Дүние жүзіндегі және Қазақстандағы қазіргі экологиялық мәселелер

ЖОСПАР
Кіріспе 1
Дүние жүзіндегі және Қазақстандағы қазіргі экологиялық мәселелер4
Қала экологиясы 7
Курчатов қаласы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
Өндіріс және тұтыну қалдықтары 10
Табиғаттағы адамның іс.әрекеттері 12
Әлемдік экологиялық проблемалар 12
Табиғи ортаның сапасы және ластануы 15
Табиғи ортаны ластаушы заттар 17
Әлемдік экологиялық проблемалар 20
Қазақстанның табиғат қорлары және оларды тиімді пайдалану 23
Қазақстанның табиғатын қорғау жолдары және «Қызыл кітап» 26
Қолданған әдебиеттер 29

Химия саласында ғылым мен техниканың қарыштап өскендігі соншалық, өткен ХХ ғасырды – химия ғасыры деп те атады. Химияның өнімдері біздің өміріміздің барлық саласында қолданылады., ұлы ғалым М.В. Ломоносовтың сөзімен айтсақ: «Қайда қарасақ та, қайда көз жіберсек те көретініміз – химияның ғажайыптары… Химия адам ісіне құлашын кең жаяды…».
Иә, химияның көмегімен, бір жағынан, әсем де қонымды киініп, бал –шырын сусындарымен шөл қандырсақ, екінші жағынан, химиялық заттардың қоршаған ортаны білдіріп жатқанын да жасыра алмаймыз. Яғни химия арқылы табиғат бір жағынан өркен жайса, екінші жағынан зиян шегуде. Осындай жағымсыз көріністерге байланысты химия десе үрке қарайтын адамадар да кездеседі. Осындай құбылыс – хемофобия (грекше «фобос» - қорқыныш үрей деген мағынаны білдіреді) деп аталады және ол химиялық сауатсыздықтан болады. Себебі осының бәріне кінәлі химия ғылымы емес, сол адамдардың өздері екені белгілі. Бұл мәселені дұрыс түсіну үшін әрі аяулы атамекенімізді таза қалпында сақтап, осындай келеңсіздіктерді болғызбау үшін ең әуелі химия ғылымын меңгерген жөн.

Қолданған әдебиеттер

1. Қазақ энциклопедиясы, 10 том;
2. О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0
3. Сәтімбеков Р. Биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдык-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған окулық. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007
4. Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет
5. Биология: Жалпы білім беретін мектептің, 9-сыныбына арналған оқулық, 2-басылымы, өңделген/ М. Гильманов, А. Соловьева, Л. Әбшенова. - Алматы: Атамұра, 2009
6. Сәтімбеков Р. Биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдык-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған окулық. — Алматы

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Абстракт
Мен ұсынып отырған жобада экологияның адамның денсаулығына қандай зиянына алып кеп соғатын мәселелерге тоқталмақпыз. Себебі,қазіргі зауыттар санының лезде көбеюі, ауаның бұзылуына әкеп соғады.Бұл өзгерістер адам ағзасына қауіпті болып келеді.Ауаның ластануынан көптеген аурулар пайда болады.Осыны алдын алу үшін,біз көптеген осындайй Эко-форумдар өткіземіз. Қазақтар - тумасынан табиғатты сүйіп өскен, қоршаған ортаға үлкен ілтипатпен қараған халық. Бұған, күні кешеге дейін, туған өңіріміздің табиғатының таза болғандығын айтсақ та жеткілікті сияқты. Біздің халық - "экология" деген сөзді естімей өскен ұрпақ.
Біздің мақсатымыз осы экологияны жақсарту үшін не істеу керек және де болашақта осы проекттерді жүзеге асыру .

ЖОСПАР
Кіріспе 1
Дүние жүзіндегі және Қазақстандағы қазіргі экологиялық мәселелер 4
Қала экологиясы 7
Курчатов қаласы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
Өндіріс және тұтыну қалдықтары 10
Табиғаттағы адамның іс-әрекеттері 12
Әлемдік экологиялық проблемалар 12
Табиғи ортаның сапасы және ластануы 15
Табиғи ортаны ластаушы заттар 17
Әлемдік экологиялық проблемалар 20
Қазақстанның табиғат қорлары және оларды тиімді пайдалану 23
Қазақстанның табиғатын қорғау жолдары және Қызыл кітап 26
Қолданған әдебиеттер 29

Кіріспе
Химия саласында ғылым мен техниканың қарыштап өскендігі соншалық, өткен ХХ ғасырды - химия ғасыры деп те атады. Химияның өнімдері біздің өміріміздің барлық саласында қолданылады., ұлы ғалым М.В. Ломоносовтың сөзімен айтсақ: Қайда қарасақ та, қайда көз жіберсек те көретініміз - химияның ғажайыптары... Химия адам ісіне құлашын кең жаяды....
Иә, химияның көмегімен, бір жағынан, әсем де қонымды киініп, бал - шырын сусындарымен шөл қандырсақ, екінші жағынан, химиялық заттардың қоршаған ортаны білдіріп жатқанын да жасыра алмаймыз. Яғни химия арқылы табиғат бір жағынан өркен жайса, екінші жағынан зиян шегуде. Осындай жағымсыз көріністерге байланысты химия десе үрке қарайтын адамадар да кездеседі. Осындай құбылыс - хемофобия (грекше фобос - қорқыныш үрей деген мағынаны білдіреді) деп аталады және ол химиялық сауатсыздықтан болады. Себебі осының бәріне кінәлі химия ғылымы емес, сол адамдардың өздері екені белгілі. Бұл мәселені дұрыс түсіну үшін әрі аяулы атамекенімізді таза қалпында сақтап, осындай келеңсіздіктерді болғызбау үшін ең әуелі химия ғылымын меңгерген жөн.

Экология ғылымы және оның құрылымы. Экология - биология ғылымының бір саласы. Негізінде экологиялық зерттеулер ХІХ ғасырда Чарлз Дарвин еңбектерінде сипат алғанымен, кейіннен экология өз бетінше жеке ғылым саласына айналды. Экология терминін ғылымға алғаш рет неміс биологі Э. Геккель енгізді (1866). Экология дегеніміз - тірі организмдердің бір-бірімен қарым-қатынасын оларды қоршаған ортасымен байланыстырып зерттейтін ғылым.
Э. Геккельдің экология ғылымына берген анықтамасы кейіннен толықтырылып, экологияның мақсаты мен міндеттері айқындала түсті. Алғашқыда тек тірі организмдерге қатысты бағыт алған экология ғылымы қазір адамзат - қоғам - табиғат арасындағы қарым - қатынастарды және биосфера шегіндегі әлемдік өзгерістерді адамның іс-әрекетімен байланыстыра отырып зерттейтін жиынтық ғылымға айналды.
Экология ғылымы ХХ ғасырда өміршең екенін көрсетті. Оның негізгі себептері - жер шарындағы халық санының артуы, ғылым мен техниканың қарқындап дамуы болды. Соның нәтижесінде адамның табиғатқа тікелей әсері айқын байқалып, қоршаған ортаға нұсқан келтіре бастады. Табиғат ресурстарының сарқылуы шикізат, азық-түлік проблемасын туғызды. Алып техникалар, ірі өнеркәсіптердің іске қосылуы, ғарышты игеру, соғыс иехникаларының көбейе түсуі табиғатқа бұрын-соңды болмаған өзгерістер әкелді. Осы мәселелерді шешуде, оның себептерін, ғылыми-теориялық негіздерін қалауда экология ғылымы басқа ғылымдармен тығыз байланыста шешуші рөл атқара бастады. Ең бастысы - экология табиғатта болып жатқан барлық өзгерістерді, құбылыстарды адамның іс-әрекетімен үйлестіре отырып зерттейді. Ал экология ғылымының негізгі мақсаты - биосфера шегіндегі ғаламдық мәселелерді бақылай отырып, ондағы тіршіліктің тұрақтылығын сақтау; адам - қоғам - табиғат арасындағы қарым - қатынастарды үйлестіре отырып, табиғат ресурстарын тиімді пайдалануды жаңа талапқа сәйкес жүзеге асыру.
Экология ғылымы, негізінен, биологиялық және географиялық микро және макроэкожүйелерді (түр, популяция, биоценоз, экожүйелер, т.б.) және оның уақыт пен кеңістікке қатысты тіршілік ырғағын зерттейді.
Экология ғылымының негізгі зерттейтін мәселелері:
орғанизмдердің бір-бірімен қарым-қатынастары мен қоршаған табиғи ортасы;
биоценоз, экожүйелердегі уақыт пен кеңістікке байланысты туындайтын өзгерістер;
табиғат ресурстары, оларды тиімді пайдаланудың және қорғаудың ғылыми-теориялық негіздері;
адам - қоғам - табиғат арасындағы үйлесімділік байланыстар;
биосфера шегіндегі географиялық заңдылықтардың тұрақтылығын сақтаудан қамтамасыз ету;
биосферадағы тіршілікті қалыпты жағдайда сақтаудың әлемдік мәселелерін шешу.
Экология биология ғылымының негізінде ХІХ ғасырдың ортасында айқындала бастағанымен, ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында дербес ғылым деңгейіне көтерілді. Дегенмен, алғашқы эколгиялық зерттейдің элементтері Эмпедокл, Гиппократ, Аристотель, Теофраст еңбектерінде де кездеседі. Табиғат құбылыстары, өсімдіктер мен жануарлар тіршілігіндегі морфологиялық бейімделушіліктер оны қоршаған табиғи ортаға тәуелді екені экологиялық тұрғыдан қарастырылады.

Экология ғылымының қалыптасуын негізгі 3 кезеңге бөліп қарастыруға болады.
І кезең. ХV ғасырдың басы мен ХVІІІ ғасырдың соңында биэкологиялық зерттеулердің жаппай сипат алуы. Мәселен, К.Линней (1707-1778), Ж.Ламарк (1744-1829), А.Гумбольдт (1769-1859), Н.А.Северцов (1827-1885), А.Н. Бекетов (1825-1902), Ч.Дарвин (1809-1882), Э.Геккель (1834-1919), В.В.Докучаев (1846-1903), т.б. ғалымдар экологиялық сипатта ғылыми зерттеулер жүргізіп, экология ғылымының дамуына өз үлестерін қосты.
ІІ кезең. ХІХ ғасырдың басы мен ХХ ғасырдың 70-80-жылдарында экология ғылымының жеке ғылым ретінде қалыптасуы және дамуы. Бұл кезеңде Э.Геккель, Й.Э.Варминг, К.Мебиус, Д.Н.Кашкаров, Н.П.Наумов, Н.А.КАлабухов, т.б. жан-жақты экологиялық зерттеулер жүргізді.
ІІІ кезең. Экология ғылымының өрлеуі. Қазір заманғы экология әлеуметтік, экономикалық жағдайлар мен мәселелерді қамтитын деңгейге жетіп отыр. Осыған орай экология ғылымының қолданбалы және адам экологиясы бағыттары дами түсуде. Экологияның жаңа салалары бойынша теориялық және практикалық зерттеулер жүргізіледі. Олардың қатарына Н.Реймерстің Экология (1994), Ф.Мотузконың Экология негіздері (1994), в. Бронскийдің Қолданбалы экологиясы (1996), С.Дерябо мен В.Ясвиннің Экологиялық педагогика және психология (1996), т.б. еңбектерін жатқызуға болады.

Экология ғылымының қазіргі кездегі құрылымы өте күрделі, оны былай бөлуге болады:
1. Биоэкология
2. Әлемдік экология
3. Адам экологиясы, әлеуметтік экология
4. Қолданбалы экология
ЭКОЛОГИЯ

Адам экологиясы,
әлеуметтік эколоия
Әлемдік
экология
Қолданбалы
экология
Биоэкология

Өндіріс экологиясы, ауыл шаруашылығы экологиясы, медицина экологиясы,т.б.

Қала экологиясы, ауыл экологиясы, адам экологиясы,т.б.
Жалпы экология, микроорганизмдер экологиясы, өсімдіктер эколо-гиясы, жануарлар экологиясы, т.б.

Құрлық экология-сы, мұхиттар экологиясы, тұщы сулар экологиясы, т.б.

Дүние жүіндегі және Қазақстандағы қазіргі экологиялық мәселелер

Соңғы жылдары дүние жүзінде экологиялық жағдайлар шиеленісе түсуде. Оның көптеген себептері бар. Негізгі факторлары көбінесе адамның іс-әрекетінен туындап отыр. Ең басты мәселенің бірі - жер шарындағы халық санының артуы. Жер шарындағы халықты азық-түлікпен, жылу энергиясымен, киім-кешекпен, т.б. материалдық жағдайлармен қамтамасыз ету үшін қаншама табиғат ресурстары қажет. Оның үстіне, ХХ ғасырда адам ғылым мен техниканы игеру жағынан да бұрын-соңды болмаған жетістіктерге жетіп отыр. Әсіресе ғылыми-техникалық прогрестің дамуы қоршаған орта жағдайын нашарлатып, адамдардың денсаулығына орасан зор зиян келтіруде.
Әлемдік экологиялық мәселелердің ішіндегі ең қауіптілерінің бірі - биосфераның ластануы. Ластану - жер шарының физикалық, химиялық, биологиялық сапасының төмендеуі мен экожүйелердегі күрделі өзгерістер ірі дауылдар, су тасқындары, жанартау атқылау, жер сілкіну, теңіздер мен мұхиттар деңгейінің көтерілуі немесе төмендеуі, қуаңшылық, өрт сияқты апаттарға апарып соғуда. Адамның табиғатты өзгертуге байланысты іс-әрекеттері ғаламшардағы тіршілік үшін қауіп тудыратын өзгерістерді тудыратын деңгейге жақындады.
Табиғат шектен тыс еркіндік пен кездейсоқтықты көтермейді. Өз кезегінде табиғат та адамның жіберген қателіктеріне жауап ретінде экологиялық апаттарды сыйға тартады. Мысалы, қоршаған ортаның химиялық ластануынан жер шарында жылу эффектісі, озон тесігі, қышқыл жаңбырлар, фотохимиялық у түтін сияқты дүниежүзілік экологиялық мәселелер жиі байқалып отыр. Аталған апатты құбылыстар бүкіл ғаламшардың ырғақты тепе-теңдігін бұзып, дүниежүзілік климаттың өзгеру қаупін туғызуда. Ол соңғы жылдары жиі болып отырған қуаңшылық, шөлейттену, құрлықтағы су айдындарының тартылуынан байқалады. Мысалы, адам Қарабұғазкөлді Каспий теңізінен топырақ қамалы арқылы бөліп, теңіз деңгейінің төмендеуі тоқтатқысы келді. Алайда құрғап қалған шығанақтың айналадағы ортаға, жалпы шаруашылық салаларына зиян келтіретіні ескерілмеді. Кейіннен 25-30 жыл өткен соң Каспий теңізі деңгейінің төмендеуі шығанақпен байланысты еместігі, оның жердің эволюциялық даму заңына тәуелді екені айқындалды. Ғасырлық геологиялық айналымға сәйкес әр 60-80 жыл сайын теңіз деңгейінің көтерілуі немесе төмендеуі табиғат заңы болатын. Ал құрғап қалған шығанақ түбінен атмосфераға жыл сайын 120-140 млн т натрий сульфатының тозаңы көтеріліп, тек Түрікменстан мен Қазақстан ғана емес, сондай - ақ Ресей, Кавказ, Орта Азия, Түркия, Иран, Қытай, Монголия мен Еуропаның бірқатар елдері химиялық ластанып отыр. Әсіресе Қазақстанға үлкен экономикалық зиян келтіруді. Соның салдарынан егіннің түсімділігі мен мал шаруашылығының өнімділігі төмендеп, халық арасында түрлі аурулар көбейіп кетті. Каспий теңізінің деңгейі қайта көтеріліп, жағалауды су баса бастады. Кейін топырақ қамал алынып, теңіз суы шығанаққа жіберілді.
Бұл мәселелер Арал теңізіне де тән. Адамның іс-әрекетінен Арал теңізі жарты ғасырдан бері тартылып бара жатыр. Арал апаты ғаламшарлық сипат алуда. Оның зиянды әсерін қазірдің өзінде көптеген мемлекеттер сезінуде. Сондықтан да Арал мәселесіне Германия, АҚШ, Жапония, т.б. елдердің араласуы тегін емес.
Қазақстанда соңғы жылдары Каспий теңізі деңгейінің көтерілуі және Арал теңізі мен Балқаш көлі деңгейінің төмендеуі жалпы ауа райына, фауна мен флораның қалыпты тіршілігіне зиян келтіруде. Аталған су алаптарының өңірінде мыңдаған гектар орман тоғай, жануарлар дүниесі мен өсімдіктер әлемі азайып, бұрынғы тамаша табиғи жайылымдар мен шалғындықтардың орнына тіршілігі бұзылған немесе жойылуға жақын құмдар мен шөлейтті, сортаң тақырлар пайда болды. Арал теңізінің тартылуына байланысты көптеген мәселелер туындады.
Арал теңізі қайталнбас географиялық нысан болып табылады және айналасындағы территорияны қоса алғанда бір тұтас күрделі экологиялық жүйені құрайды және Арал өңірі Қазақстан үшін:
балық өндіріст орны;
жері мал, жайылымы және әр түрлі дақылдар өсірілетін аймақ;
өте арзан құрылыс материалдарының базасы;
осы өңірдегі құнды эрозиясына басты тосқауыл;
мұхиттардан бірнеше мыңдаған км алшақ жатқанына қарамастан нағыз теңіздік сипатқа ие.
Бүгінгі таңдағы Арал теңізінің алабында, әсіресе
Қазақстандық бөлігінде аса бір ауыр экологиялық жағдай қалыптасқанын көзбен көре отырып, ол жөнінде айтпау мүмкін емес себебі, табиғатты түгелдей қайта қалпына келтіреміз деген басты инициативаның екпіні де біраз бәсеңдеп қалғаны рас, тек ендігі жерде бұл мәселеге жауапсыздық танытқан тұстарымызда барынша байыпты түзету міндеті тұрғанын әңгімелейік.
1970ж. орта шеңінен бастап-ақ бір қатар ғалымдар теңіздің тартылып бара жатқаны жөнінде өз болжамдарын алға тартып, талдып түсіндіріп және экономикалық әлеуметтік қолайсыз өзгерістердің алдын-алу мақсатын көздеген ойлы ұсыныстар айтылды. Мысалы: 1972ж Сырдария өзені алабында және Орталық Азияның басқа аудандарында суландырудың дамуы теңіздің су теңдестігінің кірісін азайтты. 1972ж жарық көрген М.К.Байдал мен А.Х.Каяткинаның Арал теңізі проблемасының бүгінгі мен болашағы, С.А.Бедаревтың Арал теңізі деңгейі өзгеруінің Арал маңындағы жайылымдық өсімдіктерге әсері атты жұмыстарында Арал алабы су ресурстарын комплексты пайдаланудың ісіне байланысты өсімдіктердің қазіргі жағдайы, өнімділігі және теңіз деңгейінің өзгеруіне байланысты өзгеріс проблемаларына қарасты айтылды.
Балқаш өңірі де күрделі өзгерістерге ұшырады. 1970 жылы Балқаш көліне құятын Іле өзенінің орта ағысы тұсынан Қапшағай су электр станциясының салынуы Іле-Балқаш су алыбының экологиялық жағдайын шиеленістіріп жіберді. Ғасырлар бойы қалыптасқан табиғат кешені бұзылды. Қапшағай суқоймасы өзінің ауқымын кеңейте түсіп, мыңдаған гектар табиғи жайылымдар мен тоғайлар су астында қалды. Ол аз болғандай, Іле өзенінің орта және төменгі ағысы тұстарын Шарын, Шеңгелді, Ақдала сілемдері игеріле бастады. Бұл суармалы жерлерде суды көп қажет ететін күріш, бау-бақша дақылдарын өсіру жоспарланып, Іле суының Балқашқа құю мүмкіндігі азая түсті. Оның үстіне, Шарын өзенінің бойында Бестөбе бөгенінің, Үлкен Алматы тоғанының салынуы ол жерлерде табиғаттың тепе-теңдік қалпын бұзып, соның нәтижесінде Іле өзенінің қайталанбас сұлу табиғаты, Қызыл кітапқа енген тораңғы, үйеңкі ағаштарынан тұратын жиделі ну-тоғайлары жойыла бастады. Іле өзенінің тоғайындағы елік, доңыз, мәлін, қамыс мысығы, қырғауыл, т.б. көптеген аңдар мен әнші құстардың саны азайып кетті. Әнші құм, Таңбалы тастар, Шарын саябағы сияқты белгілі табиғат ескерткіштеріне толы Ілі бойы экологиялық апатты аймаққа айналды.
Қазақстандағы басқа да өзен-көлдердің экологиялық жағдайы жақсы емес. Әсіресе Ертіс, Жайық, Сырдария, Іле, Шу, Нұра, Тобыл, Көксу өзендері өндіріс қалдықтары мен тұрмыстық лас сулар, ауыр металдар, химиялық зиянды заттармен ластануда. Ал Каспий теңізінің мұнай өнімдерінен ластанғаны сонша, судағы балықтар мен жағалаудағы құстардың, итбалықтардың жаппай қырылып қалу фактілері жиі кездеседі.
Елімізде су айдындары мәселелерімен қатар топырақтың құнарсыздануы, шөлейттену, жайылымдардың, табиғат ландшафтылардың өзгеруі табиғи ортаға кері ықпалын тигізуде.
Қазақстанның экологиялық жағдайы табиғатты тиімді пайдалану, көркейту және қорғау мен қайта қалпына келтіру жұмыстарын жүйелі әрі ғылыми негізде, кешенді тұрғыда жүргізуді қажет етеді.

Қала экологиясы
Ірі қалаларда халық санының артуы тұрмыстық-коммуналдық құрылыстар мен өнеркәсіп орындары, зауыт, фабрикалардың салыну қажеттігін тудырады. Осыған байланысты мұндай қалаларда техникалық және ақаба сулар көптеп жинақталуда. Қазақстанда жыл сайын шығарылатын ақаба судың мөлшері, шамамен, 6 млрд метр куб деп есептеледі. Қазіргі кезде тұрмыстық ақаба суларды залалсыздандыру үлкен мәселе туғызып отыр. Осындай қаланың бірі - оңтүстік астана атанған Алматы қаласы.
Алматы қаласының халқы жыл сайын артып, білім, ғылым және мәдениет ошағына айналуда. Осы уақытқа дейін Алматы қаласының пайдаланылған тұрмыстық-коммуналдық суы 70км жердегі Жаманқұм және Сорбұлақ жасанды көлдеріне жинақталып ірі жасанды көлдерге айналған болатын.
Қалыпты экологиялық жағдай 1986 жылы бұзылды. Жылдар бойы жинақталған ақаба су Жаманқұм жағалауын бұзып-жарып, Қапшағай суқоймасына қарай ақты. Бұл апатты жағдай көптеген құрылыстарды қиратып, шығынға ұшыратты. Қапшағай суқоймасы ластанып, демалыс орындары уақытша қызметін тоқтатқан болатын. Жаманқұм су жинақтау орнының жойылуы Сорбұлаққа үлкен салмақ түсірді. Қазір Сорбұлақ суы шамамен тыс көбейіп, қауіпті деңгейге жетті. Суды азайтатын каналдар қалыпты жұмыс істемейді. Осының салдарынан Сорбұлақтағы су айдыны 60км квадратқа артып, ұзындығы - 15км, ені - 8км, тереңдігі - 18 метр, ал жинақталған судың көлемі 1 млрд метр кубқа жетіп отыр.
Жасанды көлдің жиегін бұзып кету күн өткен сайын өсе түсуде. Кейбір болжамдар бойынша Сорбұлақ апаты болған жағдайда Іле-Балқаш алабы бұрын-соңды болмаған апатқа ұшырап, шамамен 50000 тұрғыны бар Балқаш өңірі зардап шекпек. Іле бойындағы гидромелиорациялық станциялар, елді мекендер, егіс алқаптары мен өзен бойындағы тоғайлардың ақаба су астында қалу қауіпі төнуде.

Курчатов қаласы

Курчатов қаласы - бұрынғы Семей сынақ полигонының орталығы. Шығыс Қазақстан облысының батысында орналасқан. Қаланың геофизикалық координаттары СШ 50 44.3-5046,2 және ВД 7830,5-7833,7 құрайды. 11 мың гектар ауданды құрайды. Курчатов қаласының құрамына Курчатов қаласының өзі, Дегелен бекеті (2 км) және Молдары селосы (3-4км)кіреді. Көрсетілген тұрғын пункттері ерікті емес, және есепке кірмейді. Климат. Курчатов қаласы Павлодар облысының Ертіс өзенінің сол жағалауында құрғақ агроклиматты зонада ГТК 0,3-0,5 - ке тең (жазық бозалы-бетегелі дала кіші зонасына жатады) орналасқан. Мұнда климат күрт континентті. Оған тән : көктем-жазғы мерзімде құрғақшылық, жыл бойына атмосфералық жауын-шашынның мөлшері жеткіліксіз әрі тұрақсыз, жыл бойына әсіресе көктем мезгілінде желді болады, жазды жоғары, қыста төмен ауа температурасы тән. Орташа көпжылдық жауын-шашын мөлшері 250 мм-ге дейін, мұнымен қоса интенсивті вегетациялану кезінде (мамыр-шілде) 90 мм-ге дейін ғана жетеді. Қар жамылғысының биіктігі көп емес, қыста ашық алаңдарда 13 см-ді құрайды. Жылдық орташа температура қалыпты және +2,4градус. Өзге жылдарда максималды температура +40-42 градус, минимальды - 48,-49. Ең жылы ай-шілде, ең суық айлар- қаңтар және ақпан. Басым желдер оңтүстік-батыс және батыс бағыттағы желдер, олардың күшеюі сәуір, мамыр, маусым айлары болып табылады.

2012 жылғы 1 қаңтардағы жағдайға қарағанда қалада 11317 адамды құрайды, 2003 жылмен салыстырғанда халық саны 1400 адамға көбейген. Ұлттық құрамы: қазақтар-4,8 мың адам (42,5%), орыстар-5,7 мың адам (50,4%), басқа ұлттар - 0,8 мың адам (7,1%).
Республикалық бюджет қаланың өмір суруі мен барлық қызметін қамтамасыз етуінің көзі.
Қалада 2012 жылдың 1 қаңтарына 131 барлық меншіктік нысандағы заңды тұлғалар тіркелген, олар : шағын-116, орташа-10, ірі-5. Әрекеттегі-98 кәсіпорын.
Өндіріс: Курчатов қаласында 9 өндірістік кәсіпорын және 1 филиал бар: УльбаФторКомплекс ЖСШ (флюориттік концентрат өндірісі); КИП Луч ЖШС (ірітонналар автоматтандырылған салмақ өлшегіш комплекстар дайындау және техникалық қызмет көрсету), Азот ӨК (криогендық сұйықтар, газ: азот, оттегін, ацетилен, аргон өндірісі), "Коммуналдық көп салалы пайдалану кәсіпорны" МҚК (сумен, жылумен қамтамасыз ету), Балапан МҚК (қалдықтар жинау және жою); ВК РЭК АҚ Семей филиалдың Курчатов бөлімі (электроэнергияны бөлу және өндіру); Kazfoam ЖСШ (радиациялық - тігілген көбіктелген политэтилен өндірісі ); МұнайГазИзоляция (термо отырғыш манжет және ленталар өндірісі); Демпург PNT ЖСШ (теміржол көлігін жылжымалы құрам үшін құралдардың бөлшек өндірісі); Мерусар и К ЖСШ Филиал (бір ретті медициналық киім өндіру).
Ауылшаруашылығы. Қала аумағында ауылшаруашылық кәсіпорындар жоқ, 3 шаруақожалығы тіркелген, халықтың қойма шаруашылығы мен саяжайлық кооперативтері бар.
Кәсіпкерлік. Салық комитетінің мәліметтері бойынша қалада 908 адам айналысатын 584 шағын кәсіпкерлік субьектісі, тіркелген.Оның ішінде : 45 шағын кәсіпкерлік, 290 жеке тұлға патентпен жұмыс істейді, 103- куәлікпен, 123- жай декларациямен жұмыс істейді.
Қалада 2 наубайхана жұмыс істейді (Надеев, Вдонин).

Өндіріс және тұтыну қалдықтары
Ірі өнеркәсіп пен қалалар, т.б. құрылыстар кешені көбінесе суы мол, адамдар үшін қолайлы жерге салынады. Ол үшін - ормандар кесіліп, құнарлы жерлер пайдаланылады. Сонымен қатар қоршаған табиғи ортаға шығарылатын өндіріс және түрлі тұтыну қалдықтары көбейіп, үлкен проблема туғызады. Қалдықтарды біз көбіне қоқыстар дейміз. Ал әрбір отбасындағы бір адам тәулігіне 1,2 - 1,4 кг қоқыс шығарады.
Нағыз тұрмыстық қалдықтарға: қағаз, тамақ, шыны, металл, тоқыма бұйымдары, пластмасса, резеңке өнімдерінің қалдықтары, т.б. жатады. Осы қалдықтарды біз күнделікті өмірде шығарып отырамыз.
Ал өнеркәсіп қалдықтары көлемі мен зияндылығы жөнінен өте күрделі әрі қауіпті болып келеді. Олар су, дала, орман, т.б. кешендерді ластап, қоршаған ортаға зиянын тигізеді. Бұдан бүкіл тіршілік атаулы зиян шегіп, адамдар ауруға шалдығуы мүмкін.
Көбіне металл қалдықтары балқытылып, қайтадан пайдаланылса, пластмассадан жасалған бұйымдарды жоюға тура келеді.
Қалдықтардың көбін құрылыс материалдарын шығаруға, шикізат өндіруге жұмсайды. Ал кейбіреулерінен кәдімгі тыңайтқыштар алынады. Органикалық қалдықтар құрамында қоректік элементтер: азот, фосфор, кальций, магний, калий көп болады. Қазақстанда қалдықтарды өңдеу проблемасы әлі шешілмей келеді. Көптеген қалаларымыз (Қарағанды, Екібастұз, Рудный, Жезқазған, Риддер, т.б.) өнеркәсіп шоғырланған жерлерге салынған. Өнеркәсіп қалдықтары тау-тау болып үйіліп жатады . Оны өңдеу баяу жүргізілуде. Осының бәрі желмен және сумен ауаға, топыраққа тарап, қоршаған ортаны ластап жатыр.
1994 жылғы мәлімет бойынша, Қазақстанда жинақталған қалдықтар 20 млрд т-дан асып кеткен. Оның үстіне, жыл сайын, шамамен, өнеркәсіптерден 1 млрд т қалдық шығарылса, тұрмыстық қалдықтар 14 млн т-ны құрайды. Қалдықтардың ішінде ең улысы түсті металлургия кәсіпорындарынан бөлінеді. Олардың көлемі республика жерінде 54 млн т деп есептелінеді.
Қалдықтарды өңдеу Қазақстан бойынша Алматы қаласында ғана жүзеге асырылуда. Республикада өндірістік, тұрмыстық және басқа да қалдықтарды есепке алу, оларды залалсыздандыру мен көму шаралары өте нашар дамыған. Оның үстіне, мұндай қалдықтар ешқандай қоршаусыз ашық аспанда жатыр.
Республика жерінде әскери полигондар болған аумақтар 30млн га-дан асады. Мұндағы әскери техниканың қалдықтары, зымыран сынықтары, бақылау объектілері ешбір көмусіз шашылып жатыр. Олар, негізінен - Семей, Нарын, Азғыр, Тайсойған, Байқоңыр ғарыш айлағы, Сарышаған сынақ полигондары алып жатқан жерлер.
Шағын қалалар, кенттер, ауылдар маңында шоғырланған өндірістік және тұрмыстық қалдықтар да жеткілікті. Олардың көбі сол маңдағы көл, өзен және шұңқырларға шығарылады. Ал оның одан арғы айналымға түсіп, екінші бір елді мекенге тигізетін зардабы есепке алынбайды. Қалдықтардың ішінде пластикалық заттар мен пластмасса бұйымдарын жою өте қиын. Ал оларды жақса, ауаға зиянды көміртек оксидтерін көптеп шығарады. Олардың табиғи шіруі мүмкін емес.
Біз зат алмасу заңдылығын білеміз. Табиғатта көптеген қалдықтарды, әсіресе жануарлар сүйегін, кейбір темір қалдықтарын шірітіп жіберетін саңырауқұлақтар, бактериялар бар. Осылайша табиғатта өздігінен тазалану процесі жүріп жатады. Яғни органикалық қалдықтар далада еш уақытта үйіліп жатпайды. Бұл - миллиондаған жылдардың жемісі. Осы заңдылықты адам өзінің іс-әрекетімен бұзып отыр. Өнеркәсіп қалдықтарын шірітетін тірі организм (бактериялар, саңырауқұлақтар, т.б.) табиғатта жоқ. Сондықтан адам баласы өзі жасаған зиянды қалдықтарды өзі жоюға міндетті.

Өндірістік және тұрмыстық қалдықтарды жоюға бола ма? Өркениетті дамыған елдерде бұл проблема жақсы жолға қойылған. Мысалы, Жапонияда қалдықтарды өңдеудің бірнеше сатылы жүйесі бойынша жұмыс істейтін зауыттар бар. Олар қалдықсыз немесе аз қалдықты технологиямен жұмыс істейді. Өңдеудің соңғы өнімі - құрылыс материалы немесе тыңайтқыш. Міне, осындай деңгейге жету барлық мемлекеттердің алдағы жоспары. Біздің республикамызда бұл бағытта біраз жұмыстар жүргізілуде. Мысалы, Алматы қаласында біраз зауыттар өндірістік қалдықтардын шлакты блоктар, құрылыс материалдары мен жол төсемдерін жасауда. Қазақстан Республикасының табиғи ресурстар және қоршаған ортаны қорғау министрлігінің Өндіріс қалдықтарының қоршаған ортаға қолайсыз әсерін азайту жөніндегі шаралар туралы және Қоршаған ортаны қорғау туралы заңдары еліміздегі экологиялық ахуалды жақсарту барысында жасалынып жатқан игі істердің бастамасы деп білеміз.

Табиғаттағы адамның іс-әрекеттері
Қазіргі заманда жер шарындағы халық санының артуы заңды құбылыс. Ғылыми-техникалық прогрестің дамуы адамзат қауымының тез көбеюіне қолайлы жағдайлар туғызуда. Бірақ барлық мемлекеттерде халық санының өсуі біркелкі емес. Ол сол елдің әлеуметтік экономикасы мен экологиялық жағдайына тікелей байланысты болып отыр. Ең маңызды фактор - қоршаған ортаның сапасы. Бұл проблема дүние жүзі халықтарының тағдырына, тұрмыс-салтына, әлеуметтік және демографиялық жағдайларына өз ықпалын тигізуде. Әсіресе әлеуметтік-экологиялық проблемалардың құрылымы өте күрделеніп, барлық тіршілік орталарын қамти түсуде.

Әлемдік экологиялық проблемалар

Уытты заттармен ластану
Радиоактивті заттармен ластану

Жылу эффектісі
Қышқыл жуындары
Топырақтың тозуы
Орманның кесілуі
Мұхиттардың ластануы
Климаттың өзгеруі
Адам экологиясы
Биокөптүрліліктің азаюы

Озон қабатының жұқаруы
Фотохимиялық у түтін
Қоқыс, қалдықтар
Шөлге айналу
Биосфера құрылымының
өзгеруі

Қоршаған ортаға қауіпті заттарға: уытты заттар, ауыр металдар, нитриттер, пестицидтер, т.б. жатады. Бұл заттар Шығыс Қазақстан аймағында (Өскемен, Риддер, Зырян) шекті рауалы мөлшерден асып кетуде. Кең таралған химиялық заттардың ішінде канцерогендердің өте қауіптісі - бензапирен. Бұл заттармен ластаны, әсіресе Алматы, Атырау, Теміртау, Жезқазған, Тараз,Шымкент, Қаратау қалаларында байқалып отыр. Бұл заттар адам организміне ауаның құрамы, су және азық-түлік арқылы түседі.
Мұндай улы заттар көбіне тыныс мүшелерінің - өкпе мен қолқаның қызметін бұзады. Егер біз өкпе арқылы тәулігіне 2000 л ауа өткізсек, онда ауаның құрамындағы зиянды газдарды қоса қабылдайтынымыз белгілі. Сондықтан болар Арал, Атырау, Орталық Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан аймақтарында тұрғындардың өкпе-тыныс жолдарының қабынуы, өкпе ісіктері, ентікпе ауруларына шалдыққандары басым.
Қоршаған орта өндірістік шығарындылар мен автокөлік у түтіндерінен ластанғанда, ауыл шаруашылығы өнімдерінің сапасы төмендеп, сол арқылы адамдардың денсаулығы зиян шегеді. Әсіресе минералды тыңайтқыштар мен зиянкестерге қарсы қолданылатын пестицидтер жеміс-жидек арқылы адам организміне нитрат түрінде түседі. Мерзімінен ерте піскен көкөністерде (қарбыз, қауын, картоп, пияз, сәбіз, орамжапырақ, т.б.) нитраттар көп болады. Мысалы, мамыр айларында піскен көкөністерде кейде зиянды заттардың шекті рауалы мөлшері 2-3 есеге артып кетеді. Сондықтан ерте піскен көкөністерді пайдаланғанда сақ болған жөн. Нитраттардың мөлшері базарларда санэпидемиялық зертханаларда тексеріледі. Экологиялық таза өнімдерге мемлекеттік сапа сертификаты беріледі.

Соңғы жылдары азық-түлік құрамында химиялық бояғыш заттардың мөлшері көбейіп, адамдардың уланып қалуы жиі байқалуда. Сондықтан бояғыш заттардың мөлшері мен құрамына қатаң бақылау жасалып отыруы керек.
Адамдардың ауыр металдардан зардап шегуі дүниежүзілік проблема деңгейінде қалып отыр. Сынап, кадмий, қорғасын, мырыш, т.б. металдар азық-түлік арқылы адам организміне түсіп, түрлі аурулар туғызады. Мысалы, организмде кадмий мөлшері көбейген жағдайда Жапонияда кең таралған итай-итай ауруы пайда болған. Оның негізгі белгілері - бүйрек қызметінің бұзылып, сүйектің майысуы. Бұл аурумен бір жылдары Жапонияда 3000 адам ауырғаны тіркелген.
Жапонияның Минамата өзені бойындағы тұрғындардың 1956 жылы сынаппен уланғаны белгілі. Соның салдарынан пайда болған ауру түрі жергілікті жердің атымен минамата деп аталған. Аурудың белгілері - есту, көру және сөйлеу мүшелері қызметінің бұзылып, адамдардың халының нашарлап, тіпті өлімге душар болуы. Оның пайда болу себебі - өндіріс шығарындысы арқылы сынаптың өзенге көп мөлшерде түсуінен екендігі анықталған.
Этилендірілген бензинді пайдалану кезінде адам организміне түсетін қорғасын да өте қауіпті.
Қазақстан жағдайында ластағыш заттармен қатар радиациялық ластану жиі байқалады. Радиациялық ластану, әсіресе уран шикізатын өндіретін орындарға болады. Мысалы, Оңтүстік Қазақстан облысындағы Қызылқұм және Созақ аудандарында су құрамында торий шекті рауалы мөлшерден 2-400 есе, радий 30 есе артық екендігі тіркелген. Батыс Қазақстан, Алматы, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан облыстарында уран кенін өндіргенде бөлінетін радиоактивті қалдықтардың көп жинақтадуынан радионуклидтердің мөлшері көбейген.
Аталған фактілердің барлығы Қазақстандағы экологиялық жағдайдың қалыпты емес екендігін көрсетеді. Оның залалы тұрғындардың денсаулығының нашарлануынан көрінеді. Өнеркәсіп орындарының шоғырлануы, зиянды заттардың шектен тыс кобеюі, атмосфераның ластануы, т.б. экологиялық жағдайларды нашарлатады.

Экологиялық жағдайы нашар аумақтардағы халық
денсаулығы туралы деректер
Аймақтар
Ауру түрлері

1. Арал өңірі (Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан облыстары)

Жұқпалы аурулар, жүрек, қан қысымы, жүйке аурулары, тері аурулары
2. Семей ядролық полигоны аймағы (Шығыс Қазақсатн, Павлодар, Қарағанды облыстары)

Қатерлі ісік, қаназдық, сәулелік ауру,жүйке, сезім мүшелері, өкпе-тыныс жолдары аурулары
3. Солтүстік Қазақстан

Жұқпалы аурулар, жүйке аурулары, қан қысымы, өкпе-тыныс жолдары аурулары

4. Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан облыстары)

Жұқпалы аурулар, жүйке, сүйек, бұлшық ет аурулары, түсік тастау, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.