Майларды асфальтсыздандыру процесі
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Жобаланатын процеске қысқаша сипаттама және схеманы
таңдау негізі
1.2 Шикізаттың, дайын өнімнің және қосымша материалдардың
сипаттамасы
1.3 Дайын өнімнің қолданылуы
1.4 Процестің теориялық негізі
1.5 Технологиялық процестің жобалануы және толық сипаттамасы
1.6 Процесті аналитикалық бақылау
1.7 Технологиялық процестің автоматтандырылуы
2 ЕСЕПТЕУ БӨЛІМІ
2.1 Процестің материалдық балансы
2.2 Аппараттардың материалдық балансы
2.3 Аппараттардың жылулық балансы
2.4 Аппараттардың негізгі конструктивті өлшемдерін есептеу
2.5 Негізгі қондырғының таңдалуы және сипаттамасы
3 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 Негізгі қорлардың қолданылуы
3.2 Жұмысшы санын және еңбек ақы қорын есептеу
3.3 Өзіндік құнын есептеу
3.4 Технико . экономикалық көрсеткіштерін және тиімділігін
есептеу
4 ҚОНДЫРҒЫНЫҢ ТЕХНИКА ҚАУІПСІЗДІГІ, ЕҢБЕКТІ
ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ
4.1 Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі
4.2 Қоршаған ортаны қорғау
ҚОРЫТЫНДЫ
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ГРАФИКАЛЫҚ БӨЛІМ
Процестің технологиялық схемасы
Негізгі аппараттың сызбасы
Қосымша аппараттың сызбасы
КІРІСПЕ
1 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Жобаланатын процеске қысқаша сипаттама және схеманы
таңдау негізі
1.2 Шикізаттың, дайын өнімнің және қосымша материалдардың
сипаттамасы
1.3 Дайын өнімнің қолданылуы
1.4 Процестің теориялық негізі
1.5 Технологиялық процестің жобалануы және толық сипаттамасы
1.6 Процесті аналитикалық бақылау
1.7 Технологиялық процестің автоматтандырылуы
2 ЕСЕПТЕУ БӨЛІМІ
2.1 Процестің материалдық балансы
2.2 Аппараттардың материалдық балансы
2.3 Аппараттардың жылулық балансы
2.4 Аппараттардың негізгі конструктивті өлшемдерін есептеу
2.5 Негізгі қондырғының таңдалуы және сипаттамасы
3 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 Негізгі қорлардың қолданылуы
3.2 Жұмысшы санын және еңбек ақы қорын есептеу
3.3 Өзіндік құнын есептеу
3.4 Технико . экономикалық көрсеткіштерін және тиімділігін
есептеу
4 ҚОНДЫРҒЫНЫҢ ТЕХНИКА ҚАУІПСІЗДІГІ, ЕҢБЕКТІ
ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ
4.1 Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі
4.2 Қоршаған ортаны қорғау
ҚОРЫТЫНДЫ
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ГРАФИКАЛЫҚ БӨЛІМ
Процестің технологиялық схемасы
Негізгі аппараттың сызбасы
Қосымша аппараттың сызбасы
КІРІСПЕ
Мұнай және мұнай өнімдері көмірсутекі емес қосылыстардың қоспасын құрайды, оларды жеке тәсілдермен бөлу мүмкін емес. Әдетте мұнайды және мұнай өнімдерін айдау тәсілі көмегімен күрделілігі аздау бөліктерге бөледі. Мұндай бөліктерді фракциялар немесе дистилляттар деп атайды. Мұнай фракцияларының жеке қосылыстардан айырмашылығы, тұрақты қайнау температурасы болмайды. Олар белгілі аралық температурада қайнайды, яғни, олардың бастапқы қайнау (бқ) және соңғы қайнау (сқ) температурасы болады. Бастапқы және соңғы қайнау температурасы фракцияның химиялық құрамына байланысты.
Мұнайдың фракциялық құрамына қарап, одан қандай мұнай өнімдерін және қандай мөлшерде алуға болатынын анықтайды.
Мұнай және мұнай өнімдерін фракцияға бөлу үшін айдауды біртіндеп немесе бір рет буландыру арқылы іске асыруға болады. Біртіндеп буландырумен айдаған түзілуші булар айдаушы аппараттан үздіксіз шығарылады, олар конденсацияланады, конденсатор-тоңазытқышта суытылады және қабылдаушы ыдыста дистиллят фракциялары есебінде жиналады. Бұған қарама-қарсы, егер қыздыру процесінде түзілуші булар қажетті температураға жетпей тұрып, қыздырушы аппараттан шығарылмаса, онда бу фазасын бір кезекте сұйық фазадан бөледі де, процесті біртіндеп буландырумен айдау дейді.
Мұнайлар мен мұнай фракцияларының фракциялық құрамын анықтау үшін лабораторияда айдаудың мынадай бес әдісі ең көп қолдану табуда:
1) төменгі температурада жүргізілетін ректификация сұйытылған газдар және 200С төменгі температурада қайнайтын көмірсутектер фракциялары үшін;
2) орта температурада жүргізілетін айдау – 3500С дейін қайнайтұғын мұнай өнімдері үшін;
3) 3500С жоғары температурада қайнайтын сұйықтарды вакуумда айдау;
4) жоғары молекулалы заттарды (мысалы, шайырларды) – молекулалық дистилляция;
5) біртіндеп буландыру әдісімен айдау.
Жаңа мұнайларды зерттегенде фракциялық құрамды ректификациялық колонналармен жабдықталған стандартты айдау аппараттарында анықтайды. Бұл фракциялардың бір-бірінен анық бөлінуін жақсартады және осындай фракциялау нәтижесіне сүйеніп температура құрамы (%) координатында салынатын шикі қайнау температурасы (ШҚТ) деп аталатын сызығын шығаруға көмектеседі. 2000С дейін қайнайтын фракцияларды алуды атмосфералық қысымда, ал басқа жоғары температурада қайнайтұғын фракцияларды, термиялық ыдырауды болдырмау мақсатында — әр түрлі вакуумда, яғни атмосфералық қысымнан анағұрлым төменгі қысымда жүргізеді.
Мұнайды өндірістік жағдайда айдауда, оны әртүрлі фракцияларға бөлу үшін лабораториялық аппараттардағы сияқты, біртіндеп буландыруды емес, ал бір рет булану деп аталатын, одан әрі ректификациялаумен жүретін әдісті пайдаланады. Әдетте мұндай жағдайда мынадай фракцияларды немесе дистилляттарды бөліп алады: бензин – б.қ. +1800С фракциясын, керосин –180-2400С фракциясын. Осы дистилляттардан мөлдір мұнай өнімдерін дайындайды: ұшақ және автомобиль бензиндерін, еріткіш бензиндерді, ұшақ және жарық беруші керосиндерді, дизель отының әртүрлі сорттарын. Барлық мұнай өнімдеріне МЕСТ-ке сәйкес белгілі бір фракциялық құрам нормаланады.
Мөлдір дистиллияттарды бөліп алғаннан кейінгі қалдықты мазут дейді. Мазутты ваккумда мынадай фракцияларға бөледі. 380-4200С – жеңіл дистиллятты майлар алуға қажетті; 420-5100С ауыр дистиллиятты майлар алуға қажетті немесе 350-5000С ваккум изойль фракциясына. Мазутты айдаудан қалған қалдық тұтқырлығына байланысты гудрон немесе жарты гудрон деп аталынады. Гудрон жоғарғы тұтқырлы майлағыш майлар, мұнай коксын және битумдар алуға шикізат болып саналады.
Әртүрлі кеніштердің мұнайлары бір-бірінен фракциялық құрамы жөнінен айырмашылығы өте күшті, сондықтан олардағы бензин, керосин, дизель және май дистиллияттарының потенциалдық мөлшері басқа. Құрамында май фракцияларының мөлшері аз жеңіл мұнайлар өте сирек кездеседі.
Барлық мұнайлардың құрамында көбінесе күкірт, оттегі және азот қосылыстары кездеседі. Мұнайлардағы азот мөлшері әдетте аз ( 0,001-0,3% мас), оттегінің мөлшері 0,1-1,5% масcа аралығында болады. Бірақ кейбір шайыры көп мұнайларда, оның мөлшері одан да жоғары болуы мүмкін.
1 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Жобаланатын процеске қысқаша сипаттама және
схеманы таңдау негізі
Мұнай өте күрделі парафиндер, ароматикалық және гибридті көмірсутектерінің бір-бірінде еритін, молекулалық массасы және қайнау температурасы әртүрлі қоспалардан тұрады. Оны бірегей жеке компоненттерге бөлу мүмкін емес және ондай бөлу мұнай өнімдерін өндірісте пайдалануда қажет емес те, іс жүзінде мұнайды көмірсутектерінің фракцияларына және топтарына бөледі де, олардың химиялық құрамын өзгерту мақсатында өңдейді. Мұнайды өңдеуді алғашқы (бірінші) және екіншілік процестеріне бөледі. Алғашқы процестерге мұнайды, қайнау шектерімен бір бірінен айырмашылығы болатын, фракцияларға бөлуді, ал екіншіге термиялық пен термокаталитикалық өңдеу процестеріне, тағы да мұнай өнімдерін тазалауды жатқызады.
Мұнайды алғашқы өңдеудегі негізгі процесс алғашқы немесе тура айдау болып саналады, оны дистилляция мен ректификацияны қолданып жүргізеді.
Дистилляция немесе айдау деп сұйықтықтардың өзара еритін қоспасын фракцияға, бір-бірінен және бастапқы қоспадан да қайнау температурасымен айырмашылығы болатын, бөлу процесін атайды. Айдау процесінде қоспа қайнағанға дейін қыздырылады, осының нәтижесінде ол аздан буланады. Пайда болған бу бөлініп конденсацияланады. Айдау арқылы құрамы жағынан бастапқы қоспадан айырмашылығы бар, дистиллят және қалдық алады. Айдауды бір қабат, көп рет немесе біртіндеп буландырумен жүргізеді.
Үздіксіз жұмыс істейтін қондырғылардағы өндірістік процестердің негізін мұнайды бір қабат және көп рет буландыру құрайды. Бір қабат буландырумен айдауды мұнайды белгілі температураға дейін қыздырады да бу фазасына өткен барлық фракцияны сұйық фазадан бір рет сеператорда бөледі.
Мұнай және мұнай өнімдері көмірсутекі емес қосылыстардың қоспасын құрайды, оларды жеке тәсілдермен бөлу мүмкін емес. Әдетте мұнайды және мұнай өнімдерін айдау тәсілі көмегімен күрделілігі аздау бөліктерге бөледі. Мұндай бөліктерді фракциялар немесе дистилляттар деп атайды. Мұнай фракцияларының жеке қосылыстардан айырмашылығы, тұрақты қайнау температурасы болмайды. Олар белгілі аралық температурада қайнайды, яғни, олардың бастапқы қайнау (бқ) және соңғы қайнау (сқ) температурасы болады. Бастапқы және соңғы қайнау температурасы фракцияның химиялық құрамына байланысты.
Мұнайдың фракциялық құрамына қарап, одан қандай мұнай өнімдерін және қандай мөлшерде алуға болатынын анықтайды.
Мұнай және мұнай өнімдерін фракцияға бөлу үшін айдауды біртіндеп немесе бір рет буландыру арқылы іске асыруға болады. Біртіндеп буландырумен айдаған түзілуші булар айдаушы аппараттан үздіксіз шығарылады, олар конденсацияланады, конденсатор-тоңазытқышта суытылады және қабылдаушы ыдыста дистиллят фракциялары есебінде жиналады. Бұған қарама-қарсы, егер қыздыру процесінде түзілуші булар қажетті температураға жетпей тұрып, қыздырушы аппараттан шығарылмаса, онда бу фазасын бір кезекте сұйық фазадан бөледі де, процесті біртіндеп буландырумен айдау дейді.
Мұнайлар мен мұнай фракцияларының фракциялық құрамын анықтау үшін лабораторияда айдаудың мынадай бес әдісі ең көп қолдану табуда:
1) төменгі температурада жүргізілетін ректификация сұйытылған газдар және 200С төменгі температурада қайнайтын көмірсутектер фракциялары үшін;
2) орта температурада жүргізілетін айдау – 3500С дейін қайнайтұғын мұнай өнімдері үшін;
3) 3500С жоғары температурада қайнайтын сұйықтарды вакуумда айдау;
4) жоғары молекулалы заттарды (мысалы, шайырларды) – молекулалық дистилляция;
5) біртіндеп буландыру әдісімен айдау.
Жаңа мұнайларды зерттегенде фракциялық құрамды ректификациялық колонналармен жабдықталған стандартты айдау аппараттарында анықтайды. Бұл фракциялардың бір-бірінен анық бөлінуін жақсартады және осындай фракциялау нәтижесіне сүйеніп температура құрамы (%) координатында салынатын шикі қайнау температурасы (ШҚТ) деп аталатын сызығын шығаруға көмектеседі. 2000С дейін қайнайтын фракцияларды алуды атмосфералық қысымда, ал басқа жоғары температурада қайнайтұғын фракцияларды, термиялық ыдырауды болдырмау мақсатында — әр түрлі вакуумда, яғни атмосфералық қысымнан анағұрлым төменгі қысымда жүргізеді.
Мұнайды өндірістік жағдайда айдауда, оны әртүрлі фракцияларға бөлу үшін лабораториялық аппараттардағы сияқты, біртіндеп буландыруды емес, ал бір рет булану деп аталатын, одан әрі ректификациялаумен жүретін әдісті пайдаланады. Әдетте мұндай жағдайда мынадай фракцияларды немесе дистилляттарды бөліп алады: бензин – б.қ. +1800С фракциясын, керосин –180-2400С фракциясын. Осы дистилляттардан мөлдір мұнай өнімдерін дайындайды: ұшақ және автомобиль бензиндерін, еріткіш бензиндерді, ұшақ және жарық беруші керосиндерді, дизель отының әртүрлі сорттарын. Барлық мұнай өнімдеріне МЕСТ-ке сәйкес белгілі бір фракциялық құрам нормаланады.
Мөлдір дистиллияттарды бөліп алғаннан кейінгі қалдықты мазут дейді. Мазутты ваккумда мынадай фракцияларға бөледі. 380-4200С – жеңіл дистиллятты майлар алуға қажетті; 420-5100С ауыр дистиллиятты майлар алуға қажетті немесе 350-5000С ваккум изойль фракциясына. Мазутты айдаудан қалған қалдық тұтқырлығына байланысты гудрон немесе жарты гудрон деп аталынады. Гудрон жоғарғы тұтқырлы майлағыш майлар, мұнай коксын және битумдар алуға шикізат болып саналады.
Әртүрлі кеніштердің мұнайлары бір-бірінен фракциялық құрамы жөнінен айырмашылығы өте күшті, сондықтан олардағы бензин, керосин, дизель және май дистиллияттарының потенциалдық мөлшері басқа. Құрамында май фракцияларының мөлшері аз жеңіл мұнайлар өте сирек кездеседі.
Барлық мұнайлардың құрамында көбінесе күкірт, оттегі және азот қосылыстары кездеседі. Мұнайлардағы азот мөлшері әдетте аз ( 0,001-0,3% мас), оттегінің мөлшері 0,1-1,5% масcа аралығында болады. Бірақ кейбір шайыры көп мұнайларда, оның мөлшері одан да жоғары болуы мүмкін.
1 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Жобаланатын процеске қысқаша сипаттама және
схеманы таңдау негізі
Мұнай өте күрделі парафиндер, ароматикалық және гибридті көмірсутектерінің бір-бірінде еритін, молекулалық массасы және қайнау температурасы әртүрлі қоспалардан тұрады. Оны бірегей жеке компоненттерге бөлу мүмкін емес және ондай бөлу мұнай өнімдерін өндірісте пайдалануда қажет емес те, іс жүзінде мұнайды көмірсутектерінің фракцияларына және топтарына бөледі де, олардың химиялық құрамын өзгерту мақсатында өңдейді. Мұнайды өңдеуді алғашқы (бірінші) және екіншілік процестеріне бөледі. Алғашқы процестерге мұнайды, қайнау шектерімен бір бірінен айырмашылығы болатын, фракцияларға бөлуді, ал екіншіге термиялық пен термокаталитикалық өңдеу процестеріне, тағы да мұнай өнімдерін тазалауды жатқызады.
Мұнайды алғашқы өңдеудегі негізгі процесс алғашқы немесе тура айдау болып саналады, оны дистилляция мен ректификацияны қолданып жүргізеді.
Дистилляция немесе айдау деп сұйықтықтардың өзара еритін қоспасын фракцияға, бір-бірінен және бастапқы қоспадан да қайнау температурасымен айырмашылығы болатын, бөлу процесін атайды. Айдау процесінде қоспа қайнағанға дейін қыздырылады, осының нәтижесінде ол аздан буланады. Пайда болған бу бөлініп конденсацияланады. Айдау арқылы құрамы жағынан бастапқы қоспадан айырмашылығы бар, дистиллят және қалдық алады. Айдауды бір қабат, көп рет немесе біртіндеп буландырумен жүргізеді.
Үздіксіз жұмыс істейтін қондырғылардағы өндірістік процестердің негізін мұнайды бір қабат және көп рет буландыру құрайды. Бір қабат буландырумен айдауды мұнайды белгілі температураға дейін қыздырады да бу фазасына өткен барлық фракцияны сұйық фазадан бір рет сеператорда бөледі.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Ахметов С.А. Технология глубокой переработки нефти и газа. Уфа: Гилем, 2002
2. Ахбердиев Ә. Химиялық технологияның негізгі процестері және аппараттары, Алматы-1994
3. Дытнерский. Основные процессы и аппараты химической технологии, М.: Химия,1983
4. Иоффе.И.Л. Проектирование процессов и аппаратов химической технологии. Л.: Химия, 1991
5. Кузнецов А.А., Кагерманов С.М., Судаков Е.Н. Расчет процессов и аппаратов нефтеперерабатывающей промышленности.Л.: Химия, 1974
6. Кушелев В.П., Орлов Г.Г., Сорокин Ю.Г. Охрана труда в нефтеперерабатывающей и нефтехимической промышленности. М.: Химия, 1983
7. Маметов О.Е. Нарықтық экономика негіздері. Ақтөбе, 1994
8. Надиров Н.К. Нефть и газ Казахстана. Ч.2. Алматы: Ғылым, 1995
9. Омаралиев. Т.О. Мұнай мен газды өңдеудің химиясы және технологиясы. 2 – бөлім. Құрылымды өзгертпей өңдеу процестері. Астана 2003
10. Сарданашвили А.И. Примеры и задачи по технологии переработки. М: Химия, 1973
11. Танатаров М.А.Технологические расчеты установок переработки нефти. Химия,1987
12. Фарамазов В.Н. Оборудование нефтеперерабатывающих заводов и его эксплуатация. М: Химия, 1984
13. Шеденов Ө.Қ., Байжомартов Б.А.Жалпы экономикалық теория. Алматы,2002
14. Эмирджанов Р.Т., Лемберанский Р.А. Основы технологических расчетов в нефтепереработке и нефтехимии.М.: Химия,1989
15. Лаврушко Н.П., Муравьев В.Н. Экплуатация нефтяных и газовых скважин, 1971 г.
16. Щуров И.Т. Техника и технология добычи нефти, 1975 г.
17. Суханов В.П. Переработка нефти. М.: Высшая школа, 1974 г
18. Надиров Н.К. Нефть и газ Казахстана. Ч.1. Алматы: Ғылым, 1995ж
19. Черножников Н.И. Технология переработки процессов нефте переработки и нефтехимиии..- М. Химия, 1978г.
20. Хорошко С.И . Сборник задача по химий и технологий нефти и газа ,- М. Химия, 1989 г.
1. Ахметов С.А. Технология глубокой переработки нефти и газа. Уфа: Гилем, 2002
2. Ахбердиев Ә. Химиялық технологияның негізгі процестері және аппараттары, Алматы-1994
3. Дытнерский. Основные процессы и аппараты химической технологии, М.: Химия,1983
4. Иоффе.И.Л. Проектирование процессов и аппаратов химической технологии. Л.: Химия, 1991
5. Кузнецов А.А., Кагерманов С.М., Судаков Е.Н. Расчет процессов и аппаратов нефтеперерабатывающей промышленности.Л.: Химия, 1974
6. Кушелев В.П., Орлов Г.Г., Сорокин Ю.Г. Охрана труда в нефтеперерабатывающей и нефтехимической промышленности. М.: Химия, 1983
7. Маметов О.Е. Нарықтық экономика негіздері. Ақтөбе, 1994
8. Надиров Н.К. Нефть и газ Казахстана. Ч.2. Алматы: Ғылым, 1995
9. Омаралиев. Т.О. Мұнай мен газды өңдеудің химиясы және технологиясы. 2 – бөлім. Құрылымды өзгертпей өңдеу процестері. Астана 2003
10. Сарданашвили А.И. Примеры и задачи по технологии переработки. М: Химия, 1973
11. Танатаров М.А.Технологические расчеты установок переработки нефти. Химия,1987
12. Фарамазов В.Н. Оборудование нефтеперерабатывающих заводов и его эксплуатация. М: Химия, 1984
13. Шеденов Ө.Қ., Байжомартов Б.А.Жалпы экономикалық теория. Алматы,2002
14. Эмирджанов Р.Т., Лемберанский Р.А. Основы технологических расчетов в нефтепереработке и нефтехимии.М.: Химия,1989
15. Лаврушко Н.П., Муравьев В.Н. Экплуатация нефтяных и газовых скважин, 1971 г.
16. Щуров И.Т. Техника и технология добычи нефти, 1975 г.
17. Суханов В.П. Переработка нефти. М.: Высшая школа, 1974 г
18. Надиров Н.К. Нефть и газ Казахстана. Ч.1. Алматы: Ғылым, 1995ж
19. Черножников Н.И. Технология переработки процессов нефте переработки и нефтехимиии..- М. Химия, 1978г.
20. Хорошко С.И . Сборник задача по химий и технологий нефти и газа ,- М. Химия, 1989 г.
Өзг
Бет
Құжат №
Қолы
Күні
Бет
4
ДЖ 0819000
Д.орындаушшшшы
Исенова С.Т.
Жетекші
Саркулова С.С.
Рецензент
Б.мөлшері
Искакова С.Н.
Бекітемін
Аймукатов А.Т.
Мазмұны
Лит.
Беттер
АПК 401 ПГ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Жобаланатын процеске қысқаша сипаттама және схеманы
таңдау негізі
1.2 Шикізаттың, дайын өнімнің және қосымша материалдардың
сипаттамасы
1.3 Дайын өнімнің қолданылуы
1.4 Процестің теориялық негізі
1.5 Технологиялық процестің жобалануы және толық сипаттамасы
1.6 Процесті аналитикалық бақылау
1.7 Технологиялық процестің автоматтандырылуы
2 ЕСЕПТЕУ БӨЛІМІ
2.1 Процестің материалдық балансы
2.2 Аппараттардың материалдық балансы
2.3 Аппараттардың жылулық балансы
2.4 Аппараттардың негізгі конструктивті өлшемдерін есептеу
2.5 Негізгі қондырғының таңдалуы және сипаттамасы
3 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 Негізгі қорлардың қолданылуы
3.2 Жұмысшы санын және еңбек ақы қорын есептеу
3.3 Өзіндік құнын есептеу
3.4 Технико - экономикалық көрсеткіштерін және тиімділігін
есептеу
4 ҚОНДЫРҒЫНЫҢ ТЕХНИКА ҚАУІПСІЗДІГІ, ЕҢБЕКТІ
ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ
4.1 Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі
4.2 Қоршаған ортаны қорғау
ҚОРЫТЫНДЫ
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ГРАФИКАЛЫҚ БӨЛІМ
Процестің технологиялық схемасы
Негізгі аппараттың сызбасы
Қосымша аппараттың сызбасы
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
КІРІСПЕ
Мұнай және мұнай өнімдері көмірсутекі емес қосылыстардың қоспасын құрайды, оларды жеке тәсілдермен бөлу мүмкін емес. Әдетте мұнайды және мұнай өнімдерін айдау тәсілі көмегімен күрделілігі аздау бөліктерге бөледі. Мұндай бөліктерді фракциялар немесе дистилляттар деп атайды. Мұнай фракцияларының жеке қосылыстардан айырмашылығы, тұрақты қайнау температурасы болмайды. Олар белгілі аралық температурада қайнайды, яғни, олардың бастапқы қайнау (бқ) және соңғы қайнау (сқ) температурасы болады. Бастапқы және соңғы қайнау температурасы фракцияның химиялық құрамына байланысты.
Мұнайдың фракциялық құрамына қарап, одан қандай мұнай өнімдерін және қандай мөлшерде алуға болатынын анықтайды.
Мұнай және мұнай өнімдерін фракцияға бөлу үшін айдауды біртіндеп немесе бір рет буландыру арқылы іске асыруға болады. Біртіндеп буландырумен айдаған түзілуші булар айдаушы аппараттан үздіксіз шығарылады, олар конденсацияланады, конденсатор-тоңазытқышта суытылады және қабылдаушы ыдыста дистиллят фракциялары есебінде жиналады. Бұған қарама-қарсы, егер қыздыру процесінде түзілуші булар қажетті температураға жетпей тұрып, қыздырушы аппараттан шығарылмаса, онда бу фазасын бір кезекте сұйық фазадан бөледі де, процесті біртіндеп буландырумен айдау дейді.
Мұнайлар мен мұнай фракцияларының фракциялық құрамын анықтау үшін лабораторияда айдаудың мынадай бес әдісі ең көп қолдану табуда:
1) төменгі температурада жүргізілетін ректификация сұйытылған газдар және 200С төменгі температурада қайнайтын көмірсутектер фракциялары үшін;
2) орта температурада жүргізілетін айдау - 3500С дейін қайнайтұғын мұнай өнімдері үшін;
3) 3500С жоғары температурада қайнайтын сұйықтарды вакуумда айдау;
4) Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
жоғары молекулалы заттарды (мысалы, шайырларды) - молекулалық дистилляция;5) біртіндеп буландыру әдісімен айдау.
Жаңа мұнайларды зерттегенде фракциялық құрамды ректификациялық колонналармен жабдықталған стандартты айдау аппараттарында анықтайды. Бұл фракциялардың бір-бірінен анық бөлінуін жақсартады және осындай фракциялау нәтижесіне сүйеніп температура құрамы (%) координатында салынатын шикі қайнау температурасы (ШҚТ) деп аталатын сызығын шығаруға көмектеседі. 2000С дейін қайнайтын фракцияларды алуды атмосфералық қысымда, ал басқа жоғары температурада қайнайтұғын фракцияларды, термиялық ыдырауды болдырмау мақсатында -- әр түрлі вакуумда, яғни атмосфералық қысымнан анағұрлым төменгі қысымда жүргізеді.
Мұнайды өндірістік жағдайда айдауда, оны әртүрлі фракцияларға бөлу үшін лабораториялық аппараттардағы сияқты, біртіндеп буландыруды емес, ал бір рет булану деп аталатын, одан әрі ректификациялаумен жүретін әдісті пайдаланады. Әдетте мұндай жағдайда мынадай фракцияларды немесе дистилляттарды бөліп алады: бензин - б.қ. +1800С фракциясын, керосин - 180-2400С фракциясын. Осы дистилляттардан мөлдір мұнай өнімдерін дайындайды: ұшақ және автомобиль бензиндерін, еріткіш бензиндерді, ұшақ және жарық беруші керосиндерді, дизель отының әртүрлі сорттарын. Барлық мұнай өнімдеріне МЕСТ-ке сәйкес белгілі бір фракциялық құрам нормаланады.
Мөлдір дистиллияттарды бөліп алғаннан кейінгі қалдықты мазут дейді. Мазутты ваккумда мынадай фракцияларға бөледі. 380-4200С - жеңіл дистиллятты майлар алуға қажетті; 420-5100С ауыр дистиллиятты майлар алуға қажетті немесе 350-5000С ваккум изойль фракциясына. Мазутты айдаудан қалған қалдық тұтқырлығына байланысты гудрон немесе жарты Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
гудрон деп аталынады. Гудрон жоғарғы тұтқырлы майлағыш майлар, мұнай коксын және битумдар алуға шикізат болып саналады.
Әртүрлі кеніштердің мұнайлары бір-бірінен фракциялық құрамы жөнінен айырмашылығы өте күшті, сондықтан олардағы бензин, керосин, дизель және май дистиллияттарының потенциалдық мөлшері басқа. Құрамында май фракцияларының мөлшері аз жеңіл мұнайлар өте сирек кездеседі.
Барлық мұнайлардың құрамында көбінесе күкірт, оттегі және азот қосылыстары кездеседі. Мұнайлардағы азот мөлшері әдетте аз ( 0,001-0,3% мас), оттегінің мөлшері 0,1-1,5% масcа аралығында болады. Бірақ кейбір шайыры көп мұнайларда, оның мөлшері одан да жоғары болуы мүмкін.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
1 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 1.1 Жобаланатын процеске қысқаша сипаттама және
схеманы таңдау негізі
Мұнай өте күрделі парафиндер, ароматикалық және гибридті көмірсутектерінің бір-бірінде еритін, молекулалық массасы және қайнау температурасы әртүрлі қоспалардан тұрады. Оны бірегей жеке компоненттерге бөлу мүмкін емес және ондай бөлу мұнай өнімдерін өндірісте пайдалануда қажет емес те, іс жүзінде мұнайды көмірсутектерінің фракцияларына және топтарына бөледі де, олардың химиялық құрамын өзгерту мақсатында өңдейді. Мұнайды өңдеуді алғашқы (бірінші) және екіншілік процестеріне бөледі. Алғашқы процестерге мұнайды, қайнау шектерімен бір бірінен айырмашылығы болатын, фракцияларға бөлуді, ал екіншіге термиялық пен термокаталитикалық өңдеу процестеріне, тағы да мұнай өнімдерін тазалауды жатқызады.
Мұнайды алғашқы өңдеудегі негізгі процесс алғашқы немесе тура айдау болып саналады, оны дистилляция мен ректификацияны қолданып жүргізеді.
Дистилляция немесе айдау деп сұйықтықтардың өзара еритін қоспасын фракцияға, бір-бірінен және бастапқы қоспадан да қайнау температурасымен айырмашылығы болатын, бөлу процесін атайды. Айдау процесінде қоспа қайнағанға дейін қыздырылады, осының нәтижесінде ол аздан буланады. Пайда болған бу бөлініп конденсацияланады. Айдау арқылы құрамы жағынан бастапқы қоспадан айырмашылығы бар, дистиллят және қалдық алады. Айдауды бір қабат, көп рет немесе біртіндеп буландырумен жүргізеді.
Үздіксіз жұмыс істейтін қондырғылардағы өндірістік процестердің негізін мұнайды бір қабат және көп рет буландыру құрайды. Бір қабат буландырумен айдауды мұнайды белгілі температураға дейін қыздырады да бу фазасына өткен барлық фракцияны сұйық фазадан бір рет сеператорда бөледі.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Фазаны бөлу процесін көп рет жүргізуде бір қабат буландыруды бірнеше рет қайталайды. Мысалы, мұнайды үш рет буландыруды алғашқысын одан жеңіл бензин фракциясын алатындай тамператураға дейін қыздырады да, оны сұйық фазадан бөліп алады. Екінші сатысында, қалған сұйық фазаны жоғарылау температураға, мысалы, 350С дейін қыздырып, одан ауыр бензин, реактивті және дизел отындарын бөледі. Бұның қалдығын гудрон дейді. Яғни мұнайды біртіндеп үш рет қыздырып, буландырып әр кезде бу фазасын сұйықтан айырады. Түзілген бу және сұйық фазаларды колонналарға ректификациялайды. Сонымен мұнайды өндірістік процестері бір рет пен көп рет буландырумен айдаудың жалғасуына және бу мен сұйық фазаны одан әрі ректификациялауға негізделген.
Біртіндеп буландыруда қыздырудың нәтижесінде түзілген бу айдау аппаратынан үздіксіз шығарылып тұрады. Біртіндеп буландыруды мұнайды лабораторияда колбадан, кубтан айдау тәжірибесінде қолданады, ал өндірісте мұнай айдауды ертеректе куб қондырғыларында қолданып келсе, қазір оларды пайдаланбайды.
Бір рет буландыру процесінің біртіндеп буландырудан артықшылықтыры бар. Бір рет буландыруда төменгі қайнаушы фракциялар буға айналып паппарат ішінде қалады да, жоғары қайнаушы фракциялардың сыбағалы қысымын төмендетеді. Бұл айдауды салыстырмалы төмен температурада жүргізуге мүмкіндік береді.
Біртіндеп буландыруда керісінше жеңіл фракцияларды алдымен бөліп алады, ал ауырларын - соңында бөледі. Сондықтан буға айналған және аппараттан бөлінген жеңіл фракциялар ауыр фракциялардың қайнау температурасына әсер етпейді. Жеңіл фракциялардың әсері арқасында бір рет буландыруды пайдалана отырып, біртіндеп буландыруға қарағанда айдалатын шикі заттың соңғы температурасын 50-100С төмендетуге болады.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Қазір мұнайды айдау қондырғыларында бір рет буландыруды көп пайдаланады. Мұнай құрамында атмосфералық қысымда 400-500С және одан да жоғары температура аралығында қайнайтұғын көмірсутектерінің термиялық тұрақтылығы тек 380-400С дейін-ақ сақталатыны белгілі. Одан жоғары температурада олардың ыдырау процесі - көмірсутектердің крекингі басталады, тағы да мұнайдың жоғары қайнаушы көмірсутектерінің термиялық жағынан тұрақтылығы көп төмендігі белгілі. Көмірсутектердің ыдырауын болдырмау үшін олардың қайнау температурасын төмендету қажет. Оған мұнайды вакуумда айдау арқылы жетеді. 450-500С температура аралығында атмосфералық қысымда қайнайтұғын мұнай фракцияларын вакуумда (қалдық қысым 3-5 кПа) 200-250С айдан бөлуге болады. Мұнай өңдеу тәжірибесінде қайнау температурасына төмендету үшін су буын да пайдаланады, мұнда оның әсерімен көмірсутектердің сыбағалы қысымы төмендейді.
Сонымен мұнайды бір рет буландырумен айдауда түзілген бу фазасы сұйық фазамен тепе - теңдікте болады және оларды белгілі бір температурада бөледі. Мұнда бу фазасымен сұйық фазаны температурасы бірдей болады. Бір рет айдаудағы мұнайдың фракцияға дәл бөлінуі көп рет және біртіндеп буландыруға қарағанда көп төмен.
Көп рет буландыру екі немесе одан да көп мұнайдың фазалық қалпын өзгертудің бір рет процестерінен тұрады, яғни бір реттік буландырулардан. Әрбір осындай процестерде түзілген бу сұйық қалдықтан бөлінеді, соңғы одан әрі қыздырылады да түзілген булар тағы да сұйық фазадан бөлінеді; сөйтіп мұнай белгілі бір санды қыздырылады.
Егер мұнайды әрбір бір рет буландыруды оның базалық қалпы өте аз өзгерсе (яғни түзілген бу фазадан бөлінсе), ал бір рет буландыру саны өте көп болса, онда мұндай айдауды біртіндеп айдау дейді.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Көп рет буландырумен айдауда алдымен қоспаны белгілі температураға дейін қыздырады, осының нәтижесінде булар мен сұйықтықтың қоспасы түзіледі: L=R-D
R=L (1-e)
Мұнда L- бастапқы қоспа мөлшері;
R және D- тиісінше сұйық және бу фазасының мөлшері;
е -температурада айдалу үлесі.
Егер будан сұйықтық бөліп, соңына t температураға дейін қыздырса, онда жүйе I нүктемен сипатталады да сұйық фазаның мөлшері (R ) мынадай болады:
R=L (1-e ) (1-e )
Мұнда e сұйық қалдықты екінші қыздырғандағы айдалу үлесі.
Сонымен t температурада және бір рет буландыруда барлық қоспа бу фазасына ауысады, ал екі рет буландыруда шикі заттың бір бөлігі R мөлшерінде сұйық қалпында қалады. Мұнайды және оның фракцияларын айдағанда осындай құбылыс орын алады. Егер мұнай фракциясына бір рет буландырумен (ББ) және дәл ректификациялау мен (ШҚТ)айдаудың қисық сызықтарын салса, онда ББ қисық сызығының бастапқы қайнау температурасы жоғары, ал соңғы қайнау температурасы, ШҚТ қисық сызығына қарағанда төмен екендігі байқалады. Бір рет буландыруда қыздыру температурасы, біртіндеп буландырумен салыстырғанда (бірдей мөлшерде дистилляттар алу жағдайында ), төмен екендігі де көрініп тұр. Сондықтан мұнайды бір рет айдауды шикі затты қыздыруға, біртіндеп буландыруға қарағанда, жылу аз шығарылады. Бір рет буландырудың тағы бір ерекшелігі, мұнайды мүмкін болған 350-370С температураға дейін қыздырғанда (одан жоғары температурада ол ыдырай бастайды), көп рет немесе біртіндеп буландырумен салыстырғанда, өнімдердің көбісі бу фазасына ауысады. Мұнайдың 350-370С жоғары Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
қайнайтын фракциялар алу үшін вакуум, су буын немесе вакуум мен су бірге пайдаланады. Өндірісте бір рет буландырумен айдауды бумен сұйық фазаны ректификациялаумен жалғастырып жүргізу мұнайды фракцияларға бөлуде жоғары нәтижеге жетуге, процестің үздіксіз жүруіне және шикізатты қыздыруға отын шығынын үнемдеуге мүмкіндік туғызады.
Бір-бірінде жақсы еритін сұйықтықтарды бір рет буландыруда және буларды одан кейін конденсациялағанда, құрамында төмен температурада қайнайтын фракцияларды көп жеңіл және бастапқы шикізатқа қарағанда құрамында тез қайнайтын фракциялары аз, ауыр екі фракция алады. Сондықтан, айдау процесінде бір фаза төмен қайнаушы, ал басқа фаза жоғары қайнаушы компоненттермен байиды.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
1.2 Шикізаттың, дайын өнімнің және қосымша материалдардың сипаттамасы
Жетібай кен орны. Жетібай - Оңтүстік Маңғыстау ойпаңындағы аса ірі мұнайгазконденсат кені. Маңғыстау облысында, Ақтау қаласының оңтүстік шығысында 80км жерде орналасқан. Құрылым 1952-56ж белгілі болды, 1956-60ж сейсмобарлау жұмыстары және құрылымдық бұрғылау жүргізілді. Іздестіру бұрғылауы 1959ж басталды. Кен 1961ж ашылды.
Кен Өзен-Жетібай антиклинальдық өңірінің шегінде, құрылымдық тұрғыдан алғанда солтүстік батысқа созылған брахиантикальдық орын алған. Бірінші юра қабатының беті (-1620 м-лік) бойынша құрылымының өлшемдері 22,5-6,5 км, амплитудасы 60 м. Өнікті болып жоғары және ортаңғы юраның шөгінділері саналады. Бұларға кезектесе қабаттасқан құмтастардан алевраштерден және саздардан құралған 13 иірім анықталды. Өнімді қабаттардағы құмтас қабатшаларының саны 2-ден 8-ге дейін өзгеріп тұрады. Қиманың өнікті бөлігінің жалпы қалыңдығы 700 м-ден артады. Стратиграфиялық орналасуы жағынан өнімді қабаттар жоғарғы юраның келговой, ортаңғы юраның бат, байос және аален ярустарына жатады.
Бұларда 2 газ, 11 мұнай, 7 мұнай-газ (олардың біреуі газдыконденсат) иірімі орныққан. Мұнай, газ тұтушы жинағыштар түрліше болып келеді, көпшілігі қабаттық, күмбездік, бірақ бұлармен шамбалды қабаттық және қабаттық, литологиялық қалқаланғандары да ұшырасады. Өнікті қабаттардың жатыс тереңдігі 1700-2500 м.
Коллекторлары кеуек саңылаулы, ашық саңылаулығы 16%-тен 22%-ке дейін, өткізгіштігі 0,06-дан 0,234 мкм2-қа дейін жетеді. Мұнайға қаныққаны, 1,3-21,2 м-ге, газға қаныққан қалыңдығы 2-14,4 м-ге дейінгі шамаларды қамтиды. Барлық қабаттардың мұнайы жеңіл және орташа тығыз, 830-870кгм3, смолалы 4,53-15,5% , парафині мол 17,2-25%, күкірт аз 0,2-0,28%, асфальттерден мөлшері 0,9-3,4%. 3000С-қа дейін қайнатқанда бөлінетінӨзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
фракциялар 25-42%-ке дейін жетеді. Еріген газдың құрамы : метан 58,86 -76,4%, ауыр көмірсутегілер 22-37%, азот 1,3-5,8%, көмірқышқыл газы 0,3-1,1%. Газ шатырларының еркін газында метандық құраушы 78,6%-ке, ауыр көмірсутегілер 11-18%-ке тең. Азот мөлшері 0,3%-тін құрайды, тереңдеген сайын оның шоғырлануы азая түседі, 0,23-1,2% көмірқышқыл газы бар. Келловей қабатында тығыздығы 689-704кгм3 келетін тұрақты конденсат бар. Хлоркальций тирпті қабат суының тығыздығы 1010-1080кгм3 миниралдығы 150гл-ге жуық. Суда йод, бор және бром бар. Үш иірімінің режимі газарында, барлық қалғандарынікі-суарынды. Кен орын 1967ж. өндірістік пайдаланылуда.
Мұнайдан алынатын өнімдер өте кең қолданылады. Біріншілік айдау кезінде ең бірінші еріген көмірсутектерді (метан) алады. Ұшқыш көмірсутектерді айдағаннан кейін мұнай қыздырылады. Ең бірінші газ күйіне құрамында молекуласында көміртек атомы аз болғандықтан қайнау температурасы төмен көмірсутектер бөлінеді. Температура жоғарылай берген сайын қайнау температурасы жоғары көмірсутектер бірте-бірте бөлінеді.
Мұнай химиялық құрамы жағынан көмірсутектердің және көміртек қосылыстардың күрделі қоспасы, ол келесі элементерден тұрады: көміртек (84-87%), сутек (12-14%), оттек, азот және күкірт (1-2%), кейде күкірт мөлшері 3-5%-тен асады.
Мұнайдың көмірсутек (алкан және алкин) химиялық құрамы жағынан ең тұрақты, формуласы СnH2n+2. Егер көміртек атомы бірден төрт шамасында болса (СH4-С4Н10) онда көмірсутек газ түрінде болады, ал 5-тен 16-дейін сұйық күйінде болады. Егер 16-дан көміртек атомы аса қатты күйде болады(мыс. парафин). Нафтенді (циклді немесе алициклді) көмірсутек (СnH2n) құрылысы сақиналы болып келгесін, кейде оны карбоциклді көмірсутектер деп атайды.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Ароматы көмірсутек немесе арендер (СnHn) басқа көмірсутек топтарға қарағанда сутек атомы аз. Қанықпаған көміртек атомы бар сақиналы көмірсутек және ол химиялық реакцияларға тұрақты емес. Асфальтен - шайыр мұнай бөлігі - қара түске боялған зат. Ол аз ғана бензинде ериді. Еритін бөлігі асфольтен деп аталады, ал ермейтін шайыр деп аталады. Шайырдың құрамында 93% - тен оттек болады. Парафин-азотты органикалық қосылыс. Олар өсімдіктің хлорофилл және жануардың гемоглобиннен шықты деп есептеледі. 200-250ºС-де ыдырады. Күкірт мұнайды және көмірсутекті газдың құрамында бос күйінде немесе қосылыс (Н2S, меркаптан) болып кездеседі. Шамамен 0,1%-ден 5%-ке дейін болады.
Зольды бөлік - мұнайды жандырғанды қалатын қалдық. Әр түрлі минералды қоспалардан (темір, никель, ванадий, кейде натрий тұздары) тұрады.
Мұнайдың физикалық не тұтқырлығы, тығыздығы, қату, қайнау, буланы температурасы, люменисценция және т.б. жатады.
Мұнайды әр түрлі белгілері бойынша бөлуге болады.
1. Күкірт мөлшеріне қарай:
a. Аз күкіртті (күкірт 0,5%-ке дейін);
b. Күкіртті (0,5-2%);
c. Көп күкіртті (2% -тен жоғары).
2. Құрамындағы фракция шамасына қарап бөлеміз (350ºС-ге дейін қайынайтын.).
a. Т-1 берілген фракцияның мөлшері 45%-дан аз емес;
b. Т-2 30-44,9%
c. Т-30%-дан аз.
3. Құрамындағы майдың шамасына карағанда:
a. М1-25 % аз емес
b. М2 25 %аз
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
1.3 Дайын өнімнің қолданылуы Алғашқы айдау өнімдері. Мұнайды атмосфералық қысымда алғашқы айдау нәтижесінде мынадай өнімдер алынады:
Негізінен пропан мен бутаннан тұратын сұйытылған көмірсутекті газ (тұрақтандырушы басқы фракциясы). Өнім мөлшері мұнайдың кен орнындағы қондырғыларға қаншалықты терең тұрақталғанына байланысты болады. Бұл өнімді күкіртті қосылыстардан тазартылғаннан соң, шаруашылықта отын газдарды бөлу қондырғыларына шикізат есебінде пайдалануға болады.
Бензин фракциясы. 30-1800С аралығында айдалады. Каталитикалық риформинг қондырғыларында шикізат есебінде қолданады, кейбір кездерде автобензин компоненті есебінде де пайдаланады.
Керосин фракциясы. 120-3150 С аралығында айдалады. Ауа реалтивті қозғалтқыштарында, жарық алуда, тракторлардың карбюратор қозғалтқыштарында отын есебінде пайдаланылады. Гидротазалау, сілтімен әрекеттеу немесе меркаптансыздандыру қондырғыларында күкіртті қосылыстардан бөлу және пайдалану сапасын жақсарту мақсатында қосымша әрекеттеуден өтеді.
Дизель фракциясы. 180-3500С аралығында айдалады. Бұрын дизель фракциясын атмосфералық газойль, соляр майы деп атап келді. Бұл фракцияны автомобильдерде, тракторларда, тепловоздарда, теңіз және өзен кемелерінде орналасқан дизель қозғалтқыштардың отыны есебінде пайдаланды. Қажет болған жағдайда, оны гидрогенизациялық әдіспен күкірттен тазалайды.
Мазут. Бұл мұнайды атмосфералық айдаудың қалдығы. Қазан отыны есебінде пайдаланады, кейбір кездерде термиялық крекинг қондырғысының шикізаты бола алады.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Мазутта вакуумда айдаудан алынатын өнімдер ассортименті, мұнайды өңдеу вариантына байланысты. Мазутты өңдеудің екі жүйесі бар: май және отын алу.
Май алу жүйесінде мазутты өңдеуден 2-3 дистиллятты фракциялар алады, оның әрқайсысы одан әрі тазалаудан өткізеді; тазаланған өнімдерді әртүрлі қатынастарда араластырып, базалық майлардың қажетті сорттарын дайындайды.
Отын алу жүйесі бойынша, әдетте бір фракцияны 350-5000С аралығында қайнайтұғын бөледі, оны каталитикалық крекинг немесе гидрокрекинг процестерінде шикізат есебінде пайдаланады. Бұл фракцияны кейбір кезде вакуум газойлі деп те атайды.
Гудрон-мазутты вакуумда айдаудан қалған қалдық: термиялық крекинг, висбрекинг, битум және майлар өндіру қондырғыларында пайдаланады.
1.4 Процестің теориялық негізі
Булар мен сұйықтықтардың жанасуы тік цилиндр тәрізді құралдарда - арнайы жабдықтармен жарақталған ректификациялаушы табақшалары немесе отырғыштары бар, колонна бойымен жоғары көтерілуші бу мен төмен ағушы сұйықтық арасында өте тығыз жанасуды қамтамасыз өтетін - ректификациялық колонналарда іске асырылады.
Колоннаның орта бөлігіне бу, сұйық немесе бу мен сұйық қоспасы күйінде шикізатты береді, оны жоғары және төмен қайнаушы өнімге бөлу қажет. Шикізатты беретін аймақты эвапорациялық аймақ дейді, себебі онда эвапорация - пеште немесе жылу алмастырғышта қыздырылған қоспаның бу және сұйық фазаларға бір рет буландыруы жүреді. Кейбір жағдайларда эвапорациялық аймақ колоннадан бөлек болады да, эвапорация өз алдына тұрған аппаратта жүргізіледі. Бірақ, көпшілік колонналарда, сонымен қатар, алғашқы айдау қондырғыларында да бір рет буландыруды және ретификациялауды бірге жүргізеді.
Істеп тұрған ректификациялау колоннасында әрбір табақшадан төрт ағым өтеді:
1) жоғары табақшадан құйылатын сұйық-флегма;
2) төменгі табақшадан көтерілетін бу;
3) төменгі табақшаға түсетін сұйық флегма;
4) жоғарғы табақшаға көтерілетін бу.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Табақшаға түсетін бу мен сұйықтық тепе-теңдік жағдайда болмайды, бірақ жанасу жағдайында осы қалыпқа жетуге тырысады. Жоғарғы табақшадан сұйық ағым жоғарғы температура аумағында түскендіктен одан кейбір төмен температурада қайнаушы компонент буға айналады, осының нәтижесінде сұйықтықта оның концентрациясы азаяды. Екінші жағынан, төменгі табақшадан көтерілетін бу ағымы температурасы төмендеу аумаққа түскендіктен одан жоғары қайнаушы өнімнің бөлігі осы аумаққа конденсацияланып сұйылады. Сонымен жоғары қайнаушы компоненттің Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
булардағы концентрациясы төмендейді, ал төмен қайнайтындардың көтеріледі. Булар мен сұйықтықтың фракциялық құрамы колоннаның жоғарғы бойы бойынша үздіксіз өзгереді.
Ректификациялау колонкасының шикізатты беретін орнына жоғарғы жағын концентрациялау, ал төменгі айдау бөлігі деп атайды. Колоннаның екі бөлігінде де бірдей ректификациялау процессі жүреді. Концентрациялау бөлігінің жоғарғы жағынан бу фазасында қажетті тазалықтағы мақсатты өнім- ректификат, ал төменгі жағынан төмен температурада қайнайтұғын компонентпен байыған- сұйық өнім алады. Айдау бөлігінде бұл сұйықтықтан төмен температурада қайнаушы компонент буланады. Колоннаның бұл бөлігінің төменгі жағынан сұйық күйінде екінші мақсатты өнім - қалдық алынады.
Колоннада ректификациялау процесін жүргізу үшін булар жоғарылаушы ағымын және сұйықтықтың төмендеуші ағымын іске асыру қажет. Жоғарылаушы ағым колоннаның айдау бөлігіне жылу беру арқылы, екінші- концентрациялау бөлігіне берілетін ағымның көмегімен жасалады.
Ректификациялау колонналары жай ( толық және толық емес) және күрделі болып бөлінеді.
Жай колоннаның толық жүйесі, концентрациялау мен айдау бөліктерінен тұрады. Жоғарғы және төмен температураларда қайнайтын фракциялардың аз мөлшерін бөліп алу үшін толық емес ректификациялау колоннасы - концентрациялаушы колоннаға шикізаттағы бу фазасы күйінде төменгі табақшаның астына, ал айдаушы бөлігіне жоғарғы табақшаға сұйық фаза ретінде беріледі.
Егер көп компонентті қоспаны бірнеше жеке компоненттерге немесе фракцияларға, бір-бірімен қайнау температураларының шегімен айырмашылық көрсететін, бөлу қажет болған жағдайда көпколонналы жүйені қолданады, n компонентер n-1 жай колонналар қажет. Көп колонналы Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
ректификациялау жүйесі бензинді екінші ректификациялау, газды фракцияға бөлу қондырғыларында және тағыбасқа қолданады. Егер өнімдердің тазалығына қойылатын талап аса жоғары болмаған жағдайда күрделі колонналарды қолданады. Күрделі колонна ол бөлінуші затты колоннаның бойымен бірнеше жерден беретін немесе өнімдерді бүйірден алатын аппарат. Күрделі колоннаны бірнеше жай колонаның құрамасы деп қарауға болады. Аппараттың конструкциясы қарапайымдау мақсатында, оның біреуіне колоннаның концентрациялаушы бөлігін жинайды, ал айдаушы бөлігін (төменгі колоннаның айдаушы бөлігінен бөлек) өз алдына секция етіп бөледі.
Дайын өнімдер айдаушы секциялардың төменгі жағынан алынады, ал айдалған жеңіл фракциялар негізгі колоннаға жіберіледі, оның жоғарғы жағынан жеңіл дистиллят шығады.
Құбырлы қондырғылардың ректификациялау колонналарындағы қысымға байланысты, олар атмосфералы (АҚ), вакуумды (ВҚ) және атмосфералы - вакуумды (АВҚ) болып бөлінеді. Булану дәрежесінің санына қарап,құбырлы қондырғыларды бір, екі, үш және төрт рет буланушы деп бөледі.Құбырлы қондырғылардың ректификациялау колонналарындағы қысымға байланысты олар атмосфералы (АҚ), вакуумды (ВҚ) және атмосфералы-вакуумды (АВҚ) болып бөлінеді. Булану дәрежесінің санына қарап құбырлы қондырғыларды бір, екі, үш және төрт рет буланушы деп бөледі. Бір рет буландырумен айдау қондырғыларында мұнайдан бір ректификациялаушы колоннада атмосфералық қысымда барлық дистилляттарды -- бензиннен бастап тұтқыр цилиндр майына дейін алады.
Екі рет буландыру қондырғыларында гудронға дейін айдауды екі сатыда жүргізеді: әуелі мұнайды атмосфералы қысымда мазутқа, одан кейін оны вакуумда гудронға дейін айдайды. Бұл процестерді екі ректификациялаушы колонналарда іске асырады: оның біріншісінде атмосфералық қысым, екіншісінде -- вакуум ұсталынады.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Мұнайларды мазутқа дейін буландыруды атмосфералық қысымда екі ректификациялаушы колонналарда жүргізуге болады: біріншіде тек бензинді ғана алады және бензинсізденген мұнай айдаудың жоғарылау температурада мазутқа дейін айдалады. Мұндай екі колонкалы қондырғылар атмосфералық құбырлы (АҚ) тобына жатады. Үш рет буландыру қондырғыларында мұнайды айдауды үш колонналарда жүргізеді: екі атмосфералық және бір вакуум колоннасында. Мұнайды үш рет буландыру қондырғысының басқа түрі болып бір атмосфералық және екі вакуумды колонналардан тұратын АВҚ саналады. Төрт рет буландыру қондырғысы, АВҚ-ның бастапқы бөлігінде бензиндендіруші атмосфералық колоннасынан және соңғы бөлігінде гудрон үшін буландыра түсетін вакуум колоннасынан тұрады.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
1.5 Технологиялық процестің жобалануы және толық сипаттамасы Мұнайды біріншілік айдау қондырғысының технологиялық схемасын сипаттау.
Қондырғыға түсетін мұнай 1 сораппен екі ағыммен шикізаттың жылу алмастырғыштарынан өтеді. Мұнайдың бірінші ағымы 16 колоннаның қайта айналып берілуші жоғарғы (2 жылу алмастырғышта) мен төменгі (3 жылу алмастырғышта) ағынымен жылу алмасу нәтижесінде қызыдырылады. Екінші ағым 4 және 5 жылу алмастырғыштан өтіп, 30 вакуум колоннасының төменгі мен ортаңғы жерінен шығатын қайта берілуші ағынымен қыздырылады. Одан кейін мұнайдың екі ағымына қосылып, электрогидраторға түседі.
Электр тогының әсерінен кейін сусыздандырылған және тұзсыздандырылған мұнай екі ағымға бөлініп жылу алмастырғыштарға түседі. Мұнайдың бірінші ағымы 6 және 7 жылу алмастырғыштарда гудронмен, екіншісі 9 жылу алмастырғышта 30 колоннаның төменгі қайта берілуші ағынымен және 10 жылу алмастырғышта гудронмен қыздырылады. Одан кейін мұнай 8 бензинсіздендіру колоннасына түседі.
16 атмосфера колоннасында бүйірден үш фракция - керосин (118-2300С фракциясы), жеңіл дизель (230-2800С фракциясы), ауыр дизель (280-3500С фракциясы) алынады. Осындай үш бүйірден бөлінетін фракциялардың болуы қондырғыны икемді жасайды, алынатын дизель отынының ассортименті көбейеді.
Атмосфералық айдаудан қалған мазут 31 сораппен 32 құбырлы пешке беріледі. Пеште 1100С дейін қызыдырылған мазут 30 вакуум колоннасына түседі. Колоннадағы қалдық қысым 6,6 КПа құрайды. Колоннаның төменгі бөлігіндегі температураны төмендету және гудроннан жеңіл компоненттердің булануын жеңілдету үшін оның төменгі бөлігіне су буын береді.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
30 колоннаның жоғарғы жағынан су буы, ыдырау газдары, ауа және аздап дизель фракциясы шағын 33 конденсаторға түседі. Конденсацияланбаған газдар 34 көп сатылы эжекторлармен сорылады. 30 колоннада үш түрлі қайта айналып берілуші ағынды шығару қарастырылған: жоғарғы ағын 15 табақшадан алынып, 35 химиялық жағынан тазартылған су, жылу алмастырғышында суытылады да, 18 табақшаға қайта беріледі. Баланстық артық 350 0 С төменгі фракция 16 колонна немесе дизель отынының желісіне жіберіледі. 9-шы табақшадан 350-5000С (вакуум газойлді) тауарлы фракция және орта қайта берілуші ағын алынады. Ағын қайтадан 11 табақшаға қайта түседі, ал фракция 5 жылу алмастырғыш арқылы қондырғыдан шығарылады. Төменгі қайта берілуші ағын 5 табақшадан алынып, 4 және 9 жылу алмастырғыштарда суытылғаннан кейін 6 табақшаға қайта беріледі. Баланстық 4000С жоғары фракцияның артығын 16 колоннаға қайта беру көзделген.
Вакуумда айдау қалдығы - гудрон (5000С жоғары фракция) 6, 7, 10 жылу алмастырғыштар арқылы қондырғыдан шығарылады.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Кесте - 1.5.1 Мұнайды біріншілік айдау қондырғысының технологиялық режиміКөрсеткіш
Температура o С
Мұнайдың электродегидраторға кіре берісінде
130-140
Мұнайдың бензинсіздендіруші колоннасына кіре берісінде
210-230
Бензинсізденген мұнайдың атмосфера колоннасының алдында
340-360
Мазуттың вакуум пешінен кейін
400-420
Бензинсіздендіру колоннасының жоғарғы жағының
130-150
Бензинсіздендіру колоннасының төменгі жағының
230-240
Атмосфера колоннасының жоғарғы жағы
120-140
Атмосфера колоннасының төменгі жағы
330-340
Буландырушы колоннада:
180-2300С фракцияның
180- 200
230 - 280 0С фракцияның
240 - 250
280-350 0С фракцияның
290 - 300
Тұрақтандырушы колоннасының жоғарғы жағының
60-80
Тұрақтандырушы колоннаның төменгі жағының
180-200
Пештердің түтіктерінің түтін газдарының қысым артық, МПа
770-780
Бензинсіздендіру колоннасында
0,4 - 0,5
Атмосфера колоннасында
0,15 - 0,20
Тұрақтандырушыда
0,8 - 1,4
Вакуум колоннасындағы қалдық, кПа
5,3 - 8,0
Су буының шығыны
Атмосфера колоннасының төменіне мазутқа есептегенде
1,5 - 2,0
Вакуум колоннасының төменіне,гудронға есептегенде
5,0 - 8,0
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
1.6 Процесті аналитикалық бақылау Қондырғыларда жүргізілетін лабораториялық байқаудың нәтижесінде технологиялық процесті дұрыс жүргізуге қажетті мәліметтер алынады. Лабораторияда қондырғыға айдауға түсетін мұнай сапасын және қондырғыдан шығатын өнімдер сапасын зерттейді. Мұнайды анализдегенде оның тығыздығын, ондағы тұздар, судың мөлдір фракциялар мөлшерін анықтайды. Бензин фракцияларын анализдеуде оның октан санын, ондағы активті күкірт қосылыстарының барын немесе жоқтығын (мыс пластикасының әсеріне қарап) анықтайды. Сонымен қабат, бензинді фракцияға бөледі. Орта дистиллятттар керосин және дизель фракциялары үшін фракциялық құрамын, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Бет
Құжат №
Қолы
Күні
Бет
4
ДЖ 0819000
Д.орындаушшшшы
Исенова С.Т.
Жетекші
Саркулова С.С.
Рецензент
Б.мөлшері
Искакова С.Н.
Бекітемін
Аймукатов А.Т.
Мазмұны
Лит.
Беттер
АПК 401 ПГ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Жобаланатын процеске қысқаша сипаттама және схеманы
таңдау негізі
1.2 Шикізаттың, дайын өнімнің және қосымша материалдардың
сипаттамасы
1.3 Дайын өнімнің қолданылуы
1.4 Процестің теориялық негізі
1.5 Технологиялық процестің жобалануы және толық сипаттамасы
1.6 Процесті аналитикалық бақылау
1.7 Технологиялық процестің автоматтандырылуы
2 ЕСЕПТЕУ БӨЛІМІ
2.1 Процестің материалдық балансы
2.2 Аппараттардың материалдық балансы
2.3 Аппараттардың жылулық балансы
2.4 Аппараттардың негізгі конструктивті өлшемдерін есептеу
2.5 Негізгі қондырғының таңдалуы және сипаттамасы
3 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 Негізгі қорлардың қолданылуы
3.2 Жұмысшы санын және еңбек ақы қорын есептеу
3.3 Өзіндік құнын есептеу
3.4 Технико - экономикалық көрсеткіштерін және тиімділігін
есептеу
4 ҚОНДЫРҒЫНЫҢ ТЕХНИКА ҚАУІПСІЗДІГІ, ЕҢБЕКТІ
ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ
4.1 Еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі
4.2 Қоршаған ортаны қорғау
ҚОРЫТЫНДЫ
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ГРАФИКАЛЫҚ БӨЛІМ
Процестің технологиялық схемасы
Негізгі аппараттың сызбасы
Қосымша аппараттың сызбасы
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
КІРІСПЕ
Мұнай және мұнай өнімдері көмірсутекі емес қосылыстардың қоспасын құрайды, оларды жеке тәсілдермен бөлу мүмкін емес. Әдетте мұнайды және мұнай өнімдерін айдау тәсілі көмегімен күрделілігі аздау бөліктерге бөледі. Мұндай бөліктерді фракциялар немесе дистилляттар деп атайды. Мұнай фракцияларының жеке қосылыстардан айырмашылығы, тұрақты қайнау температурасы болмайды. Олар белгілі аралық температурада қайнайды, яғни, олардың бастапқы қайнау (бқ) және соңғы қайнау (сқ) температурасы болады. Бастапқы және соңғы қайнау температурасы фракцияның химиялық құрамына байланысты.
Мұнайдың фракциялық құрамына қарап, одан қандай мұнай өнімдерін және қандай мөлшерде алуға болатынын анықтайды.
Мұнай және мұнай өнімдерін фракцияға бөлу үшін айдауды біртіндеп немесе бір рет буландыру арқылы іске асыруға болады. Біртіндеп буландырумен айдаған түзілуші булар айдаушы аппараттан үздіксіз шығарылады, олар конденсацияланады, конденсатор-тоңазытқышта суытылады және қабылдаушы ыдыста дистиллят фракциялары есебінде жиналады. Бұған қарама-қарсы, егер қыздыру процесінде түзілуші булар қажетті температураға жетпей тұрып, қыздырушы аппараттан шығарылмаса, онда бу фазасын бір кезекте сұйық фазадан бөледі де, процесті біртіндеп буландырумен айдау дейді.
Мұнайлар мен мұнай фракцияларының фракциялық құрамын анықтау үшін лабораторияда айдаудың мынадай бес әдісі ең көп қолдану табуда:
1) төменгі температурада жүргізілетін ректификация сұйытылған газдар және 200С төменгі температурада қайнайтын көмірсутектер фракциялары үшін;
2) орта температурада жүргізілетін айдау - 3500С дейін қайнайтұғын мұнай өнімдері үшін;
3) 3500С жоғары температурада қайнайтын сұйықтарды вакуумда айдау;
4) Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
жоғары молекулалы заттарды (мысалы, шайырларды) - молекулалық дистилляция;5) біртіндеп буландыру әдісімен айдау.
Жаңа мұнайларды зерттегенде фракциялық құрамды ректификациялық колонналармен жабдықталған стандартты айдау аппараттарында анықтайды. Бұл фракциялардың бір-бірінен анық бөлінуін жақсартады және осындай фракциялау нәтижесіне сүйеніп температура құрамы (%) координатында салынатын шикі қайнау температурасы (ШҚТ) деп аталатын сызығын шығаруға көмектеседі. 2000С дейін қайнайтын фракцияларды алуды атмосфералық қысымда, ал басқа жоғары температурада қайнайтұғын фракцияларды, термиялық ыдырауды болдырмау мақсатында -- әр түрлі вакуумда, яғни атмосфералық қысымнан анағұрлым төменгі қысымда жүргізеді.
Мұнайды өндірістік жағдайда айдауда, оны әртүрлі фракцияларға бөлу үшін лабораториялық аппараттардағы сияқты, біртіндеп буландыруды емес, ал бір рет булану деп аталатын, одан әрі ректификациялаумен жүретін әдісті пайдаланады. Әдетте мұндай жағдайда мынадай фракцияларды немесе дистилляттарды бөліп алады: бензин - б.қ. +1800С фракциясын, керосин - 180-2400С фракциясын. Осы дистилляттардан мөлдір мұнай өнімдерін дайындайды: ұшақ және автомобиль бензиндерін, еріткіш бензиндерді, ұшақ және жарық беруші керосиндерді, дизель отының әртүрлі сорттарын. Барлық мұнай өнімдеріне МЕСТ-ке сәйкес белгілі бір фракциялық құрам нормаланады.
Мөлдір дистиллияттарды бөліп алғаннан кейінгі қалдықты мазут дейді. Мазутты ваккумда мынадай фракцияларға бөледі. 380-4200С - жеңіл дистиллятты майлар алуға қажетті; 420-5100С ауыр дистиллиятты майлар алуға қажетті немесе 350-5000С ваккум изойль фракциясына. Мазутты айдаудан қалған қалдық тұтқырлығына байланысты гудрон немесе жарты Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
гудрон деп аталынады. Гудрон жоғарғы тұтқырлы майлағыш майлар, мұнай коксын және битумдар алуға шикізат болып саналады.
Әртүрлі кеніштердің мұнайлары бір-бірінен фракциялық құрамы жөнінен айырмашылығы өте күшті, сондықтан олардағы бензин, керосин, дизель және май дистиллияттарының потенциалдық мөлшері басқа. Құрамында май фракцияларының мөлшері аз жеңіл мұнайлар өте сирек кездеседі.
Барлық мұнайлардың құрамында көбінесе күкірт, оттегі және азот қосылыстары кездеседі. Мұнайлардағы азот мөлшері әдетте аз ( 0,001-0,3% мас), оттегінің мөлшері 0,1-1,5% масcа аралығында болады. Бірақ кейбір шайыры көп мұнайларда, оның мөлшері одан да жоғары болуы мүмкін.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
1 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 1.1 Жобаланатын процеске қысқаша сипаттама және
схеманы таңдау негізі
Мұнай өте күрделі парафиндер, ароматикалық және гибридті көмірсутектерінің бір-бірінде еритін, молекулалық массасы және қайнау температурасы әртүрлі қоспалардан тұрады. Оны бірегей жеке компоненттерге бөлу мүмкін емес және ондай бөлу мұнай өнімдерін өндірісте пайдалануда қажет емес те, іс жүзінде мұнайды көмірсутектерінің фракцияларына және топтарына бөледі де, олардың химиялық құрамын өзгерту мақсатында өңдейді. Мұнайды өңдеуді алғашқы (бірінші) және екіншілік процестеріне бөледі. Алғашқы процестерге мұнайды, қайнау шектерімен бір бірінен айырмашылығы болатын, фракцияларға бөлуді, ал екіншіге термиялық пен термокаталитикалық өңдеу процестеріне, тағы да мұнай өнімдерін тазалауды жатқызады.
Мұнайды алғашқы өңдеудегі негізгі процесс алғашқы немесе тура айдау болып саналады, оны дистилляция мен ректификацияны қолданып жүргізеді.
Дистилляция немесе айдау деп сұйықтықтардың өзара еритін қоспасын фракцияға, бір-бірінен және бастапқы қоспадан да қайнау температурасымен айырмашылығы болатын, бөлу процесін атайды. Айдау процесінде қоспа қайнағанға дейін қыздырылады, осының нәтижесінде ол аздан буланады. Пайда болған бу бөлініп конденсацияланады. Айдау арқылы құрамы жағынан бастапқы қоспадан айырмашылығы бар, дистиллят және қалдық алады. Айдауды бір қабат, көп рет немесе біртіндеп буландырумен жүргізеді.
Үздіксіз жұмыс істейтін қондырғылардағы өндірістік процестердің негізін мұнайды бір қабат және көп рет буландыру құрайды. Бір қабат буландырумен айдауды мұнайды белгілі температураға дейін қыздырады да бу фазасына өткен барлық фракцияны сұйық фазадан бір рет сеператорда бөледі.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Фазаны бөлу процесін көп рет жүргізуде бір қабат буландыруды бірнеше рет қайталайды. Мысалы, мұнайды үш рет буландыруды алғашқысын одан жеңіл бензин фракциясын алатындай тамператураға дейін қыздырады да, оны сұйық фазадан бөліп алады. Екінші сатысында, қалған сұйық фазаны жоғарылау температураға, мысалы, 350С дейін қыздырып, одан ауыр бензин, реактивті және дизел отындарын бөледі. Бұның қалдығын гудрон дейді. Яғни мұнайды біртіндеп үш рет қыздырып, буландырып әр кезде бу фазасын сұйықтан айырады. Түзілген бу және сұйық фазаларды колонналарға ректификациялайды. Сонымен мұнайды өндірістік процестері бір рет пен көп рет буландырумен айдаудың жалғасуына және бу мен сұйық фазаны одан әрі ректификациялауға негізделген.
Біртіндеп буландыруда қыздырудың нәтижесінде түзілген бу айдау аппаратынан үздіксіз шығарылып тұрады. Біртіндеп буландыруды мұнайды лабораторияда колбадан, кубтан айдау тәжірибесінде қолданады, ал өндірісте мұнай айдауды ертеректе куб қондырғыларында қолданып келсе, қазір оларды пайдаланбайды.
Бір рет буландыру процесінің біртіндеп буландырудан артықшылықтыры бар. Бір рет буландыруда төменгі қайнаушы фракциялар буға айналып паппарат ішінде қалады да, жоғары қайнаушы фракциялардың сыбағалы қысымын төмендетеді. Бұл айдауды салыстырмалы төмен температурада жүргізуге мүмкіндік береді.
Біртіндеп буландыруда керісінше жеңіл фракцияларды алдымен бөліп алады, ал ауырларын - соңында бөледі. Сондықтан буға айналған және аппараттан бөлінген жеңіл фракциялар ауыр фракциялардың қайнау температурасына әсер етпейді. Жеңіл фракциялардың әсері арқасында бір рет буландыруды пайдалана отырып, біртіндеп буландыруға қарағанда айдалатын шикі заттың соңғы температурасын 50-100С төмендетуге болады.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Қазір мұнайды айдау қондырғыларында бір рет буландыруды көп пайдаланады. Мұнай құрамында атмосфералық қысымда 400-500С және одан да жоғары температура аралығында қайнайтұғын көмірсутектерінің термиялық тұрақтылығы тек 380-400С дейін-ақ сақталатыны белгілі. Одан жоғары температурада олардың ыдырау процесі - көмірсутектердің крекингі басталады, тағы да мұнайдың жоғары қайнаушы көмірсутектерінің термиялық жағынан тұрақтылығы көп төмендігі белгілі. Көмірсутектердің ыдырауын болдырмау үшін олардың қайнау температурасын төмендету қажет. Оған мұнайды вакуумда айдау арқылы жетеді. 450-500С температура аралығында атмосфералық қысымда қайнайтұғын мұнай фракцияларын вакуумда (қалдық қысым 3-5 кПа) 200-250С айдан бөлуге болады. Мұнай өңдеу тәжірибесінде қайнау температурасына төмендету үшін су буын да пайдаланады, мұнда оның әсерімен көмірсутектердің сыбағалы қысымы төмендейді.
Сонымен мұнайды бір рет буландырумен айдауда түзілген бу фазасы сұйық фазамен тепе - теңдікте болады және оларды белгілі бір температурада бөледі. Мұнда бу фазасымен сұйық фазаны температурасы бірдей болады. Бір рет айдаудағы мұнайдың фракцияға дәл бөлінуі көп рет және біртіндеп буландыруға қарағанда көп төмен.
Көп рет буландыру екі немесе одан да көп мұнайдың фазалық қалпын өзгертудің бір рет процестерінен тұрады, яғни бір реттік буландырулардан. Әрбір осындай процестерде түзілген бу сұйық қалдықтан бөлінеді, соңғы одан әрі қыздырылады да түзілген булар тағы да сұйық фазадан бөлінеді; сөйтіп мұнай белгілі бір санды қыздырылады.
Егер мұнайды әрбір бір рет буландыруды оның базалық қалпы өте аз өзгерсе (яғни түзілген бу фазадан бөлінсе), ал бір рет буландыру саны өте көп болса, онда мұндай айдауды біртіндеп айдау дейді.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Көп рет буландырумен айдауда алдымен қоспаны белгілі температураға дейін қыздырады, осының нәтижесінде булар мен сұйықтықтың қоспасы түзіледі: L=R-D
R=L (1-e)
Мұнда L- бастапқы қоспа мөлшері;
R және D- тиісінше сұйық және бу фазасының мөлшері;
е -температурада айдалу үлесі.
Егер будан сұйықтық бөліп, соңына t температураға дейін қыздырса, онда жүйе I нүктемен сипатталады да сұйық фазаның мөлшері (R ) мынадай болады:
R=L (1-e ) (1-e )
Мұнда e сұйық қалдықты екінші қыздырғандағы айдалу үлесі.
Сонымен t температурада және бір рет буландыруда барлық қоспа бу фазасына ауысады, ал екі рет буландыруда шикі заттың бір бөлігі R мөлшерінде сұйық қалпында қалады. Мұнайды және оның фракцияларын айдағанда осындай құбылыс орын алады. Егер мұнай фракциясына бір рет буландырумен (ББ) және дәл ректификациялау мен (ШҚТ)айдаудың қисық сызықтарын салса, онда ББ қисық сызығының бастапқы қайнау температурасы жоғары, ал соңғы қайнау температурасы, ШҚТ қисық сызығына қарағанда төмен екендігі байқалады. Бір рет буландыруда қыздыру температурасы, біртіндеп буландырумен салыстырғанда (бірдей мөлшерде дистилляттар алу жағдайында ), төмен екендігі де көрініп тұр. Сондықтан мұнайды бір рет айдауды шикі затты қыздыруға, біртіндеп буландыруға қарағанда, жылу аз шығарылады. Бір рет буландырудың тағы бір ерекшелігі, мұнайды мүмкін болған 350-370С температураға дейін қыздырғанда (одан жоғары температурада ол ыдырай бастайды), көп рет немесе біртіндеп буландырумен салыстырғанда, өнімдердің көбісі бу фазасына ауысады. Мұнайдың 350-370С жоғары Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
қайнайтын фракциялар алу үшін вакуум, су буын немесе вакуум мен су бірге пайдаланады. Өндірісте бір рет буландырумен айдауды бумен сұйық фазаны ректификациялаумен жалғастырып жүргізу мұнайды фракцияларға бөлуде жоғары нәтижеге жетуге, процестің үздіксіз жүруіне және шикізатты қыздыруға отын шығынын үнемдеуге мүмкіндік туғызады.
Бір-бірінде жақсы еритін сұйықтықтарды бір рет буландыруда және буларды одан кейін конденсациялағанда, құрамында төмен температурада қайнайтын фракцияларды көп жеңіл және бастапқы шикізатқа қарағанда құрамында тез қайнайтын фракциялары аз, ауыр екі фракция алады. Сондықтан, айдау процесінде бір фаза төмен қайнаушы, ал басқа фаза жоғары қайнаушы компоненттермен байиды.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
1.2 Шикізаттың, дайын өнімнің және қосымша материалдардың сипаттамасы
Жетібай кен орны. Жетібай - Оңтүстік Маңғыстау ойпаңындағы аса ірі мұнайгазконденсат кені. Маңғыстау облысында, Ақтау қаласының оңтүстік шығысында 80км жерде орналасқан. Құрылым 1952-56ж белгілі болды, 1956-60ж сейсмобарлау жұмыстары және құрылымдық бұрғылау жүргізілді. Іздестіру бұрғылауы 1959ж басталды. Кен 1961ж ашылды.
Кен Өзен-Жетібай антиклинальдық өңірінің шегінде, құрылымдық тұрғыдан алғанда солтүстік батысқа созылған брахиантикальдық орын алған. Бірінші юра қабатының беті (-1620 м-лік) бойынша құрылымының өлшемдері 22,5-6,5 км, амплитудасы 60 м. Өнікті болып жоғары және ортаңғы юраның шөгінділері саналады. Бұларға кезектесе қабаттасқан құмтастардан алевраштерден және саздардан құралған 13 иірім анықталды. Өнімді қабаттардағы құмтас қабатшаларының саны 2-ден 8-ге дейін өзгеріп тұрады. Қиманың өнікті бөлігінің жалпы қалыңдығы 700 м-ден артады. Стратиграфиялық орналасуы жағынан өнімді қабаттар жоғарғы юраның келговой, ортаңғы юраның бат, байос және аален ярустарына жатады.
Бұларда 2 газ, 11 мұнай, 7 мұнай-газ (олардың біреуі газдыконденсат) иірімі орныққан. Мұнай, газ тұтушы жинағыштар түрліше болып келеді, көпшілігі қабаттық, күмбездік, бірақ бұлармен шамбалды қабаттық және қабаттық, литологиялық қалқаланғандары да ұшырасады. Өнікті қабаттардың жатыс тереңдігі 1700-2500 м.
Коллекторлары кеуек саңылаулы, ашық саңылаулығы 16%-тен 22%-ке дейін, өткізгіштігі 0,06-дан 0,234 мкм2-қа дейін жетеді. Мұнайға қаныққаны, 1,3-21,2 м-ге, газға қаныққан қалыңдығы 2-14,4 м-ге дейінгі шамаларды қамтиды. Барлық қабаттардың мұнайы жеңіл және орташа тығыз, 830-870кгм3, смолалы 4,53-15,5% , парафині мол 17,2-25%, күкірт аз 0,2-0,28%, асфальттерден мөлшері 0,9-3,4%. 3000С-қа дейін қайнатқанда бөлінетінӨзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
фракциялар 25-42%-ке дейін жетеді. Еріген газдың құрамы : метан 58,86 -76,4%, ауыр көмірсутегілер 22-37%, азот 1,3-5,8%, көмірқышқыл газы 0,3-1,1%. Газ шатырларының еркін газында метандық құраушы 78,6%-ке, ауыр көмірсутегілер 11-18%-ке тең. Азот мөлшері 0,3%-тін құрайды, тереңдеген сайын оның шоғырлануы азая түседі, 0,23-1,2% көмірқышқыл газы бар. Келловей қабатында тығыздығы 689-704кгм3 келетін тұрақты конденсат бар. Хлоркальций тирпті қабат суының тығыздығы 1010-1080кгм3 миниралдығы 150гл-ге жуық. Суда йод, бор және бром бар. Үш иірімінің режимі газарында, барлық қалғандарынікі-суарынды. Кен орын 1967ж. өндірістік пайдаланылуда.
Мұнайдан алынатын өнімдер өте кең қолданылады. Біріншілік айдау кезінде ең бірінші еріген көмірсутектерді (метан) алады. Ұшқыш көмірсутектерді айдағаннан кейін мұнай қыздырылады. Ең бірінші газ күйіне құрамында молекуласында көміртек атомы аз болғандықтан қайнау температурасы төмен көмірсутектер бөлінеді. Температура жоғарылай берген сайын қайнау температурасы жоғары көмірсутектер бірте-бірте бөлінеді.
Мұнай химиялық құрамы жағынан көмірсутектердің және көміртек қосылыстардың күрделі қоспасы, ол келесі элементерден тұрады: көміртек (84-87%), сутек (12-14%), оттек, азот және күкірт (1-2%), кейде күкірт мөлшері 3-5%-тен асады.
Мұнайдың көмірсутек (алкан және алкин) химиялық құрамы жағынан ең тұрақты, формуласы СnH2n+2. Егер көміртек атомы бірден төрт шамасында болса (СH4-С4Н10) онда көмірсутек газ түрінде болады, ал 5-тен 16-дейін сұйық күйінде болады. Егер 16-дан көміртек атомы аса қатты күйде болады(мыс. парафин). Нафтенді (циклді немесе алициклді) көмірсутек (СnH2n) құрылысы сақиналы болып келгесін, кейде оны карбоциклді көмірсутектер деп атайды.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Ароматы көмірсутек немесе арендер (СnHn) басқа көмірсутек топтарға қарағанда сутек атомы аз. Қанықпаған көміртек атомы бар сақиналы көмірсутек және ол химиялық реакцияларға тұрақты емес. Асфальтен - шайыр мұнай бөлігі - қара түске боялған зат. Ол аз ғана бензинде ериді. Еритін бөлігі асфольтен деп аталады, ал ермейтін шайыр деп аталады. Шайырдың құрамында 93% - тен оттек болады. Парафин-азотты органикалық қосылыс. Олар өсімдіктің хлорофилл және жануардың гемоглобиннен шықты деп есептеледі. 200-250ºС-де ыдырады. Күкірт мұнайды және көмірсутекті газдың құрамында бос күйінде немесе қосылыс (Н2S, меркаптан) болып кездеседі. Шамамен 0,1%-ден 5%-ке дейін болады.
Зольды бөлік - мұнайды жандырғанды қалатын қалдық. Әр түрлі минералды қоспалардан (темір, никель, ванадий, кейде натрий тұздары) тұрады.
Мұнайдың физикалық не тұтқырлығы, тығыздығы, қату, қайнау, буланы температурасы, люменисценция және т.б. жатады.
Мұнайды әр түрлі белгілері бойынша бөлуге болады.
1. Күкірт мөлшеріне қарай:
a. Аз күкіртті (күкірт 0,5%-ке дейін);
b. Күкіртті (0,5-2%);
c. Көп күкіртті (2% -тен жоғары).
2. Құрамындағы фракция шамасына қарап бөлеміз (350ºС-ге дейін қайынайтын.).
a. Т-1 берілген фракцияның мөлшері 45%-дан аз емес;
b. Т-2 30-44,9%
c. Т-30%-дан аз.
3. Құрамындағы майдың шамасына карағанда:
a. М1-25 % аз емес
b. М2 25 %аз
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
1.3 Дайын өнімнің қолданылуы Алғашқы айдау өнімдері. Мұнайды атмосфералық қысымда алғашқы айдау нәтижесінде мынадай өнімдер алынады:
Негізінен пропан мен бутаннан тұратын сұйытылған көмірсутекті газ (тұрақтандырушы басқы фракциясы). Өнім мөлшері мұнайдың кен орнындағы қондырғыларға қаншалықты терең тұрақталғанына байланысты болады. Бұл өнімді күкіртті қосылыстардан тазартылғаннан соң, шаруашылықта отын газдарды бөлу қондырғыларына шикізат есебінде пайдалануға болады.
Бензин фракциясы. 30-1800С аралығында айдалады. Каталитикалық риформинг қондырғыларында шикізат есебінде қолданады, кейбір кездерде автобензин компоненті есебінде де пайдаланады.
Керосин фракциясы. 120-3150 С аралығында айдалады. Ауа реалтивті қозғалтқыштарында, жарық алуда, тракторлардың карбюратор қозғалтқыштарында отын есебінде пайдаланылады. Гидротазалау, сілтімен әрекеттеу немесе меркаптансыздандыру қондырғыларында күкіртті қосылыстардан бөлу және пайдалану сапасын жақсарту мақсатында қосымша әрекеттеуден өтеді.
Дизель фракциясы. 180-3500С аралығында айдалады. Бұрын дизель фракциясын атмосфералық газойль, соляр майы деп атап келді. Бұл фракцияны автомобильдерде, тракторларда, тепловоздарда, теңіз және өзен кемелерінде орналасқан дизель қозғалтқыштардың отыны есебінде пайдаланды. Қажет болған жағдайда, оны гидрогенизациялық әдіспен күкірттен тазалайды.
Мазут. Бұл мұнайды атмосфералық айдаудың қалдығы. Қазан отыны есебінде пайдаланады, кейбір кездерде термиялық крекинг қондырғысының шикізаты бола алады.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Мазутта вакуумда айдаудан алынатын өнімдер ассортименті, мұнайды өңдеу вариантына байланысты. Мазутты өңдеудің екі жүйесі бар: май және отын алу.
Май алу жүйесінде мазутты өңдеуден 2-3 дистиллятты фракциялар алады, оның әрқайсысы одан әрі тазалаудан өткізеді; тазаланған өнімдерді әртүрлі қатынастарда араластырып, базалық майлардың қажетті сорттарын дайындайды.
Отын алу жүйесі бойынша, әдетте бір фракцияны 350-5000С аралығында қайнайтұғын бөледі, оны каталитикалық крекинг немесе гидрокрекинг процестерінде шикізат есебінде пайдаланады. Бұл фракцияны кейбір кезде вакуум газойлі деп те атайды.
Гудрон-мазутты вакуумда айдаудан қалған қалдық: термиялық крекинг, висбрекинг, битум және майлар өндіру қондырғыларында пайдаланады.
1.4 Процестің теориялық негізі
Булар мен сұйықтықтардың жанасуы тік цилиндр тәрізді құралдарда - арнайы жабдықтармен жарақталған ректификациялаушы табақшалары немесе отырғыштары бар, колонна бойымен жоғары көтерілуші бу мен төмен ағушы сұйықтық арасында өте тығыз жанасуды қамтамасыз өтетін - ректификациялық колонналарда іске асырылады.
Колоннаның орта бөлігіне бу, сұйық немесе бу мен сұйық қоспасы күйінде шикізатты береді, оны жоғары және төмен қайнаушы өнімге бөлу қажет. Шикізатты беретін аймақты эвапорациялық аймақ дейді, себебі онда эвапорация - пеште немесе жылу алмастырғышта қыздырылған қоспаның бу және сұйық фазаларға бір рет буландыруы жүреді. Кейбір жағдайларда эвапорациялық аймақ колоннадан бөлек болады да, эвапорация өз алдына тұрған аппаратта жүргізіледі. Бірақ, көпшілік колонналарда, сонымен қатар, алғашқы айдау қондырғыларында да бір рет буландыруды және ретификациялауды бірге жүргізеді.
Істеп тұрған ректификациялау колоннасында әрбір табақшадан төрт ағым өтеді:
1) жоғары табақшадан құйылатын сұйық-флегма;
2) төменгі табақшадан көтерілетін бу;
3) төменгі табақшаға түсетін сұйық флегма;
4) жоғарғы табақшаға көтерілетін бу.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Табақшаға түсетін бу мен сұйықтық тепе-теңдік жағдайда болмайды, бірақ жанасу жағдайында осы қалыпқа жетуге тырысады. Жоғарғы табақшадан сұйық ағым жоғарғы температура аумағында түскендіктен одан кейбір төмен температурада қайнаушы компонент буға айналады, осының нәтижесінде сұйықтықта оның концентрациясы азаяды. Екінші жағынан, төменгі табақшадан көтерілетін бу ағымы температурасы төмендеу аумаққа түскендіктен одан жоғары қайнаушы өнімнің бөлігі осы аумаққа конденсацияланып сұйылады. Сонымен жоғары қайнаушы компоненттің Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
булардағы концентрациясы төмендейді, ал төмен қайнайтындардың көтеріледі. Булар мен сұйықтықтың фракциялық құрамы колоннаның жоғарғы бойы бойынша үздіксіз өзгереді.
Ректификациялау колонкасының шикізатты беретін орнына жоғарғы жағын концентрациялау, ал төменгі айдау бөлігі деп атайды. Колоннаның екі бөлігінде де бірдей ректификациялау процессі жүреді. Концентрациялау бөлігінің жоғарғы жағынан бу фазасында қажетті тазалықтағы мақсатты өнім- ректификат, ал төменгі жағынан төмен температурада қайнайтұғын компонентпен байыған- сұйық өнім алады. Айдау бөлігінде бұл сұйықтықтан төмен температурада қайнаушы компонент буланады. Колоннаның бұл бөлігінің төменгі жағынан сұйық күйінде екінші мақсатты өнім - қалдық алынады.
Колоннада ректификациялау процесін жүргізу үшін булар жоғарылаушы ағымын және сұйықтықтың төмендеуші ағымын іске асыру қажет. Жоғарылаушы ағым колоннаның айдау бөлігіне жылу беру арқылы, екінші- концентрациялау бөлігіне берілетін ағымның көмегімен жасалады.
Ректификациялау колонналары жай ( толық және толық емес) және күрделі болып бөлінеді.
Жай колоннаның толық жүйесі, концентрациялау мен айдау бөліктерінен тұрады. Жоғарғы және төмен температураларда қайнайтын фракциялардың аз мөлшерін бөліп алу үшін толық емес ректификациялау колоннасы - концентрациялаушы колоннаға шикізаттағы бу фазасы күйінде төменгі табақшаның астына, ал айдаушы бөлігіне жоғарғы табақшаға сұйық фаза ретінде беріледі.
Егер көп компонентті қоспаны бірнеше жеке компоненттерге немесе фракцияларға, бір-бірімен қайнау температураларының шегімен айырмашылық көрсететін, бөлу қажет болған жағдайда көпколонналы жүйені қолданады, n компонентер n-1 жай колонналар қажет. Көп колонналы Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
ректификациялау жүйесі бензинді екінші ректификациялау, газды фракцияға бөлу қондырғыларында және тағыбасқа қолданады. Егер өнімдердің тазалығына қойылатын талап аса жоғары болмаған жағдайда күрделі колонналарды қолданады. Күрделі колонна ол бөлінуші затты колоннаның бойымен бірнеше жерден беретін немесе өнімдерді бүйірден алатын аппарат. Күрделі колоннаны бірнеше жай колонаның құрамасы деп қарауға болады. Аппараттың конструкциясы қарапайымдау мақсатында, оның біреуіне колоннаның концентрациялаушы бөлігін жинайды, ал айдаушы бөлігін (төменгі колоннаның айдаушы бөлігінен бөлек) өз алдына секция етіп бөледі.
Дайын өнімдер айдаушы секциялардың төменгі жағынан алынады, ал айдалған жеңіл фракциялар негізгі колоннаға жіберіледі, оның жоғарғы жағынан жеңіл дистиллят шығады.
Құбырлы қондырғылардың ректификациялау колонналарындағы қысымға байланысты, олар атмосфералы (АҚ), вакуумды (ВҚ) және атмосфералы - вакуумды (АВҚ) болып бөлінеді. Булану дәрежесінің санына қарап,құбырлы қондырғыларды бір, екі, үш және төрт рет буланушы деп бөледі.Құбырлы қондырғылардың ректификациялау колонналарындағы қысымға байланысты олар атмосфералы (АҚ), вакуумды (ВҚ) және атмосфералы-вакуумды (АВҚ) болып бөлінеді. Булану дәрежесінің санына қарап құбырлы қондырғыларды бір, екі, үш және төрт рет буланушы деп бөледі. Бір рет буландырумен айдау қондырғыларында мұнайдан бір ректификациялаушы колоннада атмосфералық қысымда барлық дистилляттарды -- бензиннен бастап тұтқыр цилиндр майына дейін алады.
Екі рет буландыру қондырғыларында гудронға дейін айдауды екі сатыда жүргізеді: әуелі мұнайды атмосфералы қысымда мазутқа, одан кейін оны вакуумда гудронға дейін айдайды. Бұл процестерді екі ректификациялаушы колонналарда іске асырады: оның біріншісінде атмосфералық қысым, екіншісінде -- вакуум ұсталынады.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Мұнайларды мазутқа дейін буландыруды атмосфералық қысымда екі ректификациялаушы колонналарда жүргізуге болады: біріншіде тек бензинді ғана алады және бензинсізденген мұнай айдаудың жоғарылау температурада мазутқа дейін айдалады. Мұндай екі колонкалы қондырғылар атмосфералық құбырлы (АҚ) тобына жатады. Үш рет буландыру қондырғыларында мұнайды айдауды үш колонналарда жүргізеді: екі атмосфералық және бір вакуум колоннасында. Мұнайды үш рет буландыру қондырғысының басқа түрі болып бір атмосфералық және екі вакуумды колонналардан тұратын АВҚ саналады. Төрт рет буландыру қондырғысы, АВҚ-ның бастапқы бөлігінде бензиндендіруші атмосфералық колоннасынан және соңғы бөлігінде гудрон үшін буландыра түсетін вакуум колоннасынан тұрады.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
1.5 Технологиялық процестің жобалануы және толық сипаттамасы Мұнайды біріншілік айдау қондырғысының технологиялық схемасын сипаттау.
Қондырғыға түсетін мұнай 1 сораппен екі ағыммен шикізаттың жылу алмастырғыштарынан өтеді. Мұнайдың бірінші ағымы 16 колоннаның қайта айналып берілуші жоғарғы (2 жылу алмастырғышта) мен төменгі (3 жылу алмастырғышта) ағынымен жылу алмасу нәтижесінде қызыдырылады. Екінші ағым 4 және 5 жылу алмастырғыштан өтіп, 30 вакуум колоннасының төменгі мен ортаңғы жерінен шығатын қайта берілуші ағынымен қыздырылады. Одан кейін мұнайдың екі ағымына қосылып, электрогидраторға түседі.
Электр тогының әсерінен кейін сусыздандырылған және тұзсыздандырылған мұнай екі ағымға бөлініп жылу алмастырғыштарға түседі. Мұнайдың бірінші ағымы 6 және 7 жылу алмастырғыштарда гудронмен, екіншісі 9 жылу алмастырғышта 30 колоннаның төменгі қайта берілуші ағынымен және 10 жылу алмастырғышта гудронмен қыздырылады. Одан кейін мұнай 8 бензинсіздендіру колоннасына түседі.
16 атмосфера колоннасында бүйірден үш фракция - керосин (118-2300С фракциясы), жеңіл дизель (230-2800С фракциясы), ауыр дизель (280-3500С фракциясы) алынады. Осындай үш бүйірден бөлінетін фракциялардың болуы қондырғыны икемді жасайды, алынатын дизель отынының ассортименті көбейеді.
Атмосфералық айдаудан қалған мазут 31 сораппен 32 құбырлы пешке беріледі. Пеште 1100С дейін қызыдырылған мазут 30 вакуум колоннасына түседі. Колоннадағы қалдық қысым 6,6 КПа құрайды. Колоннаның төменгі бөлігіндегі температураны төмендету және гудроннан жеңіл компоненттердің булануын жеңілдету үшін оның төменгі бөлігіне су буын береді.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
30 колоннаның жоғарғы жағынан су буы, ыдырау газдары, ауа және аздап дизель фракциясы шағын 33 конденсаторға түседі. Конденсацияланбаған газдар 34 көп сатылы эжекторлармен сорылады. 30 колоннада үш түрлі қайта айналып берілуші ағынды шығару қарастырылған: жоғарғы ағын 15 табақшадан алынып, 35 химиялық жағынан тазартылған су, жылу алмастырғышында суытылады да, 18 табақшаға қайта беріледі. Баланстық артық 350 0 С төменгі фракция 16 колонна немесе дизель отынының желісіне жіберіледі. 9-шы табақшадан 350-5000С (вакуум газойлді) тауарлы фракция және орта қайта берілуші ағын алынады. Ағын қайтадан 11 табақшаға қайта түседі, ал фракция 5 жылу алмастырғыш арқылы қондырғыдан шығарылады. Төменгі қайта берілуші ағын 5 табақшадан алынып, 4 және 9 жылу алмастырғыштарда суытылғаннан кейін 6 табақшаға қайта беріледі. Баланстық 4000С жоғары фракцияның артығын 16 колоннаға қайта беру көзделген.
Вакуумда айдау қалдығы - гудрон (5000С жоғары фракция) 6, 7, 10 жылу алмастырғыштар арқылы қондырғыдан шығарылады.
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
Кесте - 1.5.1 Мұнайды біріншілік айдау қондырғысының технологиялық режиміКөрсеткіш
Температура o С
Мұнайдың электродегидраторға кіре берісінде
130-140
Мұнайдың бензинсіздендіруші колоннасына кіре берісінде
210-230
Бензинсізденген мұнайдың атмосфера колоннасының алдында
340-360
Мазуттың вакуум пешінен кейін
400-420
Бензинсіздендіру колоннасының жоғарғы жағының
130-150
Бензинсіздендіру колоннасының төменгі жағының
230-240
Атмосфера колоннасының жоғарғы жағы
120-140
Атмосфера колоннасының төменгі жағы
330-340
Буландырушы колоннада:
180-2300С фракцияның
180- 200
230 - 280 0С фракцияның
240 - 250
280-350 0С фракцияның
290 - 300
Тұрақтандырушы колоннасының жоғарғы жағының
60-80
Тұрақтандырушы колоннаның төменгі жағының
180-200
Пештердің түтіктерінің түтін газдарының қысым артық, МПа
770-780
Бензинсіздендіру колоннасында
0,4 - 0,5
Атмосфера колоннасында
0,15 - 0,20
Тұрақтандырушыда
0,8 - 1,4
Вакуум колоннасындағы қалдық, кПа
5,3 - 8,0
Су буының шығыны
Атмосфера колоннасының төменіне мазутқа есептегенде
1,5 - 2,0
Вакуум колоннасының төменіне,гудронға есептегенде
5,0 - 8,0
Өзг.
Бет
№ құжат.
Қолы
Күні
Бет
ДЖ 0819000
1.6 Процесті аналитикалық бақылау Қондырғыларда жүргізілетін лабораториялық байқаудың нәтижесінде технологиялық процесті дұрыс жүргізуге қажетті мәліметтер алынады. Лабораторияда қондырғыға айдауға түсетін мұнай сапасын және қондырғыдан шығатын өнімдер сапасын зерттейді. Мұнайды анализдегенде оның тығыздығын, ондағы тұздар, судың мөлдір фракциялар мөлшерін анықтайды. Бензин фракцияларын анализдеуде оның октан санын, ондағы активті күкірт қосылыстарының барын немесе жоқтығын (мыс пластикасының әсеріне қарап) анықтайды. Сонымен қабат, бензинді фракцияға бөледі. Орта дистиллятттар керосин және дизель фракциялары үшін фракциялық құрамын, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz