Масштаб есептерінде GPS навигациясын күнделікті өмірде қолдану

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

«Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасы

Тараз қаласы білім бөлімінің

Д. М. Карбышев атындағы №16 орта мектебі»

коммуналдық мемлекеттік мекемесі

ЗЕРТТЕУ ЖОБАСЫ

Тақырыбы:

«Масштаб есептерінде GPS навигациясын

күнделікті өмірде қолдану»

Бағыты: Математика

Орындаушы:

Бестерекбай Айдархан, 6 «Г» сыныбы

Жұмыстың жетекшісі

Журунбаева К. К., математика пәні мұғалімі,

математика магистрі,

педагог-сарапшы

Тараз-2023

МАЗМҰНЫ

І. КІРІСПЕ . . . 4-5

1. 1. Масштаб дегеніміз не? . . . 6

1. 2. Масштаб және оның түрлері . . . 6-9

ІІ. ЗЕРТТЕУ БӨЛІМІ

2. 1. GPS навигациясы дегеніміз не? . . . 9-10

2. 2. GPS қайда қолданылады?. . . . . 10-11

ІІІ. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ

3. 1. Тапсырмалар . . . … . . . 11-13

3. 2. Қосымша . . . 14

ІV. ҚОРЫТЫНДЫ . . . 15-16

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ……… . . . 17

Аннотация

Қоғамның қарқынды дамуы мен техникалық прогресс ғылымдардың компьютерлер, интернет, ұялы телефондар сияқты әзірлемелерімен сөз жүзінде емес, тәжірибе жүзінде танысуға мүмкіндік берді. Осының бәрі заманауи адамға жайлы өмір сүруге, яғни қажеттілігіне қарай әртүрлі көлемдегі шынайы өмірдегі заттарды бейнелеу болып табылады.

Масштаб ұғымын теория жүзінде зерттесеңіз, алған біліміңізді тәжірибеде қолдана білуге болады. Теорияны оқып-үйрену және масштаб ұғымын тәжірибеде қолдануды іздеу, сонымен қатар әртүрлі өмірлік жағдайларда, мысалы, пәтердің интерьер дизайнын, үйдің бақша учаскесінің ландшафты дизайнын жасағанда пайдалана алады.

Адамзаттың қазіргі әлемде жайлылыққа деген ұмтылысы, GPS навигаторының көлеңкесіне айналды. Бұл технологиялар бізге шетелден келіп, елімізде енді ғана дами бастады. Мысалы: біздің еліміздегі көптеген ірі қалалар, елді мекендер мен магистральдар жаһандық желіге енді және бұл карталарды жүздеген мың адамдар пайдаланады.

Қазіргі уақытта ешбір саяхатшы немесе турист ауданның егжей-тегжейлі картасыз жасай алмайды. GPS навигатордағы карталардың көмегімен нақты қала карталарын жасау, картадан нақты үйлер мен көшелерді, кітапханаларды іздеп, картадағы нысандар арасының масштабтарын есептеуде пайдаланамыз.

КІРІСПЕ

Көптеген ғасырлар бұрын тұрғын үйлерді, бекіністерді және басқа құрылыстарды салу кезінде «жоспарлар» деп аталатын алғашқы сызбалар пайда болды. Бұл сызбалар, әдетте, толық көлемде тікелей жерге, болашақ құрылымның орнында жасалды. Алыптардың мұндай сызбаларын орындау үшін арнайы сурет салу құралдары - ағаш компас - метр және арқанды тікбұрышты үшбұрыш жасалды. Кейінірек мұндай жоспарлар мен сызбалар пергамент, ағаш немесе кенепте өлшемдері белгіленген кішірейтілген масштабта жасала бастады. Бастапқыда пропорционалды (көлденең) шкала қолданылды. Ол конструкциялардың да, өлшемдердің де дәлдігін күрт арттыруға мүмкіндік берді. Өндірістік (техникалық) сызбаның дамуында сызбалардағы масштабтың пайда болуы ерекше маңызды рөл атқарды. [9]

Қазіргі уақытта ешбір саяхатшы немесе турист ауданның егжей-тегжейлі картасынсыз жасай алмайды. Картаның арқасында олар аумақты шарлай алады және адасудан қорықпайды. Сондай-ақ, әлемнің кез келген қаласының тұрғыны аймақты шарлау үшін картаны пайдаланады.

Сонымен қатар аймақтық карталарда объектілер табиғи өлшемде бейнеленбейді, масштаб визуалды бейнелеу үшін қолданылады. Картаның түріне байланысты басқа масштаб қолданылады, мысалы, дүниежүзілік картада масштаб -1: 2[8]

Ақпараттық технологияның дамуымен спутниктік карталар пайда болды. Мысалы, Яндекс карталары мен Google Maps қызметтерінен онлайн жүктеп алуға болатын қаланың көрікті жерлері, көшелері мен үй нөмірлері, кәсіпорындар, мектептер және т. б. көрсетілген [7]

Жұмыстың өзектілігі: масштаб ұғымы әртүрлі ғылымдарда қолданылады және нақты өмірде қолдану аясы кең. Масштаб ұғымын теория жүзінде зерттесеңіз, алған біліміңізді тәжірибеде қолдана білуге болады.

Зерттеу мақсаты: теорияны оқып-үйрену және масштаб ұғымын тәжірибеде қолдануды іздеу.

Зерттеу міндеттері:

- осы тақырып бойынша материалды оқып, әдебиеттерді талдау;

- масштаб ұғымына сипаттама беру және оның түрлеріне сипаттама беру;

- масштаб қолданылатын ғылымдар мен адам қызметінің салалары туралы ақпаратты табу;

- масштабты қолдануға байланысты практикалық есептерді шешу.

Зерттеу болжамы: масштаб ұғымы әртүрлі ғылымдарда қолданылады және нақты өмірде қолдану аясы кең деп есептейміз. Масштаб ұғымын теория жүзінде зерттесеңіз, алған біліміңізді тәжірибеде қолдануды үйренуге болады, т. б. қажеттілігіне қарай әртүрлі көлемдегі шынайы өмірдегі заттарды бейнелеу.

Зерттеудің жаңалығы: зерттеудің объектілері: масштабты GPS навигациясын қолдану, қажет болатын салалар мен адам қызметінің бағыттарында масштабты табу, масштабты табу есептерін шешудің арнайы және жалпы әдістерін оқу.

Зерттеудің теориялық және практикалық мәні: теория бөлімінде арнайы әдебиеттер мен интернет ресурстарын пайдалана отырып, осы тақырып бойынша материалды зерттеу және синтездеу, зерттелетін материалды талдау және жүйелеу, алған нәтижелерді бейімдеу және нақтылау.

Практика бөлімінде оқу барысында алынған нәтижелерді оқушылар осы тақырып бойынша есептерді шешу кезінде пайдалана алады, сонымен қатар әртүрлі өмірлік жағдайларда, мысалы, пәтердің интерьер дизайнын, бау-бақша учаскесінің ландшафты дизайнын жасағанда қолдануға болады.

Жұмыс кіріспеден, 2 бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.

1. 1. МАСШТАБ ДЕГЕНІМІЗ НЕ?

Масштаб картадағы сызықтардың ұзындығының жердегі нақты ұзындыққа қатынасы. Немесе заттың кескінінің өлшемі мен оның табиғи өлшеміне қатынасы. Адам үлкен заттарды, мысалы, үйді нақты өлшемде бейнелей алмайды, сондықтан үлкен нысанды сызбада немесе макетте бейнелеу кезінде объектінің өлшемі бірнеше есе кішірейеді:екі, бес, он, жүз, мың және т. б. Бейнеленген нысанның қанша рет кішірейгенін көрсететін сан масштаб болып табылады. Масштаб микроәлемді бейнелеуде де қолданылады. Адам микроскоп арқылы зерттейтін тірі жасушаны табиғи көлемде бейнелей алмайды, сондықтан оның кескінінің өлшемін бірнеше мың есе ұлғайтады. Нақты құбылысты бейнелеу кезінде неше есе ұлғайғанын немесе азайғанын көрсететін сан масштаб ретінде анықталады.

Масштаб әртүрлі салаларда кездесетін ұғымдар:математика, география, геодезия, картография, биология, дизайн, бағдарламалау, машина жасау, модельдеу құрылыста және адам қызметінің басқа түрлерінде кеңінен қолданылады.

1. 2. МАСШТАБ ЖӘНЕ ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ.

Масштабтың үш түрі бар: атаулы, сандық, графикалық. Атаулы шкала жоспардағы 1 см жердегі қандай қашықтыққа сәйкес келетінін көрсетеді. Мысалы: «1 сантиметрде 100 километр бар», немесе «1 см = 100 км» деп жазылған. Географиялық карталарда көп жағдайда атаулы масштаб қолданылатыны белгілі. Осылайша, бұл масштаб картаның масштабын нақтылауға арналған. Сондай-ақ атаулы шкала - сандық шкаланың ауызша нұсқасы. 1-сур. ол былай жазылады: 1 см - 100 м 2-суретте ауданның сандық масштабтары көрсетілген картасы көрсетілген[8] . Масштабты 1: 10 000 деп есептесек, картадағы 1 см жоспардағы 10 000 см- ге сәйкес келеді. 1-суретте Балеар аралдарының бірі- Испанияға тиесілі Жерорта теңізінде орналасқан Майорка аралы

1-сур 2-сур

көрсетілген. Бұл арал үш масштабта ұсынылған: 1: 15 000 000, 1: 6 000 000 және 1: 3 000 000. Екінші сан неғұрлым көп болса, Майорка аралының масштабы соғұрлым аз болатыны анық[7] .

Масштабтың тағы бір түрі графикалық масштаб болып табылады. Графикалық масштаб сызықтық немесе көлденең болуы мүмкін. Сызықтық шкала-екі объектінің арақашықтығын өлшеуге арналған картада орналасқан көмекші өлшеуіш сызғыш. Бұл графикалық сызғышта бірдей бөлімдері бар сегмент бар. 3-суретте қашықтықты өлшеуді көрсететін сызықтық шкаланың мысалы келтірілген.

3-сурет - Сызықтық масштабтың мысалы.

1. Географиядағы масштаб. Географиялық карталарды құрудың негізгі критерийлерінің бірі масштаб болып табылады, өйткені оған сәйкес карталарды бірнеше түрге бөлуге болады:

- шағын көлемд і(масштаб 1:1000 000 дейін) ;

- орта масштабты(1:1 00 000-нан 1:1000 000-ға дейін) ;

- ауқымды(1:100 000 бастап) .

Туристер, әскери қызметкерлер және тарихшылар ауқымды карталарды пайдаланады. 4-суретте ауданның 1:25 000 масштабтағы ауқымды тактикалық картасы көрсетілген.

4-сурет 5-сурет

2. Биологиядағы масштаб Микроорганизмдермен жұмыс істейтін ғалымдар әрқашан сандық микроскопты пайдаланады, өйткені онсыз біздің көзімізден жасырылған нәрсені көру мүмкін емес. Микроскоп 5-суретте көрсетілгендей жасушаларды немесе микроорганизмдерді үлкейтілген масштабта көруге мүмкіндік береді.

3. Астрономиядағы масштаб. Астрономия - өте қызықты ғылым, оған көптеген әдебиеттер арналған. Жаңа жұлдыздар ашылып жатыр, ғалымдар біздің Ғаламнан тыс жерде не болып жатқанын көруге тырысуда, дегенмен түнде 3 мыңға дейін жұлдызды көзбен көруге болады.

Астрономияда SI ұзындық бірліктері қолданылмайды, өйткені Әлемнің масштабы өте үлкен. 6-суретте планета модельдерінің бір-біріне байланысты және Күнмен салыстырғандағы масштабтары графикалық түрде көрсетілген[4] .

6-сурет - Ғалам планеталарының модельдері

4. Модельдеудегі масштабтар. Модельдеу индустриясы қазіргі уақытта өте дамыған, сондықтан модельдің әрбір түрі үшін жалпы қабылданған стандарттар әзірленді. Ең көп таралған шкала 1:72.

7-суретте әртүрлі масштабтағы жойғыш ұшақтардың үлгілері көрсетілген[10] .

7-сурет

5. Фотосуреттегі масштаб. Камерада суретке түсірілетін нысанды үлкейту немесе фокустау функциясы бар. Фотосуретте масштаб-фотосуреттегі кескіннің сызықтық өлшемі мен шындықтағы объектінің сызықтық өлшеміне қатынасы. 8-суретте бір камерамен бір жерден түсірілген, бірақ арақашықтық 1 метрден 100 метрге дейін өзгертілген [4] .

Сурет 8 -Әртүрлі масштабтағы аумақтың фотосуреті

2. 1. GPS НАВИГАЦИЯСЫ ДЕГЕНІМІЗ НЕ?

GPS құтқару қызметтерінің жұмысында ерекше орын алады, бұл іздеу жұмыстарына байланысты шығындарды айтарлықтай азайтуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, GPS уақытты үнемдеуге көмектеседі - бұл адамдарды құтқарудың ең құнды факторы. Құтқару қызметтері пайдаланатын құрылғылар 1м дәлдікке дейін қамтамасыз етеді. Қымбат модельдерде координаттарды бірнеше сантиметр дәлдікпен белгілей алады.

1) Жеке навигация. Жеке GPS навигаторы бар кез келген адам ғаламдық позициялау жүйесін өзінің жеке мақсаттары үшін пайдалана алады. Сіз жердегі орналасқан жеріңізді анықтай аласыз, баратын жеріңізге қалай жаяу немесе көлікпен бару керектігін, белгілі бір нысанды немесе мекенжайды қалай табуға болатынын біле аласыз. Жеке навигацияны ашық ауада әуесқойлар- балықшылар, аңшылар, туристер, велосипедшілер, альпинистер және т. б. қолданады.

2) Кез келген қозғалатын нысандарды қадағалау. Қазіргі уақытта үй жануарларының жағаларына ілінетін арнайы миниатюралық GPS навигаторлары шығарылуда, бұл олардың орналасқан жерін кез келген уақытта білуге мүмкіндік береді. GPS навигаторларын балаларды бақылау үшін де пайдалануға болады.

3) Спорт және ойындар. GPS қабылдағыштарының кең таралуы спорттық спутниктік навигацияның, автомобильді бағдарлау бойынша жарыстардың және геокешинг ойынының (белгілі координаттарды пайдаланып қазыналарды іздеу және жасырыну орындарын іздеу) пайда болуына әкелді.

4) Ұялы байланыс: GPS бар алғашқы ұялы телефондар 90-жылдары пайда болды. Кейбір елдерде, мысалы, АҚШ-та бұл 911 нөміріне қоңырау шалған адамның орналасқан жерін жылдам анықтау үшін қолданылады. Ресейде осындай жоба 2010 жылы басталды.

5) Географиялық белгілер: фотосуреттер сияқты ақпарат кірістірілген немесе сыртқы GPS қабылдағыштарының арқасында координаттармен «байланыстырылған».

2. 2. GPS ҚАЙДА ҚОЛДАНЫЛАДЫ ?

Бүгінгі таңда GPS азаматтық мақсатта көбірек қолданылады. GPS қабылдағыштары көптеген электроника дүкендерінде сатылады, олар ұялы телефондарға салынған, олар электрондық картада орналасқан жеріңізді көруге мүмкіндік береді; жол белгілерін, рұқсат етілген бұрылыстарды және тіпті кептелістерді ескере отырып, маршруттарды жоспарлауға көмектесу; картадан нақты үйлер мен көшелерді, аттракциондарды, кафелерді, ауруханаларды, жанармай құю станцияларын және басқа инфрақұрылымдарды іздеп табуға ыңғайлы.

GPS навигаторлар:

1) Жедел жәрдем көліктерінде. GPS диспетчерге қай көліктің пациентке жақын екенін анықтауға көмектеседі.

3) Маршруттық автобустарда.

4) Такси. Такси жүргізушілері клиентті тағайындалған жерге жеткізуді жеңілдету үшін жеке навигатор ретінде жұмыс істейді.

5) Нақты қала карталарын жасау.

6) Туристік сапарларда туристер қолданады.

ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ.

Тапсырмалар. Күнделікті өмірдегі масштабтар.

1. GPS навигатордағы картада Айдарханның үйден мектепке дейінгі жолы көрсетілген. Нақты өмірде үй мен мектептің арасы 1, 4 км тең. Картаның масштабы 1:1. Картада көрсетілген жолдың ұзындығын анықтаңыз?

Шешуі:

М= $\ \frac{карта\ өлшемі\ }{нақты\ жер\ өлшемі}$ $\frac{1}{1} = \frac{х}{14}$

x=14:1

х=14

Жауабы: 14см

2. Карта масштабы 1:1. Тараз және Астана қалаларының арақашықтығы картада 13, 1см болса, қалалардың нақты жердегі арақашықтығын табыңыз? Шешуі:

М= $\ \frac{карта\ өлшемі\ }{нақты\ жер\ өлшемі}$

$\frac{1}{1} = \frac{13, 1}{х}$

x=13, 1 $\bullet$ 1

х=131

Жауабы: 131км

3. Айдарханның үйі мен «Көне Тараз» музейінің навигатордан арақашықтығы 4, 4км анықтады. Картадағы арақашықтығы 20см. Карта масштабын табыңыз? Шешуі: Шешімін кесте түрінде көрсетеміз.

Картада

Жерде

Картада: 20 см

Жерде:

4, 4 км = 4 400 м =

=440 000 см

$М = \frac{20\ cм}{44\ см} = \frac{1}{22000}$

$\mathbf{Жауабы:}$ 1:22000

4. Картаның масштабы 1:5. Айдарханның үйі мен Жамбыл обл. Ш. Уәлиханов атындағы әмбебап ғылыми кітапханасының арақашықтығы 4, 1км. Картадағы арақашықтығын табыңыз?

Шешуі:

$\frac{1}{5000} = \frac{х\ }{41\ }$

х = $\ \frac{41}{5}\$ = 8, 2см

Жауабы: 8, 2см

5. 12 акр жер учаскесін алайық. Әр отбасы мүшесінің жобаға деген өзіндік көзқарасы бар: үйді қайда қою керек, бақ, бассейн, гүлзарды қайда отырғызу керек. Мұнда интеграцияланған білім қажет. Тағы да, сіз математикасыз жасай алмайсыз!