Қылмыстық iстер бойынша адвокаттың сот процесiне қатысуы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ . . . 31 Адвокаттың сот процесiне дайындалуы . . . 4

2 Адвокаттардың сот тергеуiне қатысуы . . . 7

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 13

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 14

КІРІСПЕ

Бiздiң мемлекетiмiздiң ең басты қазынасы - адам және адамның өмiрi, құқықтары мен бостандықтары болып есептелiнедi. Осы себептен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, мүдделерiн қорғауды жүзеге асырушы, заңды тұлға ретiнде адвокаттардың рөлi арта түстi.

Қазақстан Республикасының 1995 жылы қабылданған Конституциясында жарияланған әрбiр азаматтың бiлiктi заң көмегiн алуға құқығы бар. Осыған орай 1997 жылы 5 желтоқсанда «Қазақстан Республикасының адвокаттық қызметi туралы» Заңы қабылданды. Бұл заңның негiзгi мақсаты адамның өз құқықтарын, бостандықтарын сотта қорғауға және бiлiктi заң көмегiн алуға мемлекет кепiлдiк берген және Қазақстан Республикасының Конституциясымен баянды етiлген құқығын жүзеге асыруға жәрдемдесуге арналған. Адвокатура қылмыстық iстер бойынша, әкiмшiлiк басқа да iстер бойынша өкiлдiк ету, сондай-ақ азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн қорғау мен iске асыруға жәрдемдесу мақсатында заң көмегiнiң өзге де түрлерiн көрсету жөнiндегi адвокаттардың қызметiн ұйымдастырады.

Адвокаттық қызметтiң құқықтық негiздерi «Адвокаттық қызмет туралы» Заңның 2 бабында бекiтiлген. Адвокаттық қызмет туралы заңдар осы заңнан және адвокаттық қызметтi реттейтiн өзге де заңдардан тұрады (ҚIЖК, АIЖК «Сот орындаушыларының мәртебесi және атқарушылық iсiн жүргiзу туралы» Заң және т. б. ) .

Қазақстан мемлекетi өз азаматтарының белгiлi бiр iс әрекетiнiң заң жүзiндегi мүмкiндiктерiн таниды және оларға кепiлдiк бередi. Адам мен азамат құқығы - Қазақстан Республикасы Конституциясының iргелi категориясы, ол адамды қазақстандық қоғамның ең жоғарғы құндылығы ретiнде орнықтырады.

Қазақстан азаматтары өз құқықтары мен бостандықтарын заңға қайшы келмейтiн әдiстермен қорғауға құқығы бар. Қазақстан азаматтары ғана емес, сонымен қатар, Қазақстан аумағында тұратын азаматтығы жоқ адамдар, сондай-ақ басқа елдiң азаматтығы бар шетелдер Қазақстан аумағында құқықтары мен бостандықтарына қысым жасалған болса, олар өз құқықтары мен бостандықтарын қорғауды сұрай алады.

Адвокат - қорғаушы қызметтiң өзiне тән стилi мен шеберлiгiн меңгерген маман болып қалыптасқан адам. Мұның өзi жұмыс сапасына, қызмет тактикасына, қорғауды тиiмдi жүргiзуiне әсер етедi.

1 Адвокаттың сот процесiне дайындалуы

Сот процесiне дайындалуда адвокат мынадай әрекеттер жасайды:

- дәлелдемелердi бағалау;

- дәлелдемелерде қарама-қайшылықтар шығару;

- заңның бұзылғандығын көрсете;

- айыптаудың заңдылығын;

- топтық iстердiң жауапкершiлiгiнiң нақтылығы.

Iстi зерттеудегi дәлелдемелердi бағалау. Адвокат мiндетiнiң шегiнде iстiң материалдарын бағалайды.

Iстi зерттей отырып адвокат дәлелдемелерде қылмыстың белгiлерiн ғана белгiлейдi, ал дәлелдемелердiң шындыққа сәйкестiгiн алынған қайнар көзiн қарастырмайды. Адвокат дәлелдеменiң шындыққа сәйкестiгiн сотта ғана анықтай алады, басқа дәлелдемелермен салыстыру нәтижесiнде. Осы процесте адвокат өзiне бiр дәлелдемелердiң сенiмдiлiгiн, екiншi дәлелдемелердiң нашарлығын, үшiншi дәлелдемелердiң сенiмсiздiгiн белгiлеуi тиiс. Бұл жерде адвокат тергеу кезiнде жиналған дәлелдемелердi топтастырады:

- айыптайтын және ақтайтын

- нық белгiленген дерекетер мен күмән келтiретiн деректер

- заң жүзiнде алынған және iсте заңсыз пайда болған

- даусыз және даулы және т. б.

дәлелдемелерде қарама-қайшылықтарды шығару ҚIЖК-нiң 30 бабына сәйкес адвокат сот отырысында талқыланатын iс бойынша дәлелдемелердiң жеткiлiктiлiгiн анықтайды. Сонымен қатар бiрқатар тексерiс жүргiзедi:

- қылмысты тергеу кезiнде дәлелдеу пәнiне кiретiн мiн-жайлардың зерттелгендiгiн;

- тергеу органдарының шешiмдерiн iс бойынша жиналған дәлелдемелердiң дәлелдейтiндiгi;

- алынған дәлелдемелердiң қылмыстық iс жүргiзу заңында көзделген тәртiпте алынғандығы.

Адвокаттардың мiндеттерi осылай орындалады.

Бiрақ кей жағдайларда iстi қарауға дәлелдемелердiң жеткiлiксiз болғанда iс тұлғаға қатысты тағайындалады. Мұндай қателiктер көбiнесе жәбiрленушi өзiне қауiп төндiрген тұлғаны көрсете алмаған iстерде жiберiледi.

Мысалы, ұйымдасқан топ жасаған қылмыстық iстер бойынша, сонымен қатар жәбiрленушiөзi мас болған жағдайда, басқа да себептер күштеп қауiп төндiру жағдайлары.

Адвокат сот талқылауына дейiн iстi зерттеуде iс бойынша дәлелдеуге жататын мән-жайларға қатысты қара-қайшы келетiн мәлiметтерге назарын аударуы тиiс. Қарама-қайшылықтар дәлелдемелердiң әр түрiнде және бiр түрiнде болады, сонымен қатар әр түрлi қайнар көзден алынған дәлелдемелерде қарама-қайшылықтар болады. Көп жағдайда мұндай қарама-қайшылықтар жасаған әрекеттi дәлелдеуге дәлелдемелрдiң жеткiлiксiздiгiнен iстi алдын ала тыңдауға кедергi келтiредi, адвокат осындай жағдайларда өтiнiш жазады. Егер адвокат тергеу органдары iстегi қарама-қайшылықты байқамаса, немесе көрген жағдайда да шешпесе, ал шешкен жағдайда дұрыс шешпегенiн анықтаса тиiстi өтiнiшiнде көрсетедi.

Мысалы, адвокат iстi зерттей отырып сот психиатриялық сараптама актiсi қорғауындағы адамның психикалық жағдайына қарама-қайшы келедi.

Адвокат өтiнiм жазады, өтiнiмдi қарастырғаннан кейiн сот iстi сотталушының есiмiн дұрыстығын шешу үшiн қосымша тергеуге жiбередi.

Адвокаттың заңның бұзылғанын табуда екi бағытты қолданады:

- сот отырысын тағйындауға кедергi қелтiретiн қылмыстық iс жүргiзу Заңының бұзылуын табу.

- заң бұзушылықпен алынған дәлелдемелердi табу.

Адвокат көңiлiн қылмысқтық iс жүргiзу заңының бұзылуына бөледi. Егер де осындай заң бұзушылық кездессе, осындай бұзушылықты жою үшiн қосымша тергеуге жiбередi.

Iстi зерттей адвокат нақты қылмыстық спецификасы көрсетiлген тергеу әрекеттерiне немесе толтырылған құжаттарға ерекше назар аударады.

Сонымен қатар тергеу органдары айыпталушының процессуалдық құқықтарын шектейдi. Тәжiрибеде бұл заң талаптарын бұзу жиi кездеседi. Тергеу органдары көбiнесе айыпталушыға арыз, өтiнiш жасау құқықтарын түсiндiрмейдi.

Жауап алу хаттамасында тергеу органының болжамына сәйкес келетiн мәлiметтердi ғана жазады. Айыпталушының басқа мәлiметтерi жауап алу хаттамасында көрсетiлмейдi. Жазылған хаттамада айыпталушының заңға қайшы әрекетiнiң жасау себептерi көрсетiлмейдi. Осыған қатысты адвокат көңiлiн аудара отырып қорғау қорғау тезисiн айтады: «тергеушi тек қана айыптаумен айналысқан, ал басқа болжамдар қарастырылмаған да».

Басқа жағдайларда тергеу органдары айыпталушының жауабын жасаған қылмысын, себептерiн, қылмыс жасауға итермелеген мән-жайлар, жәбiрленушiмен қарым қатынасын тиянақты жазады, бiрақ мәлiметтердi тексеру шарасын жүргiзбейдi. Соңында айыпталушының болжамы тексерiссiз қалады. Айыпталушының болжамын тексермеудiң себебi, тергеу органдарының ойынша, «жасалған қылмысқа қатысты дәлелдемелердiң жеткiлiктiгi», «әрекетi айқын» т. б.

Айыпталушының қорғану құқығын бұзу тергеу органдарының әр түрлi өтiнiмдерiн қанағаттандырусыз қалдыруында байқалады. Айыпталушының өтiнiмдерi - сот медициналық немесе сот психиатриялық сараптама тағайындауына, өзiнiң оң мiнездемесi жазылған мәлiметтерi көрсетiлген жазбаша құжаттар мен материалдар белгiлi тұлғалардың жауап алу хаттамасы беттестiру жүргiзуiне жазылады.

Адвокаттың қорғауындағы адамның құқықтарының бұзылғандығы, мына жағдайларда айқын көрiнедi, айыпталушы қылмыс жасаған кезде жауапқа тартылмаған басқа да тұлғалардың қатысқаны жөнiнде мәлiметi, бұл мiәлiметтi тергеу органы тексермегендiктен байқайды.

Айыптаудың заңдылығын бағалау. Қылмыстық iс жүргiзу заңы мiндейттейдi қылмыс жасады деп айыптау үшiн негiз беретiн жеткiлiктi дәлелдемелер болған кезде тергеу органы адамды айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы дәлелдi қаулы шығаруы туралы.

Айыпталушы ретiнде жауапқа тарту қаулыда мыналар көрсетiлуi тиiс.

- оның жасалған уақыты мен орны; қаулыны кiм жасаған; айыпталушы ретiнде жауапқа тартылатын адамның тегi, аты-жөнi, оның туған күнi, айы, жылы және жерi;

- айыпталушы айыпталып отырған қылмыстың жасалған уақыты, орны көрсетiлген сипаттамасы, сондай-ақ ҚIЖК-нiң 177 бабына сәйкес дәлелдеуге тиiстi өзге де жағдайлардың сипаттамасы;

- аталған қылмыс үшiн жауаптылықты көздейтiн қылмыстық заң (бап, бөлiк, тармақ) .

Қаулыда жасалған қылмыс туралы мәлiметтер адвокаттың қорғауындағы адамның жауаптылығының шегiн белгiлейдi. Бұл жауаптылықтың шегiн тергеу орны жаңа айып тағылмағанша ұзарта алмайды.

Адвокат мынадай жағдайларды белгiлейдi, айып тағылғаннан кейiн тергеу органы жасалған қылмыс бойынша жаңа мән-жайларды табады, содан кейiн жаңа айыптау тағайындамай, айыптау қорытындысына қоса салады.

Мұндай әрекеттер қылмыстық iс жүргiзу заңына қайшы келедi. Адвокат iстi зерттеу барысында осыған ұқсас айыптау шегiн кеңiту деректерiн тапса, сот алдында тергеу органдарының айыптауға енгiзген адвокатқа, қорғауындағы адамға көрсетiлмеген мән-жайларды қысқартуды және жаңа айыптау тағайындау мәселелерiн шешедi.

Кей жағдайда айыптау шегiн заңсыз кеңiтудiң себебi, тергеудi жүргiзген тұлғаның материалдық нормаларды және iс жүргiзу құқық нормаларын жеткiлiксiз бiлуi және әлсiз прокурорлық қадағалау.

Iсте тергеушiнiң жұмысын зерттеуде, адокат тергеушi мен прокурордың - iс жүргiзуде қарсы жақтар екенiн бiлуi тиiс.

Топтық iстердiң жауаптылығының нақтылығы. Ұйымдасқан топ жасаған қылмыстық iстер бойынша қылмыс жасағандағы әрекеттерi мен белсендiктерi ескермей, тексермей iске қатысушыларға, яғни, айыпталушыларға бiрдей айып тағып құқықтарын бұзады.

Адамдар тобымен жасалған қылмыстық iстi зерттеу барысында айыпталушылардың әр қайсысының қандай әрекеттерiн жасағандандықтарын белгiлеу қиын. Мұндай жағдайда адвокат тергеу органдарының қайшылықты тиянақты анықтағандарын тексередi. Егер адвокат тергеу кезiнде барлық шаралар қолданылғанымен айыпталушылардың әрқайсысының жеке қандай әрекеттер жасағандығы анықталмағанына көзiн жеткiзсе, онда нақты деректерсiз тағылған айып айыпталушының құқына шектеу келтiрiлдi деп есептелiнбейдi.

2 Адвокаттардың сот тергеуiне қатысуы

Осындай жағдайлар сот тергеу барысында анықталады, көбiнесе сот отырысында сотталушылар кiмнiң қандай қылмыс жасауда «үлестерiн» қосқандығын өздерi айтады. Осылайша шындық белгiлi болады, ал қорғану құқығы - қамтамасыз етiледi.

Адвокат сот тергеуiнде мынадай мiндеттердiң шешiлуiн көздейдi;

- қылмыстық оқиғасын белгiлеуi

- қорғауындағы адамның кiнәлiлiгiн зерттеу.

Осы мiндеттерiн жеке-жеке қарастырайық.

1. Қылмыстық оқиғасын белгiлеуi. Қылмыстық оқиғаны толық анықтау үшiн, адвокат сотталушы мен жәбiрленушiнiң нақты жасаған әрекеттерiн алуы керек.

Мысалы, бiреу жай өтiп бара жатқан екiншi адамға тиiседi, екiншi адам - жауап ретiнде бiрiншi адамды балағаттап, соңында ұрып жықты. Қылмыстық оқиғаны дұрыс қорытындылау үшiн қылмыстық iске қатысушы тұлғалардың (сотталушы мен жәбiрленушiнiң) әрекеттерiн анықтауы тиiс. Мұндай қорытынды қылмыстық iстiң нақты материалдарымен берiледi.

Қылмыстық оқиғаны анықтап отырып адвокат бiр әрекеттердi қорытындылап қылмыстық әрекетке жатқызса, басқасы - құқыққа қайшы әрекеттер, үшiншi - моральдық әрекеттер, төртiншiден - жай тұрмыстық.

Қылмыстық оқиғаны қорытындылауда адвокат қоғамға көмегi тиген әрекеттерге мән беруi тиiс.

Мысалы, адвокаттың қорғауындағы адам құқық бұзушыны ұстап алуы, ДТП - iсi бойынша жәбiрленушiге сотталуышының көмегiн көрсетуi т. б.

Осыған ұқсас iстерде әрқашанда қорғану мүмкiндiктерi бар.,

Сонымен қатар адвокат қорғауындағы адамның қолданылып жүрген заңға, қоғамға салқырт, тәкаппар екенiн анықтауы керек.

Мұндай бағаны адвокат куәнiң, жәбiрленушiнiң жауап алу хаттамасының негiзiнде анықтайды. Куә, жәбiрленушiнiң берген мәлiметтерiнде сотталушының әрекетiнде менсiнбеушiлiк, тәкаппарлылығы, қоршаған ортаны сыйламайтындығы көрсетiледi. Мұндай әрекеттер болса адвокатқа тәртiп, сыйласымдылық жағдайларын қозғамауына тура келедi.

Адвокат сотталушының, жәбiрленушiнiң, куәлардың жауаптары секiлдi құжаттар негiзiнде қылмыстық жағдайды белгiлейдi.

Адвокат қорғауындағы адамның жасаған әрекетiнде қылмыстық әрекеттердiң бар немесе жоқ екенiн өзi дәлелдеуi керек, егер де қылмыстық әрекет болмаса айыптаудан босатуды талап ете алады.

Қылмыстық оқиға әрқашанда нақты. Белгiлi орында және белгiлi уақытта жасалған қылмыс, нақты белгiленген қылмыс болып табылады.

Тәжiрибеде уақытын, күнiн, тiптi сағатын белгiлеудi талап етедi. Бұлар болмаса қылмыстық оқиға нақты болмайды.

Қылмыстың жасалған орны мен уақыты кез келген қылмыстарға сәйкес объективтi жағы болып табылады. сонымен қатар ауырлық дәрежесiн анықтауға қажет.

Кез келген қылмыстық оқиға дәлелденген болып табылмайды, егер оның тәсiлдерi анықталмаса қылмыс әр түрлi тәсiлдермен жасалынуы мүмкiн. Куәлердiң жәбiрленушiнiң қандай тәсiлмен қылмыстық әрекет жасалғандығын тергеу кезiнде айтса, қылмыстық оқиғаның болғандығын дәлелдейтiн дәлелдеме болады. Егер де мұндай дәлелдемелер болмаса қылмыстық оқиғаның дәлелденгендiгiне адвокат қарсы шыға алады.

Сонымен қатар адвокат қылмыстық оқиға болған уақытта жәбiрленушi мен сотталушының қарым-қатынасын бiлуi тиiс.

Адвокат өз қарауындағы адамды, жәбiрленушiлердi, куәлерден жауап алған кезде нақты қандай құқықтарының бұзылғанын, шектелдгенiн, қылмыстық құқыққа қайшы тқандай әрекет жасалғанын, жәбiрленушiнiң өмiрiне, денсаулығына қандай дәрежеде қауiп төнгенiн анықтауы тиiс.

Қылмыстық iс әрекет жасай отырып субъект тұлғаның өзiне және мүлiкке залал тигiзуi мүмкiн. Мұндай жағдайда адвокат жасалған мүлiктiк залалдың сомасымен анықтауы тиiс. Бұл қылмыстық оқиғаны анықтаумен қатар қоғамға қаншалықты әсерiн тигiзгенiн шешедi. Адвокаттың нақты қанша материалдық залал келтiретiнiн анықтауы соттың қылмыстық әрекеттiң дұрыс саралауына көмектеседi.

Атыс қаруын, газ қаруын, пышақты, кастеттердi және өзге де суық қаруды не денсаулыққа зиян келтiру үшiн арнайы бейiмделген басқа да заттарды қолданған қылмыстар да кездеседi. Сотта осы аталған заттар қару ретiнде қолданылғаны анықталса қылмыстық оқиға дәлелденген болып табылады. Мұндай заттарға қылмыс жасау мақсатында алдын ала дайындаған және қылмыс әрекетiнде қолданамын депесетеген құралдар кiредi.

Егер де адвокат сотта қорғауындағы адам жәбiрленушiге аяқ астынан табылған затпен (таяқ, отвертка) дене жарақатын салса да ҚР ҚК 257-бабының 3 бөлiгi мен сараланбайды. Аяқ астынан табылған, тұрмыстық заттар қаақана дене жарақатын салуға арнайы арналған кұрал болып табылмайды.

Адвокат қылмыстық оқиғаны, қолданылған құралдарды зерттеумен қатар өз қорғауындағы адамның кiнәлiлiгiн зерттейдi. Адвокат қорғауындағы адамның есiнiң дұрыстығын және белгiлi жасқа толғанын тексеруi тиiс. Көптеген қылмыстық iстерде алдын ала тергеу органдары айыпталушыға сот-психикалық сараптама тағайындайды. Сот-психикалық сараптаманың тағайындау негiздерi: жасаған iс әрекеттiң ауырлығын айпталушының жасаған әрекетiнiң бiлмейтiндiгi және психиатр тiркеуiнде тұратындығы жөнiнде жазған арызы. Бiрақ та мұндай сараптама жүргiзу соңында айыпталушының жасаған әрекетiнiң бiлмеуi; есiрткi заттарын қолданғаннан және спирт iшiмдiгiнiң мастығынан екендiгi анықталады. Осындай жағдайларда сарапшы және мәжбүрлi түрде емдеу жүргiзу жайлы белгiлейдi.

Қылмыстық iске тiркелген сот-психиатриялық сараптама актiсi сотта қылмыс жасаған тұлғаның есiнiң дұрыстығын дәлелдейтiн негiзгi қайнар көз болып табылады. Сонымен қатар айыптиалушының есiнiң дұрыстығы жәбiрленушi мен куәлардың берген жауаптары дәлел болады.

ҚР ҚК 18 бабында көрсетiлген «алкогольдi iшiмдiктi есiкртi заттарды немесе басқа да есеңгiрететiн заттарды пайдалану салдарынан мас күйiнде қылмыс жасаған адам қылмыстық жауаптылықтан босатылмайды».

Тәжiрибеде анық көрсетiледi көптеген қылмыстық әрекеттердi тұлға мас күйiнде өз-өзiне бақылау жүргiзе алмайды, осының салдарынан қоғамға қауiптi iс әрекеттер жасайды. Мұндайжағдайда адвокат қорғауындағы адамның жасаған қылмыстық iс әрекетiн алдын ала ойластырып жасамағандығын дәлелдеуi керек. Адвокат өз қорғауындағы адамның жауаптылығын жеңiлдетуге қатысты мән-жайлар ұсына алады. Мысалы, қорғауындағы адам мас болған жағдайда да қылмыстық әрекеттi алғаш рет және кездейсоқ жасағандығы, қылмыс жасау үшiн түрткi болып табылған жәбiрленушiнiң адамгершiлiкке жатпайтын қылығы, шын жүректен өкiнуi, айыбын мойындауы. Есi дұрыс, ҚР қылмыстық кодесiнде белгiленген жасқа толған жеке адам ғана қылмыстық жауаптылыққа тартылуы тиiс.

Қорғауындағы адамның жасы туралы мәлiмет негiзгi қайнар көзi: берген жауабы, алдын ала тергеу органдарымен тiркелген жеке құжаты (паспорт, туу туралы куәлiк) .

Адвокат қорғауындағы адамның бұрын сотталғанын сотталмағанын анықтауы тиiс.

Сонымен қатар кiнә түрiн анықтауы тиiс:

Қасақана ма әлде абайсызда жасалғандығы. Қылмыстар қасақана, абайсызда және аралас болады.

Егер қасақана жасалды деп тапса адвокат қорғауындағы адамның барлық әрекетi қасақана жасалмағандығын дәлелдеуi тиiс. Мысалы, адам өлтiру, сотталушы адамды өлтiремiн деп алдын ала ойластырмайды, қатты соққы бергеннен адам өлiп кетедi. Ол тек қана жеңiл дәрежеде денесiне жарақат келтiремiн деп қасақана ойластырды, нәтижесiнде кiсi өлiмi болады.

Адвокат қылмыс оқиғасын зерттегенде сотталушының әрекетiнiң қоғамға қауiптiлiк дәрежесiн бiлуi тиiс.

Қылмыстық оқиғаның жасалған орнын, уақытын, жасалу жолын, мативiн, мақсатын, жасаған әрекет зардабын зерттеуi тиiс. Қоғамға қауiптi адвокаттың қорғауындағы адамның әрекетiн сыртқы көрiнiсi қылмысқа ұқсағанымен маңызы шамалы (қауiптiлiк дәрежесi төмен) болса қылмыс қатарына қоспайды. Сонымен қатар қауiптi әрекет қылмыстық заңда мiндеттi түрде көрсетiлуi тиiс.

Қылмыс жасаған кезде, сотталушы бiрнеше қимыл жасайды. Ол жай ербендеген, берекесiз қимыл емес әлеуметттiк мазмұнға ие болуы шарт, iс-әрекеттiң белсендiлiгi осында. Сонымен қоса есi дұрыс адамның саналы түрде жасауы, әрi әрекет ерiктi болуы тиiс. Өзi қаламай еркiнен тыс (мысалы, мәжбүрлеумен) жасалған әрекет үшiн қылмыстық жауаптылық жоқ. Адамға белгiлi бiр зардап келтiремiн деп үрейлендiрiп, қоғамға қауiптi әрекет жасауға мәжбүрлейдi. Мұндай тәсiл адамның өз еркiнше әрекеттенуiн жоққа шығармайтындықтан, кiсiнi жауаптылықтан босатпайды. Бiрақ жазасын жеңiлдетуге ғана кiсi жауапты болмайды.

Қасақана немесе абайсызда әрекет жасаған адам ғана қылмысқа кiнәлi деп танылады, қасақана немесе абайсызда, тиiсiнше екi түрге жiктеледi: тiкелей және жанама қасақаналық, менмендiк пен немқұрайлық.

Тiкелей қсақаналық адам өз iс әрекетiнiң (әрекетсiздiгiн) қоғамға қауiптi екендiгiн ұғынып, оның қоғамға қауiптi зардаптары болуынын мүмкiн екенiн немесе бола қоймайтынын алдын ала бiлiп және осы зардаптың боллуын тiлеп тiкелей ниетпен жасау. Ниеттiң, пайда болуы уақыты кенеттен туындаған және алдын ала ойластырылған болады. Кенттен туындаған жай немесе аффектiлi болуы мүмкiн.

Кiнәнiң тағы бiр нысаны -* абайсыздық. Оның 2 түрi бар менмендiк жән немқұрайлық, егер адам өз iс әрекетiнiң қоғамға қауiп туғызуы мүмкiн екенiн алдын ала бiлсе, бiрақ бұл зардаптарды жеткiлiктi негiздерсiз жеңiлтектiкпен болғызбау мүмкiндiгiне сенсе, қылмыс менмендiкпен жасалған қылмыс деп танылады.

Кей қылмыстар тек қасақаналықпен, ал кейбiр қасақаналықпен де, абайсыздықпен де жасалады, ал кейбiр тек абайсыздықпен жасалады. Кейде бiр қылмыстан кiнәнiң қос нысанын аңғарту болады. Олар әрекеттi қасақана жасап, ауыр зардапта абайсызда ұрынады, ал зардап неғұрлым ауыр жазаға әкеп соғады. бұндай қылмыс негiзiнен қасақана жасалған деп танылады.

Осындай кiнәнiң нысанын адвокат алдын ала топшылап қорғау жоспарын құрып, сотталушының жазасын жеңiлдетуге әсерiн тигiзуi керек.

Сонымен қатар адвокат сотталушының қорғаушысы болып қылмыс мотивiн анықтап алуы тиiс. Яғни қорғауындағы адамның қылмыс жасағандағы шетi. Мысалы, пайдакүнемдiк. Қазiргi уақытта көп адамдар жұмыссыздық себептермен, ақша табу мақсатымен, ұрлық жасайды, тонайды, тонау нәтижесiнде жәбiрленушi де денсаулығына зиян келтiредi. Бұл зардаптан адам өлiп кетуi мүмкiн. Сонда пайда табу мақсатымен кiсi өлтiрген деп қорытындылайды.

Мотив пен мақсат жазаны жеңiлдететiн мән-жайы болуы мүмкiн екенiн адвокат есте сақтауы тиiс.

Сонымен қатар қылмысты жан күйзелiсi (аффект) күйiнде жасаудың қауiптiлiк дәрежесi төмен деп есептеледi.

Мұнда адвокат қорғануындағы адамның қылмыстық iс әрекетi қылмыс жасау уақытында жәбiрленушiнiң заңға қайшы, адамгершiлiк жат әрекеттерi әсерiнен болды деп тұжырымдай алады. Тұжырымдап қана қоймай соған дәлел негiздер тауып, қорғауындағы адамның жазасын жеңiлдетуге әрекеттер жасау керек.

Адвокат сотталушыдан жауап алу барысында психолгоиялық, логика, педагогика бiлiмiн пайдаланады. Ждауап алу барысында ештененi жасырмай, iске қатысты мәлiметтердi толық баяндауын талап ете алады. Сотталушының жәбiрленушiмен қылмыс болар алдындағы қарым-қатынасын, келiспеушiлiгiн, неден қандай себептерден қылмыстық оқиғаның туындауын, зардап келтiрiлгеннен кейiн бiрiншi мендициналық көмек көрсеткенiн көрсетпегенiн, немесе қорғану барысында ауыр зиян келтiрiп қылмыстық iс әрекет жасағандығын баяндап беруiнен адвкат жазасын жеңiлдетуге шаралар жүргiзе алады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.