Құқықты қолдану. Құқық нормаларын талқылау

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ . . . 31 Құқық нормаларын қолданудың түсінігі, түрлері кезеңдері . . . 4

2 Құқық нормаларын талқылаудың түсінігі және оның маңызы . . . 8

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 12

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 13

КІРІСПЕ

Құқық нормаларын іс жүзіне асыру - құқықтық ұйғарымды құқықтық қатынастарға қатысушылардың тәртібіне айналдыру, құқық субъектілерімен нормативтік ұйғарымды шын мәнінде іс жүзіне мынандай нысанда іске асырады: тыйым салуды сақтау, міндеттерді орындау, құқықты пайдалану және нормаларды қолдану.

Құқықтық реттеу жолдарының әдістерінің ерекшелікте-ріне байланысты (тыйым салу, міндеттеу және рұқсат беру не өкілеттік беру) құқық нормаларын іс жүзіне асыру мынадай нысандарға бөлінеді: сақтау, орындау және пайдалану.

Құқық нормаларын сақтау - құқық нормаларымен тыйым салынғандарды бұзбауға өзін-өзі ұстай білу. Норма - іске асырудың бұл формасы немқұрайлылықпен өзгешеленеді.

Құқық нормасын орындау - құқық нормасымен белгіленген әрекетті міндетті түрде істеу. Сондықтан, ол заңды міндеттерді құқықтың міндеттеу талаптарына сай орындау барысындағы белсенді әрекеттермен байланысты.

Құқық нормаларын талқылау - бұл мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың, лауазымды адамдардың және азаматтардың құқық нормаларының мазмұндарын, мәнін түсіндіру әрекеттері; бұл әрекет құқықтың қайнар көзінде көрсетілген мемлекеттік ерікті ашуға бағытталған, мақсаты оны дұрыс және тиімді іс жүзіне асыру.

Түсіндіру тәсілдері - бұл құқықтық нормалардың мазмұнын анықтауға бағытталған тәсілдер мен бағыттардың жиынтығы. Түсіндіру тәсілдерінің мынадай түрлері бар:

1) грамматикалық - тіл құралдарының, грамматика ережелерінің, орфографияның және т. б. көмегімен түсіндіру;

2) логикалық - логика заңдарының және ережелерінің көмегімен түсіндіру;

3) жүйелік - заң нормасының басқа нормалармен жүйелік байланысын, нақты жүріс - тұрыстың құқық жүйесіндегі орны мен рөлін талдау арқылы түсіндіру;

4) тарихи - саяси - құқықтық норманы қабылдаудың нақты - тарихи және саяси жағдайларының көмегімен түсіндіру;

5) телеологиялық (мақсатты) - нормативтік актіні қабылдау мақсаттарын анықтаудың көмегімен талқылау;

6) арнайы - заңды - заңнамада қолданылатын заң терминдерінің мазмұнын ашу арқылы түсіндіру.

1 Құқық нормаларын қолданудың түсінігі, түрлері кезеңдері

Пайдалану (іс жүзіне асыру) құқық нормалары субъектілерінің өз құқықтарын іс жүзіне асыру болады. Бұл кезде құқықпен рұқсат етілген әрекеттер, басқаруға өкілетті құқық нормалары жүзеге асырылады.

Тәжірибеде құқық ұйғарымдарының мазмұндары өмірді сақтау жолымен, орындау мен құқық нормаларын пайдалану арқылы құқық актілерінде өз көрінісін табады - құқық субъектілерінің әрекеттерінде, құқықтық өмірге қатынасушыларындағы мүмкін болатын не міндетті тәртіпті, шын мәніндегі іс жүзіне асыру процесінде құқықта көрсетілген және міндеттеу шараларын көруге болады. Құқықтық актілер арқылы жекеленген адамдардың құқықтары мен міндеттері іс жүзіне асырылады (келісім жасау негізінде, еріктілікпен заңды көрсетілген нысандар) .

Құқық нормаларын қолдану, өз ерекшеліктерімен кәдімгі құқық нормаларын іске асыру қалпынан шығып кетеді, сондықтан жекеше қаралады.

Құқық нормалары тек сол уақытта қолданылады, егер заңды нормалар толық қамтамасыз етуге жеткіліксіз болып, бұл процеске соған қажет өкілеттілігі бар органдар қажет болса.

Құқық нормаларын қолдану - бұл билік өкілеттілігі бар органдардың және заң фактілері мен құқық нормаларының негізінде нақтылы іс бойынша жекелеген шешімдерді дайындайтын және қабылдайтын адамдардың әрекеттері.

Құқықты қолдану әрекетінің қажеттілігі мынадай жағдайларда туады: қоғамдық қатынастардың субъектілері билік органдарының көмегінсіз, өз құқықтары мен міндеттерін іс жүзіне асыра алатын кездерде (мысалы, жұмысқа қабылдау) ; қоғамдық қатынастардағы субъектілердің арасындағы белгілі заңды факторлар бойынша дау пайда болып не болмаса субъективтік құқықтары мен заңды міндеттерді іс жүзіне асыруға басқа да кедергілер болады; белгілі құқықтық қатынастардың талабы бойынша арнайы түрде нақтылы фактілердің барлығы не жоқтығын анықтау олардың дұрыстығын және заңдылығын белгілеу;

Құқық нормаларын қолданудың сипатты белгілеріне жататындар:

соған өкілеттігі бар субъектілердің ғана әрекеттері;
мемлекеттік билік әрекетінің сипаты, яғни шығарған ұйғарымдағы көрінетін табандылық, құқықты қолдану органының өкілеттілік презумциясы, шығарылған шешімнің мемлекеттік мәжбүрлеумен қамтамасыз етілуі;
бірізділікпен өтетін бірнеше кезеңдердің болуы;
арнайы белгіленген (процессуалдық) іске асыру нысанының болуы.
ерекше құқықты қолдану актісін шығару.

Құқықты қолдану өте күрделі процесс және бірнеше кезеңдерді қамтиды. Бірізділіктегі, қарым-қатынастағы кезеңдер, оларға өкілеттілігі бар мемлекеттік орган мен нақтылы істі қарау және шешу жатады.

Бірінші кезеңде фактілер негізінде, істің жағдайын белгі-лейді. Бұл заңды ақпараттар жинау, оны зерттеу және бағалау.

Екінші кезеңде нақтылы өмір кезеңдерін заңдық сараптау жүргізіледі, оны әрекеттегі құқық нормасы жағынан бағалай-ды. Яғни сол жағдайлардың заңды фактілерге сай маңыздылы-ғын анықтауға бағытталған және салыстыру мен тіркеуде кө-рінетін олардың белгілерінің, заңды фактілердің белгілерімен, құқық нормасын таңдайды, оның шындығын тексеріп (шындығын, әрекетін) мазмұны мен мәнін айқындайды.

Құқықты қолдану процесінің соңғы кезеңінде істің негізгі шешімі шығарылып, оның документальді құжаттандырылуы соған сай қолдану құқығының актісіне жазылады (жекелеген құқықтық акті) : әкімшілік құқықбұзушылық туралы протокол жасалады, рұқсат беру іске асырылады, іс бойынша шешім шығарылады. Мұндағы соңғы кезеңге шығарылған шешімнің орындалуын ұйымдастыру мен оның жөнді орындалуын қолдану бақылау жатады.

Сонымен, құқық нормасын қолдану - калпындағы барлық операциялардың нақтылы белгіленген құқықтық және субъективтік кездердің жиынтығы, құқықты қолданудың қатаң жағдайындағы процесте өтеді - мазмұнды және логикалық уақытта және кеңістіктегі өкілетті мемлекеттік және мемлекеттік емес органдардың және олардың лауазымды адамдарының заңды істі шешуі, ол құқықты қолдану актісін шығарумен шектеледі.

Өзінің маңыздылығы мен құқықты қолдану субъекті-лерінің билік өкілеттілігі болғандықтан құқықты қолдану әрекеті бірнеше талаптарға сай өткізіледі.

Бұл кезде құқықты қолдану қағидалары негізгі идеялар ретінде көрінеді және құқықты іс жүзіне асыру аясында, міндетті бағыттардың бастаушыcы:

заңдылық (құқықты қолданудың заңды негізіне) ;
негізделетіндік (дәлелденгендік) нақты істің негізі туралы.
ыңғайлылық (қоғамдық қатынастарға тиімді ықпал жасау мақсатында) ;
әлеуметтік адалдық (қоғамдық қатынастарды тұрақтандыру мен олардың үйлесімділігін қамтамасыз ету бағыттары), т. б.

Құқық нормаларын қолдану актілері - бұл заңды іс бойынша өкілетті органның нақтылы жағдайлар мен жекеше белгіленген адамдарға құқық нормаларының негізінде арнайы шығарылатын ұйғарымдар.

Құқықты қолдану актілері қандай кезде болмасын, шығарылғаннан кейін маңызды нәтижелерін көрсетеді. Олар нақтылы құқықтық қатынастарды туғызады не болмаса нақтылы құқықтық қатынастарды өзгертеді.

Құқықты қолдану актілері түрлеріне қарай әр түрлі:

Құқықты қолдану актілерінің түрлерінің белгі-леріне байланысты бөлінеді: реттеуші актілер және құқыққорғау актілері. Олардың алғашқы-лары қоғамға және жекеленген адамдардың қатынасын тәртіпке келтіруге бағытталған, ал екіншілері субъектілердің құқыққа қарсы тәртіптеріне тыйым салып жазалау үшін қажет;
Бұл актілердің сыртқы белгілеріне байланысты келісімдерге бөлінеді: актілер-құжаттар (бұйрық, ұйғарым, үкім, анықтау, шешім, қорытынды) және әрекет актілері (вербальные-словесные, кон-клюдентные-жестовые, акты-символы-знаковые) ;
Құрастыру жолдарының белгілеріне байланысты ұжымдық (комиссия шешімі) және жекешеленген (бастықтың бұйрығы) .

Құқықты қолдану актілеріне жеткілікті түрде қатаң талап-тар қолайлы, оның ішіндегі мыналарды айтуға мүмкіндік бар:

олардың шығару негізіне жататын нормативтік актілерге сай келуі;
олар құқықты қолданатын субъектінің өкілеттік шегінде шығарылуы міндетті;
олардың белгілі құрамы болуы міндетті (кіріспе, сипатталуы, негіздемесі, нәтижелік бөлімі) ;
қатаң түрде негізделінуі міндетті, яғни барлық фактілер негіздері және формальді жағдайлардың есепке алынуы.

Нормативтік-құқықтық және жекешеленген-құқықтық актілердің арасында сәйкестік бар: олар категориялық және билік сипатта, мемлекеттік мәжбүрлеудің күшімен өздеріндегі бар ұйғарымды орындатуды қолдайды; оларды қатаң түрде арнайы белгіленген ортадағы соған өкілеттігі бар адамдар шығарады (қабылдайды) ; олардың нақты құрамдары мен талаптары бар, ол талаптар орындалмаған жағдайда оларды дұрыстыққа жатқызбайды; олар тікелей қоғамдық қатынастарды реттейді; қатынастарды тәртіпке салуға, заңдылықты бекітуге және құқықтық тәртіпті қамтамасыз ететін бірдей бағытта болады.

Сонымен қатар, кардинальді (маңызды) өзгерістер бар. Нормативтік-құқықтық акті-субъектілерінің өз құқықтары мен міндеттері туралы, сол не басқа нақты кездерде белгіленген тәртіп жолдары (Қылмыстық кодекс, Азаматтық кодекс, Кеден кодексі, т. б. ) алатын қайнар көзі. Әр уақытта есте ұстайтынымыз - нормативтік-құқықтық актілердің құқық нормасын ұстайтындығы (жалпылама, жекешеленген, өзінің әрекеті туралы, уақытпен тежелмеген ережесімен), нақтылы-жекеленген істерді шешудің негізі ретінде қызмет етуші.

Құқықты қолдану актісі - нормативтік-құқықтық актілердің негізінде құралған құжат, бірақ нақты адамдардың және фактілердің болған уақытын көрсетеді (мысалы, Қылмыстық не Кеден кодекстері және сот үкімі не тәртіптік сөгіс беру; мемлекеттік марапаттаулар туралы және көтермелеу туралы бұйрық; Орта және арнайы білім беру туралы Ереже, соның негізінде азаматтың оқуға құқығы болады (білім алуға), және нақтылы жоғарғы оқу орнына белгілі курс пен топқа тіркеу туралы бұйрық) . Сонымен қатар, құқықты қолдану актілерінің бірмезгілдік қана әрекеті бар, себебі қатаң түрде белгіленген кезде есептелген. Бұл актілер тек акті үшін міндетті нормативті мазмұндағы жазбаша нысанда болмай, солай айтылатын конклюденттік әрекетте көрінуі болады (реттеушілік) . Олар тек өкілетті мемлекеттік лауазымды органдар және адамдармен ғана шығарылуы мүмкін (мекемелер, ұйымдар) және басқадай жекешеленген коммерциялық құралдар.

2 Құқық нормаларын талқылаудың түсінігі және оның маңызы

Талқылаудың қажеттілігі (заңды герменетика/экзегеника) былай қамтамасыз етілген:

құқық нормалары жалпылама, бөлінбейтін (жекешеленбеген) сипатта болады, сол уақытта құқық ұйғарымдарын іс жүзіне асыру нақтылы өмір жағдайында қалпына кірмесе де;
құқық нормаларының сыртқы көрінісі әр уақытта абстрактылы, мәтіні өте қысқа және ыңғайлы, сондықтан құқық нормаларының мазмұнын толық түсіндірмейтіндігіне екі мәнділігі және белгісіздігі көңіл аударады.
құқық нормалары күрделі заңдық конституция, заң шығару техникасының қатаң жолына сай құрылған, сондықтан оларды құрастыру ойлануды талап етеді;
Заң тілінің жетілмегендігінен нормалардың мәтіні нағыз құқықтық ұйғарыммен әріпті сәйкес келетін кездері болады.

Талқылау заңды әрекеттің арнайыланған түрі ретінде екі кезеңнен тұрады: түсіну және түсіндіру.

Талқылау-түсіну құқықтық ұйғарымның мәнін түсіну - бұл интеллектуальді еріктегі әрекет, құқық нормасының мәні мен мазмұнын интерпретатордың талқылаушының өзінің табуына бағытталған. Бұл «өзі үшін» талқылау.

Талқылау жолдарын (әдісін) түсіну:

Грамматикалық (лексикалық, лингвистік) - ондағы дәл құрастыруды белгілеу мақсатында нормативтік актінің мәтінін (текстік) түсіну;
Құқық нормаларын логикалық талқылау жолына, формальді және диалектикалық логиканың жолын пайдаланып, нормалардың мәнін оның басқа нормалармен логикалық байланысын анықтау және олардың бір-бірімен, құрам бөліктерінің арасындағы қарым-қатынастарды талдау;
Көлеміне қарай талқылау: әріптік (құқық норма-ларының мәні мен мазмұнын мәтіндігі көрінісіне сайлығы), тежеушілік (құқық нормаларының мәтіндік мазмұнын талқылау, кеңіректеу (ұйғарымның мәні мен мазмұнын құқық нормаларының мәтінін кеңірек талқылау) ;
Жүйелі әдіс - құқық нормаларының мәнін, оның соған сай нормативтік-құқықтық актілер жүйесіндегі орнын білу арқылы, сонымен қатар сол қоғамдық қатынастарды реттеуші басқа салалардың нормасымен қатынасын ашу арқылы білу.
Құқықтық нормаларды талқылаудың тарихи жолы - құқық нормаларының мәні мен мазмұнын қазіргі әрекеттегі нормалармен және бұрынғы сондай реттеушілікті салыстырудың көмегімен түсіну;
Құқықтық ұйғарымдардың мәнін түсіндіру нақтылы тарихи (саяси, экономикалық, идеологиялық) жағдайларды талдау негіздегі олардың қабылдауын білдіру.
Құқық нормаларын арнайы-заңдылықпен талқы-лау - құқық нормасының мәнін арнайы заңды атаулардың (терминдер) мазмұнын заң ғылымдарының және құқықтық шығармашылық-техниканың көмегі-мен ашу.
Құқық нормаларын телеологикалық талқылау - құқық нормаларын талқылаудың жолы, берілген норманың мәні мен мазмұнын оны қабылдаудағы мақсатына қарай түсінуге жатады.
Талқылау-түсіндіру - бұл интеллектуалды-ерікті әрекет, интерпретатормен құқықтық ұйғарымның мәні мен мазмұнын, құқықтық қатынастардағы қызығушы субъектілерге жеткізу. Мұндай талқылау (басқалар үшін) әр түрлі субъектілермен берілуі мүмкін (жоғарғы өкілетті билік органдармен, құқықты қолдану органдарымен және жекеленген адамдармен) .

Заңдылық күштеріне байланысты арнайыланған және арнайыланған емес талқылауларға бөлінеді.

Арнайы (легальді) құқық нормаларын талқылау, соған де-ген өкілдігі бар субъектілердің, мемлекеттік органдардың, ла-уазымды адамдардың қоғамдық ұйымдардың құқық нормала-рын белгілеуге, онда көрсетілген мемлекеттік ерікті атайтын әрекеттері. Басқа субъектілері үшін міндетті маңыздылығы бар соған сай актілерді іс жүзіне асырушылардың әрекеттері.

Арнайы талқылаулардың мынандай түрлері бар: ауден-титтік (авторлық) - сол құқық нормасын шығарған органдар-дың талқылауы; легальді - нормаларды талқылау өкілеттігі басқа органға беріледі; нормативтік (жалпылама) - құқық нормаларының талқылауға түсетіндердің, барлық кездері үшін; казуальді (жекешеленген) - нақтылы іс бойынша түсіндіру.

Құқық нормаларын арнайы талқылау актілері (интер-претациялық актілер) - бұл өкілеттілігі бар мемлекеттік ор-гандардың және лауазымды адамдардың шығаратын құқық-тық актілері, онда құқық нормаларын түсіндірушілік бар.

Құқық нормаларын арнайы талқылау, нақтылау, белгілі құқықтық ұйғарымның мәнін түсіндіруге бағытталған. Олардың барлық басқа құқықтық актілерден өзгешелігі сонда, олардың өзіндік маңыздылығы жоқ; құқықтық жаңа нормасын белгілемейді, әрекеттегілерді өзгертпейді, заңды күші бар және тәжірибеде, ол тек талқыланатын нормалардың әрекет ететін кезінде ғана маңызды; сондағы тапсырма, әрекеттегі заң нормаларын қалай түсінумен қолдану туралы; мемлекеттік міндеттілігі бар; субъектілерге емес, әрекеттері талқыланатын құқық нормаларымен реттелетін құқықты қолдаушыларға бағытталған.

Құқық нормаларын арнайы емес талқылау - бұл субъектілердің құқық нормаларының мәні мен мазмұнын түсіндіру әрекеттері, міндетті заңды маңыздылығы жоқ және заңды биліктен аластатылған.

Соған сай талқылау-түсіндірудің бұл түрінің императивті сипаты жоқ және заңды күші жоқ. Ол тек құқықты қолдау әрекетіне көмектесуге қажет.

Арнайы емес талқылаудың түрлеріне мыналар жатады: доктриналдық (ғылыми) талқылау - бұл ғалым-теоретик-термен және тәжірибелі заңгерлермен берілетін түсіндіру; эмпирикалық (күнделікті тұрмыстық) талқылау жекеленген құқық нормаларының мәнін және мазмұнын түсіндіру не құқықтық қолдану актілерін, арнайы заңгерлік білімі жоқ адамдармен түсіндіруде көрінеді. Маманданған (өкілдігі бар) - тәжірибелі заңгерлердің, мемлекеттік аппараттың лауазым-ды адамдарының және басқа сондай адамдардың пікірлері.

Құқықтағы ақтаңдақтық - нақтылы қатынастың соған сай құқық нормаларымен реттелмеген кезі не оның жоқтығы мен толық болмауы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.