Функционалдық тамақ өнімдерінің құрамы мен түрлері

Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығы министрлiгi

«Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті»

коммерциялық емес акционерлік қоғамы

ӘОЖ 637. 15. 03 Қолжазба құқығында

ТОҚТАҒҰЛ АЯЖАН ЕРБОЛҚЫЗЫ

ФУНКЦИОНАЛДЫ ИНГРЕДИЕНТІ БАР ЕТ ӨНІМДЕРІН ӨНДІРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

Білім беру бағдарламасы: 5В07207 - Азық-түлiк өнiмдерiнiң технологиясы

Алматы 2022

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛIГI

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТI

коммерциялық емес акционерлік қоғамы

ТЕХНОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИОРЕСУРСТАР ФАКУЛТЕТІ

ТАҒАМ ӨНІМДЕРІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ ҚАУІПСІЗДІГІ

КАФЕДРАСЫ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Функционалды ингредиенті бар ет өнімдерін өндіру технологиясы

Беттер саны

Сызбалар мен көрнекi

Материалдар саны___

Қосымшалар __

Орындаған: Тоқтағұл Аяжан Ерболқызы

2022 ж. «» қорғауға жiберiлдi

Кафедра меңгерушiсi Л. Мамаева (қолы)

Жетекшi а/ш. ғ. к.,

қауым. профессор А. Қожабергенов

(қолы)

Норма бақылаушы М. Ербулекова

(қолы)

Сарапшы

(қолы) (аты-жөнi)

Алматы 2022 ж

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТI

коммерциялық емес акционерлік қоғамы

Технология және биоресурстар факультетi

5В07207- «Азық-түлiк өнiмдерiнiң технологиясы» білім беру бағдарламасы

«Тағам өнiмдерiнiң технологиясы және қауiпсiздiгi» кафедрасы

Дипломдық жұмысты орындау

ТАПСЫРМАСЫ

Студент

(аты-жөнi)

Жұмыс тақырыбы

Университет бойынша 2022ж «» № бұйрығымен бекiтiлген

Дайын жұмысты (жобаны) тапсыру мерзiмi 2022ж «»

Жұмыстың бастапқы деректерi

Дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтардың тiзiмi

Графикалық материалдардың тiзiмi (қажеттi жағдайда)

Ұсынылатын негiзгi әдебиеттер

Жұмыстың (жобаның) арнайы тараулары бойынша кеңесшiлерi

Кафедра меңгерушiсi Л. Мамаева

Жетекшi а/ш. ғ. к.,

қауым. профессор А. Қожабергенов

Тапсырманы орындауға

қабылдадым, студент А. Тоқтағұл

Дипломдық жұмысты орындау

ГРАФИГI

Кафедра меңгерушiсi Л. Мамаева

Жетекшi а/ш. ғ. к.,

қауым. профессор А. Қожабергенов

Тапсырманы орындауға

қабылдадым, студент А. Тоқтағұл

НOPМAТИВТІК CІЛТEМEЛEP

СТ КР МЕМСТ Р 51574-2003 Тағамдық ас тұзы. Техникалық жағдайы

МЕМСТ 8, 579-2002 Бірегей өлшеудің мемлекеттік қамтамасыз ету жүйесі. Сатуға және импроттауга сол өндірістен шығатын қапталған әр түрлі қаптамалардың мөлшеріне қойылатын талаптар.

МЕМСТ 1341-97 Өсімдік пергаменті. Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 1760-86 Подпергамент. Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 3898-56 Тазартылған соя ұны. Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 4495-87 Құрғақ сұт. Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 6309-93 Тігін жіп, мақта қағазы және синтетика, Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 7502-98 Металдық өлшеу орамасы. Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 7697-87 Жүгері крахмалы. Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 7699-78 Картоп крахмалы. Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 7977-87 Дауындауға және мәзірге қоюға арналған балғын сарымсақ.

Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 8273-75 Орауыш қағаз. Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 8558. 1-78 Ет өнімдері. Нитритті анықтау әдістері.

МЕМСТ 9792-73 Бауыздалған әртүрлі жануарлар мен құстардың етінен және шошқа, қой, сиыр өнімдерінен дайындалған шұжық түрлері. Дурыс қабылдау және сараптау адістері.

МЕМСТ 9793-74 Ет өнімдері. Ылғалдылықты анықтау адістері.

МЕМСТ 9794-74 Ет өнімдері. Құрамындағы жалпы фосфорды анықтау адістері.

МЕМСТ 9957-73 Сиыр, қой, шошқа онімдерінен дайындалған шұжық өнімдері. Құрамындағы хлорлы натриді анықтау әдістері.

МЕМСТ 9959-91 Ет өнімдері. Органолептикалық бағалауды жалпы жүргізу жағдайы.

МЕМСТ 10444. 2-94 Тағамдық өнімдер. Құрамындағы стафилакокты мөлшерін жане шығуын анықтау әдістері.

МЕМСТ 10970-87 Майсыз құрғак сүт . Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 13277-79 Пастерленген сиыр сүті. Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 14192-96 Жүктерді маркілеу.

МЕМСТ 14961-91 Жібек жіп және химиялық қоспамен, Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 16729-71 Кептірілген сарымсақ. Техникалыкқ жағдайы.

МЕМСТ 17308-88 Шпагаттар, Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 21784-76 Кұс еттері (тауық, үйрек, қаз, күрке тауық, бөдене ұшалары) . Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 23042-86 Ет жане ет өнімдері. Майды анықтау адістері.

МЕМСТ 25011-81 Ет жане ет өнімдері, ақуызды анықтау адістері.

МЕМСТ 26574-85 нан цехындағы бидай ұны. Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 26927-86 шикі және тағамдық өнімдер. Сынапты анықтау әдістері.

МЕМСТ 26930-86 шикі жане тағамдық өнімдер. Мышякты анықтау адістері.

МЕМСТ 26932-86 шикі жане тағамдық өнімдер. Мырышты анықтау адістері.

МЕМСТ 26933-86 шикі жане тағамдық өнімдер. Кадмиді анықтау адистері.

МЕМСТ 28498-90 шынылы суық термометр. Жалпы техникалық талаптар. Зерттеу әдістері.

МЕМСТ 29045-91 Татымдықтар. Иісті бұрыш. Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 29048-91 Татымдықтар. Мускатты жанғак. Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 29050-91 Татымдықтар. Ақ және қара бұрыш. Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 29052-91 Татымдықтар. Кардамон. Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 29055-91 Татымдықтар. Корияндор. Техникалық жағдайы.

МЕМСТ 29185-91 Тағамдық өнімдер. Үшсульфатты қышқыл мөлшерін және шығуын анықтау адістері.

МЕМСТ 30518-97 Тағамдық өнімдер. Құрамындағы ішек таяқшалар бактерия тобынын (колиформды бактерия) мөлшерін және шығуын анықтау әдістері.

МЕМСТ 30519-97 Тағамдық өнімдер. Салмонелла түріндегі бактерияның шығуын анықтау әдістері.

Санитарлық ереже «санитарлық эпидемиялық тағамдық өнімдерге қойылатын талаптар» ДМ КР 06. 08. 2010 жыл № 611 бұйрығымен бекітілген. Ескерту: Егерде өндірсте қолданылып отырған стандартқа кандайда бір өзгерістер енгізілмесе оны қолдануға болады, ал өзгертілген жағжайда өндірс басшылығымен кеңесе отырып жаңа стандарттар қолданылады.

AНЫҚТAМAЛAP

Азық - адам үшін тамақ көзі болып табылатын жануарларды азықтандыру үшін пайдаланылатын, өсімдіктен, жануардан, минералдан, микробиологиялық қолданыстан алынатын азық - түлік;

Азық қоспалары - адам үшін тамақ көзі болып табылатын, жануарлар рационында жетіспейтін қоректік және минералдық заттар мен дәрумендер көздері ретінде пайдаланылатын органика, минерал және (немесе) синтетика текті заттар;

Байытылған (фортификацияланған) тамақ өнімдері - ауруды профилактикалау мақсатында еңгізілетін, тамақтын құнарын арттыру үшін бастапқыда болмаған не жеткіліксіз мөлшерде болған немесе өндіру процесінде жоғатылған бір немесе одан да көп қажетті ингредиенттер (дәрумендер, минералдар, ақуыздар, амин немесе май қышқылдары) және басқа да заттар қосылған тамақ өнімдері.

Нормативтік - техникалық құжаттама - тамақ өнімдерін әзірлеу, өндіру, айналымы, кәдеге жарату және жою процестерін реттеу үшін қажетті құжаттар.

Өнімдердің тағамдық құндылығы - ағзаның қоректік заттармен қанағаттандырылуы олардың энергетикалық құндылығымен, құрамымен және дәмдік қасиеттерімен айқындалатын дәрежесі.

Тамаққа биологиялық активті қоспалар - байыту мақсаты мен немесе парафармацевтиктерді қоспағанда, ауруларды профилактикалау үшін жеке қолдануға немесе тамақтық азық - түлік құрамына еңгізуге арналған табиғи немесе табиғиға парапар заттардың құрамдастары.

Тамақ өнімдерінің биологиялық құндылығы - тамақ өнімдерінің қуаттылығы, құрамында ақуыз, майлар, көмірсулар, дәруімендер, макро - және микроэлементтер қамтылатын сипаттамасы.

Тамақ өнімдерінің энергетикалық құндылығы - адамның немесе жануарлардың тұтынуы нәтижесінде тамақ өнімдерінен бөлінетін және олардың физиологиялық функцияларын қамтамассыз ететін қуат мөлшері.

Тамақ өнімдерінің қауіпсіздік көрсеткіштері - адам денсаулығына және жануарларға қауіп төндіретін химиялық, радиоактивтік, уытты заттардың және олардың қосындылары құрамыының, микроорганизмдердің және басқа да биологиялық организмдердің жол берілетін деңгейі.

Шикізат - тамақ өнімдерін өндіру үшін пайдаланылатын, өсімдіктен, жануардан, микробиологиялық, химиялық жолдармен және минералдан алынатын объектілер.

ҚЫCҚAPТУЛAP МEН БEЛГІЛEУЛEP

Кіpіcпe

Адамдардың денсаулығын сақтау және нығайту кез-келген өркениетті мемлекеттің маңызды міндеті болып табылады. Философтар, кейінірек дәрігерлер тамақтану туралы ғылымның пайда болуынан бұрын диетаны адам денсаулығымен тікелей байланыстырды. Қазіргі уақытта ұлттың денсаулығы тек 8-12% денсаулық сақтау жүйесіне байланысты екендігі ғылыми тұрғыдан анықталған, ал әлеуметтік-экономикалық жағдайлар, оның ішінде тамақтану рационы денсаулық жағдайының 52-55%-ын анықтайды.

Қазақстанның әртүрлі аймақтарында кейінгі жылдары тамақтану институты жүргізген халықтың нақты тамақтануын жүйелі түрде жаппай зерттеу нәтижелері диетадағы елеулі бұзылуларды көрсетеді. Бұл бұзылуларға жануарлардың майларын шамадан тыс тұтыну жатады, бұл әртүрлі семіздік пен артық салмақпен ауыратын адамдар санының көбеюіне әкеледі; полиқанықпаған май қышқылдарының болмауы және толық (жануарлар) ақуыздардың болмауы; витаминдердің жетіспеушілігі (В, А және С топтары) ; минералдардың, әсіресе кальций, темір, магний, йод және селеннің жетіспеушілігі жатады.

Макро-және микронутриенттерді жеткіліксіз тұтыну себептерінің арасында мынадай факторлар маңызды рөл атқарады:

- монотондылық, немесе, басқаша айтқанда, диетаның монотондылығы, бұл адамның бірнеше негізгі тамақ топтары мен дайын тағамдардың стандартты жиынтығын тұтынуын білдіреді;

- тазартылған, жоғары калориялы, бірақ дәрумендер мен минералдарға бай тағамдарды, мысалы, ақ ұн, нан, макарон, кондитерлік өнімдер, қант және т. б. тұтынуды арттыру. ;

- консервілеуге, ұзақ сақтауға, қарқынды технологиялық өңдеуге ұшыраған өнімдер үлесінің рационда өсуі; бұған дәрумендердің көп бөлігі жоғалған концентрацияланған және қалпына келтірілген шырындар, тосаптар, джемдер жатады;

- өсімдіктерді өсірудің қарқынды әдістерін пайдалану бұл олардың химиялық құрамының өзгеруіне, соның ішінде биологиялық белсенді компоненттердің құрамының төмендеуіне әкеледі.

Диетаның теңгерімсіздігі де ықпал етеді:

1) халықтың сатып алу қабілетінің төмендігі;

2) тамақтану мәдениетінің төмен деңгейі, оның ішінде халықтың көпшілігінде тағамның жекелеген компоненттерінің пайдасы туралы білімнің болмауы;

3) тамақтанудың жаман әдеттері, мысалы, майлы тағамдарды, ысталған тағамдарды шамадан тыс тұтыну.

Диетаның тығыздығының артуына байланысты аталған мәселелерді шешу мүмкін емес, өйткені бұл тұтынылатын калория санының көбеюіне әкеледі, бұл жеткіліксіз жаттығулар мен физикалық белсенділікпен қолайсыз. Сондықтан тамақ өнімдерінің жаңа технологиялары мен рецептураларын әзірлеу және игеру қажет.

Тамақ өнеркәсібіндегі техникалық прогресс медицина, іргелі ғылымдар саласындағы жаңа білімнің, ғылымның, техниканың және технологияның дамуы нәтижесінде пайда болған жаңа технологиялық мүмкіндіктердің пайда болуының арқасында мүмкін болды.

Мұның бәрі ұтымды тамақтану теориясынан (1930) теңдестірілген тамақтану теориясына (1964), содан кейін барабар (1987) және идеалды тамақтану теориясына (1991) және одан әрі функционалды немесе дұрыс тамақтану теориясына (1998) біртіндеп ауысумен тамақтану ғылымының дамуына ықпал етті.

Функци‎о‎на‎лды‎қ өні‎мде‎р ди‎е‎та‎лы‎қ, ме‎ди‎ци‎на‎лы‎қ, е‎мді‎к-про‎фи‎ла‎кти‎ка‎лы‎қ та‎ма‎қта‎ну си‎яқты‎ әртүрлі‎ а‎рна‎йы‎ ба‎ғы‎тта‎рда‎ бо‎луы‎ мүмкі‎н. Осы‎нда‎й өні‎мде‎рді‎ әзі‎рле‎у би‎о‎те‎хно‎ло‎ги‎я әді‎сте‎рі‎н, фе‎рме‎нтті‎ пре‎па‎ра‎тта‎рды‎, сүт өні‎мде‎рі‎н және‎ т. б. қо‎лда‎ну а‎рқы‎лы‎ жа‎нуа‎рла‎р ме‎н өсі‎мді‎к а‎қуы‎зда‎ры‎ны‎ң әртүрлі‎ түрле‎рі‎н ке‎ше‎нді‎ па‎йда‎ла‎ну а‎рқы‎лы‎ мүмкі‎н бо‎ла‎ды‎.

Жапонияда функционалдық тамақ өнімдері пайда болды. Бұл елде 1955 жылы бірінші ферменттелген ашыған сүт өнімі жасалды. Ол lactobacilli негізінде құрылды. Жапондық дәрігерлер қалыпты ішек микрофлорасын сақтамай, адам денсаулығының мүмкін еместігін түсінді. 1984 жылы жапондықтар функционалдық азық-түлік жүйесін құрудың басты мақсаты болып табылатын алғашқы мемлекеттік жобаны іске қосты. Бұл жаңа ғылыми бағыт ресми түрде 1989 жылы танылды. Сонымен қатар, «функционалдық тамақтану» термині әдебиетте қолданыла бастады. 1991 жылы мұндай жүйе заңнамалық деңгейде ресімделді. Сонымен қатар, денсаулық сақтау үшін пайдаланылуы мүмкін азық-түлік өнімдері концепциясы әзірленді.

Біздің елімізге келетін болсақ, өткен ғасырдың 70 жылдарындағы дәрігерлеріміз тірі бифидобактериялар негізінде дайындық мәселелерін шеше бастады. Мұндай препараттар іш қатудан, әртүрлі тамырлардың дисбиозынан, өткір және созылмалы ішек инфекцияларынан, аллергиядан, носокомиальді инфекциялардан, нейродермититтен және тағы басқалардан алдын алуға және емдеуге көмектеседі. Орыс әдебиетінде «функционалдық тамақтану» термині алғаш рет 1993 жылы енгізілген. 1998 жылы елімізде елде дұрыс тамақтану принциптерін енгізуге бағытталған саяси тұжырымдама мақұлданды.

Мұндай өнімдердің ұзақ сақтау мерзімі болуы керек, біздің денемізді жақсы дайындауға және жақсы ассимилирленуге тиіс. Бірақ функционалдық тағамдардың ең маңызды қасиеті - олардың денсаулығын жақсарту қабілеті. Функционалдық тамақ өнімдері - олардың денсаулығын жақсартатын белгілі тағамдық ингредиенттері бар өнімдер.

Өнім функционалды деп саналмайтын көптеген міндетті шарттар бар. Ең алдымен, барлық заттардың табиғи болуы тиіс. Мұндай өнімдер күнделікті диетаның ажырамас бөлігі болуы керек. Ең бастысы, олар денеге әсер етуі керек. Мысалы, олар иммунитетті арттырады, ас қорыту жүйесін жақсартады және т. б.

Функционалдық тамақ өнімдері дәрілік заттар немесе диеталық қоспалар емес, олар дәстүрлі тағамдық пішіндер болып табылады, таблеткалар, таблетка түрінде болмауы мүмкін. Олардың негізгі айырмашылығы - дәрігерге тағайындамай-ақ, адамның өзін-өзі таңдау мүмкіндігі деп атауға болады. Сондай-ақ, олар ұзақ уақыт пайдаланылуы мүмкін, олардың ешқандай жанама әсері жоқ және біздің денемізге зиян келтірмейді. Терапевтикалық немесе профилактикалық әсерге қол жеткізу үшін олардың тағамдық өнімдерді үнемі пайдалану керек.

Бұл табиғи өнімдер әр түрлі зиянды химиялық қоспалар мен қоспаларсыз табиғи болуы тиіс. Функционалдық тамақ өнімдері міндетті түрде жоғары биологиялық белсенділікке ие болуы керек. Барлық функционалдық тамақ өнiмдерi ұзақ мерзiмдi клиникалық сынақтардан өтуi тиiс және медициналық жазбаларды растауы қажет.

Жұмыcтың мaқcaты - Функционалды ингредиенттері бар ет өнімдерін өндіру технологиясын жасау жәнe мaқcaтқa жeту үшін төмeндeгідeй міндeттep қoйылды:

- Сиыр етінің физика-химиялық, микробиологиялық, биохимиялық көрсеткіштерін зерттеу;

- Сәбіз қосылған пісірілген шұжық жасау технологиясын негіздеу;

- Дайын өнімнің тағамдық және биологиялық құндылығын зерттеу.

1. ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУФункционалдық тамақ өнімдерінің құрамы мен түрлері

Соңғы жылдары қоршаған ортаның адам ағзасына жағымсыз әсері, өсіп келе жатқан стресстік жағдайдан туындаған аурулардың көбеюі, халықтың рационы құрылымының ұтымды және барабар тамақтану тұжырымдамасына, ең алдымен, алмастырылмайтын қоректік заттарды тұтыну деңгейіне сәйкес келмеуі байқалады. Сондықтан профилактикалық және функционалдық қасиеттері бар жаңа заманауи функционалдық ет - өсімдік және ет тағам өнімдерін, оның ішінде стерильденген түрде жасау және өндіру-XXI ғасырдың тамақ технологиясындағы басым және өзекті бағыттардың бірі болып табылады [1] .

Функционалды тамақ өнімдерінің қазіргі заманғы Еуропалық нарығы жыл сайын 10%-ға артып келеді, сонымен бірге дәстүрлі өнімдердің өсуі 1, 3-1, 5% құрайды, бұл сарапшылардың пікірінше, дұрыс тамақтану өнімдеріне сұраныстың артуымен түсіндіріледі. Тамақтану және медицина саласындағы жетекші әлемдік мамандардың болжамдарына сәйкес, жақын арада 15-20 жылдан кейін осы өнімдердің бір бөлігі сату облысынан көптеген дәстүрлі медициналық препараттарды 35-50% - ға ығыстыра отырып, барлық азық-түлік нарығының 30% - ына жетеді. Әлемдегі функционалды тамақ өндірісінің көшбасшылары АҚШ пен Жапония. Солтүстік американдықтар мен жапондардың шамамен 40-60% - ы, сондай-ақ еуропа елдерінің шамамен 32% - ы денсаулықты қалпына келтіру және нығайту үшін дәстүрлі дәрі-дәрмектердің орнына диетада функционалды өнімдер мен диеталық қоспаларды қолдануды жөн көреді [2, 3] .

Дұрыс тамақтану саласындағы дербес ғылыми-қолданбалы бағыт ретінде "функционалдық тамақтану" тұжырымдамасы 90-жылдардың басында қалыптасты. Содан кейін 1995-1998 жылдары "Еуропадағы функционалды тамақ өнімдерінің ғылыми тұжырымдамасы" (Еуропадағы functions Food Scientific Concepts) атты құжат жарық көрді. Онда еуропалық мамандардың Функционалды тамақтану, оның ішінде технологиялық, терминологиялық аспектілер, тамақ индустриясының осы саласының даму перспективалары және т. б. туралы жалпыланған пікірі сипатталған.

Қазіргі көзқарас бойынша, "функционалды тамақ өнімі" дені сау халықтың барлық жас топтарының тамақтану рационында жүйелі түрде тұтынуға арналған, тамақтанумен байланысты аурулардың пайда болу қаупін төмендететін, физиологиялық функционалды тамақ ингредиенттерінің болуына байланысты денсаулықты сақтайтын және жақсартатын тамақ өнімі ретінде түсініледі [4] .

Физиологиялық функционалдық тағамдық ингредиент ретінде жануар, өсімдік, микробиологиялық, минералды текті немесе табиғиға ұқсас заттар кешені, сондай-ақ бір немесе бірнеше физиологиялық функцияларға, күнделікті физиологиялық қажеттіліктің 10-нан 50% - на дейін құрайтын мөлшерде жүйелі пайдалану кезінде адам ағзасындағы зат алмасу процестеріне қолайлы әсер ету қабілеті бар, функционалдық тағамдық өнімнің құрамына кіретін тірі микроорганизмдер қабылданады [3, 5] .

Қасиеттері мен құрамы бойынша "функционалды" болып табылатын тамақ өнімдерінің үш негізгі тобын бөлуге болады:

• Табиғи түрде физиологиялық белсенді макро-және микронутриенттердің едәуір мөлшерін қамтитын дәстүрлі өнімдер;
• Денсаулыққа зиянды компоненттердің құрамы технологиялық тұрғыдан төмендетілген дәстүрлі өнімдер;
• Өнімге ББҚ препараттарын функционалдық иингредиенттермен қосу жолымен қосымша байытылған дәстүрлі өнімдер.

Функционалды тамақ өнімдері белгілі бір физиологиялық функцияларды, мінез-құлық және биохимиялық реакцияларды немесе олардың топтарын қолдау және реттеу, психофизиологиялық денсаулықты сақтау және жақсарту және/немесе ауру қаупін азайту қабілетіне ие. Бірақ мұндай өнімдердің бұл оң және қолайлы әсері ғылыми негізделген және іс жүзінде жоғары білікті мамандармен расталуы керек[6, 7, 8] .

Функционалды өнімдердің келесі бағыттары кең таралған:

... жалғасы

Функционалдық тамақтанудың қазіргі кездегі рөлі

Сүзбе өндіру әдістері

өсімдік қоспасымен байытылған функционалды бағыттағы жаңа сүзбе десерті технологиясын әзірлеу

Сүт қышқылды өнім - айран, таза сүт қышқылды бактериялармен ашытылатын сүт өнімі

Сүт қышқылды сырлар

Шұжықтың тағамдық және биологиялық қасиеті және дайындауға пайданылатын витаминдер

Пектинді заттардың классификациясы

Шырын өндірісі

Функционалдық ет өнімдерінің технологиясы

Құлмақ ашытқысындағы нан құрамы

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс