Статистикалық мәліметтерді жинақтау мен топтау
ЖОСПАР
1. Статистикалық мәліметтерді жинақтау туралы түсінік
2. Статистикалық топтау түрлері
3. Статистикалық топтаулар мен жіктемелерді құру қағидалары
4. Таратпалы қатарлар
5. Статистикалық кестелер
6. Қолданылған әдебиеттер
1. Статистикалық мәліметтерді жинақтау туралы түсінік
2. Статистикалық топтау түрлері
3. Статистикалық топтаулар мен жіктемелерді құру қағидалары
4. Таратпалы қатарлар
5. Статистикалық кестелер
6. Қолданылған әдебиеттер
1. Статистикалық мәліметтерді жинақтау туралы түсінік
Статистикалық бақылау нәтижесінде жиналған мәліметтер жүздеген, мыңдаған бірліктерді қамтиды. Бірақ олар тиісті түрде өңделмесе ғылыми жағынан да, практикалық жағынан да құнсыз болып қалады.Сондықтан статистиканың ендігі кезектегі, яғни стаистикалық мәліметерді жинақтау кезеңіндегі міндеті - бақылау нәтижесінде жиналған мәліметтерді белгілі бір жүйеге келтіру, әлеуметтік – экономикалық құбылыстардың мәнін, статистиалық заңдылықтарды айқындайтын қорытындылаушы көрсеткіштерді есептеу және сол көрсеткіштер арқылы зерттелетін жиынтықты сипаттау.
Зерттелетін құбылысты сипаттау үшін статистикалық бақылау мәліметтерін ғылыми түрде өңдеп, бір жүйеге келтіруді жинақтау дейді.
Мәліметтерді жинақтау жұмыстары 3 кезеңнен тұрады:
• мәліметтерді алдын ала тексеру;
• мәліметтерді берілген белгілер бойынша топтау;
• жинақтау нәтижесін статистикалық кесте түрінде рәсімдеу.
Статистикалық бақылау нәтижесінде жиналған мәліметтер жүздеген, мыңдаған бірліктерді қамтиды. Бірақ олар тиісті түрде өңделмесе ғылыми жағынан да, практикалық жағынан да құнсыз болып қалады.Сондықтан статистиканың ендігі кезектегі, яғни стаистикалық мәліметерді жинақтау кезеңіндегі міндеті - бақылау нәтижесінде жиналған мәліметтерді белгілі бір жүйеге келтіру, әлеуметтік – экономикалық құбылыстардың мәнін, статистиалық заңдылықтарды айқындайтын қорытындылаушы көрсеткіштерді есептеу және сол көрсеткіштер арқылы зерттелетін жиынтықты сипаттау.
Зерттелетін құбылысты сипаттау үшін статистикалық бақылау мәліметтерін ғылыми түрде өңдеп, бір жүйеге келтіруді жинақтау дейді.
Мәліметтерді жинақтау жұмыстары 3 кезеңнен тұрады:
• мәліметтерді алдын ала тексеру;
• мәліметтерді берілген белгілер бойынша топтау;
• жинақтау нәтижесін статистикалық кесте түрінде рәсімдеу.
Қолданылған әдебиеттер :
1. С.М. Мұханбетова «Статистика» . Алматы , 2011ж
1. С.М. Мұханбетова «Статистика» . Алматы , 2011ж
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Шәкәрім атындағы Семей Мемлекеттік Университеті
Экономика , құқық және гуманитарлық ғылымдарфакультеті
Есеп және аудит кафедрасы
Статистика пәні
СӨЖ
Тақырыбы : Статистиалық мәліметтерді жинақтау және топтау
ОРЫНДАҒАН : Қасенова Ә.Е.
ТОП :
ФН-305
ТЕКСЕРГЕН : Сарсембаева А.А.
Семей қаласы
2014 жыл
ЖОСПАР
1. Статистикалық мәліметтерді жинақтау туралы түсінік
1. Статистикалық топтау түрлері
2. Статистикалық топтаулар мен жіктемелерді құру қағидалары
3. Таратпалы қатарлар
4. Статистикалық кестелер
6. Қолданылған әдебиеттер
Статистикалық мәліметтерді жинақтау туралы түсінік
Статистикалық бақылау нәтижесінде жиналған мәліметтер
жүздеген, мыңдаған бірліктерді қамтиды. Бірақ олар тиісті түрде
өңделмесе ғылыми жағынан да, практикалық жағынан да құнсыз болып
қалады.Сондықтан статистиканың ендігі кезектегі, яғни стаистикалық
мәліметерді жинақтау кезеңіндегі міндеті - бақылау нәтижесінде
жиналған мәліметтерді белгілі бір жүйеге келтіру, әлеуметтік –
экономикалық құбылыстардың мәнін, статистиалық заңдылықтарды
айқындайтын қорытындылаушы көрсеткіштерді есептеу және сол
көрсеткіштер арқылы зерттелетін жиынтықты сипаттау.
Зерттелетін құбылысты сипаттау үшін статистикалық бақылау
мәліметтерін ғылыми түрде өңдеп, бір жүйеге келтіруді жинақтау
дейді.
Мәліметтерді жинақтау жұмыстары 3 кезеңнен тұрады:
• мәліметтерді алдын ала тексеру;
• мәліметтерді берілген белгілер бойынша топтау;
• жинақтау нәтижесін статистикалық кесте түрінде рәсімдеу.
Жинақтаудың 1-кезеңінде өңделетін материал бақылау бірліктерін
қамту толықтығы тұрғысынан тексеріледі. Сонымен қатар жиналған
мәліметтердің қаншалықты сапалы екендігі анықталады.
Мәліметтерді берілген берілген бойынша топтау бағдарламаға
сәйкес жүргізіледі. Мұндай топтаулар жинақталған ақпаратты
пайдалануға қолайлы, түсінуге жеңіл түрге келтіру үшін қажет.
Топтау нәтижесін әдетте статистиалық кестелер арқылы көрсетеді.
Мәліметтерді жинақтау зерттелетін құбылыстар мен үрдістерді
теориялық талдау нешгізінде жүргізіледі. Теориялық талдауды алдын
ала жүргізу мәліметтерді жинақтау барысында зерттелетін құбылыстардың
негізгі ерекшеліктерін жоғалтпас үшін қажет.
Статистикалық жинақтау көптеген күрделі есептеулерді талап
етеді. Сондықтан оның жоспары жасалуы керек. Жоспарда жинақтау
жұмыстарының реттілігі, уақыты, жұмысқа жауапты адамдар, жинақтау
нәтижесін қандай түрде беру керектігі көрсетіледі.
Статистикалық жинақтаудың екі түрі бар:
• жай жинақтау;
• күрделі жинақтау
Жай жинақтау қолданылғанда алынған
мәліметтерді топтарға бөлмейді. Мұндай жағдайда зерттеу белгісі
бойынша барлық бақылау бірліктерінің мәндерін қосып, жиынтықтың
қорытынды көрсеткішін анықтайды. Мысалы, Қазақстандағы студенттер санын
анықтау үшін еліміздегі барлық жоғары оқу орындарының осы көрсеткіш
туралы берген мәліметтері есепке алынады.
Статистикалық топтастыру қолданылған жинақтау күрделі жинақтау
деп аталады. Күрделі жинақтауға мысал ретінде кәсіпорындарды меншік
түрі бойынша топтауды келтіруге болады.
2. Статистикалық топтау түрлері
Бақылау бірліктерін олардың негізгі белгілеріне байланысты біртекті
топтарға біріктіруді топтау дейді.
Топтау – статистикалық мәліметтерді жинақтаудың негізгі әдісі.
Бұл әдісті қолдану түрлі топтардың қорытындылаушы көрсеткіштерін
есептеуге, оларды салыстыруға, топтар арасында өзгешеліктердің болу
себебін талдауға, белгілердің өзара байланысын анықтауға мүмкіндік
береді. Егер қорытындылаушы көрсеткіштерді топтарға бөлінбеген
жиынтық үшін есептесе, онда сол жиынтықтың құрылымы байқалмайды,
топтардың ерекшеліктерін, олардың рөлін анықтау мүмкін болмайды.
Топтау әдісі қоғамдық құбылыстарды талдаудың сапасын арттырады.
Мәліметерді топтаудағы негізгі мақсат – алғашқы статистиалық материалды
ретке келтіру, оны вариациялық белгілер бойынша топтарға бөлу. Топтаудың
әр алуан міндеттерінің ішінен мынадай 3 міндетті атап көрсетуге болады:
• жалпы жиынтықты сапалық жағынан біртекті топтарға немесе әлеуметтік-
экономикалық типтерге бөлу;
• жиынтықтың құрамын әр түрлі белгілер бойынша зерттеу;
• 09былыстар немесе вариациялық белгілер арасында байланысты анықтау.
Бұл міндеттер типологиялық, құрылымдық, талдамалық (аналитикалық)
топтаулар арқылы жүзеге асырылады. Қоғамдық өмірдегі үдерістер сан
қырлы, күрделі болғандықтан, топтауларды іс жүзінде кешенді түрде
қолдана береді.
Типологиялық топтау экономикалық, әлеуметтік зерттеулерде көп
қолданылады. Топтаудың бұл түрін пайдаланғанда топтау белгісін
таңдаудың маңызы зор. Егер топтау сапалық белгі бойынша жүргізілсе,
онда топ саны және олардың аты топтау белгісі бойынша анықталады.
Мысалы, кәсіпорындарды меншік түрі бойынша топтау (1 кесте),
халықты жыныс белгісіне қарай бөлу. Кәсіпорындарды меншік нысандары
бойынша топтау
(2010 жылдың 1 қаңтары)
Меншік нысаны Кәсіпорын саны
Мемлекеттік меншік 27995
Жеке меншік 254161
соның ішінде
мемлекеттің қатысуымен ( шетелдің қатысуынсыз) 764
бурлескен кәсіпорындар (шетелдің қатысуымен) 9116
Шетелдік меншік 15872
Типтерді сандық белгі бойынша анықтайды. Мұндай жағдайда жиынтықты зерттеу
белгісінің сандық мәнінің мөлшеріне байланысты бірнеше топқа бөледі.
Мысалы, кәсіпорындарды қызметкерлерінің саны бойынша шағын, орта, ірі деп
бөледі. Типтердің сандық белгі негізінде анықтағанда сандық белгінің жаңа
сапаға, құбылыстың жаңа типке көшу шекарасын дәл көрсетудің, яғни топтау
интервалын дұрыс белгілеудің маңызы зор.
Типологиялық топтау мынадай реттілікпен іске асырылады :
1. топтаудың негізгі белгілері анықталады;
2. топтау белгілері бойынша топтарды анықтайды;
3. берілген мәліметтерді белгіленген топтарға бөледі.
Топтау жұмыстарының мұндай реттілігі типологиялық топтастырудың
ерекшеліктерін айқындайды.
Құрылымдық топтау өзгермелі белгілер бойынша зерттелетін жиынтықтың
құрылымын анықтау үшін қолданылады. Кәсіпорындарды жұмысшы саны , халықтың
табыс деңгейі , қызметкерлердің еңбек өтілі , жұмыссыздарды жастары бойынша
әртүрлі топтарға бөлу құрылымдық топтаудың мысалы болады.
Жұмыссыздарды жас белгісі бойынша топтау
Жұмыссыздардың Жұмыссыздар Әр топтағы
жасы, саны, жұмыссыздар
жас мың адам
үлесі,%
15-24 87,2 15,7
25-54 421,8 76,1
55-64 45,5 8,2
65 және одан - -
асқандар
Барлығы 554,5 100,0
Құрылымдық топтауды жүргізудің реттілігі төмендегідей болады:
1) топтаудың негізгі белгілері анықталады;
2) топтау белгілері бойынша интервалды анықтайды;
3) берілген мәліметтерді топтарға бөледі.
Аналитикалық топтау зерттелетін құбылыстар арасындағы байланысты
анықтауға мүмкіндік береді. Аналитикалық топтауды жасамас бұрын
факторлық және нәтижелік белгілерді айқындап алады. Содан кейін
топтау мынадай реттілікпен жүргізіледі:
1) факторлық белгілер бойынша топтар құрылады;
2) әр топты сипаттайтын факторлық, нәтижелік белгілердің орташа
шамалары есептелінеді;
3) факторлық және нәтижелік белгілер арасында байланыс анықталады.
Статистикада факторлық белгі деп басқа белгілерге әсер ететін
белгіні айтады. Ал нәтижелік белгі деп факторлық белгілердің ықпал
етуіне байланысты өзгеретін белгіні айтады. Мысалы тауар айналымына
тауардың бағасы, сатылған өнім көлемі әсер етеді. Зерттеу
мақсатына, объективті шарттарға байланысты факторлық және нәтежиелік
белгілердің рөлдерінің ауысуы да мүмкін. Мысалы, кәсіпорынның
пайдасы оның экономикалық әрекетінің нәтижесіне байланысты болатыны
белгілі. Ал екінші жағынан, кәсіпорынның одан әрі дамуы пайда
мөлшеріне тікелей тәуелді болады. Егер факторлық ьелгі өскенде
немесе кемігенде нәтижелік белгі де өссе немесе кемісе, онда осы
екі белгінің арасында тура байланыс болады. Ал факторлық белгінің
өсуі немесе кемуі нәтижелік белгінің кемуіне немесе өсуіне әсер
етсе, онда аталған белгілер
арасында кері байланыс болады.
Аналитикалық топтау жасағанда топтау белгісі ретінде факторлық
белгіні алады.
Кәсіпорындарды жарнама шығындары бойынша топтау
Жарнама шығыны, млн. Кәсіпорын саны Әр кәсіпорынның
тг тауар
айналымы, млн.тг
2-ге 5 200
дейін 15 300
2-4 7 350
4-6 3 370
6 және одан жоғары
Құбылыстың қаншалықты күрделі болуына байланысты топтау бір
немесе бірнеше белгі бойынша жүргізіледі. Егер топтау бір белгі
бойынша жүргізілсе, ондай топтауды жай топтау дейді. Мысалы,
халықты жас белгісі бойынша, отбасыларын табысы ойынша топтау
күрделі топтау деп аталады. Мысалы, жұмыссыз халықты жасы, жынысы
бойынша топтау.
Мәліметтерді топтастыру үшін қандай ақпарат қолданылғанына
байланысты топтау алғашқы топтау және қайта топтау болып екіге
бөлінеді. Алғашқы топтау статистикалық бақылау нәтижесінде жиналған
ақпарат негізінде жүргізіледі.
Қайта топтау деп белгілі топтарды жаңа топтарға топтауды
айтады. Қайта топтау ұсақ топтардан ірі топтарды құру үшін немесе
әртүрлі өңделген материалдарды бір жүйеге келтіру қажет болғанда
қолданылады.
Мәліметтерді қайта топтау мынадай екі түрлі тәсіл арқылы
жүзеге асырылады:
1) егер жаңа топпен ескі топтың шекаралары сәйкес келсе,
онда бастапқы интервалдарды біріктіреді;
2) жаңа топпен ескі топтың шекаралары сәйкес келмеген жағдайда,
үлестік топтау жүргізудің.
Бастапқы интервалдарды біріктіру тәсілі қалай қолданылатының
мысалмен көрсетейік. Есептеуге қажетті алғашқы мәліметтер 3,5-
кестедегідей берілген.
Сыйақы мөлшері, теңге Қызметкерлер саны,
адам
5000-ға дейін 5
5000-7000 10
7000-9000 20
9000-11000 8
11000 және одан жоғары 7
Барлығы 50
Топтау интервалдарын өзгертіп, берілген мәліметтерді қызметкерлерге
төленген сыйақы мөлшері бойынша мынадай топтарға қайта топтаймыз:
7000-ға дейін, 7000-11000, 11000 және одан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Шәкәрім атындағы Семей Мемлекеттік Университеті
Экономика , құқық және гуманитарлық ғылымдарфакультеті
Есеп және аудит кафедрасы
Статистика пәні
СӨЖ
Тақырыбы : Статистиалық мәліметтерді жинақтау және топтау
ОРЫНДАҒАН : Қасенова Ә.Е.
ТОП :
ФН-305
ТЕКСЕРГЕН : Сарсембаева А.А.
Семей қаласы
2014 жыл
ЖОСПАР
1. Статистикалық мәліметтерді жинақтау туралы түсінік
1. Статистикалық топтау түрлері
2. Статистикалық топтаулар мен жіктемелерді құру қағидалары
3. Таратпалы қатарлар
4. Статистикалық кестелер
6. Қолданылған әдебиеттер
Статистикалық мәліметтерді жинақтау туралы түсінік
Статистикалық бақылау нәтижесінде жиналған мәліметтер
жүздеген, мыңдаған бірліктерді қамтиды. Бірақ олар тиісті түрде
өңделмесе ғылыми жағынан да, практикалық жағынан да құнсыз болып
қалады.Сондықтан статистиканың ендігі кезектегі, яғни стаистикалық
мәліметерді жинақтау кезеңіндегі міндеті - бақылау нәтижесінде
жиналған мәліметтерді белгілі бір жүйеге келтіру, әлеуметтік –
экономикалық құбылыстардың мәнін, статистиалық заңдылықтарды
айқындайтын қорытындылаушы көрсеткіштерді есептеу және сол
көрсеткіштер арқылы зерттелетін жиынтықты сипаттау.
Зерттелетін құбылысты сипаттау үшін статистикалық бақылау
мәліметтерін ғылыми түрде өңдеп, бір жүйеге келтіруді жинақтау
дейді.
Мәліметтерді жинақтау жұмыстары 3 кезеңнен тұрады:
• мәліметтерді алдын ала тексеру;
• мәліметтерді берілген белгілер бойынша топтау;
• жинақтау нәтижесін статистикалық кесте түрінде рәсімдеу.
Жинақтаудың 1-кезеңінде өңделетін материал бақылау бірліктерін
қамту толықтығы тұрғысынан тексеріледі. Сонымен қатар жиналған
мәліметтердің қаншалықты сапалы екендігі анықталады.
Мәліметтерді берілген берілген бойынша топтау бағдарламаға
сәйкес жүргізіледі. Мұндай топтаулар жинақталған ақпаратты
пайдалануға қолайлы, түсінуге жеңіл түрге келтіру үшін қажет.
Топтау нәтижесін әдетте статистиалық кестелер арқылы көрсетеді.
Мәліметтерді жинақтау зерттелетін құбылыстар мен үрдістерді
теориялық талдау нешгізінде жүргізіледі. Теориялық талдауды алдын
ала жүргізу мәліметтерді жинақтау барысында зерттелетін құбылыстардың
негізгі ерекшеліктерін жоғалтпас үшін қажет.
Статистикалық жинақтау көптеген күрделі есептеулерді талап
етеді. Сондықтан оның жоспары жасалуы керек. Жоспарда жинақтау
жұмыстарының реттілігі, уақыты, жұмысқа жауапты адамдар, жинақтау
нәтижесін қандай түрде беру керектігі көрсетіледі.
Статистикалық жинақтаудың екі түрі бар:
• жай жинақтау;
• күрделі жинақтау
Жай жинақтау қолданылғанда алынған
мәліметтерді топтарға бөлмейді. Мұндай жағдайда зерттеу белгісі
бойынша барлық бақылау бірліктерінің мәндерін қосып, жиынтықтың
қорытынды көрсеткішін анықтайды. Мысалы, Қазақстандағы студенттер санын
анықтау үшін еліміздегі барлық жоғары оқу орындарының осы көрсеткіш
туралы берген мәліметтері есепке алынады.
Статистикалық топтастыру қолданылған жинақтау күрделі жинақтау
деп аталады. Күрделі жинақтауға мысал ретінде кәсіпорындарды меншік
түрі бойынша топтауды келтіруге болады.
2. Статистикалық топтау түрлері
Бақылау бірліктерін олардың негізгі белгілеріне байланысты біртекті
топтарға біріктіруді топтау дейді.
Топтау – статистикалық мәліметтерді жинақтаудың негізгі әдісі.
Бұл әдісті қолдану түрлі топтардың қорытындылаушы көрсеткіштерін
есептеуге, оларды салыстыруға, топтар арасында өзгешеліктердің болу
себебін талдауға, белгілердің өзара байланысын анықтауға мүмкіндік
береді. Егер қорытындылаушы көрсеткіштерді топтарға бөлінбеген
жиынтық үшін есептесе, онда сол жиынтықтың құрылымы байқалмайды,
топтардың ерекшеліктерін, олардың рөлін анықтау мүмкін болмайды.
Топтау әдісі қоғамдық құбылыстарды талдаудың сапасын арттырады.
Мәліметерді топтаудағы негізгі мақсат – алғашқы статистиалық материалды
ретке келтіру, оны вариациялық белгілер бойынша топтарға бөлу. Топтаудың
әр алуан міндеттерінің ішінен мынадай 3 міндетті атап көрсетуге болады:
• жалпы жиынтықты сапалық жағынан біртекті топтарға немесе әлеуметтік-
экономикалық типтерге бөлу;
• жиынтықтың құрамын әр түрлі белгілер бойынша зерттеу;
• 09былыстар немесе вариациялық белгілер арасында байланысты анықтау.
Бұл міндеттер типологиялық, құрылымдық, талдамалық (аналитикалық)
топтаулар арқылы жүзеге асырылады. Қоғамдық өмірдегі үдерістер сан
қырлы, күрделі болғандықтан, топтауларды іс жүзінде кешенді түрде
қолдана береді.
Типологиялық топтау экономикалық, әлеуметтік зерттеулерде көп
қолданылады. Топтаудың бұл түрін пайдаланғанда топтау белгісін
таңдаудың маңызы зор. Егер топтау сапалық белгі бойынша жүргізілсе,
онда топ саны және олардың аты топтау белгісі бойынша анықталады.
Мысалы, кәсіпорындарды меншік түрі бойынша топтау (1 кесте),
халықты жыныс белгісіне қарай бөлу. Кәсіпорындарды меншік нысандары
бойынша топтау
(2010 жылдың 1 қаңтары)
Меншік нысаны Кәсіпорын саны
Мемлекеттік меншік 27995
Жеке меншік 254161
соның ішінде
мемлекеттің қатысуымен ( шетелдің қатысуынсыз) 764
бурлескен кәсіпорындар (шетелдің қатысуымен) 9116
Шетелдік меншік 15872
Типтерді сандық белгі бойынша анықтайды. Мұндай жағдайда жиынтықты зерттеу
белгісінің сандық мәнінің мөлшеріне байланысты бірнеше топқа бөледі.
Мысалы, кәсіпорындарды қызметкерлерінің саны бойынша шағын, орта, ірі деп
бөледі. Типтердің сандық белгі негізінде анықтағанда сандық белгінің жаңа
сапаға, құбылыстың жаңа типке көшу шекарасын дәл көрсетудің, яғни топтау
интервалын дұрыс белгілеудің маңызы зор.
Типологиялық топтау мынадай реттілікпен іске асырылады :
1. топтаудың негізгі белгілері анықталады;
2. топтау белгілері бойынша топтарды анықтайды;
3. берілген мәліметтерді белгіленген топтарға бөледі.
Топтау жұмыстарының мұндай реттілігі типологиялық топтастырудың
ерекшеліктерін айқындайды.
Құрылымдық топтау өзгермелі белгілер бойынша зерттелетін жиынтықтың
құрылымын анықтау үшін қолданылады. Кәсіпорындарды жұмысшы саны , халықтың
табыс деңгейі , қызметкерлердің еңбек өтілі , жұмыссыздарды жастары бойынша
әртүрлі топтарға бөлу құрылымдық топтаудың мысалы болады.
Жұмыссыздарды жас белгісі бойынша топтау
Жұмыссыздардың Жұмыссыздар Әр топтағы
жасы, саны, жұмыссыздар
жас мың адам
үлесі,%
15-24 87,2 15,7
25-54 421,8 76,1
55-64 45,5 8,2
65 және одан - -
асқандар
Барлығы 554,5 100,0
Құрылымдық топтауды жүргізудің реттілігі төмендегідей болады:
1) топтаудың негізгі белгілері анықталады;
2) топтау белгілері бойынша интервалды анықтайды;
3) берілген мәліметтерді топтарға бөледі.
Аналитикалық топтау зерттелетін құбылыстар арасындағы байланысты
анықтауға мүмкіндік береді. Аналитикалық топтауды жасамас бұрын
факторлық және нәтижелік белгілерді айқындап алады. Содан кейін
топтау мынадай реттілікпен жүргізіледі:
1) факторлық белгілер бойынша топтар құрылады;
2) әр топты сипаттайтын факторлық, нәтижелік белгілердің орташа
шамалары есептелінеді;
3) факторлық және нәтижелік белгілер арасында байланыс анықталады.
Статистикада факторлық белгі деп басқа белгілерге әсер ететін
белгіні айтады. Ал нәтижелік белгі деп факторлық белгілердің ықпал
етуіне байланысты өзгеретін белгіні айтады. Мысалы тауар айналымына
тауардың бағасы, сатылған өнім көлемі әсер етеді. Зерттеу
мақсатына, объективті шарттарға байланысты факторлық және нәтежиелік
белгілердің рөлдерінің ауысуы да мүмкін. Мысалы, кәсіпорынның
пайдасы оның экономикалық әрекетінің нәтижесіне байланысты болатыны
белгілі. Ал екінші жағынан, кәсіпорынның одан әрі дамуы пайда
мөлшеріне тікелей тәуелді болады. Егер факторлық ьелгі өскенде
немесе кемігенде нәтижелік белгі де өссе немесе кемісе, онда осы
екі белгінің арасында тура байланыс болады. Ал факторлық белгінің
өсуі немесе кемуі нәтижелік белгінің кемуіне немесе өсуіне әсер
етсе, онда аталған белгілер
арасында кері байланыс болады.
Аналитикалық топтау жасағанда топтау белгісі ретінде факторлық
белгіні алады.
Кәсіпорындарды жарнама шығындары бойынша топтау
Жарнама шығыны, млн. Кәсіпорын саны Әр кәсіпорынның
тг тауар
айналымы, млн.тг
2-ге 5 200
дейін 15 300
2-4 7 350
4-6 3 370
6 және одан жоғары
Құбылыстың қаншалықты күрделі болуына байланысты топтау бір
немесе бірнеше белгі бойынша жүргізіледі. Егер топтау бір белгі
бойынша жүргізілсе, ондай топтауды жай топтау дейді. Мысалы,
халықты жас белгісі бойынша, отбасыларын табысы ойынша топтау
күрделі топтау деп аталады. Мысалы, жұмыссыз халықты жасы, жынысы
бойынша топтау.
Мәліметтерді топтастыру үшін қандай ақпарат қолданылғанына
байланысты топтау алғашқы топтау және қайта топтау болып екіге
бөлінеді. Алғашқы топтау статистикалық бақылау нәтижесінде жиналған
ақпарат негізінде жүргізіледі.
Қайта топтау деп белгілі топтарды жаңа топтарға топтауды
айтады. Қайта топтау ұсақ топтардан ірі топтарды құру үшін немесе
әртүрлі өңделген материалдарды бір жүйеге келтіру қажет болғанда
қолданылады.
Мәліметтерді қайта топтау мынадай екі түрлі тәсіл арқылы
жүзеге асырылады:
1) егер жаңа топпен ескі топтың шекаралары сәйкес келсе,
онда бастапқы интервалдарды біріктіреді;
2) жаңа топпен ескі топтың шекаралары сәйкес келмеген жағдайда,
үлестік топтау жүргізудің.
Бастапқы интервалдарды біріктіру тәсілі қалай қолданылатының
мысалмен көрсетейік. Есептеуге қажетті алғашқы мәліметтер 3,5-
кестедегідей берілген.
Сыйақы мөлшері, теңге Қызметкерлер саны,
адам
5000-ға дейін 5
5000-7000 10
7000-9000 20
9000-11000 8
11000 және одан жоғары 7
Барлығы 50
Топтау интервалдарын өзгертіп, берілген мәліметтерді қызметкерлерге
төленген сыйақы мөлшері бойынша мынадай топтарға қайта топтаймыз:
7000-ға дейін, 7000-11000, 11000 және одан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz