Мақта дақылының халық шаруашылығындағы маңызы, пайдалану ерекшелігі

Жоспар:

І. Кіріспе.
1. Мақта дақылының халық шаруашылығындағы маңызы, пайдалану ерекшелігі.

ІІ. Әдебиеттерге шолу.
1. Оңтүстік Қазақстан облысының климаттық жағдайы, топырақ жағдайы.

ІІІ.Негізгі бөлім.
1. Өндіріске енгізілген негізгі іс шаралар.
2. Тұқымдық шиттердің сапасын жақсарту жұмыстары.
3. Элиталық тұқымдық шитті өндіру технологиясы.
4. Тұқымдық алқап.
5. Мақтаарал ауыл шаруашылық тәжірибе станциясындағы «Мақтаарал» сорттарын өсірудің агротехникасы.
6. Мақта шаруашылығын дамытудың басты мәселелері.
7. Бастапқы материал, селекция материалдарын бағалау, селекцияның негізгі әдістері, жетістіктері.

Қорытынды.

Өндіріске енгізілген алғы іс-шаралар
1). Егу алдындағы топырақты өңдеу және толық түп сан алу.
2). Егу алдындағы және егіс кезіндегі минералды тыңайтқыштар енгізу.
3). Жоғары қарқынмен жүргізілетін жоңышқалы – мақта жүгерілік ауыспалв егіс.
4). Мал азықтық дақылдарды егіске енгізу.
5). Кең қатар аралықтағы мақта егісі.
6). Мақта тұқымы бір-бірімен бірдей қашықтықта себу.
7). Бір жылдық және көп жылдық арашөптерге қарсы гербицидтер енгізу.
8). Мақтаны жаңбырлатып суару.
9). Жер асты және ашық дренаж суымен қуаңшылық жылдары мақта және ауыспалы егістнгі басқа да дақылдарды суару.
10). Тік дренаж скважинасының тиімділігі.
11). Мақта және жоңышқаның зиянкестеріне қарсы интеграциялық күрес.
12). Механикалық тәсілмен мақтаны шырпу.
13). Мақта жапырағын түсіру үшін дефолианттар қолдану.
14). Мақта зиянкестерімен биологиялық тәсіл арқылы күресу.
15). Мақтаны комбайнмен жинау.
16). 38-40 см тереңдікте екі қабатты жер жырту.
17). 60 см тереңдікке дейін топырақ тереңдеткішімен жер жырту.
18). Дифференциялық сор шаю.
19). Жерді меморациялау.
20). Қысқа танапты жоңышқалы мақта ауыспалы егісі.

Жұмыс атқару бағыты
- Генетикалық ресурстарды сақтап жетілдіру және пайдалану арқылы жаңа мол өнім беретін, қоршаған ортаға төзімді мақта сорты мен буданын шығару.
- Әртүрлі ауруларға төзімді мақта сорттарын шығару.
- Ауыспалы егіс тізбектерін нарықтық жағдайға сәйкес әзірлеу.
- Топырақ құнарлылығына байланысты ауыспалы егістікте минералды тыңайтқыштарды енгізу жүйесін әзірлеу.
- Түпнұсқалық және элиталық шитті тұқым өндірудегі тұқымшылық тізбегін жедел дайындап жетілдіру.
- Топыраққа органикалық тыңайтқыштарды енгізу арқылы минералды тыңайтқыштардың нормасын азайтуды бақылау.
- Әр түрлі мақта сорттарын экологиялық тұрғыдан сынақтан өткізу.




Мақта тұқымшаруашылығы, тұқымдық шиттің сапасын жақсарту.
Тұқым шаруашылығы - өнімді мол беретін сапасы жоғары ең таңдаулы жаңа сорттардың тұқымын жасап шығаратын, және тұқымын көбейтетін сала.
Аудандастарылған жаңа сорттарды шығарып, талшықтың технологиялық қасиетін және шаруашылық сапасын сақтап қалу – тұқым шаруашылығының негізгі міндеттері болып табылады.
Мақтаның тұқым шаруашылығы сортты жаңартудың бес жылдық тізбегін қолдана отырып үшінші репродукциялық шитті техникалық егіске де пайдаланады. Мемлекеттік стандарт бойынша элиталық тұқым 100 пайыздық таза болуы тиіс№ бірінші репродукциялық тұқымдық шиттің өнгіштігі 99 пайыздан кем болмау керек. Ал R2 98, R3 96 пайыздан кем болмау керек. Тұқымның сорттық тазалығы 96 пайыздан төмен болғанда 4-ші және кейінгі репродукциялар таза сортты болып есептелмейді. Бесінші жылы тұқымның үшінші репродукциясы тұқымдық емес жалпы егіс есебінде егіледі.
Қазіргі таңдағы тұқым шаруашылығының ғылыми тұрғыдан жетілгендігі аудандастырылған жаңа сорттардың жоғарғы сапалы мақта талшығының өндірілуі, ішкі де сыртқы сұраныстарға сапалық жағынан жауап бере алады.
Жаңа экономикалық қатынасқа өту барысында мақта талшығының бүкіл әлемде сапалы болуфына және өнімнің мол болуына мынадай шараларды орындаған жөн.
1). Мақта егілетін аудандарда тек қана аудандастырылған сорттарын егу керек.
2). Тұқым шаруашылықтарына құнарлы, мол өнім беретін салма ауруымен залалданбаған, жоңышқадан кейінгі 2-3 жыл мақталық жер бөлінуі керек.
3). Тұқым өндіретін алқаптарда мақта түп саны гектарына 80-90 мыңнан аспауы керек.
4). Мақта зауыттарында тұқымдық шиттерді жоғары сапалы дайындауда мемлекеттік стандартқа сай болуы тиіс.
Мақтаның жаңа отандық элиталық тұқымы ішкілей сорттықты шағылыстыру арқылы тұқым қуалаушылығымен тексмер келе. Жекелеп – сұрыптау әдісімен үш жылдық кестесі арқылы шығарылады.
1. Тұқымдық питомниктің 1-ші жылы 1500 мың сұрыпталып жеке алынған үлгісі 1 гектарға себіледі.
2. Тұқымдық питомниктің 2-ші жылы 400 мыңдай ұясы 2 гектарға себіледі.
3. Тұқымдық көбейту үшін 1250 ұялық үлгі 50-60 гектардан алынады.