Құқықтық реттеу механизмі (тетігі)

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

1 Құқықтың әрекеті, құқықтық ықпал, құқықтық реттеу

Құқықтың әрекеті - бұл құқықтың мазмұны -дина-микалық жағы, оның шын мәніндегі іске асыру қабілеттілігін сипаттайтын реттеушілігі (арнайы-заңдылық), информа-циялық-психологиялық (мотивациялық), тәрбиелік (идеоло-гиялық, педагогикалық) және қоғамдық қатынастар-дың қатысушыларына әлеуметтік ықпал етуі.

Құқықтың әрекеті - жеткілікті түрдегі механизм. Мұнда оның мынандай жағы көрінеді: құқықтық әрекеттің әлеуметтік механизмі (шын өмірдегі құқықтың ерекшелігінің көрінуін белгілейтін барлық жағдайлар) ; құқық әрекетінің психологиялық жағы (адам тәртібінің психологиялық механизмін есепке алу, оның сол не басқа құқықтық реттеу заңдылықтарын қабылдауы ықпал етеді) ; бағалы-ориентациядағы құқықтың әрекеті механизмі (заңдық бекіту, адам үшін көбірек маңыздылықты қорғау және қоғамдық бағалылықты қамтамасыз етуді іс жүзіне асыру) .

Құқықтық ықпал - бұл нәтижелі нормативті ұйымдас-тырылған қоғамдық қатынастарға ықпал, арнайы жүйе ретіндегі құқықтық құралдар (құқық нормалары, құқықтық қатынастардың, құқық нормаларының актілерін іс жүзіне асыру және қолдану), сала басқа құқықтық құбылыстарды (құқықтық сананы құқықтық мәдениетті, құқықтық қағидаларды және құқықтық шығармашылық процестерді) .

Құқықтық реттеу - белгілі қоғамдық қатынастардың аясына мақсатты бағытталған құқықтық ықпал. Мазмұнына арнайы заңды мақсатты әрекеттер мемлекеттік билік берілген субъектілердің қоғамдық қатынастарды тәртіпке келтіруге (ұйымдастыруға) құқық нормаларын белгілеу арқылы және қажетті кездерде осы нормаларға сүйеніп маңызды мәселелер бойынша, сондай қатынастар қалпында пайда болғандарға шешім шығаратын (жалпы құқықтық реттеу және жекеше-құқықтық реттеу) .

Құқықтық реттеу белгісіне тән ретінде айтуға болатыны, қоғамдық қатынастардың әлеуметтік реттеуге жататындығы, бірақ мұнда бөлінбейтін мемлекетпен байланысты және оның мәжбүрлеу шарасын пайдалану мүмкіндігі.

Құқықтық реттеуге жататын тек мына қатынастар: адамның еркімен пайда болып, олардың санасымен тексеріледі (бірақ психологиялық ауыру адамның тәртібі емес) ; маңыздылығы тек жеке адамға ғана емес, адамдардың бірігуіне, солай айтылатын полецейлік мемлекетке тән) ; нақтылы қатынасушылардың арасында қалыптасады, бірақ әлеуметтік құбылыстарға емес, себебі оған тек ықпал етуге мүмкіндік бар, бірақ реттеуге мүмкіндік жоқ (демографиялық, миграциондық процестер) мысалы, құқықпен реттелуі мүмкін (бірақ достық, махаббат қатынастары емес көбінде, тұрмыс, демалыс әрекеттері) ; мемлекетке бағынышты және есеп беруші, яғни олар үшін құрылғандарды, мемлекеттік билік ұйғарымдар оның мәжбүрлеу күшін қолданумен кепілденген.

Сонымен маңызды құқықтық реттеу аясына жататындар экономикалық, басқарушылық және құқыққорғаушылықтағы адам өмірі.

Құқықтық реттеу әдісі - қоғамдық қатынастарға ықпал ететін өзіндік жолдары мен әдістерінің жиынтығы. Ондай әрекеттерге жататындар:

диспозитивтік тәсіл - тәуелсіздігімен және жақтардың теңдігімен сипатталады, қарым-қатынастың сипаты мен ерекшеліктерін өздері шешеді, ол негізінен жеке-құқықтық қатынастарды, яғни жекеленген азаматтар мен олардың ұйғарымдарын қатынастарын реттегенде көрінеді. («Все, что прямо не запрещено законами - дозволено» не «не запрещенное законом дозволено») ;
императивтік тәсіл - құқықтық қатынастарға қаты-сушылардың ирархиясына (көнелгеніне) негізделеді бір жағын (биліктік) әр уақытта мемлекет көрсетеді, өз органдарының не лауазымды адамдар түрлерімен, ал екінші жағын (бағыныштылық) - азаматтар және олардың ұйымдары көрсетеді; бұл әдіс ұйғарымды орындау үшін, тыйым салуға, міндеттілік пен мемлекеттік мәжбүрлеу шарасын қолдану мүддесін көрсетіп қорқытуға негізделген («Все что не разрешено законом - запрещено») .

Құқықтық реттеу әдісін тәжірибе жүзінде іс жүзіне асыру белгілі бір қоғамдық қатынастар аясы үшін, арнайыланған тәсілдер арқылы жүргізіледі.

Құқық қоғамдық қатынастарға екіжақты тәртіп белгілейді: нормативті-жалпылама жекешеленбеген) және жекешеленген (нақтылы) деңгейде. Сондықтан құқықтық реттеу әр түрлі тереңдігіне қарай сол аядағы адамдар ортасына таралады. Соған байланысты былай бөлінеді:

Жалпылама не нормативті-құқықтық реттеу - уәкіл етілген субъектілердің өз қызметі бабының көлемінде қоғамдық қатынастарды тәртіпке келтіруге бағытталған әрекеттері. Ол құқық нормаларын құру, өзгерту, толтыру не жою арқылы жүргізіледі, соған сай олардың әрекет ету аясы кеңістікте, уақытта және адамдар ортасында белгіленеді. Шындығында бұл құқықтық шығармашылық әрекеттері.
Казуальдік не жекеше-құқықтық реттеу - субъекті-лерінің қызмет бабы ретінде, заңды маңызы бар, заңды мәселелерді шешумен байланысты, заңдармен белгіленген процедуралық-процессуалдық нысанда өтеді, оның нәтижесі жекеше-құқықтық акт, құқықтық қатынасқа қатысушылардың құқығы мен міндеттері нақтыланады.
Локальдік құқықтық реттеу - субъектілердің қызмет бабы ретінде, әлеуметтік-заңдылық жағдайын шешумен байланысты нормативті және жекшеленген құқықтық реттеудің элементтерін өзіне үйлестіруші.

Атап айтатынымыз, жекеше-құқықтық реттеу соған өкілдігі бар лауазымды адамдармен, құқық субъектілерінің тәуелсіз өзімен іс жүзіне асырылады. Осы негіздемелерге байланысты жекеше-құқықтық реттеудің екі түрі бөлініп шығады:

координациялық, қоғамдық қатынастар қатысушыла-рының мемлекеттік органдарға тәуелді болмай, өздерімен іске асырылады (жекеленген келісім шарт жасау, келісім, бар субъективтік құқықты пайдалану) ;
субординациялық, құқықтық реттеу, яғни заңды істі шешу билік құрылымына не қызмет бабы бар құқықты қолдану әрекеті барларға сүйену арқылы не сондай органдардың өздерімен, лауазымды адамдармен және соған сай өзінің функционалдық міндеттеріне сай қызмет бабының шегінде іс жүзіне асырылады (зейнетақы тағайындау, жұмысқа тіркеу (құжаттындару), қылмыстық іс қозғау) .

Құқықтық реттеу құқықтық құралдардың қарым-қатынасындағы жиынтығы арқылы іс жүзіне асырылады, яғни сол берілген процеске тікелей қатынасушылардың және сондықтан да олар құқықтық реттеудің механизмін қалыптасушылар ретінде болады.

Құқықтық құрал - дегеніміз барлық заңдық инструментарийлер, соның көмегімен субъектілердің мүдделері қанағаттандырылады, оның әлеуметтік - тиімді мақсаттарға жетуі қамтамасыз етіледі. Құқықтық құралдар ретінде көптеген элементтер көрінеді, соның көмегімен құқық өзінің конструктивтік ықпалын қоғамдық қатынастарға көрсетеді: құқықтың қайнар көздері, құқықтың ұйғарымы, құқық нормалары, құқықтық институттар, құқықты қолданылатын актілер және құқық пен міндеттілікті іске асыру актілері, құқықтық режим, келісім шарттар, заңды фактілер, субъективтік құқық, заңды міндеттер, тыйым салу, жеңілдік, көтермелеу шаралары, жазалау, рұқсат беру және қорғау, заңды аксиомалар, презумциялар, т. б.

Құқықтық құралдарды көпсандағы жүйелердің ішінде бөлініп шығатыны құқықтық құралдарды белгілеу - шын мәніндегі құқық субъектілерінің құқығы ұйғарылған құқықты іске асыру актісіне сай келуші (тәжірибедегі барлық заңды әрекеттер (құқықтық шығармашылық, құқықты қолдану, интерпретациондық) және ең алдымен, субъективтік құқық пен заңды міндеттерді іске асыру актісі, сол не басқа субъектілердің сондай әрекеті) .

Көрсетілген құқықтық реттеу әдісі сол не басқа варияциялық компоненттерде ерекше құқықтық тежеуді белгілеуде біреуді, мақсаты сыртқы некотивтік көріністі қоғамдық қатынастарға қатынасушыларға тиісті болдырмау және құқық субъектілерін қажетті жағымдылығы үшін ынталандыру.

Құқықтық тежеу дегеніміз - құқықтық аяғы субъектіле-рінің құқыққа қарсы ұмтылысын тежейтін элементтерді кіргізу. Яғни басқа адамдардың, қоғамның тұтасымен мүд-десін бұзатындардың және анық түрде, белгілейтін шекараны заңмен белгілеу (мүмкін болатын субъектілердің тәртібі олардың әрекеттеріндегі белгілі мүмкіндікті болдырмау) .

Құқықтық ынталандыру - арнайы құқықтық ояту түрінде заңды тыңдаушы тәртіпке, субъектілердің меншікті мүддесін қанағаттандыруға жасалатын қолайлы жағдай режимі.

Ынталандыру ерекше құқықтық құралды белгілеу, берілген нақтылы жағдайда субъектілердің тәртібінің тиімді деңгейін көтеру және өзіне мынадай элементтерді қосып алады: құқықтық көтермелеу (ерікті еңбегі сіңген тәртіпті заңмен мойындаудың нысаны және шарасы, соның нәтижесінде туады) ;

Артықшылықтағы құқық (преимущественное) (заңмен белгіленген материалдық, моралдық жеңілдіктер, процес-суалдық сипаттағы субъектілерге арналған және сол не басқа категориялардағыларға жауапкершіліктерден босатуға байланысты) ; онымен соған сай функцияларды қамтамасыз етуге мойындалған.

Құқықтық жеңілдік (субъектінің жағдайын құқықтық жеңілдету, оған өзінің мүддесін толық қанағаттандыруға мүмкіндік береді және қосымша берілген ерекше құқық бойынша берілген міндеттен босануға да құқығы бар) .

Құқықтық реттеудің ерекше тәртібі заң құралдарын белгілі үйлестіруден көрінеді - рұқсат етілген және тыйым салудан және керек әлеуметтік жағдайды және нақтылы деңгейдегі қолайлы жағдайды не қолайсыз жағдайды құқық субъектілерінің мүддесін қанағаттандыру үшін жасаушы құқықтық режим деп аталады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.