Заңды фактілер



1 Заңды фактілердің түсінігі және белгілері
Тараптарда субъективтік құқық пен міндеттерінің болуы құқықтық қатынастарды әлі тудырмайды, себебі бұл құқықтар мен міндеттер әзірше қағазда қалады. Оларды «жандандыру» үшін белгілі арнайыланған әрбір нақтылы құқықтық қатынастар үшін құқық нормаларымен алдын ала белгіленген жағдайы болуы қажет. Ондай жағдайларға не факторларға заңды фактілер жатады.
Заңды фактілер – нақтылы өмірлік жағдайлардағы құқық нормаларымен байланысты құқықтық қатынастардың пайда болуы, өзгеруі не күшін жоюы.
Заңды факторларға қарапайым тұрмыстық не экстроорди-нарлық (кәдімгідей емес) кездер жатпайды, тек сол өмірлік кездер жатады, егер оған тікелей заңды нормалар көрсетсе (мысалы, Н-нің жоғары оқу орнына түсуге құқығы бар, белгілі деңгейдегі құқықтық қабілеттілігі бар, бірақ ол мүмкіндікті іс жүзіне асыру үшін бір ғана жағдай жетіспейді, сонымен қатар түсуге лайықты тапсырылған емтиханның жоқтығы).
Заңды факторлардың көрінуі көптүрлі, бірақ оларды жіктеуді жалпылама белгілеріне қарай жасауға болады. Құқықтық қатынастардың қатысушыларының еркіне байланысты заңды фактілер бөлінеді: әрекет және оқиға.
Әрекет – бұл құқықтық қатынастардың қатынасушыла-рының еркіне байланысты фактілер. Әрекет құқыққа сай не құқыққа сай емес (құқықты бұзушы) болуы мүмкін.
Құқыққа сай әрекет – құқық субъектілерінің істейтін қимылы, әрекеттегі нормалардың қалпында жасалса. Заңды бағыттарының белгілеріне байланысты құқыққа сай әрекеттер мынандай түрлерге бөлінеді: заңды актілер құқыққа сай әрекет ретінде, қандай болмасын белгілі заңды, маңызы бар нәтижеге жету мақсатында жасау, яғни заңды салдар маңызын туғызушылар (келісім, азаматтардың өтінішін сотпен шешу, сатып алу-сату, орындалған жұмыс); әкімшілік актілер билік органдарының жарлығы, белгілі заңды салдар (өмір сүретін жерді алу үшін ордер беру, әскери қызметке шақыру); заңды қылық заңды салдарды туғызбау мақсатында жасалады, бірақ сол әрекеттің күшімен сондайды туғызады (мысалы, автор болуға заңды құқықтың пайда болуы не қойманы жабу, құқықтық қатынастардан туындайтын қатынастары).
Құқыққа сай емес әрекет – бұл құқық субъектілерінің әрекеті, яғни ол құқықтық ұйғарымның талаптарымен сай келмейді, тікелей оған қарсы келеді. Бұл құқықбұзушылық (қылмыс немесе теріс қылық), олардың құрамы, жалпы ережемен түгелдей белгілі заңдарда тіркелген.
Оқиға – оның пайда болуы құқықтық қатынастарға қатынасушылардың еркіне байланысты емес.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Т.А.Ағдарбеков, З.Т.Ағдарбекова, М.С.Данишбаева. Мемлекет және құқық теориясы. Түркістан: 2012 ж. - 208 б.
2. Т.А.Ағдарбеков. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы: 2003 ж. - 328 б.
3. Д. А.Булгакова. Мемлекет жəне құқық теориясы. Алматы: 2006 ж. - 106 б.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
1 Заңды фактілердің түсінігі және белгілері
Тараптарда субъективтік құқық пен міндеттерінің болуы құқықтық қатынастарды әлі тудырмайды, себебі бұл құқықтар мен міндеттер әзірше қағазда қалады. Оларды жандандыру үшін белгілі арнайыланған әрбір нақтылы құқықтық қатынастар үшін құқық нормаларымен алдын ала белгіленген жағдайы болуы қажет. Ондай жағдайларға не факторларға заңды фактілер жатады.
Заңды фактілер - нақтылы өмірлік жағдайлардағы құқық нормаларымен байланысты құқықтық қатынастардың пайда болуы, өзгеруі не күшін жоюы.
Заңды факторларға қарапайым тұрмыстық не экстроорди-нарлық (кәдімгідей емес) кездер жатпайды, тек сол өмірлік кездер жатады, егер оған тікелей заңды нормалар көрсетсе (мысалы, Н-нің жоғары оқу орнына түсуге құқығы бар, белгілі деңгейдегі құқықтық қабілеттілігі бар, бірақ ол мүмкіндікті іс жүзіне асыру үшін бір ғана жағдай жетіспейді, сонымен қатар түсуге лайықты тапсырылған емтиханның жоқтығы).
Заңды факторлардың көрінуі көптүрлі, бірақ оларды жіктеуді жалпылама белгілеріне қарай жасауға болады. Құқықтық қатынастардың қатысушыларының еркіне байланысты заңды фактілер бөлінеді: әрекет және оқиға.
Әрекет - бұл құқықтық қатынастардың қатынасушыла-рының еркіне байланысты фактілер. Әрекет құқыққа сай не құқыққа сай емес (құқықты бұзушы) болуы мүмкін.
Құқыққа сай әрекет - құқық субъектілерінің істейтін қимылы, әрекеттегі нормалардың қалпында жасалса. Заңды бағыттарының белгілеріне байланысты құқыққа сай әрекеттер мынандай түрлерге бөлінеді: заңды актілер құқыққа сай әрекет ретінде, қандай болмасын белгілі заңды, маңызы бар нәтижеге жету мақсатында жасау, яғни заңды салдар маңызын туғызушылар (келісім, азаматтардың өтінішін сотпен шешу, сатып алу-сату, орындалған жұмыс); әкімшілік актілер билік органдарының жарлығы, белгілі заңды салдар (өмір сүретін жерді алу үшін ордер беру, әскери қызметке шақыру); заңды қылық заңды салдарды туғызбау мақсатында жасалады, бірақ сол әрекеттің күшімен сондайды туғызады (мысалы, автор болуға заңды құқықтың пайда болуы не қойманы жабу, құқықтық қатынастардан туындайтын қатынастары).
Құқыққа сай емес әрекет - бұл құқық субъектілерінің әрекеті, яғни ол құқықтық ұйғарымның талаптарымен сай келмейді, тікелей оған қарсы келеді. Бұл құқықбұзушылық (қылмыс немесе теріс қылық), олардың құрамы, жалпы ережемен түгелдей белгілі заңдарда тіркелген.
Оқиға - оның пайда болуы құқықтық қатынастарға қатынасушылардың еркіне байланысты емес.
Есте сақтайтын нәрсе сол, оқиға адамдардың қатысуымен болады, бірақ олардың еркімен емес, яғни адамдар не ондай нәтиженің болатынын тілемеген не олардың болу мүмкіндігіне немқұрайды қараған; салыстырмалы оқиға (оқиғаға адамның қатынасы жанама) және абсолютті оқиға (оқиғаға адам әрекеттерінің тіпті қатынасы жоқ найзағай, өрт, су тасқыны, жер сілкінуі, т.б.).
Осы жағдайлардан басқа, заңды актілерге сонымен бірге уақыт та жатқызылады, заңды презумциялар, функциялар жағдайы.
Заңды уақыт - бұл заңды фактілердің бір түрі, құқық нормаларының пайда болуын байланыстыратын белгілі уақыт ортасында өзгеруді не құқықтық қатынастарды тоқтатуды және соған сай заңды салдарды көрсетеді.
Көбірек маңызды заңды уақыттың ішінен мынаны айтуға болады: құқықты өзгертуші уақыт (басталуы не олардың уақытының бітуі, құқықтық қатынастарға қатысушылардың субъектілерінің құқықтары мен міндеттерін өзгертуге әкеліп соғады); құқықты құраушы (құқықтық қатынастар қатысушыларының субъектілерінің құқықтары мен заңды міндеттерін белгілейді); құқықты тоқтатушы (соған сай субъективтік құқық пен заңды міндеттерді тоқтатады (белгілемейді); талапты (өкілетті адамның тікелей міндетті адамға, өз азаматтық құқығын қорғау туралы жүргізген кезеңі); шегеруші (жасалған келісімнің құқықтық салдарының болатын кезі); табиғи уақыт (бұл уақыт өткенше кредитор міндетті адамнан өз міндеттемесін орындауды талап ете алмайды); заңды уақыттар (заңмен белгіленген және сондықтан жәй ғана өзгерту мүмкін емес); келісілген уақыт (азаматтық-құқықтық қатынастарының жоқтығы белгілеген); абсолютті-белгіленген уақыт (жоқтардың субъективтік құқық-тары мен заңды міндеттерінің нақты уақытының пайда болуы мен тоқтатылуын көрсетеді); салыстырмалы-белгіліктегі уақыт (нақтылы құқықтық қатынастардың арнайыланған күшіне қарай белгіленетін нормально-необходимые, разумные, соразумные, своевременные т.с.с.).
Заңды презумция - бұл заңдарда бекітілген, алдын-ала белгілі заңды фактінің болғанына не жоқтығына сай, құқық нормаларының заңды нәтиженің болуын байланыстырады.
Презумцияның бірнеше түрі бар: фактіге байланысты (презумция өмірлік тәжірибеге сүйенген, сондықтан қандай болмасын формалды бекітуді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Заттар - азаматтық құқықтық қатынастардың объектілері
Заңды фактілер және оларды топтастыру
Соттық дәлелдеу
Азаматтық іс жүргізудегі дәлелдеу және дәлелдемелер мәселелері
АЗАМАТТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУДЕГІ ДӘЛЕЛДЕМЕЛЕР МЕН ДӘЛЕЛДЕУ
Заңи фактілер
АЙҒАҚТАР МЕН ДӘЛЕЛДЕМЕЛЕРДІҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Азаматтық құқықтық қатынастар туралы мәлімет
Әлеуметтік қамсыздардыру саласындағы құқықтық қатынастардың түсінігі
Азаматтық іс жүргізудегі дәлелдемелер
Пәндер