Шоқан Уәлиханов Шығарма

Жоспар
Кіріспе

«Шоқанның ұлылығы соншама, біз оны енді ғана
толық түсіне бастағандаймыз».
Ғ. Мүсірепов

Жоспар:
1.Кіріспе
А)Жаңа жол ашушы Шоқан
2.Негізгі Бөлім
А)Туған халқына деген махаббаты
Б) Шоқан еңбектерінің маңызы
3.Қорытынды
А)Көшбасашы зерттеуші ғалым

1. Бәрімізге мәлім, қазақ елі ХІХ ғасырдың бірінші жартысында феодалдық қоғамдық қатынастар дәуірінде болды. Қазақ халқы бір жағынан жергілікті феодалдардың, екінші жағынан Ресей Патшасының зор қанауының езгісінде болды. Еңбекші бұқараның жағдайы өте нашар болды, өйткені олар әр уақытта алуан түрлі ауыр салықтар төлеп отыруға мәжбүр болды. Қанаушылар олардың шұрайлы жерлерін тартып алып, өздерін шөл және шөлейт жерлерге ығыстырды. Ресей патшасы байырғы ұлтты одан әрі жаныштап, езуді күшейтті. Ал, жергілікті үстем тап, қалыптасып келе жатқан буржуазия, дін басылары, патшалық ресей үкіметі халықты революциялық күрестен аулақ ұстауға тырысты, қазақ бұқара халқын орыстың жұмысшы шаруа табынан, алдыңғы қатарлы интелегенциясынан алыс ұстауға әрекет жасады, араға іріткі салды, ұлтаралық дау-дамайды, жанжалды насихаттады. Осылардың салдарынан Қазақстанда бұқара халықтың патшалық Ресей үкіметіне, жергілікті хандарға, байларға қарсы әлденеше стихиялық ереуіл-көтерілістері болды, бірақ олардың барлығы күшпен басылып отырды.
Осындай ауыр жағдайлардың нәтижесінде және орыс демократиясының мәдениеті мен ғылымының игілікті әсерінің негізінде Қазақстанда алдыңғы қатарлы философиялық, әлеуметтік-саяси ой-пікірлер қалыптаса бастады.
Қазақ халқы ұлттық мәдениетінің тарихына жаңа жол ашушы бір топ ұлы ойшылар мен прогрессивті ағартушылар, қоғамдық-саяси қайраткерлері шықты. Олардың қатарында Шоқан Уәлихановтың (1835-1865 ж) алар орны ерекше.
Шоқан Уалиханов – қазақ халқының тарихында өз елінің болашағын дұрыс болжап, сеніммен алға қараған, елізушілердің мүддесін қорғаған тұңғыш демократы болды.

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Шоқанның ұлылығы соншама,
біз оны енді ғана

толық түсіне бастағандаймыз.
Ғ. Мүсірепов

Жоспар:
1.Кіріспе
А)Жаңа жол ашушы Шоқан
2.Негізгі Бөлім
А)Туған халқына деген махаббаты
Б) Шоқан еңбектерінің маңызы
3.Қорытынды
А)Көшбасашы зерттеуші ғалым
1. Бәрімізге мәлім, қазақ елі ХІХ ғасырдың бірінші жартысында феодалдық
қоғамдық қатынастар дәуірінде болды. Қазақ халқы бір жағынан жергілікті
феодалдардың, екінші жағынан Ресей Патшасының зор қанауының езгісінде
болды. Еңбекші бұқараның жағдайы өте нашар болды, өйткені олар әр уақытта
алуан түрлі ауыр салықтар төлеп отыруға мәжбүр болды. Қанаушылар олардың
шұрайлы жерлерін тартып алып, өздерін шөл және шөлейт жерлерге ығыстырды.
Ресей патшасы байырғы ұлтты одан әрі жаныштап, езуді күшейтті. Ал,
жергілікті үстем тап, қалыптасып келе жатқан буржуазия, дін басылары,
патшалық ресей үкіметі халықты революциялық күрестен аулақ ұстауға тырысты,
қазақ бұқара халқын орыстың жұмысшы шаруа табынан, алдыңғы қатарлы
интелегенциясынан алыс ұстауға әрекет жасады, араға іріткі салды, ұлтаралық
дау-дамайды, жанжалды насихаттады. Осылардың салдарынан Қазақстанда бұқара
халықтың патшалық Ресей үкіметіне, жергілікті хандарға, байларға қарсы
әлденеше стихиялық ереуіл-көтерілістері болды, бірақ олардың барлығы күшпен
басылып отырды.
Осындай ауыр жағдайлардың нәтижесінде және орыс демократиясының мәдениеті
мен ғылымының игілікті әсерінің негізінде Қазақстанда алдыңғы қатарлы
философиялық, әлеуметтік-саяси ой-пікірлер қалыптаса бастады.
Қазақ халқы ұлттық мәдениетінің тарихына жаңа жол ашушы бір топ ұлы ойшылар
мен прогрессивті ағартушылар, қоғамдық-саяси қайраткерлері шықты. Олардың
қатарында Шоқан Уәлихановтың (1835-1865 ж) алар орны ерекше.
Шоқан Уалиханов – қазақ халқының тарихында өз елінің болашағын дұрыс
болжап, сеніммен алға қараған, елізушілердің мүддесін қорғаған тұңғыш
демократы болды.
Жас ғалымның ғылыми зерттеу еңбектерінің тарихи маңызы зор. Орыс
жолдастары мен достары Шоқан қайтыс болғаннан кейін оның жарияланбай қалған
еңбектерін жинап бастырған болатын. Шоқанның шығармалары 1904 жылы
Петербургте академик Н.И. Веселовскийдің редакциясымен басылып шықты. Осы
кітаптың алғы сөзінде академик Н.И. Веселовскйй былай деп жазды: ...Шоқан
Уалиханов Шығыстану әлемінің үстінен құйрықты жұлдыздай жарқ ете қалды.
Орыстың шығысты зерттеуші ғалымдарының барлығы да оны ерекше бір құбылыс
деп танып, одан түрік халықтарының тағдыры туралы ұлы және маңызде
жаңалықтар ашуды күткен еді. Бірақ Шоқанның мезгілсіз өлімі біздің бұл
үмітімізді үзіп кетті. Бұл – Ғалым Шоқанға берілген әділ баға еді.
Шоқан- тарихшы, географ, этнограф, әрі ауыз әдебиетін жинап зерттеуші
болды. Ол тек өз халқының ғана емес, Орта Азия және Шығыс халықтарының да
тарихын, мәдениетін, әдебиетін зерттеді. Өзі билеуші таптың қатарынан
шыққанымен, Шоқан қалың бұқараның аяусыз қаналып отырғандығын көре білді,
халықтың ой-тілегін, арман-мүддесін қорғады, қазақ даласындағы басқарушылық
тәртіптің өзгеруін қалады. Мұның барлығы Шоқанның демократтығын сипаттай
түседі.
Шоқан ғұмыры бар жоғы отыз жыл ғана болса да, оның бейнесі біздің
жүрегімізден еш уақытта да өшпек емес. Ол жазып қалдырған толағай
туындылар мен көкейкесті мәселелерге толы еңбектер, зерттеулер қазір де өз
мән-мағынасын жоғалпай, жаңа өмірмен үндестік тапқан сайын ғұлама ғалым
жөніндегі әсерлі естеліктер де біздің жадымыздан берік орын ала бермек.
2. Туған халқына деген теңдессіз махаббат Шоқанды қазақ халқы тарихының
ғылыми негізін қалауға ұмсындырды. Оның этнографиялық жазбалары, тарихи
зерттеулері күні осы уақытқа дейін құндылығын жойған емес.
Шоқанның қазақ халқының түп-тегі туралы ойларының да теориялық-
методологиялық маңызы зор. Көшпелі жұрттың, әсіресе жазу-сызуы жоқ
тайпалардың тарихын айқындар басты көз қазақ халқының шығу тегі, түп
тамырының асыл діңгектері болып табылады. Жалпы, олардың кейбір үзінділері
өркениетті елдердің жылнамаларындағы деректермен астасып жатыр деп атап
көрсетті ол. Жазба ескерткіштердің хабарларына баса мән бере отырып ұлы
ғалым халықтың ауыз әдебиетіндегі деректердің аса маңыздылығын атап көрсете
келіп, жазба дерек көздерімен салғастырғанда бұлардың нақтылығы айқындала
түседі деп көрсетті.
Дала өркениеті тудырған шежіре мәліметтеріне деректік талдау жасау,
көшпелілік болмысқа тән тарихи ой-сана мен тарихи таным өрісін, оның
табиғатын және құрамдық бөліктерін, әлеуметтік-мәдени қызметін тануға жол
ашады. Тарихи ертегілер, жыр-дастандар, тарихи әңгімелер, аңыз, қария сөз,
шешендік, билер сөзі және басқа да ауызша айтылып, халық жадында сақталған
мұралар шежірелік дәстүрді құрайтын ішкі деректерге жатады. Өз кезінде Ш.
Уәлиханов, қазақта бірде-бір мәнді оқиғасы, бірде-бір керемет кісісі
туралы айтылмай қалғаны, халық жадында сақталмай қалғаны жоқ, - деп атап
өткен.
Шоқан: Халықтың кемеліне келіп, өркендеу үшін,
ең алдымен азаттық пен білім керек
өзінен кейін мол тарихи мұра қалдырды. Өзінің тым қысқа ғұмырының барысында
Шоқан европалық ғылым үшін “белгісіз”, “жұмбақ” болып келген Орта Азия мен
Қазақстан халықтарының тарихы, географиясы мен этнографиясына арналған
бірсыпыра еңбектері мен қоғамдық саяси тақырыптағы толып жатқан шығармалар
жазып үлгерді. Шоқан Уәлиханов терең энциклопедиялық білімі бар, өз
заманындағы бірқатар мәселелерді жаңаша көтере білген кемел ғалым болды.
Шоқан Уәлихановтың қоғамдық тарихи майданда көріне бастаған дәуірі қазақ
халқының тарихындағы маңызды кезең – қазақ халқының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.