Қазақстандағы атом полигондары

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
а)Батыс Қазақстандағы сынақ полигондары
ә) Семей полигоны
б) Әскери полигондардың халыққа тигізген зардаптары
ІІІ. Қорытынды бөлім
Қолданылған әдебиеттер

Ядролық зерттеу полигонын құру туралы шешім КСРО Министрлер Кеңесінің және КОКП Орталық комитетімен 1947 жылы 21 тамызда қабыл-данды.Полигон «Оқу полигоны» ауызша аталды,шифр әскери бөлім 52605.Полигонның қалыптасуы Москва облысының Звенигород қаласында басталды.Алғашқы әскери бөлімдер мен жеке бөлімшелер 1947 жылғы 1 мау-сымнан бастап Павлодар облысының Майский ауданының Молдары поселке-сіне қоныс аудара бастады.Полигон Қазақстан Республикасының Се-мей,Батыс өңірі Павлодар,Қарағанды облыстарының аумақтарында орна-ласқан.Полигон сынақтарына дайындық жұмыстары 1949 жылғы шілде айында аяқталды.Сол жылдың 29 тамыз айында КСРО-да алғаш ядролық құрылғының сынағы өткізілді.Сынаққа тікелей ғылыми жетекшілік И.В.Кур-чатов атқарды.1953 жылғы 12 тамызда полигонда алғаш термоядролық құрылғы,1955 жылы 22 қарашада – сутегі бомбасы сыналды.Ядролық сынақ-тар ядролық жарылыс құрылғылары және қарулардың үлгілерін сынау мақса-тында өткізілді.Кейіннен халық-шаруашылық мақсатта өткізілді.Полигон күрделі ғылыми-зерттеу кешені болып саналды.Құрылымы жағынан ол базалық Курчатов қаласынан тұрды
Кеңес заманы тұсында республикамыздың аумағында ядролық қарудың сыналғаны әлемге әйгілі.Полигондар аймағы ұзақ жылдар бойы құпия сақталынды.Тек Семей полигоны ғана көпшіліктің назарында болып,қалған сынақ аймақтарынан жұрт беймелім болды.Шын мәнінде, қазақ даласының 19 млн.га. жері 40жыл бойы ядролық сынақтың полигоны болды.Ол жерлер Семей,Азғыр,Нарын,Тойсойған,т.б. полигондары алып жатқан табиғи әсем, щұрайлы жайылымдар еді.Осы жерлер де 1949 – 1989 жылдар аралығында болған ядролық сынақтардың 27- сі атмосферада,183 – і жер бетінде,қалғаны жер астында жасалды.Атом қаруы саналған елдермен салыстырсақ 225,АҚШ – та 1032,Қазақстанда 500 – ден астам жарылыс жасалған.Бұдан біз, Қазақстан жерінің қаншалықты зардап шеккендігін көреміз.Атом қаруы сол сияқты Ұлыбританияда,Қытай,Франция,Үндістан,және Пәкістанда сыналған. Оның үстіне дүние жүзіне танымал ядролық сынақтың орталықтары Капус-тин Яр Ресей мен Лонбор Қытай,Қазақстанға шекаралас жақын жатқан ау-мақтар.
Ядролық қаруды сынау алғашында ғылым мен техниканы дамыту бағытында сипат алғанымен,кейіннен атом бомбасы соғыс мақсатында қолданылды. Атом бомбасын алғаш рет АҚШ 1945 жылы Хиросима мен Нагасаки қалаларына тастады.Адамзат тарихындағы бұл қасіреттің ізі бүгінгі дейін жапондықтарды зардап шектіріп отырғаны әлемге белгілі.Ал Қазақстан жерінде сыналған 500 – ден астам атом бомбасының зардабы айтпаса да түсінікті.
Қазақстанда ядролық қаруларды сынау кең көлемде жүргізілді.1990 жылғы мәліметтер бойынша сынақ жасалған жерлердің көлемі облыстар бойынша 16686,1 мың га жерді қамтыған.Ядролық қарудан тек атом

1. Н.Ә.Назарбаев «Бейбітшілік кіндігі»–Астана «Елорда»,2001 жылғы кітап
2. О.Жанайдаров «Менің елім - Қазақстан».–Алматы:«Балауса баспасы», 2003
3. Журнал «Арай» 1988 жыл № 10
4."Қазақстан тарихы" энциклопедия 4 том
5.www.e-history.kz сайты