылық үшін төлем балансының тапшылығын ұлттық валютамен автоматты түрде пайызсыз және мерзімсіз халықаралық несие алу жолымен жабу мүмкіндіктері түрінде бірқатар артықшылықтар береді [8] .

Халықаралық есептік ақша бірлігі - валюталық паритет пен валюталық бағамды белгілеу, халықаралық талаптар мен міндеттемелерді өлшеу үшін шартты бірлік ретінде пайдалылатын валюталық бірлік. Қазіргі уақытта халықаралық экономикалық қатынастарға қызмет ету үшін шартты дүниежүзілік несиелік ақша типтері ретінде СДР және ЭКЮ қызмет етеді. Бұл халықаралық активтер қолма-қолсыз халықаралық есеп айырысуларда елдерінің арнайы шоттарына жазбаша жазу жолдарымен: СДР -Халықаралық валюталық қорда, ЭКЮ- Еуропалық қауымдастыққа ынтымақтастық валюталық Еуропалық қауымдастыққа ынтымақтастыққа валюталық Еуропалық қорында пайдалынылады. Олардың шартты құны валюталық қоржынға кіретін валюталардың орташа өлшемді құнын және бағамдарын өлшеу негізіде есептеледі.

Валюталық «қоржын» 1973 жылы наурыз айынан бастап өзгермелі бағам режимін енгізумен байланысты банктерді және халықаралық валюталы-несиелік ұйымдарда қолданылады. Осы топтағы валюталар саны, олардың құрамы және валюталық компоненттердің мөлшері орташа өлшемді баға мақсатына байланысты белгіленеді [9] .

Валюталардың орташа өлшемді құны, топқа кіретін валюталардың АҚШ долларына қатысты нарықтық құнының сомасында есептеледі. СДР халықаралық есептесу бірлігінің негізін құрған валюталық қоржын бес валютадан тұрады ( 1. 011991 ж. жагдай бойынша) : АҚШ доллары -40%, неміс маркасы-21%, жапон йені -17%, француз франкі-11%, фунт стерлинг-11%.

Елдің экономикалық және валюталық жағдайларына байланысты анықталатын валюталардың конверсиялар дәрежесі валюталық жүйенің келесі бір элементін сипаттайды. Басқа да ұлттық валюталарға еркін айырбасталатын, ақша бірліктері ретінде еркін конверсиялатын валюталар болады. 1978 жылдан бастап халықаралық валюталық қорлар мынадай ұғымдар енгізетін енгізген болатын:

- «еркін пайдалынатын валюта», яғни халықаралық есеп айырысуларда және валюталық нарықтардың негізгі операцияларында кеңінен қолданатын;

- валюталық шектеулері бар, жартылай конверсияланған елдердің валюталары;

- валюталар айырбасына тыйым салынған, елдердің конверсияланбайтын валюталары.

Валюталық паритет- бұл валюталық бағамның негізгі болып табылатын және заңды түрде бекітілген екі валюта арасындағы шекті қатынасты білдіреді. ХВҚ Жарғысы бойынша валюталық паритет СДР негізінде белгіленеді [10] .

Ұлттық валюталық жүйенің шегінде ХВҚ арқылы мемлекетаралық реттеу обьектісі болып саналатын валютамен жасалатын операцияларға шек қою, яғни валюталық шектеу енгізілуде.

Халықаралық ақшалай талаптар мен міндеттемелерді мемлекеттік реттеумен байланысты бейнелейтін және жекелеген елдің немесе барлық елдердің төлем қабілетін сипаттайтын-халықаралық өтімділік валюталық жүйенің элементі болып табылады. Халықаралық валюта өтімділігінің құрылымына шетел валютасы, алтын, Халықаралық валюта қатынастағы резервтік позиция, СДР және ЭКЮ-дағы шоттар кіреді [11] .

Халықаралық несиелік құралдарды пайдалану ережелерінің регламенттеуі және халықаралық есеп айырысулар жүйелік халықаралық нормаларға ( Женева вексельдік және чектік конвенция, 1930 ж) сәйкес жүзеге асырылады.

Валюталық жүйенің институтциональдық құрылымы ұлтаралық және мемлекеттік деңгейде реттеледі.

Аймақтық валюталық жүйелердің пайда болуының себептерінің біріне, жаңа валюталық орталықты құру және оны дүниежүзілік валюталық жүйе аумағына қосу жатады. Аймақтық валюталық жүйе - валюталық бағамдардың ауытқуын азайту және интеграциялық процессті ынталандыру мақсатында бірлестікке мүше елдердің валюталық қатынастарын мемлекеттік-құқықтық ұйымдастыру формасының және экономикалық интеграция шегінде валюталардың қызмет етуімен байланысты қалыптасатын қоғамдық қатынастардың жиынтығы болып табылады (Еуропалық валюталық жүйе, 1979 ж. наурыз) .

Валюталық жүйенің даму кезеңцері өндірістің, дүниежүзілік нарықтың, халықаралық еңбек бөлінісінің, дүние-жүзілік шаруашылықтың дамуымен байланысты болып келеді.

Бірінші дүниежүзілік валюталық жүйе өнеркәсіптік революциядан кейін алтын монометаллизмі базасында алтын монета стандарты формасында қалыптасты. 1867 ж Париж келісімі алтынды дүниежүзілік ақшалардың жалғыз формасы ретінде мойындады. Ұлттық және дүниежүзік валюта және ақша жүйелері біріктірген болатын, себебі ақша дүниежүзік нарықта төлемге массасы бойынша қабылданды. Алтын стандарты өндірісті, сыртқы экономикалық байланыстарды, ақша айналысесеп айырысуларды реттеуші ретінде рольін атқарады.

Кейіннен классикалық алтын монета стандарты өзін түсіріп алды, ол шаруашылықтың шаруашылық байланыстарына сәйкес келмеді. 1914 ж валюталық шектеу енгізді. Бірінші дүниежүзілік соғыс тұсында пайда болған валюталық былықтан соң, алтын және жетекші валюталарға негізделген мемлекет аралық алтын девиз стандарты құрылды [12] .

Екінші дүниежүзілік валюталық жүйе 1922 ж Генуэз конференциясындағы мемлекетаралық келісімімен құрылды. 30 елдің ақша жүйесі алтын девиз стандартты базасында қызмет етті. Ол кезеңдерде резервтік валюта мәртебесі ресми түрде бір валютаға бекітілмеді, бірақ та фунт стерлинг пен АҚШ доллары жетекшілік танытты.

Үшінші дүниежүзілік валюталық жүйе 1994 ж Бреттон-Вудстағы ( АҚШ ) валюта-қаржы конференциясында рәсімделді. Қатысушылары 44 ел болды, ХВҚ Жарғысы бекітіліп, онда дүниежүзілік валюталық жүйенің мынадай қағидалары анықталды:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.