Құқықты қолдану. Құқық нормаларын талқылау
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Құқық нормаларын қолданудың түсінігі, түрлері кезеңдері ... ... ... ... ... 4
2 Құқық нормаларын талқылаудың түсінігі және оның маңызы ... ... ... ..8
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 Құқық нормаларын қолданудың түсінігі, түрлері кезеңдері ... ... ... ... ... 4
2 Құқық нормаларын талқылаудың түсінігі және оның маңызы ... ... ... ..8
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
КІРІСПЕ
Құқық нормаларын іс жүзіне асыру – құқықтық ұйғарымды құқықтық қатынастарға қатысушылардың тәртібіне айналдыру, құқық субъектілерімен нормативтік ұйғарымды шын мәнінде іс жүзіне мынандай нысанда іске асырады: тыйым салуды сақтау, міндеттерді орындау, құқықты пайдалану және нормаларды қолдану.
Құқықтық реттеу жолдарының әдістерінің ерекшелікте-ріне байланысты (тыйым салу, міндеттеу және рұқсат беру не өкілеттік беру) құқық нормаларын іс жүзіне асыру мынадай нысандарға бөлінеді: сақтау, орындау және пайдалану.
Құқық нормаларын сақтау – құқық нормаларымен тыйым салынғандарды бұзбауға өзін-өзі ұстай білу. Норма – іске асырудың бұл формасы немқұрайлылықпен өзгешеленеді.
Құқық нормасын орындау – құқық нормасымен белгіленген әрекетті міндетті түрде істеу. Сондықтан, ол заңды міндеттерді құқықтың міндеттеу талаптарына сай орындау барысындағы белсенді әрекеттермен байланысты.
Құқық нормаларын талқылау – бұл мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың, лауазымды адамдардың және азаматтардың құқық нормаларының мазмұндарын, мәнін түсіндіру әрекеттері; бұл әрекет құқықтың қайнар көзінде көрсетілген мемлекеттік ерікті ашуға бағытталған, мақсаты оны дұрыс және тиімді іс жүзіне асыру.
Түсіндіру тәсілдері – бұл құқықтық нормалардың мазмұнын анықтауға бағытталған тәсілдер мен бағыттардың жиынтығы. Түсіндіру тәсілдерінің мынадай түрлері бар:
1) грамматикалық – тіл құралдарының, грамматика ережелерінің, орфографияның және т.б. көмегімен түсіндіру;
2) логикалық – логика заңдарының және ережелерінің көмегімен түсіндіру;
3) жүйелік – заң нормасының басқа нормалармен жүйелік байланысын, нақты жүріс - тұрыстың құқық жүйесіндегі орны мен рөлін талдау арқылы түсіндіру;
4) тарихи - саяси – құқықтық норманы қабылдаудың нақты - тарихи және саяси жағдайларының көмегімен түсіндіру;
5) телеологиялық (мақсатты) – нормативтік актіні қабылдау мақсаттарын анықтаудың көмегімен талқылау;
6) арнайы - заңды – заңнамада қолданылатын заң терминдерінің мазмұнын ашу арқылы түсіндіру.
Құқық нормаларын іс жүзіне асыру – құқықтық ұйғарымды құқықтық қатынастарға қатысушылардың тәртібіне айналдыру, құқық субъектілерімен нормативтік ұйғарымды шын мәнінде іс жүзіне мынандай нысанда іске асырады: тыйым салуды сақтау, міндеттерді орындау, құқықты пайдалану және нормаларды қолдану.
Құқықтық реттеу жолдарының әдістерінің ерекшелікте-ріне байланысты (тыйым салу, міндеттеу және рұқсат беру не өкілеттік беру) құқық нормаларын іс жүзіне асыру мынадай нысандарға бөлінеді: сақтау, орындау және пайдалану.
Құқық нормаларын сақтау – құқық нормаларымен тыйым салынғандарды бұзбауға өзін-өзі ұстай білу. Норма – іске асырудың бұл формасы немқұрайлылықпен өзгешеленеді.
Құқық нормасын орындау – құқық нормасымен белгіленген әрекетті міндетті түрде істеу. Сондықтан, ол заңды міндеттерді құқықтың міндеттеу талаптарына сай орындау барысындағы белсенді әрекеттермен байланысты.
Құқық нормаларын талқылау – бұл мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың, лауазымды адамдардың және азаматтардың құқық нормаларының мазмұндарын, мәнін түсіндіру әрекеттері; бұл әрекет құқықтың қайнар көзінде көрсетілген мемлекеттік ерікті ашуға бағытталған, мақсаты оны дұрыс және тиімді іс жүзіне асыру.
Түсіндіру тәсілдері – бұл құқықтық нормалардың мазмұнын анықтауға бағытталған тәсілдер мен бағыттардың жиынтығы. Түсіндіру тәсілдерінің мынадай түрлері бар:
1) грамматикалық – тіл құралдарының, грамматика ережелерінің, орфографияның және т.б. көмегімен түсіндіру;
2) логикалық – логика заңдарының және ережелерінің көмегімен түсіндіру;
3) жүйелік – заң нормасының басқа нормалармен жүйелік байланысын, нақты жүріс - тұрыстың құқық жүйесіндегі орны мен рөлін талдау арқылы түсіндіру;
4) тарихи - саяси – құқықтық норманы қабылдаудың нақты - тарихи және саяси жағдайларының көмегімен түсіндіру;
5) телеологиялық (мақсатты) – нормативтік актіні қабылдау мақсаттарын анықтаудың көмегімен талқылау;
6) арнайы - заңды – заңнамада қолданылатын заң терминдерінің мазмұнын ашу арқылы түсіндіру.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Т.А.Ағдарбеков, З.Т.Ағдарбекова, М.С.Данишбаева. Мемлекет және құқық теориясы. Түркістан: 2012 ж. - 208 б.
2. Т.А.Ағдарбеков. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы: 2003 ж. - 328 б.
3. Д. А.Булгакова. Мемлекет жəне құқық теориясы. Алматы: 2006 ж. - 106 б.
1. Т.А.Ағдарбеков, З.Т.Ағдарбекова, М.С.Данишбаева. Мемлекет және құқық теориясы. Түркістан: 2012 ж. - 208 б.
2. Т.А.Ағдарбеков. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы: 2003 ж. - 328 б.
3. Д. А.Булгакова. Мемлекет жəне құқық теориясы. Алматы: 2006 ж. - 106 б.
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31 Құқық нормаларын қолданудың түсінігі, түрлері кезеңдері ... ... ... ... ... 4
2 Құқық нормаларын талқылаудың түсінігі және оның маңызы ... ... ... ..8
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..13
КІРІСПЕ
Құқық нормаларын іс жүзіне асыру - құқықтық ұйғарымды құқықтық қатынастарға қатысушылардың тәртібіне айналдыру, құқық субъектілерімен нормативтік ұйғарымды шын мәнінде іс жүзіне мынандай нысанда іске асырады: тыйым салуды сақтау, міндеттерді орындау, құқықты пайдалану және нормаларды қолдану.
Құқықтық реттеу жолдарының әдістерінің ерекшелікте-ріне байланысты (тыйым салу, міндеттеу және рұқсат беру не өкілеттік беру) құқық нормаларын іс жүзіне асыру мынадай нысандарға бөлінеді: сақтау, орындау және пайдалану.
Құқық нормаларын сақтау - құқық нормаларымен тыйым салынғандарды бұзбауға өзін-өзі ұстай білу. Норма - іске асырудың бұл формасы немқұрайлылықпен өзгешеленеді.
Құқық нормасын орындау - құқық нормасымен белгіленген әрекетті міндетті түрде істеу. Сондықтан, ол заңды міндеттерді құқықтың міндеттеу талаптарына сай орындау барысындағы белсенді әрекеттермен байланысты.
Құқық нормаларын талқылау - бұл мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың, лауазымды адамдардың және азаматтардың құқық нормаларының мазмұндарын, мәнін түсіндіру әрекеттері; бұл әрекет құқықтың қайнар көзінде көрсетілген мемлекеттік ерікті ашуға бағытталған, мақсаты оны дұрыс және тиімді іс жүзіне асыру.
Түсіндіру тәсілдері - бұл құқықтық нормалардың мазмұнын анықтауға бағытталған тәсілдер мен бағыттардың жиынтығы. Түсіндіру тәсілдерінің мынадай түрлері бар:
1) грамматикалық - тіл құралдарының, грамматика ережелерінің, орфографияның және т.б. көмегімен түсіндіру;
2) логикалық - логика заңдарының және ережелерінің көмегімен түсіндіру;
3) жүйелік - заң нормасының басқа нормалармен жүйелік байланысын, нақты жүріс - тұрыстың құқық жүйесіндегі орны мен рөлін талдау арқылы түсіндіру;
4) тарихи - саяси - құқықтық норманы қабылдаудың нақты - тарихи және саяси жағдайларының көмегімен түсіндіру;
5) телеологиялық (мақсатты) - нормативтік актіні қабылдау мақсаттарын анықтаудың көмегімен талқылау;
6) арнайы - заңды - заңнамада қолданылатын заң терминдерінің мазмұнын ашу арқылы түсіндіру.
1 Құқық нормаларын қолданудың түсінігі, түрлері кезеңдері
Құқық нормаларын іс жүзіне асыру - құқықтық ұйғарымды құқықтық қатынастарға қатысушылардың тәртібіне айналдыру, құқық субъектілерімен нормативтік ұйғарымды шын мәнінде іс жүзіне мынандай нысанда іске асырады: тыйым салуды сақтау, міндеттерді орындау, құқықты пайдалану және нормаларды қолдану.
Құқықтық реттеу жолдарының әдістерінің ерекшелікте-ріне байланысты (тыйым салу, міндеттеу және рұқсат беру не өкілеттік беру) құқық нормаларын іс жүзіне асыру мынадай нысандарға бөлінеді: сақтау, орындау және пайдалану.
Құқық нормаларын сақтау - құқық нормаларымен тыйым салынғандарды бұзбауға өзін-өзі ұстай білу. Норма - іске асырудың бұл формасы немқұрайлылықпен өзгешеленеді.
Құқық нормасын орындау - құқық нормасымен белгіленген әрекетті міндетті түрде істеу. Сондықтан, ол заңды міндеттерді құқықтың міндеттеу талаптарына сай орындау барысындағы белсенді әрекеттермен байланысты.
Пайдалану (іс жүзіне асыру) құқық нормалары субъектілерінің өз құқықтарын іс жүзіне асыру болады. Бұл кезде құқықпен рұқсат етілген әрекеттер, басқаруға өкілетті құқық нормалары жүзеге асырылады.
Тәжірибеде құқық ұйғарымдарының мазмұндары өмірді сақтау жолымен, орындау мен құқық нормаларын пайдалану арқылы құқық актілерінде өз көрінісін табады - құқық субъектілерінің әрекеттерінде, құқықтық өмірге қатынасушыларындағы мүмкін болатын не міндетті тәртіпті, шын мәніндегі іс жүзіне асыру процесінде құқықта көрсетілген және міндеттеу шараларын көруге болады. Құқықтық актілер арқылы жекеленген адамдардың құқықтары мен міндеттері іс жүзіне асырылады (келісім жасау негізінде, еріктілікпен заңды көрсетілген нысандар).
Құқық нормаларын қолдану, өз ерекшеліктерімен кәдімгі құқық нормаларын іске асыру қалпынан шығып кетеді, сондықтан жекеше қаралады.
Құқық нормалары тек сол уақытта қолданылады, егер заңды нормалар толық қамтамасыз етуге жеткіліксіз болып, бұл процеске соған қажет өкілеттілігі бар органдар қажет болса.
Құқық нормаларын қолдану - бұл билік өкілеттілігі бар органдардың және заң фактілері мен құқық нормаларының негізінде нақтылы іс бойынша жекелеген шешімдерді дайындайтын және қабылдайтын адамдардың әрекеттері.
Құқықты қолдану әрекетінің қажеттілігі мынадай жағдайларда туады: қоғамдық қатынастардың субъектілері билік органдарының көмегінсіз, өз құқықтары мен міндеттерін іс жүзіне асыра алатын кездерде (мысалы, жұмысқа қабылдау); қоғамдық қатынастардағы субъектілердің арасындағы белгілі заңды факторлар бойынша дау пайда болып не болмаса субъективтік құқықтары мен заңды міндеттерді іс жүзіне асыруға басқа да кедергілер болады; белгілі құқықтық қатынастардың талабы бойынша арнайы түрде нақтылы фактілердің барлығы не жоқтығын анықтау олардың дұрыстығын және заңдылығын белгілеу;
Құқық нормаларын қолданудың сипатты белгілеріне жататындар:
соған өкілеттігі бар субъектілердің ғана әрекеттері;
мемлекеттік билік әрекетінің сипаты, яғни шығарған ұйғарымдағы көрінетін табандылық, құқықты қолдану органының өкілеттілік презумциясы, шығарылған шешімнің мемлекеттік мәжбүрлеумен қамтамасыз етілуі;
бірізділікпен өтетін бірнеше кезеңдердің болуы;
арнайы белгіленген (процессуалдық) іске асыру нысанының болуы.
ерекше құқықты қолдану актісін шығару.
Құқықты қолдану өте күрделі процесс және бірнеше кезеңдерді қамтиды. Бірізділіктегі, қарым-қатынастағы кезеңдер, оларға өкілеттілігі бар мемлекеттік орган мен нақтылы істі қарау және шешу жатады.
Бірінші кезеңде фактілер негізінде, істің жағдайын белгі-лейді. Бұл заңды ақпараттар жинау, оны зерттеу және бағалау.
Екінші кезеңде нақтылы өмір кезеңдерін заңдық сараптау жүргізіледі, оны әрекеттегі құқық нормасы жағынан бағалай-ды. Яғни сол жағдайлардың заңды фактілерге сай маңыздылы-ғын анықтауға бағытталған және салыстыру мен тіркеуде кө-рінетін олардың белгілерінің, заңды фактілердің белгілерімен, құқық нормасын таңдайды, оның шындығын тексеріп (шындығын, әрекетін) мазмұны мен мәнін айқындайды.
Құқықты қолдану процесінің соңғы кезеңінде істің негізгі шешімі шығарылып, оның документальді құжаттандырылуы соған сай қолдану құқығының актісіне жазылады (жекелеген құқықтық акті): әкімшілік құқықбұзушылық туралы протокол жасалады, рұқсат беру іске асырылады, іс бойынша шешім шығарылады. Мұндағы соңғы кезеңге шығарылған шешімнің орындалуын ұйымдастыру мен оның жөнді орындалуын қолдану бақылау жатады.
Сонымен, құқық нормасын қолдану - калпындағы барлық операциялардың нақтылы белгіленген құқықтық және субъективтік кездердің жиынтығы, құқықты қолданудың қатаң жағдайындағы процесте өтеді - мазмұнды және логикалық уақытта және кеңістіктегі өкілетті мемлекеттік және мемлекеттік емес органдардың және олардың лауазымды адамдарының заңды істі шешуі, ол құқықты қолдану актісін шығарумен шектеледі.
Өзінің маңыздылығы мен құқықты қолдану субъекті-лерінің билік өкілеттілігі болғандықтан құқықты қолдану әрекеті бірнеше талаптарға сай өткізіледі.
Бұл кезде құқықты қолдану қағидалары негізгі идеялар ретінде көрінеді және құқықты іс жүзіне асыру аясында, міндетті бағыттардың бастаушыcы:
заңдылық (құқықты қолданудың заңды негізіне);
негізделетіндік (дәлелденгендік) нақты істің негізі туралы.
ыңғайлылық (қоғамдық қатынастарға тиімді ықпал жасау мақсатында);
әлеуметтік адалдық (қоғамдық қатынастарды тұрақтандыру мен олардың үйлесімділігін қамтамасыз ету бағыттары), т.б.
Құқық нормаларын қолдану актілері - бұл заңды іс бойынша өкілетті органның нақтылы жағдайлар мен жекеше белгіленген адамдарға құқық нормаларының негізінде арнайы шығарылатын ұйғарымдар.
Құқықты қолдану актілері қандай кезде болмасын, шығарылғаннан кейін маңызды нәтижелерін көрсетеді. Олар нақтылы құқықтық қатынастарды туғызады не болмаса нақтылы құқықтық қатынастарды өзгертеді.
Құқықты қолдану актілері түрлеріне қарай әр түрлі:
* Құқықты қолдану актілерінің түрлерінің белгі-леріне байланысты бөлінеді: реттеуші актілер және құқыққорғау актілері. Олардың алғашқы-лары қоғамға және жекеленген адамдардың қатынасын тәртіпке келтіруге бағытталған, ал екіншілері субъектілердің құқыққа қарсы тәртіптеріне тыйым салып жазалау үшін қажет;
* Бұл актілердің сыртқы белгілеріне байланысты келісімдерге бөлінеді: актілер-құжаттар (бұйрық, ұйғарым, үкім, анықтау, шешім, қорытынды) және әрекет актілері (вербальные-словесные, кон-клюдентные-жестовые, акты-символы-знаковые);
* Құрастыру жолдарының белгілеріне байланысты ұжымдық (комиссия шешімі) және жекешеленген (бастықтың бұйрығы).
Құқықты қолдану актілеріне жеткілікті түрде қатаң талап-тар қолайлы, оның ішіндегі мыналарды айтуға мүмкіндік бар:
* олардың шығару негізіне жататын нормативтік актілерге сай келуі;
* олар құқықты қолданатын субъектінің өкілеттік шегінде шығарылуы міндетті;
* олардың белгілі құрамы болуы міндетті (кіріспе, сипатталуы, негіздемесі, нәтижелік бөлімі);
* қатаң түрде негізделінуі міндетті, яғни барлық фактілер негіздері және формальді жағдайлардың есепке алынуы.
Нормативтік-құқықтық және жекешеленген-құқықтық актілердің арасында сәйкестік бар: олар категориялық және билік сипатта, мемлекеттік мәжбүрлеудің күшімен өздеріндегі бар ұйғарымды орындатуды қолдайды; оларды қатаң түрде арнайы белгіленген ортадағы соған өкілеттігі бар адамдар шығарады (қабылдайды); олардың нақты құрамдары мен талаптары бар, ол талаптар орындалмаған жағдайда оларды дұрыстыққа жатқызбайды; олар тікелей қоғамдық қатынастарды реттейді; қатынастарды тәртіпке салуға, заңдылықты бекітуге және құқықтық тәртіпті қамтамасыз ететін бірдей бағытта болады.
Сонымен қатар, кардинальді (маңызды) өзгерістер бар. Нормативтік-құқықтық акті-субъектілерінің өз құқықтары мен міндеттері туралы, сол не басқа нақты кездерде белгіленген тәртіп жолдары (Қылмыстық кодекс, Азаматтық кодекс, Кеден кодексі, т.б.) алатын қайнар көзі. Әр уақытта есте ұстайтынымыз - нормативтік-құқықтық актілердің құқық нормасын ұстайтындығы (жалпылама, жекешеленген, өзінің әрекеті туралы, уақытпен тежелмеген ережесімен), нақтылы-жекеленген істерді шешудің негізі ретінде қызмет етуші.
Құқықты қолдану актісі - нормативтік-құқықтық актілердің негізінде құралған құжат, бірақ нақты адамдардың және фактілердің болған уақытын көрсетеді (мысалы, Қылмыстық не Кеден кодекстері және сот үкімі не тәртіптік сөгіс беру; мемлекеттік марапаттаулар туралы және көтермелеу туралы бұйрық; Орта және арнайы білім беру туралы Ереже, соның негізінде азаматтың оқуға құқығы болады (білім алуға), және нақтылы жоғарғы оқу орнына белгілі курс пен топқа тіркеу туралы бұйрық). Сонымен қатар, құқықты қолдану актілерінің бірмезгілдік қана әрекеті бар, себебі қатаң түрде белгіленген кезде есептелген. Бұл актілер тек акті үшін міндетті нормативті мазмұндағы жазбаша ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31 Құқық нормаларын қолданудың түсінігі, түрлері кезеңдері ... ... ... ... ... 4
2 Құқық нормаларын талқылаудың түсінігі және оның маңызы ... ... ... ..8
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..13
КІРІСПЕ
Құқық нормаларын іс жүзіне асыру - құқықтық ұйғарымды құқықтық қатынастарға қатысушылардың тәртібіне айналдыру, құқық субъектілерімен нормативтік ұйғарымды шын мәнінде іс жүзіне мынандай нысанда іске асырады: тыйым салуды сақтау, міндеттерді орындау, құқықты пайдалану және нормаларды қолдану.
Құқықтық реттеу жолдарының әдістерінің ерекшелікте-ріне байланысты (тыйым салу, міндеттеу және рұқсат беру не өкілеттік беру) құқық нормаларын іс жүзіне асыру мынадай нысандарға бөлінеді: сақтау, орындау және пайдалану.
Құқық нормаларын сақтау - құқық нормаларымен тыйым салынғандарды бұзбауға өзін-өзі ұстай білу. Норма - іске асырудың бұл формасы немқұрайлылықпен өзгешеленеді.
Құқық нормасын орындау - құқық нормасымен белгіленген әрекетті міндетті түрде істеу. Сондықтан, ол заңды міндеттерді құқықтың міндеттеу талаптарына сай орындау барысындағы белсенді әрекеттермен байланысты.
Құқық нормаларын талқылау - бұл мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың, лауазымды адамдардың және азаматтардың құқық нормаларының мазмұндарын, мәнін түсіндіру әрекеттері; бұл әрекет құқықтың қайнар көзінде көрсетілген мемлекеттік ерікті ашуға бағытталған, мақсаты оны дұрыс және тиімді іс жүзіне асыру.
Түсіндіру тәсілдері - бұл құқықтық нормалардың мазмұнын анықтауға бағытталған тәсілдер мен бағыттардың жиынтығы. Түсіндіру тәсілдерінің мынадай түрлері бар:
1) грамматикалық - тіл құралдарының, грамматика ережелерінің, орфографияның және т.б. көмегімен түсіндіру;
2) логикалық - логика заңдарының және ережелерінің көмегімен түсіндіру;
3) жүйелік - заң нормасының басқа нормалармен жүйелік байланысын, нақты жүріс - тұрыстың құқық жүйесіндегі орны мен рөлін талдау арқылы түсіндіру;
4) тарихи - саяси - құқықтық норманы қабылдаудың нақты - тарихи және саяси жағдайларының көмегімен түсіндіру;
5) телеологиялық (мақсатты) - нормативтік актіні қабылдау мақсаттарын анықтаудың көмегімен талқылау;
6) арнайы - заңды - заңнамада қолданылатын заң терминдерінің мазмұнын ашу арқылы түсіндіру.
1 Құқық нормаларын қолданудың түсінігі, түрлері кезеңдері
Құқық нормаларын іс жүзіне асыру - құқықтық ұйғарымды құқықтық қатынастарға қатысушылардың тәртібіне айналдыру, құқық субъектілерімен нормативтік ұйғарымды шын мәнінде іс жүзіне мынандай нысанда іске асырады: тыйым салуды сақтау, міндеттерді орындау, құқықты пайдалану және нормаларды қолдану.
Құқықтық реттеу жолдарының әдістерінің ерекшелікте-ріне байланысты (тыйым салу, міндеттеу және рұқсат беру не өкілеттік беру) құқық нормаларын іс жүзіне асыру мынадай нысандарға бөлінеді: сақтау, орындау және пайдалану.
Құқық нормаларын сақтау - құқық нормаларымен тыйым салынғандарды бұзбауға өзін-өзі ұстай білу. Норма - іске асырудың бұл формасы немқұрайлылықпен өзгешеленеді.
Құқық нормасын орындау - құқық нормасымен белгіленген әрекетті міндетті түрде істеу. Сондықтан, ол заңды міндеттерді құқықтың міндеттеу талаптарына сай орындау барысындағы белсенді әрекеттермен байланысты.
Пайдалану (іс жүзіне асыру) құқық нормалары субъектілерінің өз құқықтарын іс жүзіне асыру болады. Бұл кезде құқықпен рұқсат етілген әрекеттер, басқаруға өкілетті құқық нормалары жүзеге асырылады.
Тәжірибеде құқық ұйғарымдарының мазмұндары өмірді сақтау жолымен, орындау мен құқық нормаларын пайдалану арқылы құқық актілерінде өз көрінісін табады - құқық субъектілерінің әрекеттерінде, құқықтық өмірге қатынасушыларындағы мүмкін болатын не міндетті тәртіпті, шын мәніндегі іс жүзіне асыру процесінде құқықта көрсетілген және міндеттеу шараларын көруге болады. Құқықтық актілер арқылы жекеленген адамдардың құқықтары мен міндеттері іс жүзіне асырылады (келісім жасау негізінде, еріктілікпен заңды көрсетілген нысандар).
Құқық нормаларын қолдану, өз ерекшеліктерімен кәдімгі құқық нормаларын іске асыру қалпынан шығып кетеді, сондықтан жекеше қаралады.
Құқық нормалары тек сол уақытта қолданылады, егер заңды нормалар толық қамтамасыз етуге жеткіліксіз болып, бұл процеске соған қажет өкілеттілігі бар органдар қажет болса.
Құқық нормаларын қолдану - бұл билік өкілеттілігі бар органдардың және заң фактілері мен құқық нормаларының негізінде нақтылы іс бойынша жекелеген шешімдерді дайындайтын және қабылдайтын адамдардың әрекеттері.
Құқықты қолдану әрекетінің қажеттілігі мынадай жағдайларда туады: қоғамдық қатынастардың субъектілері билік органдарының көмегінсіз, өз құқықтары мен міндеттерін іс жүзіне асыра алатын кездерде (мысалы, жұмысқа қабылдау); қоғамдық қатынастардағы субъектілердің арасындағы белгілі заңды факторлар бойынша дау пайда болып не болмаса субъективтік құқықтары мен заңды міндеттерді іс жүзіне асыруға басқа да кедергілер болады; белгілі құқықтық қатынастардың талабы бойынша арнайы түрде нақтылы фактілердің барлығы не жоқтығын анықтау олардың дұрыстығын және заңдылығын белгілеу;
Құқық нормаларын қолданудың сипатты белгілеріне жататындар:
соған өкілеттігі бар субъектілердің ғана әрекеттері;
мемлекеттік билік әрекетінің сипаты, яғни шығарған ұйғарымдағы көрінетін табандылық, құқықты қолдану органының өкілеттілік презумциясы, шығарылған шешімнің мемлекеттік мәжбүрлеумен қамтамасыз етілуі;
бірізділікпен өтетін бірнеше кезеңдердің болуы;
арнайы белгіленген (процессуалдық) іске асыру нысанының болуы.
ерекше құқықты қолдану актісін шығару.
Құқықты қолдану өте күрделі процесс және бірнеше кезеңдерді қамтиды. Бірізділіктегі, қарым-қатынастағы кезеңдер, оларға өкілеттілігі бар мемлекеттік орган мен нақтылы істі қарау және шешу жатады.
Бірінші кезеңде фактілер негізінде, істің жағдайын белгі-лейді. Бұл заңды ақпараттар жинау, оны зерттеу және бағалау.
Екінші кезеңде нақтылы өмір кезеңдерін заңдық сараптау жүргізіледі, оны әрекеттегі құқық нормасы жағынан бағалай-ды. Яғни сол жағдайлардың заңды фактілерге сай маңыздылы-ғын анықтауға бағытталған және салыстыру мен тіркеуде кө-рінетін олардың белгілерінің, заңды фактілердің белгілерімен, құқық нормасын таңдайды, оның шындығын тексеріп (шындығын, әрекетін) мазмұны мен мәнін айқындайды.
Құқықты қолдану процесінің соңғы кезеңінде істің негізгі шешімі шығарылып, оның документальді құжаттандырылуы соған сай қолдану құқығының актісіне жазылады (жекелеген құқықтық акті): әкімшілік құқықбұзушылық туралы протокол жасалады, рұқсат беру іске асырылады, іс бойынша шешім шығарылады. Мұндағы соңғы кезеңге шығарылған шешімнің орындалуын ұйымдастыру мен оның жөнді орындалуын қолдану бақылау жатады.
Сонымен, құқық нормасын қолдану - калпындағы барлық операциялардың нақтылы белгіленген құқықтық және субъективтік кездердің жиынтығы, құқықты қолданудың қатаң жағдайындағы процесте өтеді - мазмұнды және логикалық уақытта және кеңістіктегі өкілетті мемлекеттік және мемлекеттік емес органдардың және олардың лауазымды адамдарының заңды істі шешуі, ол құқықты қолдану актісін шығарумен шектеледі.
Өзінің маңыздылығы мен құқықты қолдану субъекті-лерінің билік өкілеттілігі болғандықтан құқықты қолдану әрекеті бірнеше талаптарға сай өткізіледі.
Бұл кезде құқықты қолдану қағидалары негізгі идеялар ретінде көрінеді және құқықты іс жүзіне асыру аясында, міндетті бағыттардың бастаушыcы:
заңдылық (құқықты қолданудың заңды негізіне);
негізделетіндік (дәлелденгендік) нақты істің негізі туралы.
ыңғайлылық (қоғамдық қатынастарға тиімді ықпал жасау мақсатында);
әлеуметтік адалдық (қоғамдық қатынастарды тұрақтандыру мен олардың үйлесімділігін қамтамасыз ету бағыттары), т.б.
Құқық нормаларын қолдану актілері - бұл заңды іс бойынша өкілетті органның нақтылы жағдайлар мен жекеше белгіленген адамдарға құқық нормаларының негізінде арнайы шығарылатын ұйғарымдар.
Құқықты қолдану актілері қандай кезде болмасын, шығарылғаннан кейін маңызды нәтижелерін көрсетеді. Олар нақтылы құқықтық қатынастарды туғызады не болмаса нақтылы құқықтық қатынастарды өзгертеді.
Құқықты қолдану актілері түрлеріне қарай әр түрлі:
* Құқықты қолдану актілерінің түрлерінің белгі-леріне байланысты бөлінеді: реттеуші актілер және құқыққорғау актілері. Олардың алғашқы-лары қоғамға және жекеленген адамдардың қатынасын тәртіпке келтіруге бағытталған, ал екіншілері субъектілердің құқыққа қарсы тәртіптеріне тыйым салып жазалау үшін қажет;
* Бұл актілердің сыртқы белгілеріне байланысты келісімдерге бөлінеді: актілер-құжаттар (бұйрық, ұйғарым, үкім, анықтау, шешім, қорытынды) және әрекет актілері (вербальные-словесные, кон-клюдентные-жестовые, акты-символы-знаковые);
* Құрастыру жолдарының белгілеріне байланысты ұжымдық (комиссия шешімі) және жекешеленген (бастықтың бұйрығы).
Құқықты қолдану актілеріне жеткілікті түрде қатаң талап-тар қолайлы, оның ішіндегі мыналарды айтуға мүмкіндік бар:
* олардың шығару негізіне жататын нормативтік актілерге сай келуі;
* олар құқықты қолданатын субъектінің өкілеттік шегінде шығарылуы міндетті;
* олардың белгілі құрамы болуы міндетті (кіріспе, сипатталуы, негіздемесі, нәтижелік бөлімі);
* қатаң түрде негізделінуі міндетті, яғни барлық фактілер негіздері және формальді жағдайлардың есепке алынуы.
Нормативтік-құқықтық және жекешеленген-құқықтық актілердің арасында сәйкестік бар: олар категориялық және билік сипатта, мемлекеттік мәжбүрлеудің күшімен өздеріндегі бар ұйғарымды орындатуды қолдайды; оларды қатаң түрде арнайы белгіленген ортадағы соған өкілеттігі бар адамдар шығарады (қабылдайды); олардың нақты құрамдары мен талаптары бар, ол талаптар орындалмаған жағдайда оларды дұрыстыққа жатқызбайды; олар тікелей қоғамдық қатынастарды реттейді; қатынастарды тәртіпке салуға, заңдылықты бекітуге және құқықтық тәртіпті қамтамасыз ететін бірдей бағытта болады.
Сонымен қатар, кардинальді (маңызды) өзгерістер бар. Нормативтік-құқықтық акті-субъектілерінің өз құқықтары мен міндеттері туралы, сол не басқа нақты кездерде белгіленген тәртіп жолдары (Қылмыстық кодекс, Азаматтық кодекс, Кеден кодексі, т.б.) алатын қайнар көзі. Әр уақытта есте ұстайтынымыз - нормативтік-құқықтық актілердің құқық нормасын ұстайтындығы (жалпылама, жекешеленген, өзінің әрекеті туралы, уақытпен тежелмеген ережесімен), нақтылы-жекеленген істерді шешудің негізі ретінде қызмет етуші.
Құқықты қолдану актісі - нормативтік-құқықтық актілердің негізінде құралған құжат, бірақ нақты адамдардың және фактілердің болған уақытын көрсетеді (мысалы, Қылмыстық не Кеден кодекстері және сот үкімі не тәртіптік сөгіс беру; мемлекеттік марапаттаулар туралы және көтермелеу туралы бұйрық; Орта және арнайы білім беру туралы Ереже, соның негізінде азаматтың оқуға құқығы болады (білім алуға), және нақтылы жоғарғы оқу орнына белгілі курс пен топқа тіркеу туралы бұйрық). Сонымен қатар, құқықты қолдану актілерінің бірмезгілдік қана әрекеті бар, себебі қатаң түрде белгіленген кезде есептелген. Бұл актілер тек акті үшін міндетті нормативті мазмұндағы жазбаша ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz