Математика сабағында жаңа ақпараттық технологияларды қолдана отырып оқушылардың құзыреттілігін арттыру
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1 БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
1.1 Білім беруді ақпараттандыру және оның приоритеттері ... ... ... ... ... ... ... .8
1.2 Мектептегі білім беру жүйесінде оқыту үрдісін технологияландыру ... ... 11
1.3 Білім беруде жаңа ақпараттық технологияны қолданудың мүмкіндіктері және негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2 МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНА ОТЫРЫП ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН АРТТЫРУ АРҚЫЛЫ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚТАРЫН АРТТЫРУ.
2.1 Математика сабағында оқушылардың пәндік құзырлылығын қалыптастырудың мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
2.2 Оқушылар шығармашылығының тәрбиелік мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
2.3 Оқушылардың ойлау қабілеттерін ұлттық және логикалық есептер арқылы дамыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...49
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 74
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .77
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .80
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1 БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
1.1 Білім беруді ақпараттандыру және оның приоритеттері ... ... ... ... ... ... ... .8
1.2 Мектептегі білім беру жүйесінде оқыту үрдісін технологияландыру ... ... 11
1.3 Білім беруде жаңа ақпараттық технологияны қолданудың мүмкіндіктері және негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2 МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНА ОТЫРЫП ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН АРТТЫРУ АРҚЫЛЫ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚТАРЫН АРТТЫРУ.
2.1 Математика сабағында оқушылардың пәндік құзырлылығын қалыптастырудың мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
2.2 Оқушылар шығармашылығының тәрбиелік мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
2.3 Оқушылардың ойлау қабілеттерін ұлттық және логикалық есептер арқылы дамыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...49
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 74
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .77
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .80
КІРІСПЕ
Республика ұстаздарының негізгі мақсаты – қоғам дамуының қазіргі кезеңіне сай жастардың саналы ойлауын қалыптастыру, шығармашыл, өз мамандығын дұрыс таңдаған, ой-өрісі жоғары жеке тұлға дайындау.
Қоғамның дамып-өркендеуі, оның әлеуметтік-мәдени этностық ерекшеліктерін толық меңгеріп, өзгерістер, жаңалықтар, ұғымдар туралы болып жатқан барлық мәселелерге мән бере отырып, салауатты өмір салтын құруда, білім беру саласындағы инновацияны меңгеруде, қоғамымызды ізгілендіруде мұғалімдерге, олардың кәсіптік сапаларына, білімділігі, ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге қабілеттілігі, мәдениеті, парасаттылығы, т.б. қасиеттеріне байланысты екендігін, мұғалімдік мамандықтың жан-жақты білімді, шынайы сезімтал болуды, шәкірттеріне шексіз сүйіспеншілікті беруді талап ететінін, еңбегінің нәтижесі әр күн сайын балаларға қуаныш әкелгенде ғана жемісті болатынын ұғындыру.
Бүгінгі таңда ғасырлар қойнауында жатқан ұлттық тәрбиенің озық әрі өнегелі дәстүрлерін, асыл қасиеттерін оқушылардың бойында қалыптастыру, этнопедагогика материалдарын ұтымды пайдалану – аса маңызды міндеттердің бірі. ХХІ ғасыр – қатаң бәсеке ғасыры. Еліміздің білім беру жүйесі әлемдік білім беру кеңістігіне бағыт алуда. Бүгінгі күні қазақ халқының ұлттық мәдениетінің қайта өркендеу жағдайында жеткіншек ұрпақты ұлттық дәстүрлерде тәрбиелеудің заңды объективті қажеттігі туды. Қай заманда болсын жас ұрпақтың өнеге тұтар өзіндік ұлттық тәлім-тәрбиесі болатындығы белгілі. Егеменді Қазақстан Республикасының болашақ ұрпақтарының сана-сезімін, ұлттық психологиясын, оның ерте замандағы ата-бабалар салт-дәстүрімен сабақтастыра тәрбиелеу қазіргі күннің ең өзекті мәселесі екендігін өмірдің өзі көрсетіп отыр.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында «Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау;... оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» делінген. Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне оқыту мен тәрбие берудің соңғы әдіс-тәсілдерін, инновациялық технологияны игерген, психологиялық, педагогикалық жұмыста қалыптасқан, ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл жолын салуға икемді, шығармашылық педагогикалық зерттеуші болуды талап етеді.
Республика ұстаздарының негізгі мақсаты – қоғам дамуының қазіргі кезеңіне сай жастардың саналы ойлауын қалыптастыру, шығармашыл, өз мамандығын дұрыс таңдаған, ой-өрісі жоғары жеке тұлға дайындау.
Қоғамның дамып-өркендеуі, оның әлеуметтік-мәдени этностық ерекшеліктерін толық меңгеріп, өзгерістер, жаңалықтар, ұғымдар туралы болып жатқан барлық мәселелерге мән бере отырып, салауатты өмір салтын құруда, білім беру саласындағы инновацияны меңгеруде, қоғамымызды ізгілендіруде мұғалімдерге, олардың кәсіптік сапаларына, білімділігі, ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге қабілеттілігі, мәдениеті, парасаттылығы, т.б. қасиеттеріне байланысты екендігін, мұғалімдік мамандықтың жан-жақты білімді, шынайы сезімтал болуды, шәкірттеріне шексіз сүйіспеншілікті беруді талап ететінін, еңбегінің нәтижесі әр күн сайын балаларға қуаныш әкелгенде ғана жемісті болатынын ұғындыру.
Бүгінгі таңда ғасырлар қойнауында жатқан ұлттық тәрбиенің озық әрі өнегелі дәстүрлерін, асыл қасиеттерін оқушылардың бойында қалыптастыру, этнопедагогика материалдарын ұтымды пайдалану – аса маңызды міндеттердің бірі. ХХІ ғасыр – қатаң бәсеке ғасыры. Еліміздің білім беру жүйесі әлемдік білім беру кеңістігіне бағыт алуда. Бүгінгі күні қазақ халқының ұлттық мәдениетінің қайта өркендеу жағдайында жеткіншек ұрпақты ұлттық дәстүрлерде тәрбиелеудің заңды объективті қажеттігі туды. Қай заманда болсын жас ұрпақтың өнеге тұтар өзіндік ұлттық тәлім-тәрбиесі болатындығы белгілі. Егеменді Қазақстан Республикасының болашақ ұрпақтарының сана-сезімін, ұлттық психологиясын, оның ерте замандағы ата-бабалар салт-дәстүрімен сабақтастыра тәрбиелеу қазіргі күннің ең өзекті мәселесі екендігін өмірдің өзі көрсетіп отыр.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында «Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау;... оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» делінген. Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне оқыту мен тәрбие берудің соңғы әдіс-тәсілдерін, инновациялық технологияны игерген, психологиялық, педагогикалық жұмыста қалыптасқан, ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл жолын салуға икемді, шығармашылық педагогикалық зерттеуші болуды талап етеді.
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Сұрақ және жауаптың оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытудағы орны //«Қазақстандағы және онымен шектес аумақтардағы инновациялық білім беру мен әлеуметтік мәдени саясат: тәжірибе, мәселелер мен перспективалар» атты халықаралық ғылыми-теориялық конференцияның материалдары. – Астана: Еуразиялық гуманитарлық институты, 2005 ж., 520-522 б.
2. Жазба жұмыстары арқылы оқушыны логикалық ойлауға үйрету. //Ізденіс. Халықаралық ғылыми-педагогикалық «Қазақстан жоғары мектебі» журналының ғылыми қосымшасы – Алматы, 2006 ж., №1 280-282 б.
3. Математика сабағында оқушының логикалық ойлау қабілетін дамыту //«Әлеуметтік ғылымдардың өзекті мәселелері» ғылыми мақалалар жинағы. Шымкент әлеуметтік-педагогикалық университеті, 2006 ж., 29-32б.
4. Оқушылардың ойлауын дамытуда абстракциялау тәсілінің алатын орны. //Ұлт тағлымы. Халықаралық ғылыми-педагогикалық басылым – Алматы, 2007 ж., №3. 59-63б.
5. Орта мектеп оқушыларын математикаға оқыту барысында дидактикалық ойындарды қолданудың қазіргі жағдайы //М.Сапарбаев атындағы ОҚГИ-ның 15 жылдығына арналған «Қазіргі таңдағы білім мен ғылымның мәселелері» атты VІ Халықаралық ғылыми-практикалық конференция. 1-том.-Шымкент 2009 ж., 81-84б.
6. Жаңа білімді игеруге даярлау мәселелері. //Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы. − Ақтөбе, 2006ж., 2 (3) 119-122 б.
7. Мектеп оқушыларында оқу әрекетін қалыптастырудың теориялық мәселелері //12 жылдық білім.-Астана, 2008 ж., №4 36-48б.
8. Оқушылардың оқу әрекетіне деген рефлексивті қатынасының қалыптасу көрсеткіштері мен оны анықтау жолдары //Қазақстан орта мектебі, 2008 ж., №11.7-12 б.
9. Есеп-рефлексивті қатынасты қалыптастырудың құралы ретінде //Шағын мектеп, 2008 ж., 45–48б.
10. Мектеп оқушыларын өзіндік рефлексияға бейімдеу //Шағын мектеп, 2008 ж., № 9-10. 41-45б.
11. Математика сабақтарында оқушылардың оқу іс-әрекетіне рефлексивтік қатынастарын қалыптастыру арқылы ойлау қабілеттерін дамытуға бағытталған тапсырмалар: Оқу-әдістемелік құрал. Астана, 2010ж., 110 б.
12. Ершов А.П. Компьютеризация школы и математическое образование. Основные направления работ по программе «Информатизация образования». ИНФО. – 1992-№5,6.
13. Кателл Д. Информационные и коммуникационные технологии для активного обучения. ИНФО-2004-№3.
14. Машбиц Е.И.Психолого-педагогические проблемы компьютеризации обучения. М., Педагогика, 1988 ж.
15. Методика преподавания информатики: Учебное пособие для студентов педвузов/М.П.Лапчик и др. М.: «Академия», 2001ж., 624 б.
16. Полат Е.С. и др. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования: Учебное пособие для студентов педвузов и системы повышения квалификации педкадров. Москва: «Академия», 1999 ж., 224 б.
17. Әбілқасымова А.Е. және баскалар. Математиканы оқытудың теориясы мен әдістемесі. Алматы-1998ж.
18. Бидосов Э. Математиканы оқыту методикасы. Алматы. Мектеп, 1989ж.
19. ҚР жалпыға міндетті білім берудің мемлекеттік стандарттары; жоба, // 12 жылдық білім беру, 2006ж.
20. Сыни тұрғысынан ойлау технологиясын сабаққа тиімді пайдалану 2005ж., №4.
21. Сыни тұрғысынан ойлау технологиясы // Педагогикалық кеңес, 2009ж, №5.
22. Қазақстан мектебі 6/2009ж«Дауыс пен көрініс» Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан ойлау туралы ұлттық журнал №1 «5» 2001ж, №2/2002ж.
23. Қ.М.Нағымжанова. Инновациялы-креативті технологиялар// Өскемен Медиа Альянс.-2005ж.
24. Иманбекова Ж. Жаңа технологиялармен оқыту әдістері // Қазақ тілі мен әдебиеті.-2003ж., №7
25. К.Күнантаева, А.Алшымбаева. Бәсекеге қабілетті қоғамның негізі – сапалы білім//Бастауыш мектеп.-2007ж., №1 21-26 б.
26. Ү.Жазықбаева. 12 жылдық білім беру мерзіміндегі жалпы орта білімнің алғы шарттары. 2006ж., №1
27. И.Бикирова. Шығармашылық –натижелі оқыту негізі. 2006ж., №5
28. Категория: Новые технологии в обучении 2011ж., 12-14) б.
29. К. Бұзаубақова Жаңа педагогикалық технологияны меңгеру-міндет// Қазақстан мектебі 2005ж., №9-10, 58-60 б.
30. Б.Қасенова Оқу-тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру және педагогикалық технологияларды пайдалану // Бастауыш мектепте оқыту = Обучение в начальной школе. – 2009ж., № 6. 24-26 б.
31. А. Бекеева Дамыта оқыту технологиясын пайдаланудың теориялық негіздері. 2009ж., № 6. 6-7 б.
32. С.Б.ҚҰлдыбаева Білім беру жүйесіндегі жаңа педагогикалық технология // Білім. Образование. – 2009ж. - № 6. 27-30 б.
33. С.С.Дайырбеков Білім берушінің ақпараттық технологияны қолдануда біліктілігін жоғарылату мәселелері // Білім = Образование. 2009 ж., № 6. 34-36 б.
34. Б.Аханова Шығармашылық тұлға қалыптастыру // Сыныптағы тәрбие. - №1.19-22 б.
35. Жеке тұлғаға бағытталған сабаққа қойылатын талаптар //Қазақстан тарихы әдістемелік журнал.-2008 ж., 18-24 б.
36. Г.Ешанова, Сұлтанбек Қожахметовтің жеке тұлғаның дамуына бағытталған ой- пікірлер// Қазақстан жоғары мектебі. -2006 ж., №1. 96-99 б.
1. Сұрақ және жауаптың оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытудағы орны //«Қазақстандағы және онымен шектес аумақтардағы инновациялық білім беру мен әлеуметтік мәдени саясат: тәжірибе, мәселелер мен перспективалар» атты халықаралық ғылыми-теориялық конференцияның материалдары. – Астана: Еуразиялық гуманитарлық институты, 2005 ж., 520-522 б.
2. Жазба жұмыстары арқылы оқушыны логикалық ойлауға үйрету. //Ізденіс. Халықаралық ғылыми-педагогикалық «Қазақстан жоғары мектебі» журналының ғылыми қосымшасы – Алматы, 2006 ж., №1 280-282 б.
3. Математика сабағында оқушының логикалық ойлау қабілетін дамыту //«Әлеуметтік ғылымдардың өзекті мәселелері» ғылыми мақалалар жинағы. Шымкент әлеуметтік-педагогикалық университеті, 2006 ж., 29-32б.
4. Оқушылардың ойлауын дамытуда абстракциялау тәсілінің алатын орны. //Ұлт тағлымы. Халықаралық ғылыми-педагогикалық басылым – Алматы, 2007 ж., №3. 59-63б.
5. Орта мектеп оқушыларын математикаға оқыту барысында дидактикалық ойындарды қолданудың қазіргі жағдайы //М.Сапарбаев атындағы ОҚГИ-ның 15 жылдығына арналған «Қазіргі таңдағы білім мен ғылымның мәселелері» атты VІ Халықаралық ғылыми-практикалық конференция. 1-том.-Шымкент 2009 ж., 81-84б.
6. Жаңа білімді игеруге даярлау мәселелері. //Ақтөбе мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы. − Ақтөбе, 2006ж., 2 (3) 119-122 б.
7. Мектеп оқушыларында оқу әрекетін қалыптастырудың теориялық мәселелері //12 жылдық білім.-Астана, 2008 ж., №4 36-48б.
8. Оқушылардың оқу әрекетіне деген рефлексивті қатынасының қалыптасу көрсеткіштері мен оны анықтау жолдары //Қазақстан орта мектебі, 2008 ж., №11.7-12 б.
9. Есеп-рефлексивті қатынасты қалыптастырудың құралы ретінде //Шағын мектеп, 2008 ж., 45–48б.
10. Мектеп оқушыларын өзіндік рефлексияға бейімдеу //Шағын мектеп, 2008 ж., № 9-10. 41-45б.
11. Математика сабақтарында оқушылардың оқу іс-әрекетіне рефлексивтік қатынастарын қалыптастыру арқылы ойлау қабілеттерін дамытуға бағытталған тапсырмалар: Оқу-әдістемелік құрал. Астана, 2010ж., 110 б.
12. Ершов А.П. Компьютеризация школы и математическое образование. Основные направления работ по программе «Информатизация образования». ИНФО. – 1992-№5,6.
13. Кателл Д. Информационные и коммуникационные технологии для активного обучения. ИНФО-2004-№3.
14. Машбиц Е.И.Психолого-педагогические проблемы компьютеризации обучения. М., Педагогика, 1988 ж.
15. Методика преподавания информатики: Учебное пособие для студентов педвузов/М.П.Лапчик и др. М.: «Академия», 2001ж., 624 б.
16. Полат Е.С. и др. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования: Учебное пособие для студентов педвузов и системы повышения квалификации педкадров. Москва: «Академия», 1999 ж., 224 б.
17. Әбілқасымова А.Е. және баскалар. Математиканы оқытудың теориясы мен әдістемесі. Алматы-1998ж.
18. Бидосов Э. Математиканы оқыту методикасы. Алматы. Мектеп, 1989ж.
19. ҚР жалпыға міндетті білім берудің мемлекеттік стандарттары; жоба, // 12 жылдық білім беру, 2006ж.
20. Сыни тұрғысынан ойлау технологиясын сабаққа тиімді пайдалану 2005ж., №4.
21. Сыни тұрғысынан ойлау технологиясы // Педагогикалық кеңес, 2009ж, №5.
22. Қазақстан мектебі 6/2009ж«Дауыс пен көрініс» Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан ойлау туралы ұлттық журнал №1 «5» 2001ж, №2/2002ж.
23. Қ.М.Нағымжанова. Инновациялы-креативті технологиялар// Өскемен Медиа Альянс.-2005ж.
24. Иманбекова Ж. Жаңа технологиялармен оқыту әдістері // Қазақ тілі мен әдебиеті.-2003ж., №7
25. К.Күнантаева, А.Алшымбаева. Бәсекеге қабілетті қоғамның негізі – сапалы білім//Бастауыш мектеп.-2007ж., №1 21-26 б.
26. Ү.Жазықбаева. 12 жылдық білім беру мерзіміндегі жалпы орта білімнің алғы шарттары. 2006ж., №1
27. И.Бикирова. Шығармашылық –натижелі оқыту негізі. 2006ж., №5
28. Категория: Новые технологии в обучении 2011ж., 12-14) б.
29. К. Бұзаубақова Жаңа педагогикалық технологияны меңгеру-міндет// Қазақстан мектебі 2005ж., №9-10, 58-60 б.
30. Б.Қасенова Оқу-тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру және педагогикалық технологияларды пайдалану // Бастауыш мектепте оқыту = Обучение в начальной школе. – 2009ж., № 6. 24-26 б.
31. А. Бекеева Дамыта оқыту технологиясын пайдаланудың теориялық негіздері. 2009ж., № 6. 6-7 б.
32. С.Б.ҚҰлдыбаева Білім беру жүйесіндегі жаңа педагогикалық технология // Білім. Образование. – 2009ж. - № 6. 27-30 б.
33. С.С.Дайырбеков Білім берушінің ақпараттық технологияны қолдануда біліктілігін жоғарылату мәселелері // Білім = Образование. 2009 ж., № 6. 34-36 б.
34. Б.Аханова Шығармашылық тұлға қалыптастыру // Сыныптағы тәрбие. - №1.19-22 б.
35. Жеке тұлғаға бағытталған сабаққа қойылатын талаптар //Қазақстан тарихы әдістемелік журнал.-2008 ж., 18-24 б.
36. Г.Ешанова, Сұлтанбек Қожахметовтің жеке тұлғаның дамуына бағытталған ой- пікірлер// Қазақстан жоғары мектебі. -2006 ж., №1. 96-99 б.
Пән: Математика, Геометрия
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 82 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 82 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1 БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
1.1 Білім беруді ақпараттандыру және оның приоритеттері ... ... ... ... ... .. ... ...8
1.2 Мектептегі білім беру жүйесінде оқыту үрдісін технологияландыру ... ... 11
1.3 Білім беруде жаңа ақпараттық технологияны қолданудың мүмкіндіктері және негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
2 МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНА ОТЫРЫП ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН АРТТЫРУ АРҚЫЛЫ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚТАРЫН АРТТЫРУ.
2.1 Математика сабағында оқушылардың пәндік құзырлылығын қалыптастырудың мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...34
2.2 Оқушылар шығармашылығының тәрбиелік мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42
2.3 Оқушылардың ойлау қабілеттерін ұлттық және логикалық есептер арқылы дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 74
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 77
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...80
КІРІСПЕ
Республика ұстаздарының негізгі мақсаты - қоғам дамуының қазіргі кезеңіне сай жастардың саналы ойлауын қалыптастыру, шығармашыл, өз мамандығын дұрыс таңдаған, ой-өрісі жоғары жеке тұлға дайындау.
Қоғамның дамып-өркендеуі, оның әлеуметтік-мәдени этностық ерекшеліктерін толық меңгеріп, өзгерістер, жаңалықтар, ұғымдар туралы болып жатқан барлық мәселелерге мән бере отырып, салауатты өмір салтын құруда, білім беру саласындағы инновацияны меңгеруде, қоғамымызды ізгілендіруде мұғалімдерге, олардың кәсіптік сапаларына, білімділігі, ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге қабілеттілігі, мәдениеті, парасаттылығы, т.б. қасиеттеріне байланысты екендігін, мұғалімдік мамандықтың жан-жақты білімді, шынайы сезімтал болуды, шәкірттеріне шексіз сүйіспеншілікті беруді талап ететінін, еңбегінің нәтижесі әр күн сайын балаларға қуаныш әкелгенде ғана жемісті болатынын ұғындыру.
Бүгінгі таңда ғасырлар қойнауында жатқан ұлттық тәрбиенің озық әрі өнегелі дәстүрлерін, асыл қасиеттерін оқушылардың бойында қалыптастыру, этнопедагогика материалдарын ұтымды пайдалану - аса маңызды міндеттердің бірі. ХХІ ғасыр - қатаң бәсеке ғасыры. Еліміздің білім беру жүйесі әлемдік білім беру кеңістігіне бағыт алуда. Бүгінгі күні қазақ халқының ұлттық мәдениетінің қайта өркендеу жағдайында жеткіншек ұрпақты ұлттық дәстүрлерде тәрбиелеудің заңды объективті қажеттігі туды. Қай заманда болсын жас ұрпақтың өнеге тұтар өзіндік ұлттық тәлім-тәрбиесі болатындығы белгілі. Егеменді Қазақстан Республикасының болашақ ұрпақтарының сана-сезімін, ұлттық психологиясын, оның ерте замандағы ата-бабалар салт-дәстүрімен сабақтастыра тәрбиелеу қазіргі күннің ең өзекті мәселесі екендігін өмірдің өзі көрсетіп отыр.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау;... оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу делінген. Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне оқыту мен тәрбие берудің соңғы әдіс-тәсілдерін, инновациялық технологияны игерген, психологиялық, педагогикалық жұмыста қалыптасқан, ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл жолын салуға икемді, шығармашылық педагогикалық зерттеуші болуды талап етеді.
Ұстаз еңбегінің күрделігі - әрбір оқушының жүрегіне жол табуда, әрбір баланың бойындағы қабылетті дамыту үшін жағдай жасауда. Ең бастысы: мұғалім оқушының өзін тұлға ретінде сезінуіне көмектесуі керек, оның бойында өзін, өмірде, әлемді тануға деген қажеттілікті оята білуі керек, әрбір іс-әрекеті үшін өзінің, жолдастарының, мектептің, қоғамның алдындағы жауапкершілікті, адамгершілік қадір-қасиетті сезінуді тәрбилеуі керек. Танымның қиын жолындағы балалар жетістігі мұғалімнің әрбір оқушы мүмкіндігіне сенім артуына, оның табандылығы мен шыдамдылығына, шәкіртіне дер кезінде көмекке келе білуіне тікелей байланысты.
Баланың қабілеттерін дамыту мәселесі өзінің тамырын адамзат тарихының тереңінен алады. Ежелгі грек ғалымы және философы Сократ өз оқушыларының дамуына үнемі қамқорлық жасап отырған.
Адамның ақыл- ойын, қабілеттерін дамыту арқылы оны бақыт жолына жеткізу мәселесіне бірнеше күрделі еңбектерін тікелей арнаған шығыстың әйгілі ойшылы Әл-Фараби болады.
Бүкіл бір халықтың ұстазы ұлы Абай өзінің қырық үшінші қара сөзінде бала өмірге келгендегі қабілетті әрі қалай дамытуды, шыңдауды қажет ететінін, сонда ғана олар пайдаға асатынын жазған. Ал назардан тыс қалған қабілеттер бара-бара жойылып, жоқ болатынын айтқан.
М.Жұмабаев өзінің педогогика оқулығында баланың дамуының мәселелерін көтереді. Ол үшін оның танымын, ақылын, еркін, зейінін қалыптастыру керек екенін жазады.
Баланың шығармашылық қабілеттерін дамыту мәселесін таңдау ең алдымен қабілет ұғымының мәнін терең түсініп алуды талап етеді.
Шығармашылық- жаңа нәрсе ойлап табуға бағытталған қабілеттер деңгейі. Ал шығармашылық сөзінің мәні неде? Шығармашылық сөзінің төркіні (этимологиясы) шығару, іздену, ойлап табу дегенге келіп соғады. Демек бұрын тәжірибеде болмаған жаңа нәрсе ойлап, жетістікке қол жеткізу деген сөз. Ал шығармашылық мәселесін терең зерттеген Я.Н.
Понаморев оны даму ұғымымен қатар қояды. Өйткені әрбір жаңалық, әсіресе интелектуалдық тұрғыдағы, баланы жаңа психологилық сапаға көтереді [1, 522б].
Бұдан біз шығармашылық ұғымының негізгісі белгісі жаңалық болғанымен, ондағы тұлғаның, адамзаттың қоғамның дамуына әсер ететін ерекше күштің бар екенін байқаймыз.
Шығармашылық қабілет деген не? Қабілеттердің деңгейге көтерілуі неге байланысты? - деген сұрақтар әрбір ұстазды мазалайды деп ойлаймын. Шығармашылық әрекет өте күрделі процесс және ол адамға ғана тән. Шығармашылық- адамның іс- әрекетінің түрін іздейді. Проблеманы өзінше, жаңаша шешуге талпыныс жасайды. Оқушыларының қабілеттері 2 түрлі әрекетте дамиды:
Біріншіден, кез келген бала адамзат баласының осы кезге дейінгі жинақтаған тәжірбиесін меңгертуге бағытталған оқу әрекеті арқылы дамиды, білімі, білік дағдыны қабылдайды.
Екіншіден, кез келген оқушы шығармашылық әрекеттер орындау арқылы өзінің мүмкіндіктерін дамытады. Оқу әрекетінен шығармашылық әрекеттің айырмашылығы ол баланың өзін-өзі қалыптасуына, өз идеясын жүзеге асыруға бағытталған жаңа әдіс- тәсілдер.
Оқушыларының кез-келгені шығармашылық тапсырмалар шешуді табыспен меңгере алады.
Ол үшін мына төмендегі шарттар орындалуы тиіс:
Біріншіден-баланың шығармашылық қабілеттерін дамыту ісін ерте бастан қолға алу. Мысалы; біз тіл үйрету үшін баланың туған сәтінен бастап сөйлесе бастаймыз ғой. Музыканттар жанұясында үнемі музыка естіп өскен баланың сол өнер қабілеті өте ерте ашылады. Осыны басқа қабілеттер дамытуға неге пайдаланбасқа?
Екіншіден-баланың жүйелі, тұрақты ұйымдастырылған шығармашылық әрекеттер жағдайында болуы. Ерекше ойды талап ететін әлеуметтік қарым-қатынастар шығармашылық қабілеттерді дамытуға тиімді әсер етеді деп ойлаймыз.
Үшіншіден-шығармашылық жұмыстар баланың ойлау мүмкіндігінің ең жоғарғы деңгейіне жетуі керек. Осындай тынымсыз ой қызметі ғана бала дамуында үлкен нәтиже береді.
Төртіншіден-және ең негізгі шарт-бала әрекетінің әр түрімен айналысуға, тыңдауға деген еркіндігінің болуы. Баланың жұмыспен айналысуға деген қызығушылығы, қанша уақыт айналысамын десе де өз еркі болуы керек. Мұндай қызығушылық, қажеттілік табысқа жетудің бірден-бір кепілі болып табылды.
Енді осы кезеңдердің мақсат- міндеттеріне толығырақ тоқталып өтейік.
Диплом жұмысы тақырыбының өзектілігі Математиканы оқытуды жақсарту мақсатында әртүрлі технологияларды пайдалануға арналған жаңа әдістерді ары қарай шығарған жөн. Бұл орайда сыни тұрғыдан ойлау технологиясының маңызы үлкен. Тұлғалық бағдарлы көзқарас тұрғысынан қарастыратын болса, мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас, түсіндіруден түсінуге, монологтан диалогқа, әлеуметтік бақылаудан дамытуға, басқарудан өзін-өзі басқаруға көшу болып табылады. Мұғалімнің негізгі міндеті - оқушымен қарым-қатынас, оқушылардың өзара түсінуі, оларға шығармашылық үшін жағдай жасау, еркіндік беру.
Диплом жұмысын зерттеудің ғылыми жаңалығы жаңа ақпараттық технологияларды қолдана отырып оқушылардың құзыреттілігін арттыру арқылы шығармашылықтарын дамыту жолдарын шешудің жолын өзі іздеп табады да, сол шешімдерді негізі бар, саналы дәлелдермен нақтылай түседі. Сонымен қатар ол сол мәселені шешудің басқа да жолдарының бар екендігін мойындайды да, өзі таңдап алған жолдың басқаларға қарағанда ақылға қонымды екендігін дәлелдеуге тырысады.
Диплом жұмысының практикалық маңыздылығы Орта мектепте математика сабағында жаңа ақпараттық технологияларды қолдана отырып оқушылардың құзыреттілігін арттыру арқылы шығармашылықтарын дамытып, сабақтар жүргізу жүйесін дайындап, әдістемесі практикалық қолданыс деңгейіне жеткізілді.
Диплом жұмысының қазіргі уақыттағы жағдайы. Қоғам дамуының қазіргі кезеңіне сай жастардың саналы ойлауын қалыптастыру, шығармашыл, өз мамандығын дұрыс таңдаған, ой-өрісі жоғары жеке тұлға дайындау. Оқушыларға математикалық бiлiм дағдылар жүйесiн берумен қатар, математика пәнi мектепте басқа да бiлiм беру мiндеттерiн атқарады.
Олар: а) оқушылардың бiздi қоршаған ақиқат болмысты танып бiлудiң математикалық әдiстерiн игеруiне жәрдемдесу; ә) оқушыларды ауызша және жазбаша математика тiлiне үйрету (қарапайымдылық, анықтық, қысқа да нұсқалық, толықтық); б) оқушыларды математика бойынша алған бiлiм, дағдыларын оқу және өз бетiмен бiлiм алу барысында белсендi түрде бiлуге үйрету.
Диплом жұмысының мақсаты. Математика сабағында жаңа ақпараттық технологияларды қолдана отырып оқушылардың құзыреттілігін арттыру арқылы шығармашылықтарын дамыту және жаңа ақпараттық технологияны математика сабағында қолдану арқылы білім сапасын көтеру
Диплом жұмысының міндеттері:
oo оқытудың жаңа технологияларына қысқаша сипаттама;
oo математиканы оқытудың мақсаттары мен ұйымдастырылу әдістеріне шолу;
oo математиканы оқытудағы жаңа ақпараттық технологиясының дамытушылық ролін айқындау, оқушылардың құзыреттілігін артыру арқылы шығармашылықтарын дамыту;
oo ұжымдық шығармашылық жұмыстарды ұйымдастыру.
Дипломдық жұмысының зерттеу пәні математиканы оқыту әдістемесі.
Дипломдық жұмысының зерттеу объектісі математиканы оқытудағы оқушылардың құзыреттілігін арттыру арқылы шығармашылықтарын дамыту
Диплом жұмысының теориялық және әдіснамалық негіздері Қазақстан Республикасы Білім туралы заңы, мемлекеттік білім беру стандарты, математиканы оқытудың теориялық және әдістемелік негіздері.
Диплом жұмысының практикалық базасы Арқалық қалалық әмбебап кітапханасы, Ы. Алтынсарин атындағы Арқалық мемлекеттік педагогикалық институтының кітапханасы.
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
1 БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
1.1 Білім беруді ақпараттандыру және оның приоритеттері
ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Бәсекеге қаблетті Қазақстанның болашағы-білімді жастаржолдауында Оқытудың тиімділігін, әр оқушының білім мен білігі деңгейін бағалаудың бірыңғай жүйесін жасау.Оқу жоспарларына жаратылыстану ғылымдары бойынша, бірінші кезекте, математика мен ақпараттанудан қосымша сағаттар немесе пәндер енгізу деген.
Оқушының жеке тұлғасын, оның рухани әлемін, қабілеті мен ынтасын дамыту бүгінгі таңдағы негізгі мәселенің бірі. Оның себебі оқушы өз бетімен ізденіп жұмыс істеуге, өз бетінше алған білімін тәжірибеде, өмірде пайдалануды үйренбеген.
Математика пәнін оқыту үрдісінде компьютерді қолдану мұғалім мен оқушы қарым-қатынасының бұрынғы қалыптасқан жүйесін, олардың іс-әрекеттерінің мазмұнын, құрылымын үлкен өзгерістерге ұшыратады.
Қазіргі уақытта қоғамды ақпараттандыру,білім беруді ақпараттандыру деген сөз тіркестері біздің сөздік қорымызға еніп келеді. Қоғамды ақпараттандыру дегеніміз-ғылыми техникалық прогресс жетістіктерінің күнделікті тұрмысқа ауқымды енуінің нәтижесі, яғни адам өміріне іс-әрекеттің интеллектуалды түрлерінің жан-жақты әсер етуі мен ролінің жоғарылауына байланысты объективті процесс болып табылады.
Әлем ақпараттық коғамға аяқ басқан қазіргі заманда ақпараттық мәдениет деңгейі кез келген мемлекеттің дамуының басты дәлелі болып отыр.
Қазақстан үшін тактикалық әрі стратегиялық дамудың басым міндеттерінің бірі-білім беру жүйесін ақпараттандыру саласында прогресшіл саясат жүргізу.
1997 жылы республикада орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасы қабылдануы бұл істі мемлекет көлемінде қолға алудың басы болды. Бағдарламаны орындау барысында еліміздің бардық мекпептері компьютерлендірілді, 58 оқушыға бір компьютерден келеді [2, 282 б].
Бүгінде біз орта білім беруді одан әрі ақпараттандырудың екінші кезеңіне көштік, ол мазмұндық тұрғыда болады және компыотерлік
сауаттылықтан жеке тұлғаның ақпараттык мөдениетінің іргелі операциялық негіздеріне ауысуды білдіреді, мұнда әрбір оқушы ақпаратқа, қазіргі ақпараттық технологияларға зейін салып қана қоймай, оны тиімді қолдана білуі, Интернет ғаламдық ақпарат желісін пайдалана алуы тиіс.
Білім бepyдi ақпараттандыру - бұл ақпараттыкқ коммуникациялық технологияның құралдарын білім беру саласына қолданудың методологиялық және тәжірибелік құндылықтарын зерттеп, оқыту мен тәрбиелеудін психологиялық және педагогикалық мақсаттарына бағыттап қамтамасыз ету процесі.
Білім берудің ақпараттандырудың негізгі мақсаты: Қазақстан Республикасында біртұтас білімдік ақпараттық ортаны құру болып табылады. Олай болса, білім беру саласында жаңа ақпараттық технологияны пайдалануға, Қазақстан Республикасындағы ақпараттық кеңістікті әлемдік білім беру кeңicтiгiмeн сабақтастыруға мүмкіндік береді.
Білім бepyдi ақпараттандырудың негізгі міндеmmepi:
ақпараттық және телекоммуникациялық техникалық құралдармен қамтамасыз ету;
білім беруді акпараттандыру бойынша практикалық шараларды анықтап, жүзеге асыру;
оқу-тәрбие процесіне жаңа ақпараттық технологияны енгізуді қамтамасыз ету бойынша ғылыми-ізденушілік және оқу-әдістемелік жұмыстарын жүргізу;
oo мектеп пәндері бойынша жасақталатын жалпыға міндетті білім стандарттарының және оқу-әдістемелік кешендерінің мазмұнын ақпараттық технологияны пайдалану мүмкіндіктерімен жетілдіру, білім беруді басқаруда ақпаратгық жүйені құру;
oo білім беру мекемелерінің қызметкерлері үшін бағдарламалық-техникалық құралдарды қамтамасыз ету және мультимедиялық бағдарламаларды, электрондық оқулықтарды жасақтау;
oo педагог кадрларды жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтеріне еркін пайдалана білуге дайындау және жуйелі түрде біліктіліктерін көтеру.
Білім бepyдi ақпараттандырудың қағидалары:
қоғамның әрбір мүшесі үшін алынатын білімдер мен мәліметтердің түсініктілігі;
жеке тұлғаның интеллектуалдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту;
білім мен тәрбиенің бipiзділігі;
жалпы компьютерлік сауаттылық;
оқыту мен тәрбиелеудің жылдамдығы (интенсификация).
Білім бepyдi ақпараттандыру процесі мына бағыттар бойынша жетілдіріледі:
білім беру жүйесінің басқару механизміндегі ғылыми-педагогикалық ақпараттар мен ақпараттық-әдістемелік материалдарды автоматтандыру арқылы оның колданылу аясын жетшдіру және басқару ісіне коммуникациялық желілерді қолдану;
ақпараттық қоғам жағдайында жеке тұлғаның даму бағыттарының міндеттерін негізге ала отырып, оқытудың мазмұнын, әдістері мен оны ұйымдастыру формаларын таңдау мен оның методологиясын жетілдіру;
үйренушінің ителлектуалдық қaбілeтiн дамытуға, өздігінен білім алуға, түрлі ақпараттарды өздігінен өңдеу сияқты әрекеттерге бағытталған оқытудың әдістемелік жүйесін ақпараттық-коммуникациялық технология арқылы құру;
үйренушінің білім деңгейін бағалау мен бақылау әдістерін талдау бағытында компьютерлік тecтiлeyдi құру мен оны қолдану.
Нәтижелер:
жаңа акпараттық технологияны колдану арқылы білімнің сапасын көтеру;
жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды енгізу арқылы білім беру мазмұнын жаңарту;
жаңа ақпараттық технологияны қолдану саласы бойынша оқушылардың мамандыққа баулу механизмін құру;
біздің еліміздегі және шет елдердегі жинақталған ақпараттық ресурстарға жедел ену;
мультимедиялық электрондық оқулыктарды, виртуальдық лабораторияларды және бақылау бағдарламаларын жасақтап, қамтамасыз ету;
отандык білім беру жуйелерін біртұтас әлемдік ақпараттық білімдік кеңістікке ену арқылы сабақтастыру;
білім берудің телекоммуникациялық желілерін құру;
республиканың білім беру мекемелерін басқарудың біртұтас ақпараттық желісін құруға негіздеп, білім берудің басқару салаларының ақпараттык желісін құру.
Білім беруді ақпараттандыруды дамыту индикаторлары:
І. Нормативтік-құқықтық қамтамасы ету;
1. Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасы (ҚР Президентінің № 3645 өкімімен 1997 жылы 22 қыркүйекте бекітілген)
2. Қазақстан Республикасы бастауыш және орта кәсіптік оқу мекемелерін ақпараттандыру бағдарламасы (ҚР Үкіметінің № 616 қаулысымен 2001 жылдыц 10-мамырында бекітіген)
3. Қазақстан Республикасы Үкіметтің 2001 жылғы 6 тамыздағы № 1037 қаулысымен қабылданған Қазақстан Республикасының білім беру жүйсін ақпараттандырудың 2002-2004 жылдарға арналған тұжырымдамасы
II. Мамандармен қамтамасыз ету
Кезендер бойынша мамандардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру:
І-кезең Ақпараттық технология негіздері (компьютермен жұмыс жасау технологиясы )
ІІ-кезең Электрондық оқулыктармен жұмыс жасау технологиясы
ІІІ-кезең Интернет-технология. Web-сайтты құру технологиясы
IV-кезең Жаңа қолданбалы бағдарламалық құралдардың мүмкіндігін шығармашылық бағытқа пайдалану технологиясы
III. Глобальды коммуникациялық құралдар
Интернетке қосылу арқылы әлемдік білімдік кеңістікке шығу. Қашықтықтан оқыту формасына көшу [3, 32 б.].
1.2 Мектептегі білім беру жүйесінде оқыту үрдісін технологияландыру
Технология ұғымы біздің жүзжылдықта негізгі жалпы ғылымдық ұғымдардың бірі болып саналады. Философиялық көзқарас тұрғысынан технология теория мен практиканың арақатынасы контексінде қарастырылады. Мәні жағынан ажыратыла отырып, теория мен практика әрқашанда бір-бірімен өзара тығыз байланысты. Бұл әрекеттестіктің өзгешелігін сипаттай отырып К.Поппер теория мен практиканың бірлігін бұзбау қажеттілігін атап көрсеткен. Философтардың дәлелдеуінше, теория адамдардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталып, өзі туындап шыққан практикаға қызмет ету оның бағытын анықтайды, тәжірибелік процестердің барысына тікелей емес, технологиялық үлгілер арқылы жанама түрде әсер етеді. Теорияның практикадан ажырауының негізгі себептерінің бірі - нақты қолданбалы теориялар мен технологиялардың жоқтығы. Осыған байланысты қазіргі уақытта педагогика ғылымында да технологиялық тәсілге қызығушылық арта түсті. Өсіп келе жатқан ұрпақты әлеуметтік тәрбиені меңгеруге дайындау сапасын жоғарылату мақсатында қазіргі кезеңдегі технологияларды пайдалану талпыныстары көптеген педагогтар мен тәжірибелі мұғалімдердің оқыту және тәрбиелеуді жүйелі, тиімді процесуалды ұйымдастыруға деген ұмтылыстарынан туындады деп айтуға болады.
Технология сөзі (techne-өнер, шығармашылық, logos-ілім) грек тілінен аударылғанда:
а) өндіріс процесінде шикізат, материал немесе жартылай фабрикаттың формаларын, қасиеттерін, жағдайларын өңдеу, дайындау, өзгерту әдістерінің жиынтығы, мысалы: металдар технологиясы, химиялық технология, құрылыстық жұмыстар технологиясы;
б) өндірістің сәйкес келетін құралдарымен шикізат, материал немесе жартылай фабрикатқа әсер ететін тәсілдер туралы ғылым деген мағынаны білдіреді.
40-50-ші жылдары оқу процесіне техникалық оқыту құралдарын ендіру басталғанда, оқыту технологиясы ұғымы пайда болып, келесі жылдары бұл ұғым педагогикалық технологияға өзгертілген. 50-60 жылдардың ортасында бұл ұғым еліміщдің және шетелдің педагогикалық басылым беттерінде, халықаралық конференция материалдарында кеңінен талқыланып, оған түсінік берудің екі бағыты анықталды. Алғашқы бағыт техникалық оқыту құралдарымен байланысты болған, ал екінші бағыт оқыту технологиясы ретінде белгіленді. 60-шы жылдары оқытуға технологиялық тәсіл қалыптасты. Оның қалыптасуы американдық психолог Б.Скиннер негізін қалаған материалды меңгеруді ақпараттың бөліктерін жүйелі бағдарлама ретінде құрастыру және оны бақылау арқылы басқарудың тиімділігін арттыруды ұсынған бағдарламалық оқытумен тығыз байланысты.70-ші жылдары компьютерлік-бағдарламалық құралдарыды қолдану арқылы ақпаратты өңдеудегі өзара байланысты процестерінің құрылымы ретінде түсіндірілетін оқытудың ақпараттық технологиясы туындады.Кейінірек жоғары білім беру саласында мамандарды дайындаудың болашақтағы жүйесінің бірі өзін ақпараттық, бағдарламалық, әдістемелік құралдардың күрделі кешені ретінде көрсететін дистанциялық оқыту технологиясы пайда болды.80-ші жылдары техникалық және компьютерлік жүйелердің дамуы салдарынан педагогикалық технология және оқыту технологиясы ұғымдары оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру және басқару әдістері мен құралдарының жүйесі ретінде жете түсіндіріле бастады [4, 63 б.].
Қоғамымыздың қазіргі даму кезеңіндегі басты мәселелердің бірі - мектептегі білім беру жүйесінде оқыту үрдісін технологияландыру. Осыған орай оқытудың әртүрлі технологиялары жасалып, мектеп тәжірибесіне енгізілуде.
Технологияның міндеттерін түсіндіре отырып: Педагогикалық технологияны жобалаудағы жетекші қағидасы - оқушының белсенділігі боулы. Мұнда ең бастысы - білімді меңгеруге іштей дәлелденген, қалыптасқан қызығушылығы мен ынтасы, білім алу іскерлігі - деп жазады.
Педагогикалық технологияны қолдану негізінде келешек ұрпақтың еркін дамуына, жан-жақты білім алуына, белсенді, шығармашыл болуына жағдай жасалады. Жоғарыда келтірілген ғалымдардың еңбектерін және басқа еңбектерді зерттей отырып, педагогикалық технологияларды атқаратын мақсат-міндеттеріне және олардың іс-әрекетіне қарай жүйелеп бір схемаға келтіруге болады (Сурет 1) сәйкес.
Сурет 1. Педагогикалық технологиялардың түрлері
Ынтымақтастық педагогикасы. Талап ету педагогикасынан қарым-қатынас педагогикасына көшу. Бұл балаға ізгілік тұрғысынан қарау, оқыту мен тәрбиенің ажырамас бірлігі:
oo мұғалім - оқушы, оқушы - мұғалім, оқушы - оқушы, оқушы да - субъект, мұғалім де - субъект;
oo оқушының жеке басына ізгілік қарым-қатынас;
oo оқушы мен мұғалім арасындағы өзара түсінушілік, ынтымақтастық қарым-қатынас.
Білім беруді ізгілендіру технологиясы (Ш.А. Амонашвили). Оқушыны азамат етіп тәрбиелеу, олардың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту, баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату.
Ойын аркылы окыту технологиясы. Дидакгикалық, тәрбиелік, дамытушылық, әлеуметтендірушілік мақсатқа жету. Ойындық іс-әрекеттің психологиялық механизмі жеке бастық өзіндік талап-талғамдарына сүйенеді. Баланың бойындағы білімдік, танымдық, шығармашылық қасиеттерін аша түсуді көздейді.
Проблемалық (мәселелік) оқыту технологиясы. Оқушыны өз бетімен ізденуге үйрету, олардың танымдық және шығармашылық икемділіктерін дамыту. Атап айтканда:
- оқушының белсенділігін арттыру;
- оқу материалында баланы қызықтыратындай мәселе туғызу;
oo оқушы материалды сезім мүшелері арқылы ғана қабылдап қоймайды, білімге деген қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында меңгереді;
- оқытудың бала өмірімен, еңбегімен байланыстылығы.
Тірек белгілері (сызбасы, сигналы) арқылы оқытыу технологиясы (Шаталов В.Ф.) мынаны көздейді:
- білім, білік, дағдыны қалыптастыру;
- барлық баланы оқыту (жеке әлеуметтік өміріне қарамастан);
- оқытуды жеделдету (орта мектепті 9 жылда аяқтау).
Үнемі қайталау, міндетті кезеңдік бақылау, жоғары деңгейдегі қиыншылық, блокпен оқыту, тірек қолдану; жеке бағдарлы қарым-қатынас, ықпал; ізгілік, еркімен оқыту; әр оқушының жобасының жариялылығы, түзетуге, өсуге, табысқа жетуге жағдай жасау; оқыту мен гәрбиенің бірлігі.
Түсіндіре оза оқыту технологиясы (С.Н.Лысенкова). Барлық баланы табысты оқыту. Оқу материалының бірізділігі, жүйелілігі; саралау, әр оқушыға берілетін тапсырманың қолайлылығы; бағларламаның, кейбір тақырыптардың қиыншылығын жеңу, қиын тақырыптарды біртіндеп оңайлату әдісін қолдану. Сабақты пысықтауға әуелі озаттар, сосын орташалар, ең соңында нашар оқушылар қатыстырылады; бірте-бірте толық дербесгікке жету; сыныпта қалыпты жағдай қалыптастыру, түсіністік, өзара көмек, ынтымақтастық қарым-қатынас; оқушының қателігін ескерту, бірақ жазғырмау; үй тапсырмасы тек әр оқушының мүмкіндігіне қарай беріледі; білім, білік, дағдыны дамыта меңгерту; түсіндіруді қабылдау [5, 84б.].
Міндетті нәтижелерге негізделген деңгейлік саралап оқыту технологиясы. Білім, білік, дағды меңгерту, мемлекеттік стандарт көлемінде білім беру. Әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне орай оқыту, оқытуды оқушылардың әртүрді топтарының ерекшелігіне сәйкес бейімдеу, ыңғайлау. Білімнің базалық деңгейінің барлық оқушылар үшін міндеттілігі, оқушыларға берілген тапсырманың саралануы, тапсырма оқушының күш жететіндей және қолайлы болуы шарт.
Бағдарламалап оқыту технологиясы (Б.Скинер, Н.Краудер, В.Л.Беспалько). Ғылыми негізде түзілген бағдарлама негізінде оқытудың тиімділігін артыру, баланың жеке қасиеттерін ескере отырып оқыту. Оқыту құралдарының көмегімен бағдарламаланған оқу материалдарын кадр, файл сиякты оқыту бөлігі арқылы логикалық бірізділікпен беріледі.
Оқытудың компьютерлік технологиясы.Ақпаратпен жұмыс істей білуді қалыптастыру және қатынас қабілетін дамыту, жеке басты ақпараттық қоғамға даярлау. Мұнда оқыту оқушының тікелей компьютермен қатынасы арқылы орындалады.Яғни баланың жеке қасиеттеріне қарай компьютерге бейімдеу. Информатика мен есептеу техникасының негізгі ұғымдарын білу, т.б.
Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту (Л.Джинна Стил, С.Куртик Мередит,Чарльз Тэмпл).Аталмыш бағдарламаның ішкі құрылымында ерекшелік бар. Бұл құрылым 3 деңгейден тұратын оқыту мен үйретудің моделі. Білімнің болашақта пайдаға асуы, қажетке жарауын қалыптастырады. Көп ақпаратты талдай, жинақтай отырып, ішінен қажеттісін алуға үйретеді. Сын тұрғысынан ойлау бағдарламасы қызығушылықты ояту, мағынаны тану, ой толғаныс кезеңдерінен түзіледі. Бұл сабактағы аса қажетті мәнді, маңызды әрекет болып табылады. Осы сабақ кезінде үйренуші не үйренгенін саралап, салмақтап, оны қандай жағдайда, қалай қолдану керектігін ой елегінен өткізеді. Белсенді түрде өз білім үйрену жолына қайта қарап, өзгерістер енгізеді.
Өздігінен даму технологиясы (М.Монтессори). Баланы жан-жақты дамыту, дсрбестікке тәрбиелеу, бала санасында нәрселер әдемі меп ойлау әрекетінің бірігуі. Оқыту баланың дамуына сәйкес табиғи (жасанды емес) болуы керек, сонда бала өзін-өзі дамытады. Монтессори педагоикасының ұраны баланың мұғалімге: мынаны менің өзімнің жасауыма көмектесіп жібер деуіне жету.Баланың туғанынан азамат болғанға дейінгі барлық өмірі - оның еркіндігі мен дербестігінің дамуы болып табылады. Онда оқытудың бірыңғай бағдарламасы болмайды, әркім табиғат берген даму жолымен жүреді.Мектепте сабақ болмайды, әр күн жалпы жиыннан басталады. Жиыннан кейін әркім өз еркімен қалаған жұмысымен айналысады. Баға болмайды, бірақ әр бала өз еңбегіне орай үлкендердің не басқа бала тарапынан бағаланады. Ең бастысы оқушы өзін-өзі бағалайды.
Дамыта оқыту технологиясы (Л.С. Выготский, Л.В. Занков, Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдов). Баланы оқыта отырып, жалпы дамыту. Яғни бала бойында еркіндік, мақсаткерлік, ар-намыс, мақтаныш сезім, дербестік, адамгершілік, еңбексүйгіштік, белсенділік, т.б. қасиеттер дамыту. Осының нәтижесінде әр оқушы өзін-өзі ертуші субъект дәрежесіне көтерілуі көзделеді. Оқыту дамудың алдында жүруі керек, дидактикалық құралдардың дамуға әсері зор. Дамудың тиімділігі үшін: кешенді даму жүйесі негізінде мақсатты даму, мазмұнның жүйелілігі мен тұтастығы, теориялық білімнің жетекші ролі, жоғары қиындық деңгейінде оқыту, материалды меңгеруде жедел ілгерілеу, оқу үрдісін баланың сезінуі, оқыту үрдісінің әртүрлілігі, жекелеп оқыту, барлық баланың дамуы жолындағы жұмыстар болу керек.
Модульдік оқыту технологиясы (В.М.Монахов). Оқытудың тұтас технологиясын жобалау, алға қойған мақсатқа жетуді көздейтін педагогикалық үрдіс түзу, мұғалімге нәтижені талдап, түсіндіріп бере алатындай жүйені таңдау және құру.Оқушылармен жүргізілетін қиындықтың алдын алу және түзету жұмысының жүйесін жасау. Жалпы педагогикалық біліктіліктің технологиялық сенімді даму динамикасын жасау. Жобаланған технологияны іске асыратын жаңа тәсіл қалыптастыру.Бұл мұғалімнің бүкіл оқу жылында пайдаланатын әдістерді жоспарлауына көмектеседі. Технология жобасындағы негізгі объект - оқу тақырыптары, дидактикалық модуль.
Оқушылар әр сатыға жоғарылаған сайын олардың білімді қабылдауы өзгеріп, өтілетін пәндер жүйесі күрделене түседі. Сондықтан
оқушылардың жас ерекшеліктерін, әр сатыдағы қабылдау мүмкіндіктерін ескере отырып, аталған технологияларды тиімді пайдалануды схема түрінде (сурет 2) сәйкес.
Сурет 2. Педагогикалық технологияларды оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай қолану.
Бастауыш саты - оқушының интеллектілік дамуының ірге тасы, оқу әрекетінің қалытасуының қуатты кезеңі. Бала мектеп жасына жеткенімен, олардың есте сақтау қабілеті әлсіз, қабылдауы тұрақсыз бытыраңкы келеді. Не нәрсені болса да білуге құмар, қолымем ұстап, көзбен көргенді ұнатады. Сондықтан сабақта көрнекілік, ойын элементтерін қолданып, оқыу процесін қызықты ұйымдастыру қажет. Бастауыш сыныпта қолданылатын технологиялар: Ойын арқылы оқыту технологиясы, Модульдік оқыту технологиясы, Білім беруді ізгілендіру технологиясы.
Орта сыныпта барлық пәндердің негізі берілетіндіктен, оқу материалы күрделі, әрі түсінуде қиындық туғызуы мүмкін. Оқушылар білім алуда көрнекілік, тірек схемалар, т.б. әдіс-тәсілдерге сүйенеді және өз бетімен білімалуға әлі де болса икемделмегендіктен, бұл жастағы балаларға мына педагогикалық технологияларды қолданған тиімді болмақ: Проблемалық оқыту технологиясы, Дамыта оқыту технологиясы, Түсіндіре басқарып оза оқыту технологиясы, Модульдік технология, Оқытудың компьютерлік технологиясы, Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы.
Ал жоғары сынып оқушылары - өз бетімен оқу дағдыларын игеруге бейім. Өзіндік көзқараска ие, белгілі бір мәселе төңірегінде ой қозғай алатын, барлык пәннен хабардар және нақты бір пәнге деген талғамы бар саналы азаматтар. Осы ерекшеліктер негізінде оларға мына технологияларды пайдалануға болады: Сын тұрғысынан ойлауды дамыту, Ынтымақтастық педагогикасы, Деңгейлік саралап оқыту технологиясы, Бағдарламалап оқыту технологиясы, Оқытудың компьютерлік технологиясы, Өздігінен дамыту технологиясы, Дамыта оқыту технологиясы. Бұл технологиялардың әр қайсысының өзіндік ерекшеліктері мен артықшылықтары бар, сол себепті мұғалім оларды оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып ұтымды пайдалана білсе, оқушылар білімі де, білігі де арта түседі [6,122 б.].
1.3 Білім беруде жаңа ақпараттық технологияны қолданудың мүмкіндіктері және негізгі бағыттары
ҚР-да білмді реформалаудың негізгі бағыттарының 6ipi болып оқу процесінің жан-жақты ақпараттандару және оқыту сапасын жоғарлатуына бағытталған және бұның негізінде оқытудың жаңа формалар мен әдістерін өңдеу мен жасау.
Бұл мақсатты іске асыру үшін сәйкес технологияларды өндеу керек. Оқытудың ақпараттық технологиялары болжайды:
-оқу процесінің жан-жақты қамту;
-оқытудың барлық периодтарында есептеу техника құралдарын үздіксіз пайдалану;
-оқу-әдістемелік, техникалық, бағдарламалық және ұйымдастырушылық қамтудың бiр типті болуы және унификациясы;
-оқу процесіне жаппай ендіру мақсатында технологияларды тираждау;
- өзгеретін жағдайларға адаптация;
- жоғары дидактикалық тиімділігі;
- өмip және ғылым мен білімнің интеграциясы.
Оқу үрдісін жандандыруды қамтамасыз ететін әдістің бірі - жаңа ақпараттық технологияларды қолдану. Ақпараттық технологияның оқушының танымдық белсенділігін арттырудағы педагогикалық мүмкіндіктеріне ғалымдар төмендегілерді жатқызады:
1. Ақпараттық технология хабарды шексіз көлемде игеруге және аналитикалық өңдеуге мүмкіндік береді.
2. Ақпараттық технология танымдық белсенділікті арттыратын компыотерлік ойындар түріндегі танымдық үрдісті ұйымдастыруға жағдай жасайды .
3. Қазіргі ақпарат көздері - компакт дискілер мен қуатты процессорлар құрамына мәтіндік ақпарат, мультипликация, фото, бейне, модельдеу, дыбыстық сүйемел ететін, оқушылардың танымдық белсенділігін арттыратын жаңа сапалы бағдарлама жасауға мүмкіндік береді.
4. Электрондық оқулықты қолдану оқушының жоғары белсенді дүниетанымын және өзіндік жұмыс аясын кеңейтеді, оқыту үрдісін саралауға, жан-жақты ақпараттандыруға, білім мазмұнын ізгілендіруге көмектеседі.
5. Компьютерлер оқушылардың бойында іс-әрекет рефлексиясын қалыптастыруға септігін тигізеді. Алдымен компьютер оқушыларға өз іс-әрекетінін нәтижесін көрнекі түрде көрсетуге, өзін бақылау мен түзетуді іске асыруға мүмкіндік береді.
6. Арнайы бағдарламалар арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын туғызады.
7. Ақпараттық технология - адамның танымдық-зерттеу қызметінің жан-жақты тәсілі көпфункционалдық құралы (тексеру, есептеу, музыкалық, графикалық, кең көлемді акпаратты сақтау және өндеу, т.б.).
Ақпараттық технологияның аталған мүмкіндіктері оны пайдаланудың педагогикалық мақсаттарын аныктайды. Ақпараттық технологиялардың ажырамас бөлігі - техникалық оқу құралдарын қолданудың тиімділігін растайтын еңбектер авторларының бірі Г.В.Габай техникалық құралдардың оқушылардың жеке бас ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік беретінін (есте сактау, ойлау, мәліметтерді тез қабылдау қабілеті, басқа да жұмыс түрлеріне ауысу қабілеті) айта келе, оқу үрдісіндегі оқушылар іске асыратын әрекетті танымдық және қосымша деп екіге бөледі. Танымдық әрекет - сабақта алынатын білім, қосымша әрекет - сол танымдық жұмыстың ойдағыдай өтуіне жағдай жасайтын іс-әрскеттер. Осы қосымша әрекет сабақта оқушы уақытының көп бөлігін алады. Мүмкіндігінше мұндай жағдайды болдырмауда техникалық оқу құралдарының маңызды рөл атқаратындығын атап кетеді. Қазіргі таңда компьютер оқушының өз бетімен жұмыс істеуін, білім, білік деңгейлерін көтеруге жағдай жасайтын, танымын терендететін, шығармашылық ізденіске баулитын қуатты құрал ретінде қабылданады.
Қазіргі кезде әлемдегі жүргізіліп жатқан ізгілендіру үрдістері білім беру мекемелеріне қойылатын жаңа талаптарды анықтауда. Техника мен ғылым көлемінің ұлғая түсуі мектептегі білім беру мазмұнын қайта құру және оқу тәрбие ойындарын іс - әрекеті қағидаларын қайта қарауға, әсіресе мұғалімнің кәсіби біліктілігі мен тұлғасына, бүкіл педагогикалық үрдістің тұлғалық бағдарлануына қойылатын талаптардың сөзсіз арта түсуіне алып келді. Бүгінгі таңда мектептің оқу үрдісін жетілдіру үшін инновациялық білім беру технологияларын пайдаланудың тиімділігін практиканың өзі дәлелдеп отыр. Мұның өзі аталған мәселенің теориялық негіздемесін қажеттілігін туындатады. Сондықтан біз оқудың теориясы мен практикасындағы зерттеліп отырған проблеманың жағдайына талдау жасауды Инновациялық білім беру технологиялары ұғымына нақты түсінік беруден бастағанды жөн көрдік. Зерттеуде ең алдымен инновация, педагогикалық технология ұғымдары жөнінде анықтамалар жүйеге келтіріліп, инновациялық білім беру технологиялары ұғымы мазмұндық жағынан қарастырылады.
Инновация термині ғылымға ХІХ ғасырда енді. ХХ ғасырдың ІІ жартысында инновация әлеуметтік өзгерістердің жалпы үрдісінің сатысы ретінде қаралып, оның негізгі элементтері атап көрсетті: жаңашылдық, жаңашыл, бағалаушылар. Үрдістің сындарлы, өзгермелі мерзімін қандай да бір жаңа енгізілімдерге сәйкес бағалаушылардың іс - әрекетіндегі өзгерістер құрайды.
Новация ұғымы (латынша - жаңа) біздің тарапымыздан жаңа енгізілім деп түсіндіріледі. Ғылыми әдебиетте нововведение деген орыс сөзі бір жүйеден екінші жағдайға ауыстыру. Өндірілу ортасына жаңа тұрақты элементтер (жаңалықтар) әкелетін мақсатты бағытталған өзгеріс ретінде анықталады. Әрине бұл жаңа енгізілімін жаңаруымен байланысты. Алайда барлық жаңа нәрсе әр кезде дұрыс нәтиже бере бермейді. Оның себептері мынадай:
Біріншіден, жаңа нәрсе барлық кезде өзекті мәселелерді шешу құралы болып табылмайды. Шындығында, мұғалімдер мектеп атқаруы тиіс мәселелерді зерделемей, кейде оны бір жақты қарастырады.
Екіншіден, әрбір жаңа құрал толық бір нақты жағдайларда туындап, белгілі бір педагогикалық міндеттерді шешуге бағытталады. Алайда, көптеген ұстаздар құралдарды таңдау кезінде нақты жағдайда талдау жасауды басшылыққа алмастан, өздеріне ұнайтын нәрселерге ғана назар аударады.
Үшіншіден, ғалымдар жаңа бір нәрсені пайдаланушылардың санының ұлғаю, оны меңгерудегі жаңа тәжірибенің пайда болуы жаңалықтың нәтижелі болатын жағдайларын қатайта түсетіндігін бұрыннан байқаған. Сондықтан біздер өзгермелі жағдайда жаңа құралдарды пайдалану дұрыс нәтиже беретіндігіне деген ішкі сенімділігі болған жағдайдың өзінде ұстаздар, психологтар, әлеуметтанушылар тарапынан бақыланбайтын эксперименттік бақылау жүргізу қажет деп есептедік.
Ғылыми әдебиеттерде жаңашылдық немесе жаңа құрал ұғымдары бір - біріне синоним болып таблады да, инновация, жаңа енгізілім ұғымдары арқылы бір - бірінен ажыратылады.
Жаңашылдық - нағыз құрал (жаңа әдіс, әдістеме, технология, бағдарлама және т.б.), ал инновация - осы құралды меңгеру үрдісі. Сауатты түрде таңдап алынған жаңашылдық барынша мүмкін дәрежеде жаңа енгізілімнің табысқа кенелуіне кепілдеме беруі тиіс. Жаңа енгізілген, жаңа құрал негізі болып қаланған нәрсе мектептің даму мәселелерін шешуде мүмкіндік берсе, ол сәтті деп саналады. Жаңашылдықты меңгерудегі сәтсіздіктер жаңа енгізілімнің бүкіл жақсы - жаман жақтарын қоса алғанда теріс тәжірибені көрсетеді [7,48б.].
Инновациялық үрдіс деп жаңалықты жасау (тудыру, әзірлеу), меңгеру, пайдалану және тарату бойынша жүргізілетін кешенді іс - әрекет. Білім беру қызметінде орталық оырнды иеленетін оқу - тәрбиелік үрдісін инновациялық тұрғыда қарастыруға болады. Өйткені оның мақсаты - жастарға жаңа қасиеттерін қалыптастыруда жаңа білімдер беру. Тұлғаны қалыптастырумен байланысты жағдайларды зерттеуге деген қызығушылық, оның ішінде инновацияға деген қызығушылық процессі соңғы уақытта әлеуметтанушылардың да назарында тұр.
Педагогикалық инноватика осындай байланысты іске асырып, педагогикада жаңалықтарды жасау, оларды меңгеру мен практика жүзінде қолдану үрдістерін біріктіретін инновациялық үрдістерге тән қызмет мөлшерлерін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Аталған қайшылық инноватикалық білімнің ерекше саласы ретінде педагогикалық инноватиканы әзірлеу мәселесін айқындауға мәжбүр етті. Мұндай жаңаны құру мен оны практикада қолдану үрдістерін үйлесімді біріктіру жолдары көрсетілді. Бұл талдау педагогикада инновациялық үрдістер теориясын, инновациялық үрдістерін бейнелейтін жетекші категориялар мен қағидаларды және қоғамдағы инновациялық үрдістердің жалпы теориясының ерекше бөлімі ретіндегі педагогикалық инноватиканың құрамдас негіздерін терең түрде әзірлеу қажеттілігін көрсетуп береді.
Жалпы айтқанда, инноватика ғылымының негізінде мына мәселелер айқындалады:
1. Педагогикалық инноватика ғылымы - білімнің ерекше саласы.
2. Педагогикадағы инновациялық, үрдістер - әдіснамалық зерттеулер пәні.
3. Қазіргі педагогикадағы инновациялық үрдістерді әзірлеудің жетекші бағыттары.
4. Білім беру жүйесіндегі инновациялық үрдістерді дамыту тенденциясы.
5. Педагогикалық инноватиканың құрамы, құрылымы мен функциялары.
6. Педагогикада инновациялық үрдістерді іске асыруға қажетті шарттар.
7. Педагогикада инновациялық үрдістерді ұйымдастыру мен іске асыру бойынша қызмет мөлшерлері.
Біздің тәжірибеміз көрсеткендей, инновациялық прогресс процедуралары мен құралдардың жиынтығын танытады. Олардың көмегі арқылы ғылыми жаңалық, идея әлеуметтік, оның ішінде білім берудегі жаңа енгізілімге айналды. Сөйтіп, идеялардың жаңа енгізілімге айналуын қамтамасыз ететін, сондай - ақ осы үрдісі басқару жүйесін қалыптастыратын іс - әрекет инновациялық іс - әрекет болып табылады.
Инновациялық іс - әрекет дәстүрлі іс - әрекеттен түбірлі түрде ерекшеленіп тұратын индивид іс - әрекеттін негізгі түрлерінің бірі. Ол барлық уақытта қарама - қайшылықтар болған жағдайда іске асырылады. Іс - әрекеттердің дәстүрлі модельдері тиімсіз болса, ары қарай оның жетілдірілуі қажетті нәтиже бере қоймайды.
Инновациялар былай бөлінеді: білім беру мазмұнындағы инновациялар, оқыту технологиясындағы инновациялар, білім беру жүйесінің тәрбиелеу функциясы саласындағы инновациялар, педагогикалық құралдар жүйесіндегі инновациялар [8,12б.].
Жаңа салт - дәстүрлік ауысым алдыңғы салт - дәстүрлерде жаңа салт - дәстүрлердің пайда болуына арналған барлық алғышарттардың қалыптасу жағдайында ғана мүмкін болмақ.
Білім беру саласындағы инновацияларды жобалау логикасы аймақта объективті түрде пайда болған инновациялық элементтерден ғылыми білім беру кешені және эксперименттік алаңдардың бекітілген үлгісінде инновациялық саланы қалыптастыруды қарастырады. Тұжырымдай келе айтатын болсақ, оқыту технологиясы мұғалімдердің эмпирикалық инновацияларын ескере отырып, оқыту үрдісін дұрыс ұтымды басқаруды қарастырады. Оған өзара бір - бірімен байланысты екі үрдіс енеді: білім алушының іс - әкетін ұйымдастыру және оқушы, тұлғасын дамытудағы жоғары нәтижелерге қол жеткізуге бағытталған іс - әрекетті бақылау. Бұл үрдістер өзара үздіксіз әрекетте болып, бақылау нәтижесі басқару әрекеттердің мазмұнына әсер етеді, яғни оқу іс - әрекетінің, ары қарай ұйымдастырылуын өзгертеді.
Бүгінгі таңда республикадағы және аймақтағы экономикалық нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайында еліміздің әлеуметтік- экономикалық дамуы қоғам өмірінің барлық саласында, оның ішінде мектепте оқыту мазмұны мен оқытудың қазіргі технологияларын жетілдіру өзекті мәселелердің бірі болып отыр.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында (1999) білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың ұстанымдарының бірі - жеке адамды қалыптастыруға бағытталған ролі және педагог қызметкерлер оқушылардың мемлекеттік білім беру стандартында көзделген деңгейден төмен емес білім, білік, дағды алуын қамтамасыз етуге, олардың жеке шығармашылық қабілеттерінің дамуы үшін жағдай жасауы қажеттігі қарастырылған.
Дәстүрлі оқыту технологиясының білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде толық меңгеруіне кепілдік бермей отырғандығы оқушылардың білім жетістіктерінің нәтижелерінен көрініс табуда. Осыған орай оқу-тәрбие үрдісін жетілдірудің қазіргі технологияларын жетілдіріп, мектепте сабақ беруде қолдану арқылы білім сапасын жақсартуға болатындығына басым бағыт берілуде.
Қазіргі кезде мектептің оқу-тәрбие үрдісінде 50-ден астам педагогикалық технологиялардың қолданылып жүргені мәлім. Бұл технологиялардың бәрін бір сабақта қамту мүмкін емес. Сондықтан, мектептегі әрбір пәнді оқыту технологиясын таңдап, іріктеу және оны іс-әрекеттік тұрғыда жетілдіру арқылы оқушының білім жетістіктерін арттыруға болады. Мұнда оқушының әрекеті - технологияны қабылдауы, ынтасы, құштарлығына көңіл бөлінуі тиіс.
Бастауыш сатыда әрбір пән бойынша оқушылардың оқу жетістіктерінің өлшеуіштер тәсілдері ретіндегі деңгейлік тапсырмалар жүйесін дайындауға болады. Оқушының дайындық деңгейін саралау оқушының жеке танымдық мүмкіндігін ескерудің басты тәсілі ретінде қарастырылуы тиіс. Тапсырмаларды білімді қабылдауға бағдарланған іс-әрекеттік модель ретінде қарастыруға болады. Оқытудан күтілетін нәтижелер тізбесін негізге ала отырып, әртүрлі деңгейдегі тапсырма түрлерін ауызша тексеру, жазбаша тексеру, тапсырма беру, жауапты талдау тапсырмалары, бір ғана дұрыс жауабы бар тапсырмалар, ашық және еркін жауабы бар тапсырмалар, түрлі практикалық сипаттағы тапсырмалар түрінде қарастыруға болады.
Тапсырмалардың мұндай түрлері оқушының іс-әрекеттік - компетенттік тәсілге (өз бетінше іздену, өз бетінше білім алу, өзін-өзі білім алуға тәрбиелеу, дамыту) бейімделуіне мүмкіндік береді. [9, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1 БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
1.1 Білім беруді ақпараттандыру және оның приоритеттері ... ... ... ... ... .. ... ...8
1.2 Мектептегі білім беру жүйесінде оқыту үрдісін технологияландыру ... ... 11
1.3 Білім беруде жаңа ақпараттық технологияны қолданудың мүмкіндіктері және негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
2 МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА ЖАҢА АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНА ОТЫРЫП ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН АРТТЫРУ АРҚЫЛЫ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚТАРЫН АРТТЫРУ.
2.1 Математика сабағында оқушылардың пәндік құзырлылығын қалыптастырудың мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...34
2.2 Оқушылар шығармашылығының тәрбиелік мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42
2.3 Оқушылардың ойлау қабілеттерін ұлттық және логикалық есептер арқылы дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 74
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 77
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...80
КІРІСПЕ
Республика ұстаздарының негізгі мақсаты - қоғам дамуының қазіргі кезеңіне сай жастардың саналы ойлауын қалыптастыру, шығармашыл, өз мамандығын дұрыс таңдаған, ой-өрісі жоғары жеке тұлға дайындау.
Қоғамның дамып-өркендеуі, оның әлеуметтік-мәдени этностық ерекшеліктерін толық меңгеріп, өзгерістер, жаңалықтар, ұғымдар туралы болып жатқан барлық мәселелерге мән бере отырып, салауатты өмір салтын құруда, білім беру саласындағы инновацияны меңгеруде, қоғамымызды ізгілендіруде мұғалімдерге, олардың кәсіптік сапаларына, білімділігі, ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуге қабілеттілігі, мәдениеті, парасаттылығы, т.б. қасиеттеріне байланысты екендігін, мұғалімдік мамандықтың жан-жақты білімді, шынайы сезімтал болуды, шәкірттеріне шексіз сүйіспеншілікті беруді талап ететінін, еңбегінің нәтижесі әр күн сайын балаларға қуаныш әкелгенде ғана жемісті болатынын ұғындыру.
Бүгінгі таңда ғасырлар қойнауында жатқан ұлттық тәрбиенің озық әрі өнегелі дәстүрлерін, асыл қасиеттерін оқушылардың бойында қалыптастыру, этнопедагогика материалдарын ұтымды пайдалану - аса маңызды міндеттердің бірі. ХХІ ғасыр - қатаң бәсеке ғасыры. Еліміздің білім беру жүйесі әлемдік білім беру кеңістігіне бағыт алуда. Бүгінгі күні қазақ халқының ұлттық мәдениетінің қайта өркендеу жағдайында жеткіншек ұрпақты ұлттық дәстүрлерде тәрбиелеудің заңды объективті қажеттігі туды. Қай заманда болсын жас ұрпақтың өнеге тұтар өзіндік ұлттық тәлім-тәрбиесі болатындығы белгілі. Егеменді Қазақстан Республикасының болашақ ұрпақтарының сана-сезімін, ұлттық психологиясын, оның ерте замандағы ата-бабалар салт-дәстүрімен сабақтастыра тәрбиелеу қазіргі күннің ең өзекті мәселесі екендігін өмірдің өзі көрсетіп отыр.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау;... оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу делінген. Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне оқыту мен тәрбие берудің соңғы әдіс-тәсілдерін, инновациялық технологияны игерген, психологиялық, педагогикалық жұмыста қалыптасқан, ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл жолын салуға икемді, шығармашылық педагогикалық зерттеуші болуды талап етеді.
Ұстаз еңбегінің күрделігі - әрбір оқушының жүрегіне жол табуда, әрбір баланың бойындағы қабылетті дамыту үшін жағдай жасауда. Ең бастысы: мұғалім оқушының өзін тұлға ретінде сезінуіне көмектесуі керек, оның бойында өзін, өмірде, әлемді тануға деген қажеттілікті оята білуі керек, әрбір іс-әрекеті үшін өзінің, жолдастарының, мектептің, қоғамның алдындағы жауапкершілікті, адамгершілік қадір-қасиетті сезінуді тәрбилеуі керек. Танымның қиын жолындағы балалар жетістігі мұғалімнің әрбір оқушы мүмкіндігіне сенім артуына, оның табандылығы мен шыдамдылығына, шәкіртіне дер кезінде көмекке келе білуіне тікелей байланысты.
Баланың қабілеттерін дамыту мәселесі өзінің тамырын адамзат тарихының тереңінен алады. Ежелгі грек ғалымы және философы Сократ өз оқушыларының дамуына үнемі қамқорлық жасап отырған.
Адамның ақыл- ойын, қабілеттерін дамыту арқылы оны бақыт жолына жеткізу мәселесіне бірнеше күрделі еңбектерін тікелей арнаған шығыстың әйгілі ойшылы Әл-Фараби болады.
Бүкіл бір халықтың ұстазы ұлы Абай өзінің қырық үшінші қара сөзінде бала өмірге келгендегі қабілетті әрі қалай дамытуды, шыңдауды қажет ететінін, сонда ғана олар пайдаға асатынын жазған. Ал назардан тыс қалған қабілеттер бара-бара жойылып, жоқ болатынын айтқан.
М.Жұмабаев өзінің педогогика оқулығында баланың дамуының мәселелерін көтереді. Ол үшін оның танымын, ақылын, еркін, зейінін қалыптастыру керек екенін жазады.
Баланың шығармашылық қабілеттерін дамыту мәселесін таңдау ең алдымен қабілет ұғымының мәнін терең түсініп алуды талап етеді.
Шығармашылық- жаңа нәрсе ойлап табуға бағытталған қабілеттер деңгейі. Ал шығармашылық сөзінің мәні неде? Шығармашылық сөзінің төркіні (этимологиясы) шығару, іздену, ойлап табу дегенге келіп соғады. Демек бұрын тәжірибеде болмаған жаңа нәрсе ойлап, жетістікке қол жеткізу деген сөз. Ал шығармашылық мәселесін терең зерттеген Я.Н.
Понаморев оны даму ұғымымен қатар қояды. Өйткені әрбір жаңалық, әсіресе интелектуалдық тұрғыдағы, баланы жаңа психологилық сапаға көтереді [1, 522б].
Бұдан біз шығармашылық ұғымының негізгісі белгісі жаңалық болғанымен, ондағы тұлғаның, адамзаттың қоғамның дамуына әсер ететін ерекше күштің бар екенін байқаймыз.
Шығармашылық қабілет деген не? Қабілеттердің деңгейге көтерілуі неге байланысты? - деген сұрақтар әрбір ұстазды мазалайды деп ойлаймын. Шығармашылық әрекет өте күрделі процесс және ол адамға ғана тән. Шығармашылық- адамның іс- әрекетінің түрін іздейді. Проблеманы өзінше, жаңаша шешуге талпыныс жасайды. Оқушыларының қабілеттері 2 түрлі әрекетте дамиды:
Біріншіден, кез келген бала адамзат баласының осы кезге дейінгі жинақтаған тәжірбиесін меңгертуге бағытталған оқу әрекеті арқылы дамиды, білімі, білік дағдыны қабылдайды.
Екіншіден, кез келген оқушы шығармашылық әрекеттер орындау арқылы өзінің мүмкіндіктерін дамытады. Оқу әрекетінен шығармашылық әрекеттің айырмашылығы ол баланың өзін-өзі қалыптасуына, өз идеясын жүзеге асыруға бағытталған жаңа әдіс- тәсілдер.
Оқушыларының кез-келгені шығармашылық тапсырмалар шешуді табыспен меңгере алады.
Ол үшін мына төмендегі шарттар орындалуы тиіс:
Біріншіден-баланың шығармашылық қабілеттерін дамыту ісін ерте бастан қолға алу. Мысалы; біз тіл үйрету үшін баланың туған сәтінен бастап сөйлесе бастаймыз ғой. Музыканттар жанұясында үнемі музыка естіп өскен баланың сол өнер қабілеті өте ерте ашылады. Осыны басқа қабілеттер дамытуға неге пайдаланбасқа?
Екіншіден-баланың жүйелі, тұрақты ұйымдастырылған шығармашылық әрекеттер жағдайында болуы. Ерекше ойды талап ететін әлеуметтік қарым-қатынастар шығармашылық қабілеттерді дамытуға тиімді әсер етеді деп ойлаймыз.
Үшіншіден-шығармашылық жұмыстар баланың ойлау мүмкіндігінің ең жоғарғы деңгейіне жетуі керек. Осындай тынымсыз ой қызметі ғана бала дамуында үлкен нәтиже береді.
Төртіншіден-және ең негізгі шарт-бала әрекетінің әр түрімен айналысуға, тыңдауға деген еркіндігінің болуы. Баланың жұмыспен айналысуға деген қызығушылығы, қанша уақыт айналысамын десе де өз еркі болуы керек. Мұндай қызығушылық, қажеттілік табысқа жетудің бірден-бір кепілі болып табылды.
Енді осы кезеңдердің мақсат- міндеттеріне толығырақ тоқталып өтейік.
Диплом жұмысы тақырыбының өзектілігі Математиканы оқытуды жақсарту мақсатында әртүрлі технологияларды пайдалануға арналған жаңа әдістерді ары қарай шығарған жөн. Бұл орайда сыни тұрғыдан ойлау технологиясының маңызы үлкен. Тұлғалық бағдарлы көзқарас тұрғысынан қарастыратын болса, мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас, түсіндіруден түсінуге, монологтан диалогқа, әлеуметтік бақылаудан дамытуға, басқарудан өзін-өзі басқаруға көшу болып табылады. Мұғалімнің негізгі міндеті - оқушымен қарым-қатынас, оқушылардың өзара түсінуі, оларға шығармашылық үшін жағдай жасау, еркіндік беру.
Диплом жұмысын зерттеудің ғылыми жаңалығы жаңа ақпараттық технологияларды қолдана отырып оқушылардың құзыреттілігін арттыру арқылы шығармашылықтарын дамыту жолдарын шешудің жолын өзі іздеп табады да, сол шешімдерді негізі бар, саналы дәлелдермен нақтылай түседі. Сонымен қатар ол сол мәселені шешудің басқа да жолдарының бар екендігін мойындайды да, өзі таңдап алған жолдың басқаларға қарағанда ақылға қонымды екендігін дәлелдеуге тырысады.
Диплом жұмысының практикалық маңыздылығы Орта мектепте математика сабағында жаңа ақпараттық технологияларды қолдана отырып оқушылардың құзыреттілігін арттыру арқылы шығармашылықтарын дамытып, сабақтар жүргізу жүйесін дайындап, әдістемесі практикалық қолданыс деңгейіне жеткізілді.
Диплом жұмысының қазіргі уақыттағы жағдайы. Қоғам дамуының қазіргі кезеңіне сай жастардың саналы ойлауын қалыптастыру, шығармашыл, өз мамандығын дұрыс таңдаған, ой-өрісі жоғары жеке тұлға дайындау. Оқушыларға математикалық бiлiм дағдылар жүйесiн берумен қатар, математика пәнi мектепте басқа да бiлiм беру мiндеттерiн атқарады.
Олар: а) оқушылардың бiздi қоршаған ақиқат болмысты танып бiлудiң математикалық әдiстерiн игеруiне жәрдемдесу; ә) оқушыларды ауызша және жазбаша математика тiлiне үйрету (қарапайымдылық, анықтық, қысқа да нұсқалық, толықтық); б) оқушыларды математика бойынша алған бiлiм, дағдыларын оқу және өз бетiмен бiлiм алу барысында белсендi түрде бiлуге үйрету.
Диплом жұмысының мақсаты. Математика сабағында жаңа ақпараттық технологияларды қолдана отырып оқушылардың құзыреттілігін арттыру арқылы шығармашылықтарын дамыту және жаңа ақпараттық технологияны математика сабағында қолдану арқылы білім сапасын көтеру
Диплом жұмысының міндеттері:
oo оқытудың жаңа технологияларына қысқаша сипаттама;
oo математиканы оқытудың мақсаттары мен ұйымдастырылу әдістеріне шолу;
oo математиканы оқытудағы жаңа ақпараттық технологиясының дамытушылық ролін айқындау, оқушылардың құзыреттілігін артыру арқылы шығармашылықтарын дамыту;
oo ұжымдық шығармашылық жұмыстарды ұйымдастыру.
Дипломдық жұмысының зерттеу пәні математиканы оқыту әдістемесі.
Дипломдық жұмысының зерттеу объектісі математиканы оқытудағы оқушылардың құзыреттілігін арттыру арқылы шығармашылықтарын дамыту
Диплом жұмысының теориялық және әдіснамалық негіздері Қазақстан Республикасы Білім туралы заңы, мемлекеттік білім беру стандарты, математиканы оқытудың теориялық және әдістемелік негіздері.
Диплом жұмысының практикалық базасы Арқалық қалалық әмбебап кітапханасы, Ы. Алтынсарин атындағы Арқалық мемлекеттік педагогикалық институтының кітапханасы.
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
1 БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАР
1.1 Білім беруді ақпараттандыру және оның приоритеттері
ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Бәсекеге қаблетті Қазақстанның болашағы-білімді жастаржолдауында Оқытудың тиімділігін, әр оқушының білім мен білігі деңгейін бағалаудың бірыңғай жүйесін жасау.Оқу жоспарларына жаратылыстану ғылымдары бойынша, бірінші кезекте, математика мен ақпараттанудан қосымша сағаттар немесе пәндер енгізу деген.
Оқушының жеке тұлғасын, оның рухани әлемін, қабілеті мен ынтасын дамыту бүгінгі таңдағы негізгі мәселенің бірі. Оның себебі оқушы өз бетімен ізденіп жұмыс істеуге, өз бетінше алған білімін тәжірибеде, өмірде пайдалануды үйренбеген.
Математика пәнін оқыту үрдісінде компьютерді қолдану мұғалім мен оқушы қарым-қатынасының бұрынғы қалыптасқан жүйесін, олардың іс-әрекеттерінің мазмұнын, құрылымын үлкен өзгерістерге ұшыратады.
Қазіргі уақытта қоғамды ақпараттандыру,білім беруді ақпараттандыру деген сөз тіркестері біздің сөздік қорымызға еніп келеді. Қоғамды ақпараттандыру дегеніміз-ғылыми техникалық прогресс жетістіктерінің күнделікті тұрмысқа ауқымды енуінің нәтижесі, яғни адам өміріне іс-әрекеттің интеллектуалды түрлерінің жан-жақты әсер етуі мен ролінің жоғарылауына байланысты объективті процесс болып табылады.
Әлем ақпараттық коғамға аяқ басқан қазіргі заманда ақпараттық мәдениет деңгейі кез келген мемлекеттің дамуының басты дәлелі болып отыр.
Қазақстан үшін тактикалық әрі стратегиялық дамудың басым міндеттерінің бірі-білім беру жүйесін ақпараттандыру саласында прогресшіл саясат жүргізу.
1997 жылы республикада орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасы қабылдануы бұл істі мемлекет көлемінде қолға алудың басы болды. Бағдарламаны орындау барысында еліміздің бардық мекпептері компьютерлендірілді, 58 оқушыға бір компьютерден келеді [2, 282 б].
Бүгінде біз орта білім беруді одан әрі ақпараттандырудың екінші кезеңіне көштік, ол мазмұндық тұрғыда болады және компыотерлік
сауаттылықтан жеке тұлғаның ақпараттык мөдениетінің іргелі операциялық негіздеріне ауысуды білдіреді, мұнда әрбір оқушы ақпаратқа, қазіргі ақпараттық технологияларға зейін салып қана қоймай, оны тиімді қолдана білуі, Интернет ғаламдық ақпарат желісін пайдалана алуы тиіс.
Білім бepyдi ақпараттандыру - бұл ақпараттыкқ коммуникациялық технологияның құралдарын білім беру саласына қолданудың методологиялық және тәжірибелік құндылықтарын зерттеп, оқыту мен тәрбиелеудін психологиялық және педагогикалық мақсаттарына бағыттап қамтамасыз ету процесі.
Білім берудің ақпараттандырудың негізгі мақсаты: Қазақстан Республикасында біртұтас білімдік ақпараттық ортаны құру болып табылады. Олай болса, білім беру саласында жаңа ақпараттық технологияны пайдалануға, Қазақстан Республикасындағы ақпараттық кеңістікті әлемдік білім беру кeңicтiгiмeн сабақтастыруға мүмкіндік береді.
Білім бepyдi ақпараттандырудың негізгі міндеmmepi:
ақпараттық және телекоммуникациялық техникалық құралдармен қамтамасыз ету;
білім беруді акпараттандыру бойынша практикалық шараларды анықтап, жүзеге асыру;
оқу-тәрбие процесіне жаңа ақпараттық технологияны енгізуді қамтамасыз ету бойынша ғылыми-ізденушілік және оқу-әдістемелік жұмыстарын жүргізу;
oo мектеп пәндері бойынша жасақталатын жалпыға міндетті білім стандарттарының және оқу-әдістемелік кешендерінің мазмұнын ақпараттық технологияны пайдалану мүмкіндіктерімен жетілдіру, білім беруді басқаруда ақпаратгық жүйені құру;
oo білім беру мекемелерінің қызметкерлері үшін бағдарламалық-техникалық құралдарды қамтамасыз ету және мультимедиялық бағдарламаларды, электрондық оқулықтарды жасақтау;
oo педагог кадрларды жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтеріне еркін пайдалана білуге дайындау және жуйелі түрде біліктіліктерін көтеру.
Білім бepyдi ақпараттандырудың қағидалары:
қоғамның әрбір мүшесі үшін алынатын білімдер мен мәліметтердің түсініктілігі;
жеке тұлғаның интеллектуалдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту;
білім мен тәрбиенің бipiзділігі;
жалпы компьютерлік сауаттылық;
оқыту мен тәрбиелеудің жылдамдығы (интенсификация).
Білім бepyдi ақпараттандыру процесі мына бағыттар бойынша жетілдіріледі:
білім беру жүйесінің басқару механизміндегі ғылыми-педагогикалық ақпараттар мен ақпараттық-әдістемелік материалдарды автоматтандыру арқылы оның колданылу аясын жетшдіру және басқару ісіне коммуникациялық желілерді қолдану;
ақпараттық қоғам жағдайында жеке тұлғаның даму бағыттарының міндеттерін негізге ала отырып, оқытудың мазмұнын, әдістері мен оны ұйымдастыру формаларын таңдау мен оның методологиясын жетілдіру;
үйренушінің ителлектуалдық қaбілeтiн дамытуға, өздігінен білім алуға, түрлі ақпараттарды өздігінен өңдеу сияқты әрекеттерге бағытталған оқытудың әдістемелік жүйесін ақпараттық-коммуникациялық технология арқылы құру;
үйренушінің білім деңгейін бағалау мен бақылау әдістерін талдау бағытында компьютерлік тecтiлeyдi құру мен оны қолдану.
Нәтижелер:
жаңа акпараттық технологияны колдану арқылы білімнің сапасын көтеру;
жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды енгізу арқылы білім беру мазмұнын жаңарту;
жаңа ақпараттық технологияны қолдану саласы бойынша оқушылардың мамандыққа баулу механизмін құру;
біздің еліміздегі және шет елдердегі жинақталған ақпараттық ресурстарға жедел ену;
мультимедиялық электрондық оқулыктарды, виртуальдық лабораторияларды және бақылау бағдарламаларын жасақтап, қамтамасыз ету;
отандык білім беру жуйелерін біртұтас әлемдік ақпараттық білімдік кеңістікке ену арқылы сабақтастыру;
білім берудің телекоммуникациялық желілерін құру;
республиканың білім беру мекемелерін басқарудың біртұтас ақпараттық желісін құруға негіздеп, білім берудің басқару салаларының ақпараттык желісін құру.
Білім беруді ақпараттандыруды дамыту индикаторлары:
І. Нормативтік-құқықтық қамтамасы ету;
1. Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасы (ҚР Президентінің № 3645 өкімімен 1997 жылы 22 қыркүйекте бекітілген)
2. Қазақстан Республикасы бастауыш және орта кәсіптік оқу мекемелерін ақпараттандыру бағдарламасы (ҚР Үкіметінің № 616 қаулысымен 2001 жылдыц 10-мамырында бекітіген)
3. Қазақстан Республикасы Үкіметтің 2001 жылғы 6 тамыздағы № 1037 қаулысымен қабылданған Қазақстан Республикасының білім беру жүйсін ақпараттандырудың 2002-2004 жылдарға арналған тұжырымдамасы
II. Мамандармен қамтамасыз ету
Кезендер бойынша мамандардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру:
І-кезең Ақпараттық технология негіздері (компьютермен жұмыс жасау технологиясы )
ІІ-кезең Электрондық оқулыктармен жұмыс жасау технологиясы
ІІІ-кезең Интернет-технология. Web-сайтты құру технологиясы
IV-кезең Жаңа қолданбалы бағдарламалық құралдардың мүмкіндігін шығармашылық бағытқа пайдалану технологиясы
III. Глобальды коммуникациялық құралдар
Интернетке қосылу арқылы әлемдік білімдік кеңістікке шығу. Қашықтықтан оқыту формасына көшу [3, 32 б.].
1.2 Мектептегі білім беру жүйесінде оқыту үрдісін технологияландыру
Технология ұғымы біздің жүзжылдықта негізгі жалпы ғылымдық ұғымдардың бірі болып саналады. Философиялық көзқарас тұрғысынан технология теория мен практиканың арақатынасы контексінде қарастырылады. Мәні жағынан ажыратыла отырып, теория мен практика әрқашанда бір-бірімен өзара тығыз байланысты. Бұл әрекеттестіктің өзгешелігін сипаттай отырып К.Поппер теория мен практиканың бірлігін бұзбау қажеттілігін атап көрсеткен. Философтардың дәлелдеуінше, теория адамдардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталып, өзі туындап шыққан практикаға қызмет ету оның бағытын анықтайды, тәжірибелік процестердің барысына тікелей емес, технологиялық үлгілер арқылы жанама түрде әсер етеді. Теорияның практикадан ажырауының негізгі себептерінің бірі - нақты қолданбалы теориялар мен технологиялардың жоқтығы. Осыған байланысты қазіргі уақытта педагогика ғылымында да технологиялық тәсілге қызығушылық арта түсті. Өсіп келе жатқан ұрпақты әлеуметтік тәрбиені меңгеруге дайындау сапасын жоғарылату мақсатында қазіргі кезеңдегі технологияларды пайдалану талпыныстары көптеген педагогтар мен тәжірибелі мұғалімдердің оқыту және тәрбиелеуді жүйелі, тиімді процесуалды ұйымдастыруға деген ұмтылыстарынан туындады деп айтуға болады.
Технология сөзі (techne-өнер, шығармашылық, logos-ілім) грек тілінен аударылғанда:
а) өндіріс процесінде шикізат, материал немесе жартылай фабрикаттың формаларын, қасиеттерін, жағдайларын өңдеу, дайындау, өзгерту әдістерінің жиынтығы, мысалы: металдар технологиясы, химиялық технология, құрылыстық жұмыстар технологиясы;
б) өндірістің сәйкес келетін құралдарымен шикізат, материал немесе жартылай фабрикатқа әсер ететін тәсілдер туралы ғылым деген мағынаны білдіреді.
40-50-ші жылдары оқу процесіне техникалық оқыту құралдарын ендіру басталғанда, оқыту технологиясы ұғымы пайда болып, келесі жылдары бұл ұғым педагогикалық технологияға өзгертілген. 50-60 жылдардың ортасында бұл ұғым еліміщдің және шетелдің педагогикалық басылым беттерінде, халықаралық конференция материалдарында кеңінен талқыланып, оған түсінік берудің екі бағыты анықталды. Алғашқы бағыт техникалық оқыту құралдарымен байланысты болған, ал екінші бағыт оқыту технологиясы ретінде белгіленді. 60-шы жылдары оқытуға технологиялық тәсіл қалыптасты. Оның қалыптасуы американдық психолог Б.Скиннер негізін қалаған материалды меңгеруді ақпараттың бөліктерін жүйелі бағдарлама ретінде құрастыру және оны бақылау арқылы басқарудың тиімділігін арттыруды ұсынған бағдарламалық оқытумен тығыз байланысты.70-ші жылдары компьютерлік-бағдарламалық құралдарыды қолдану арқылы ақпаратты өңдеудегі өзара байланысты процестерінің құрылымы ретінде түсіндірілетін оқытудың ақпараттық технологиясы туындады.Кейінірек жоғары білім беру саласында мамандарды дайындаудың болашақтағы жүйесінің бірі өзін ақпараттық, бағдарламалық, әдістемелік құралдардың күрделі кешені ретінде көрсететін дистанциялық оқыту технологиясы пайда болды.80-ші жылдары техникалық және компьютерлік жүйелердің дамуы салдарынан педагогикалық технология және оқыту технологиясы ұғымдары оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру және басқару әдістері мен құралдарының жүйесі ретінде жете түсіндіріле бастады [4, 63 б.].
Қоғамымыздың қазіргі даму кезеңіндегі басты мәселелердің бірі - мектептегі білім беру жүйесінде оқыту үрдісін технологияландыру. Осыған орай оқытудың әртүрлі технологиялары жасалып, мектеп тәжірибесіне енгізілуде.
Технологияның міндеттерін түсіндіре отырып: Педагогикалық технологияны жобалаудағы жетекші қағидасы - оқушының белсенділігі боулы. Мұнда ең бастысы - білімді меңгеруге іштей дәлелденген, қалыптасқан қызығушылығы мен ынтасы, білім алу іскерлігі - деп жазады.
Педагогикалық технологияны қолдану негізінде келешек ұрпақтың еркін дамуына, жан-жақты білім алуына, белсенді, шығармашыл болуына жағдай жасалады. Жоғарыда келтірілген ғалымдардың еңбектерін және басқа еңбектерді зерттей отырып, педагогикалық технологияларды атқаратын мақсат-міндеттеріне және олардың іс-әрекетіне қарай жүйелеп бір схемаға келтіруге болады (Сурет 1) сәйкес.
Сурет 1. Педагогикалық технологиялардың түрлері
Ынтымақтастық педагогикасы. Талап ету педагогикасынан қарым-қатынас педагогикасына көшу. Бұл балаға ізгілік тұрғысынан қарау, оқыту мен тәрбиенің ажырамас бірлігі:
oo мұғалім - оқушы, оқушы - мұғалім, оқушы - оқушы, оқушы да - субъект, мұғалім де - субъект;
oo оқушының жеке басына ізгілік қарым-қатынас;
oo оқушы мен мұғалім арасындағы өзара түсінушілік, ынтымақтастық қарым-қатынас.
Білім беруді ізгілендіру технологиясы (Ш.А. Амонашвили). Оқушыны азамат етіп тәрбиелеу, олардың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту, баланың жаны мен жүрегіне жылылық ұялату.
Ойын аркылы окыту технологиясы. Дидакгикалық, тәрбиелік, дамытушылық, әлеуметтендірушілік мақсатқа жету. Ойындық іс-әрекеттің психологиялық механизмі жеке бастық өзіндік талап-талғамдарына сүйенеді. Баланың бойындағы білімдік, танымдық, шығармашылық қасиеттерін аша түсуді көздейді.
Проблемалық (мәселелік) оқыту технологиясы. Оқушыны өз бетімен ізденуге үйрету, олардың танымдық және шығармашылық икемділіктерін дамыту. Атап айтканда:
- оқушының белсенділігін арттыру;
- оқу материалында баланы қызықтыратындай мәселе туғызу;
oo оқушы материалды сезім мүшелері арқылы ғана қабылдап қоймайды, білімге деген қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында меңгереді;
- оқытудың бала өмірімен, еңбегімен байланыстылығы.
Тірек белгілері (сызбасы, сигналы) арқылы оқытыу технологиясы (Шаталов В.Ф.) мынаны көздейді:
- білім, білік, дағдыны қалыптастыру;
- барлық баланы оқыту (жеке әлеуметтік өміріне қарамастан);
- оқытуды жеделдету (орта мектепті 9 жылда аяқтау).
Үнемі қайталау, міндетті кезеңдік бақылау, жоғары деңгейдегі қиыншылық, блокпен оқыту, тірек қолдану; жеке бағдарлы қарым-қатынас, ықпал; ізгілік, еркімен оқыту; әр оқушының жобасының жариялылығы, түзетуге, өсуге, табысқа жетуге жағдай жасау; оқыту мен гәрбиенің бірлігі.
Түсіндіре оза оқыту технологиясы (С.Н.Лысенкова). Барлық баланы табысты оқыту. Оқу материалының бірізділігі, жүйелілігі; саралау, әр оқушыға берілетін тапсырманың қолайлылығы; бағларламаның, кейбір тақырыптардың қиыншылығын жеңу, қиын тақырыптарды біртіндеп оңайлату әдісін қолдану. Сабақты пысықтауға әуелі озаттар, сосын орташалар, ең соңында нашар оқушылар қатыстырылады; бірте-бірте толық дербесгікке жету; сыныпта қалыпты жағдай қалыптастыру, түсіністік, өзара көмек, ынтымақтастық қарым-қатынас; оқушының қателігін ескерту, бірақ жазғырмау; үй тапсырмасы тек әр оқушының мүмкіндігіне қарай беріледі; білім, білік, дағдыны дамыта меңгерту; түсіндіруді қабылдау [5, 84б.].
Міндетті нәтижелерге негізделген деңгейлік саралап оқыту технологиясы. Білім, білік, дағды меңгерту, мемлекеттік стандарт көлемінде білім беру. Әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне орай оқыту, оқытуды оқушылардың әртүрді топтарының ерекшелігіне сәйкес бейімдеу, ыңғайлау. Білімнің базалық деңгейінің барлық оқушылар үшін міндеттілігі, оқушыларға берілген тапсырманың саралануы, тапсырма оқушының күш жететіндей және қолайлы болуы шарт.
Бағдарламалап оқыту технологиясы (Б.Скинер, Н.Краудер, В.Л.Беспалько). Ғылыми негізде түзілген бағдарлама негізінде оқытудың тиімділігін артыру, баланың жеке қасиеттерін ескере отырып оқыту. Оқыту құралдарының көмегімен бағдарламаланған оқу материалдарын кадр, файл сиякты оқыту бөлігі арқылы логикалық бірізділікпен беріледі.
Оқытудың компьютерлік технологиясы.Ақпаратпен жұмыс істей білуді қалыптастыру және қатынас қабілетін дамыту, жеке басты ақпараттық қоғамға даярлау. Мұнда оқыту оқушының тікелей компьютермен қатынасы арқылы орындалады.Яғни баланың жеке қасиеттеріне қарай компьютерге бейімдеу. Информатика мен есептеу техникасының негізгі ұғымдарын білу, т.б.
Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту (Л.Джинна Стил, С.Куртик Мередит,Чарльз Тэмпл).Аталмыш бағдарламаның ішкі құрылымында ерекшелік бар. Бұл құрылым 3 деңгейден тұратын оқыту мен үйретудің моделі. Білімнің болашақта пайдаға асуы, қажетке жарауын қалыптастырады. Көп ақпаратты талдай, жинақтай отырып, ішінен қажеттісін алуға үйретеді. Сын тұрғысынан ойлау бағдарламасы қызығушылықты ояту, мағынаны тану, ой толғаныс кезеңдерінен түзіледі. Бұл сабактағы аса қажетті мәнді, маңызды әрекет болып табылады. Осы сабақ кезінде үйренуші не үйренгенін саралап, салмақтап, оны қандай жағдайда, қалай қолдану керектігін ой елегінен өткізеді. Белсенді түрде өз білім үйрену жолына қайта қарап, өзгерістер енгізеді.
Өздігінен даму технологиясы (М.Монтессори). Баланы жан-жақты дамыту, дсрбестікке тәрбиелеу, бала санасында нәрселер әдемі меп ойлау әрекетінің бірігуі. Оқыту баланың дамуына сәйкес табиғи (жасанды емес) болуы керек, сонда бала өзін-өзі дамытады. Монтессори педагоикасының ұраны баланың мұғалімге: мынаны менің өзімнің жасауыма көмектесіп жібер деуіне жету.Баланың туғанынан азамат болғанға дейінгі барлық өмірі - оның еркіндігі мен дербестігінің дамуы болып табылады. Онда оқытудың бірыңғай бағдарламасы болмайды, әркім табиғат берген даму жолымен жүреді.Мектепте сабақ болмайды, әр күн жалпы жиыннан басталады. Жиыннан кейін әркім өз еркімен қалаған жұмысымен айналысады. Баға болмайды, бірақ әр бала өз еңбегіне орай үлкендердің не басқа бала тарапынан бағаланады. Ең бастысы оқушы өзін-өзі бағалайды.
Дамыта оқыту технологиясы (Л.С. Выготский, Л.В. Занков, Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдов). Баланы оқыта отырып, жалпы дамыту. Яғни бала бойында еркіндік, мақсаткерлік, ар-намыс, мақтаныш сезім, дербестік, адамгершілік, еңбексүйгіштік, белсенділік, т.б. қасиеттер дамыту. Осының нәтижесінде әр оқушы өзін-өзі ертуші субъект дәрежесіне көтерілуі көзделеді. Оқыту дамудың алдында жүруі керек, дидактикалық құралдардың дамуға әсері зор. Дамудың тиімділігі үшін: кешенді даму жүйесі негізінде мақсатты даму, мазмұнның жүйелілігі мен тұтастығы, теориялық білімнің жетекші ролі, жоғары қиындық деңгейінде оқыту, материалды меңгеруде жедел ілгерілеу, оқу үрдісін баланың сезінуі, оқыту үрдісінің әртүрлілігі, жекелеп оқыту, барлық баланың дамуы жолындағы жұмыстар болу керек.
Модульдік оқыту технологиясы (В.М.Монахов). Оқытудың тұтас технологиясын жобалау, алға қойған мақсатқа жетуді көздейтін педагогикалық үрдіс түзу, мұғалімге нәтижені талдап, түсіндіріп бере алатындай жүйені таңдау және құру.Оқушылармен жүргізілетін қиындықтың алдын алу және түзету жұмысының жүйесін жасау. Жалпы педагогикалық біліктіліктің технологиялық сенімді даму динамикасын жасау. Жобаланған технологияны іске асыратын жаңа тәсіл қалыптастыру.Бұл мұғалімнің бүкіл оқу жылында пайдаланатын әдістерді жоспарлауына көмектеседі. Технология жобасындағы негізгі объект - оқу тақырыптары, дидактикалық модуль.
Оқушылар әр сатыға жоғарылаған сайын олардың білімді қабылдауы өзгеріп, өтілетін пәндер жүйесі күрделене түседі. Сондықтан
оқушылардың жас ерекшеліктерін, әр сатыдағы қабылдау мүмкіндіктерін ескере отырып, аталған технологияларды тиімді пайдалануды схема түрінде (сурет 2) сәйкес.
Сурет 2. Педагогикалық технологияларды оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай қолану.
Бастауыш саты - оқушының интеллектілік дамуының ірге тасы, оқу әрекетінің қалытасуының қуатты кезеңі. Бала мектеп жасына жеткенімен, олардың есте сақтау қабілеті әлсіз, қабылдауы тұрақсыз бытыраңкы келеді. Не нәрсені болса да білуге құмар, қолымем ұстап, көзбен көргенді ұнатады. Сондықтан сабақта көрнекілік, ойын элементтерін қолданып, оқыу процесін қызықты ұйымдастыру қажет. Бастауыш сыныпта қолданылатын технологиялар: Ойын арқылы оқыту технологиясы, Модульдік оқыту технологиясы, Білім беруді ізгілендіру технологиясы.
Орта сыныпта барлық пәндердің негізі берілетіндіктен, оқу материалы күрделі, әрі түсінуде қиындық туғызуы мүмкін. Оқушылар білім алуда көрнекілік, тірек схемалар, т.б. әдіс-тәсілдерге сүйенеді және өз бетімен білімалуға әлі де болса икемделмегендіктен, бұл жастағы балаларға мына педагогикалық технологияларды қолданған тиімді болмақ: Проблемалық оқыту технологиясы, Дамыта оқыту технологиясы, Түсіндіре басқарып оза оқыту технологиясы, Модульдік технология, Оқытудың компьютерлік технологиясы, Тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы.
Ал жоғары сынып оқушылары - өз бетімен оқу дағдыларын игеруге бейім. Өзіндік көзқараска ие, белгілі бір мәселе төңірегінде ой қозғай алатын, барлык пәннен хабардар және нақты бір пәнге деген талғамы бар саналы азаматтар. Осы ерекшеліктер негізінде оларға мына технологияларды пайдалануға болады: Сын тұрғысынан ойлауды дамыту, Ынтымақтастық педагогикасы, Деңгейлік саралап оқыту технологиясы, Бағдарламалап оқыту технологиясы, Оқытудың компьютерлік технологиясы, Өздігінен дамыту технологиясы, Дамыта оқыту технологиясы. Бұл технологиялардың әр қайсысының өзіндік ерекшеліктері мен артықшылықтары бар, сол себепті мұғалім оларды оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып ұтымды пайдалана білсе, оқушылар білімі де, білігі де арта түседі [6,122 б.].
1.3 Білім беруде жаңа ақпараттық технологияны қолданудың мүмкіндіктері және негізгі бағыттары
ҚР-да білмді реформалаудың негізгі бағыттарының 6ipi болып оқу процесінің жан-жақты ақпараттандару және оқыту сапасын жоғарлатуына бағытталған және бұның негізінде оқытудың жаңа формалар мен әдістерін өңдеу мен жасау.
Бұл мақсатты іске асыру үшін сәйкес технологияларды өндеу керек. Оқытудың ақпараттық технологиялары болжайды:
-оқу процесінің жан-жақты қамту;
-оқытудың барлық периодтарында есептеу техника құралдарын үздіксіз пайдалану;
-оқу-әдістемелік, техникалық, бағдарламалық және ұйымдастырушылық қамтудың бiр типті болуы және унификациясы;
-оқу процесіне жаппай ендіру мақсатында технологияларды тираждау;
- өзгеретін жағдайларға адаптация;
- жоғары дидактикалық тиімділігі;
- өмip және ғылым мен білімнің интеграциясы.
Оқу үрдісін жандандыруды қамтамасыз ететін әдістің бірі - жаңа ақпараттық технологияларды қолдану. Ақпараттық технологияның оқушының танымдық белсенділігін арттырудағы педагогикалық мүмкіндіктеріне ғалымдар төмендегілерді жатқызады:
1. Ақпараттық технология хабарды шексіз көлемде игеруге және аналитикалық өңдеуге мүмкіндік береді.
2. Ақпараттық технология танымдық белсенділікті арттыратын компыотерлік ойындар түріндегі танымдық үрдісті ұйымдастыруға жағдай жасайды .
3. Қазіргі ақпарат көздері - компакт дискілер мен қуатты процессорлар құрамына мәтіндік ақпарат, мультипликация, фото, бейне, модельдеу, дыбыстық сүйемел ететін, оқушылардың танымдық белсенділігін арттыратын жаңа сапалы бағдарлама жасауға мүмкіндік береді.
4. Электрондық оқулықты қолдану оқушының жоғары белсенді дүниетанымын және өзіндік жұмыс аясын кеңейтеді, оқыту үрдісін саралауға, жан-жақты ақпараттандыруға, білім мазмұнын ізгілендіруге көмектеседі.
5. Компьютерлер оқушылардың бойында іс-әрекет рефлексиясын қалыптастыруға септігін тигізеді. Алдымен компьютер оқушыларға өз іс-әрекетінін нәтижесін көрнекі түрде көрсетуге, өзін бақылау мен түзетуді іске асыруға мүмкіндік береді.
6. Арнайы бағдарламалар арқылы оқушылардың пәнге деген қызығушылығын туғызады.
7. Ақпараттық технология - адамның танымдық-зерттеу қызметінің жан-жақты тәсілі көпфункционалдық құралы (тексеру, есептеу, музыкалық, графикалық, кең көлемді акпаратты сақтау және өндеу, т.б.).
Ақпараттық технологияның аталған мүмкіндіктері оны пайдаланудың педагогикалық мақсаттарын аныктайды. Ақпараттық технологиялардың ажырамас бөлігі - техникалық оқу құралдарын қолданудың тиімділігін растайтын еңбектер авторларының бірі Г.В.Габай техникалық құралдардың оқушылардың жеке бас ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік беретінін (есте сактау, ойлау, мәліметтерді тез қабылдау қабілеті, басқа да жұмыс түрлеріне ауысу қабілеті) айта келе, оқу үрдісіндегі оқушылар іске асыратын әрекетті танымдық және қосымша деп екіге бөледі. Танымдық әрекет - сабақта алынатын білім, қосымша әрекет - сол танымдық жұмыстың ойдағыдай өтуіне жағдай жасайтын іс-әрскеттер. Осы қосымша әрекет сабақта оқушы уақытының көп бөлігін алады. Мүмкіндігінше мұндай жағдайды болдырмауда техникалық оқу құралдарының маңызды рөл атқаратындығын атап кетеді. Қазіргі таңда компьютер оқушының өз бетімен жұмыс істеуін, білім, білік деңгейлерін көтеруге жағдай жасайтын, танымын терендететін, шығармашылық ізденіске баулитын қуатты құрал ретінде қабылданады.
Қазіргі кезде әлемдегі жүргізіліп жатқан ізгілендіру үрдістері білім беру мекемелеріне қойылатын жаңа талаптарды анықтауда. Техника мен ғылым көлемінің ұлғая түсуі мектептегі білім беру мазмұнын қайта құру және оқу тәрбие ойындарын іс - әрекеті қағидаларын қайта қарауға, әсіресе мұғалімнің кәсіби біліктілігі мен тұлғасына, бүкіл педагогикалық үрдістің тұлғалық бағдарлануына қойылатын талаптардың сөзсіз арта түсуіне алып келді. Бүгінгі таңда мектептің оқу үрдісін жетілдіру үшін инновациялық білім беру технологияларын пайдаланудың тиімділігін практиканың өзі дәлелдеп отыр. Мұның өзі аталған мәселенің теориялық негіздемесін қажеттілігін туындатады. Сондықтан біз оқудың теориясы мен практикасындағы зерттеліп отырған проблеманың жағдайына талдау жасауды Инновациялық білім беру технологиялары ұғымына нақты түсінік беруден бастағанды жөн көрдік. Зерттеуде ең алдымен инновация, педагогикалық технология ұғымдары жөнінде анықтамалар жүйеге келтіріліп, инновациялық білім беру технологиялары ұғымы мазмұндық жағынан қарастырылады.
Инновация термині ғылымға ХІХ ғасырда енді. ХХ ғасырдың ІІ жартысында инновация әлеуметтік өзгерістердің жалпы үрдісінің сатысы ретінде қаралып, оның негізгі элементтері атап көрсетті: жаңашылдық, жаңашыл, бағалаушылар. Үрдістің сындарлы, өзгермелі мерзімін қандай да бір жаңа енгізілімдерге сәйкес бағалаушылардың іс - әрекетіндегі өзгерістер құрайды.
Новация ұғымы (латынша - жаңа) біздің тарапымыздан жаңа енгізілім деп түсіндіріледі. Ғылыми әдебиетте нововведение деген орыс сөзі бір жүйеден екінші жағдайға ауыстыру. Өндірілу ортасына жаңа тұрақты элементтер (жаңалықтар) әкелетін мақсатты бағытталған өзгеріс ретінде анықталады. Әрине бұл жаңа енгізілімін жаңаруымен байланысты. Алайда барлық жаңа нәрсе әр кезде дұрыс нәтиже бере бермейді. Оның себептері мынадай:
Біріншіден, жаңа нәрсе барлық кезде өзекті мәселелерді шешу құралы болып табылмайды. Шындығында, мұғалімдер мектеп атқаруы тиіс мәселелерді зерделемей, кейде оны бір жақты қарастырады.
Екіншіден, әрбір жаңа құрал толық бір нақты жағдайларда туындап, белгілі бір педагогикалық міндеттерді шешуге бағытталады. Алайда, көптеген ұстаздар құралдарды таңдау кезінде нақты жағдайда талдау жасауды басшылыққа алмастан, өздеріне ұнайтын нәрселерге ғана назар аударады.
Үшіншіден, ғалымдар жаңа бір нәрсені пайдаланушылардың санының ұлғаю, оны меңгерудегі жаңа тәжірибенің пайда болуы жаңалықтың нәтижелі болатын жағдайларын қатайта түсетіндігін бұрыннан байқаған. Сондықтан біздер өзгермелі жағдайда жаңа құралдарды пайдалану дұрыс нәтиже беретіндігіне деген ішкі сенімділігі болған жағдайдың өзінде ұстаздар, психологтар, әлеуметтанушылар тарапынан бақыланбайтын эксперименттік бақылау жүргізу қажет деп есептедік.
Ғылыми әдебиеттерде жаңашылдық немесе жаңа құрал ұғымдары бір - біріне синоним болып таблады да, инновация, жаңа енгізілім ұғымдары арқылы бір - бірінен ажыратылады.
Жаңашылдық - нағыз құрал (жаңа әдіс, әдістеме, технология, бағдарлама және т.б.), ал инновация - осы құралды меңгеру үрдісі. Сауатты түрде таңдап алынған жаңашылдық барынша мүмкін дәрежеде жаңа енгізілімнің табысқа кенелуіне кепілдеме беруі тиіс. Жаңа енгізілген, жаңа құрал негізі болып қаланған нәрсе мектептің даму мәселелерін шешуде мүмкіндік берсе, ол сәтті деп саналады. Жаңашылдықты меңгерудегі сәтсіздіктер жаңа енгізілімнің бүкіл жақсы - жаман жақтарын қоса алғанда теріс тәжірибені көрсетеді [7,48б.].
Инновациялық үрдіс деп жаңалықты жасау (тудыру, әзірлеу), меңгеру, пайдалану және тарату бойынша жүргізілетін кешенді іс - әрекет. Білім беру қызметінде орталық оырнды иеленетін оқу - тәрбиелік үрдісін инновациялық тұрғыда қарастыруға болады. Өйткені оның мақсаты - жастарға жаңа қасиеттерін қалыптастыруда жаңа білімдер беру. Тұлғаны қалыптастырумен байланысты жағдайларды зерттеуге деген қызығушылық, оның ішінде инновацияға деген қызығушылық процессі соңғы уақытта әлеуметтанушылардың да назарында тұр.
Педагогикалық инноватика осындай байланысты іске асырып, педагогикада жаңалықтарды жасау, оларды меңгеру мен практика жүзінде қолдану үрдістерін біріктіретін инновациялық үрдістерге тән қызмет мөлшерлерін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Аталған қайшылық инноватикалық білімнің ерекше саласы ретінде педагогикалық инноватиканы әзірлеу мәселесін айқындауға мәжбүр етті. Мұндай жаңаны құру мен оны практикада қолдану үрдістерін үйлесімді біріктіру жолдары көрсетілді. Бұл талдау педагогикада инновациялық үрдістер теориясын, инновациялық үрдістерін бейнелейтін жетекші категориялар мен қағидаларды және қоғамдағы инновациялық үрдістердің жалпы теориясының ерекше бөлімі ретіндегі педагогикалық инноватиканың құрамдас негіздерін терең түрде әзірлеу қажеттілігін көрсетуп береді.
Жалпы айтқанда, инноватика ғылымының негізінде мына мәселелер айқындалады:
1. Педагогикалық инноватика ғылымы - білімнің ерекше саласы.
2. Педагогикадағы инновациялық, үрдістер - әдіснамалық зерттеулер пәні.
3. Қазіргі педагогикадағы инновациялық үрдістерді әзірлеудің жетекші бағыттары.
4. Білім беру жүйесіндегі инновациялық үрдістерді дамыту тенденциясы.
5. Педагогикалық инноватиканың құрамы, құрылымы мен функциялары.
6. Педагогикада инновациялық үрдістерді іске асыруға қажетті шарттар.
7. Педагогикада инновациялық үрдістерді ұйымдастыру мен іске асыру бойынша қызмет мөлшерлері.
Біздің тәжірибеміз көрсеткендей, инновациялық прогресс процедуралары мен құралдардың жиынтығын танытады. Олардың көмегі арқылы ғылыми жаңалық, идея әлеуметтік, оның ішінде білім берудегі жаңа енгізілімге айналды. Сөйтіп, идеялардың жаңа енгізілімге айналуын қамтамасыз ететін, сондай - ақ осы үрдісі басқару жүйесін қалыптастыратын іс - әрекет инновациялық іс - әрекет болып табылады.
Инновациялық іс - әрекет дәстүрлі іс - әрекеттен түбірлі түрде ерекшеленіп тұратын индивид іс - әрекеттін негізгі түрлерінің бірі. Ол барлық уақытта қарама - қайшылықтар болған жағдайда іске асырылады. Іс - әрекеттердің дәстүрлі модельдері тиімсіз болса, ары қарай оның жетілдірілуі қажетті нәтиже бере қоймайды.
Инновациялар былай бөлінеді: білім беру мазмұнындағы инновациялар, оқыту технологиясындағы инновациялар, білім беру жүйесінің тәрбиелеу функциясы саласындағы инновациялар, педагогикалық құралдар жүйесіндегі инновациялар [8,12б.].
Жаңа салт - дәстүрлік ауысым алдыңғы салт - дәстүрлерде жаңа салт - дәстүрлердің пайда болуына арналған барлық алғышарттардың қалыптасу жағдайында ғана мүмкін болмақ.
Білім беру саласындағы инновацияларды жобалау логикасы аймақта объективті түрде пайда болған инновациялық элементтерден ғылыми білім беру кешені және эксперименттік алаңдардың бекітілген үлгісінде инновациялық саланы қалыптастыруды қарастырады. Тұжырымдай келе айтатын болсақ, оқыту технологиясы мұғалімдердің эмпирикалық инновацияларын ескере отырып, оқыту үрдісін дұрыс ұтымды басқаруды қарастырады. Оған өзара бір - бірімен байланысты екі үрдіс енеді: білім алушының іс - әкетін ұйымдастыру және оқушы, тұлғасын дамытудағы жоғары нәтижелерге қол жеткізуге бағытталған іс - әрекетті бақылау. Бұл үрдістер өзара үздіксіз әрекетте болып, бақылау нәтижесі басқару әрекеттердің мазмұнына әсер етеді, яғни оқу іс - әрекетінің, ары қарай ұйымдастырылуын өзгертеді.
Бүгінгі таңда республикадағы және аймақтағы экономикалық нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайында еліміздің әлеуметтік- экономикалық дамуы қоғам өмірінің барлық саласында, оның ішінде мектепте оқыту мазмұны мен оқытудың қазіргі технологияларын жетілдіру өзекті мәселелердің бірі болып отыр.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында (1999) білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың ұстанымдарының бірі - жеке адамды қалыптастыруға бағытталған ролі және педагог қызметкерлер оқушылардың мемлекеттік білім беру стандартында көзделген деңгейден төмен емес білім, білік, дағды алуын қамтамасыз етуге, олардың жеке шығармашылық қабілеттерінің дамуы үшін жағдай жасауы қажеттігі қарастырылған.
Дәстүрлі оқыту технологиясының білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде толық меңгеруіне кепілдік бермей отырғандығы оқушылардың білім жетістіктерінің нәтижелерінен көрініс табуда. Осыған орай оқу-тәрбие үрдісін жетілдірудің қазіргі технологияларын жетілдіріп, мектепте сабақ беруде қолдану арқылы білім сапасын жақсартуға болатындығына басым бағыт берілуде.
Қазіргі кезде мектептің оқу-тәрбие үрдісінде 50-ден астам педагогикалық технологиялардың қолданылып жүргені мәлім. Бұл технологиялардың бәрін бір сабақта қамту мүмкін емес. Сондықтан, мектептегі әрбір пәнді оқыту технологиясын таңдап, іріктеу және оны іс-әрекеттік тұрғыда жетілдіру арқылы оқушының білім жетістіктерін арттыруға болады. Мұнда оқушының әрекеті - технологияны қабылдауы, ынтасы, құштарлығына көңіл бөлінуі тиіс.
Бастауыш сатыда әрбір пән бойынша оқушылардың оқу жетістіктерінің өлшеуіштер тәсілдері ретіндегі деңгейлік тапсырмалар жүйесін дайындауға болады. Оқушының дайындық деңгейін саралау оқушының жеке танымдық мүмкіндігін ескерудің басты тәсілі ретінде қарастырылуы тиіс. Тапсырмаларды білімді қабылдауға бағдарланған іс-әрекеттік модель ретінде қарастыруға болады. Оқытудан күтілетін нәтижелер тізбесін негізге ала отырып, әртүрлі деңгейдегі тапсырма түрлерін ауызша тексеру, жазбаша тексеру, тапсырма беру, жауапты талдау тапсырмалары, бір ғана дұрыс жауабы бар тапсырмалар, ашық және еркін жауабы бар тапсырмалар, түрлі практикалық сипаттағы тапсырмалар түрінде қарастыруға болады.
Тапсырмалардың мұндай түрлері оқушының іс-әрекеттік - компетенттік тәсілге (өз бетінше іздену, өз бетінше білім алу, өзін-өзі білім алуға тәрбиелеу, дамыту) бейімделуіне мүмкіндік береді. [9, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz