Кәсіпкерлік қызметтерден мысалдар келтіру
АТАМЕКЕН ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ КӘСІПКЕРЛЕР ПАЛАТАСЫ
ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ
КӘСІПКЕРЛІК НЕГІЗДЕРІ
ЖОО ОҚЫТУШЫЛАРЫНА АРНАЛҒАН НҰСҚАУЛЫҚ
НҰР-СҰЛТАН 2019
Әдістемелік құрал: Кәсіпкерлік негіздері курсы бойынша ЖОО оқытушыларына арналған нұсқаулық Е. С. Дүйсенханов, Н. Е. Жұлдызбаев, А. С. Успаева, А. С. Өтепқалиев, С. Атагельдинова, Ғ.Е. Керімбек - Атамекен ҰКП. Нұр-сұлтан: Шаңырақ-Медиа ЖШС, 2019 ж. - 300 б.
Әдістемелік құрал: Кәсіпкерлік негіздері курсы бойынша ЖОО оқытушыларына арналған нұсқаулық болашақта бизнесмендер қатарына болуды жоспарлап отырған студенттер үшін кәсіпкерлік қызметті жүргізу, сондай-ақ болашақ өмірде табысты адам болуды жоспарлап отырған, ол басқа компанияда жалдамалы қызметкер болса да, бірақ табысты бола алатын адамдар үшін кәсіпкерлік дағдыларды дамыту бойынша базалық курс жасайды.
Нұсқаулық қазіргі заманауи әлем жағдайында кәсіпкерлік қызмет үшін білім мен дағдылардың іргелі жиынтығын қалыптастыру мен арттыруға ықпал ететін іс-тәжірибеге бағытталған оқыту моделін қамтиды.
Әдістемелік құрал Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарының студенттері үшін Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауына сәйкес Қазақстанды жаңғырту контексінде және жарияланған басымдықтардың бірі - Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған Еңбек бағдарламасын іске асыру арқылы бизнес-ортаны түбегейлі жақсарту мен кеңейтуге арналып әзірленген.
ISBN
(C) Атамекен ҰКП, 2019
АЛҒЫСӨЗ
Құрметті оқытушы!
Сізді Кәсіпкерлік негіздері курсының енгізілуімен құттықтаймыз.
Өзіңіз білетіндей, кәсіпкерлер мен кәсіпкерлік ойлау қабілеті бар адамдар мұндай ойлауы мен дағдысы жоқ басқалардан оңай өмірде бейімделеді және әлдеқайда табысты адамдар. Сіз бұл курсты сабақ бере отырып, өз студенттеріңізді кәсіпкерлік әлеміне алып, бизнес негіздерін зерделеудің қызықты дәліздері арқылы өткізесіз.
Кәсіпкерлер кез келген мемлекеттің дамуында маңызды рөл атқарады, өйткені олар басқаша ойлай алады, ал өз идеяларымен және іс-әрекеттерімен өз өмірін де, басқа да адамдарды өзгертуге қабілетті. Кәсіпкерлер әлемді басқаша көреді, басқаша ойлайды. Басқалары бір байқаған жерде, кәсіпкерлік ойлау қабілеті бар адам мүмкіндіктерді көреді. Мұның бәрі дағдыларға жатады. Ал, белгілі болғандай, дағдыларды меңгеруге және дамытуға болады.
Бұл Кәсіпкерлік негіздері курсы жоғары оқу орындарында Қазақстан Республикасының Атамекен Ұлттық кәсіпкерлер палатасының бастамасымен пайда болды және кәсіпкерлерді дайындауға арналған.
Кәсіпкерлік негіздері курсын оқыту Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 30 қаңтардағы № 27 Жастар жылын өткізу жөніндегі Жол картасын бекіту туралы Қаулысының Жоғары оқу орындары мен ТжКБ студенттерін кәсіпкерлік негіздеріне оқыту 11 тармағын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 13 қарашадағы № 746 Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған Еңбек мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы Қаулысы 5.4.2 тармағының 2 тармақшасын орындау мақсатында іске асырылуды.
Қазақстан Республикасы Президентінің Игілік баршаға! Сабақтастық. Әділдік. Өрлеу сайлауалды бағдарламасын (Қазақстан Республикасы Президентінің 2019 жылғы 19 маусымдағы № 27 Жарлығы) және Жастар жылын өткізу жөніндегі жол картасын (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 30 қаңтардағы № 27 қаулысы) жүзеге асыруды Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындарының білім алушылары үшін әзірленді.
Кәсіпкерлік негіздері - бизнес-ойлау психологиясын тәжірибелік түрде оқыту, бизнес-идеяны таңдау дағдыларын алу, бизнес-модельдерді және негізгі кәсіпкерлік қызметті жоспарлауды үйренуді, маркетинг және кәсіпкерліктің мақсатты аудиториясымен жұмыс істеу дағдыларын, кәсіпкерлік ресурстарды сату және басқару стратегияларын, қаржылық модельдерді жобалау мен инвестицияларды тарту әдістерін, сондай-ақ салықтық және құқықтық сауаттылығы мен кәсіпкерлердің жауапкершілігінің негіздерін зерттеуді қарастырады. Нұсқаулық негізінде курсты оқу барысында студенттердің өз стартаптарымен дербес жұмыс жасай алуын білдіретін іс-тәжірибеге бағытталады. Сонымен қатар бағдарламада алынған білімді жұмыс істеп тұрған қазақстандық және халықаралық компаниялардың мысалдарымен қолдана алуды көрсететін кейстер әдісі, сондай-ақ студенттерге кәсіпкерлік-жаттығуларға қатысу үдерісінде алған білімдерін меңгеруге мүмкіндік беретін геймификация қағидаты қолданылады.
Кәсіпкерлік негіздері курсы бағытталады:
- білім алушыларда кәсіпкерліктің теориялық және тәжірибелік негіздерін қалыптастыруға;
- Қазақстан Республикасы кәсіпкерлік қызметтің жүйесі туралы білімді игеруге;
- өз жетістіктері мен өмірлік ұстанымдары үшін жауапкершілікті тәрбиелеуге;
- білім алушыларда кәсіпкерлік ойлауды және өз әлеуетін іске асыру үшін мүмкіндіктерді көре білуді қалыптастыруға;
- бизнес-идеяларды ойлап табуға және оларды кәсіпкерлік қызмет деңгейіне дейін дамыту дағдыларын сатып алуға;
- бизнестің өміршеңдігін арттыру мақсатында бәсекелестіктің өзгермелі жағдайларында бизнес-модельдеуге және бейімдеу дағдыларын дамытуға;
- білім алушыларда жеке қаржылық сауаттылық пен бизнес-жоспарлаудың тәжірибелік дағдыларын қалыптастыруға;
- зерттеу дағдыларын қалыптастыруға, заманауи ақпараттық технологияларды пайдалануға.
Кәсіпкерлік негіздері курсы 11 тараудан тұрадыжәне оқытудың қосымша түрлері есебінен 36 сағат көлемінде жүргізіледі. Қорытынды нәтижесі болып комиссиямен студенттерден бизнес-жобаны қорғауды қабылдау және қорғағандарға сертификат беру табылады.
Нұсқаулық интерактивті нысандар мен оқыту әдістерін қамтиды: қонақ дәрістер, семинар, тәжірибелік жұмыс, тренинг, шағын сабақ презентациясы, кейстер әдісі, жобалық әдіс, видео фильмдерді талқылау, сондай-ақ студенттің оқытушымен өзіндік жұмыстары, шағын топта жұмыс істеу, оқыту жаттығулары, кері байланыс, күрделі және пікірталас сұрақтары мен мәселелерін талқылау, мастер-класс, жеке портфолио және аналитикалық есептерді қорғау.
Студенттер аудиториясының ерекшелігі ескеріле отырып, курсты оқу барысында логикалық қорытынды жасауға, мазмұнын өз тәжірибесіне бейімдеуге және аудиториялық тәжірибелік сабақтар мен аудиториядан тыс өзіндік жұмыстарды орындаудың нәтижесінде алған білімдерін сынақтан өткізуге мүмкіндік береді.
Алғысөзді қорытындылай келе, мемлекеттің дамуына қосқан үлесіңіз үшін рақмет айтып алғыс білдіреміз, себебі сіз жаңа кәсіпкерлерді және кәсіпкерлік білімі мен дағдысы бар адамдарды дайындау арқылы елдің экономикасын өркендетуге үлес қосудасыз.
Сіз сізге жүктелген миссияның барлық жауапкершілігін сезінесіз және осы тізбектегі маңызды буын ретінде, мақтанышпен және Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кадрларының қалыптасуына өз бөлігіңізді енгізуге күш саласыз деп үміттенеміз.
Табыс тілейміз!
ОҚЫТУДЫҢ НӘТИЖЕСІ
Курсы оқытудың мақсаты - студенттердің кәсіпкерлік қызмет негіздерін меңгеруде тәжірибелік дайындығын, оның мазмұнын, әлеуметтік-экономикалық үдерістердегі маңызы мен орнын қамтамасыз ету.
Оқытылатын курстың міндеттері:
- білім алушыларда кәсіпкерліктің ұйымдық-басқару негіздерін қалыптастыру;
- кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру мен басқарудың мәнін және негіздерін ашу, кәсіпкерлік қызметті жоспарлаудың мазмұнын, құрылымы мен әдістерін негіздеу;
- Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру мен реттеудің заңнамалық тәжірибесі саласындағы кәсіби білімін көтеру;
- оқу материалын қазіргі заманауи жағдайларды ескере отырып, жетекші кәсіпкерлік құрылымдардың кәсіпкерлік жүргізу тәжірибесімен ықпалдастыру негізінде студенттердің кәсіпкерлік ойлауын дамытуға ықпал ету;
- білім алушыларда кәсіпкерлік ойлауды және өз әлеуетін іске асыру үшін мүмкіндіктерді көре білуді қалыптастыру, бизнес-идеяларды ойлап табу дағдыларын және оларды тәжірибелік тұрғыда іске асыру мүмкіндіктерін дамытуға ықпал ету;
- стратегиялық және ағымдағы қаржылық жоспарлауда, қаржылық-шаруашылық қызметті талдауда, нақты экономикалық жағдайларда басқарушылық шешімдер қабылдауда қаржылық құралдарды (әдістер, қаржылық құралдар мен көрсеткіштер) қолдану мүмкіндігі үшін студенттердің аналитикалық ойлау дағдыларын дамыту;
- тәуекелдің түрлерін, олардың пайда болу көздерін, олардың даму заңдылықтарын түсінуге қол жеткізуді қамтамасыз ету және ықтимал шығындарды бағалаудың қазіргі заманауи әдістемелерін қолдану негізінде тиімді тәуекел-менеджмент бойынша шешімдер қабылдау дағдыларын қалыптастыру.
Қол жеткізу құзыреттіліктері:
Студент курсты оқып болғаннан кейін меңгеруі тиіс білім мен дағдылар жүйесі:
- макроэкономикалық реттеу жүйесіндегі кәсіпкерлік субъектілерінің жұмыс істеу заңдылықтарын ұғынады, бағалайды және қазіргі заманауи жағдайды ескере отырып, олардың дамуын болжайды;
- Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметті жүргізудің заңнамалық және ұйымдық-басқару тетігін меңгереді, оларды кәсіби деңгейде корпоративтік жұмыста пайдалана алады;
- бизнес-идеяларды ойлап табуға, оларды тәжірибелік іске асыру мүмкіндіктерін өлшеуге, қаржылық көрсеткіштер жүйесін қолдану негізінде кәсіпкерлік қызметті жоспарлауды және болжауды жүзеге асыруға; бизнес-жоспарларды жобалауға және әзірлеуге; субъектінің экономикалық жай-күйін және оның даму келешегіне ағымдағы бағалауды жүзеге асыруға қабілетті болады;
- кәсіпкерлік қызмет тәуекелдерін бағалау дағдыларын және дағдарысқа қарсы басқару әдістерін меңгереді, қазіргі заманауи ақпараттық технологияларды қолдану және көп нұсқалы есептеулерге негізделген басқарушылық шешімдер қабылдауға қабілетті болуы;
- кәсіпкерліктің бірлескен ортақ жауапкершілігінің қағидаттарын ескере отырып, әр түрлі талдамалық әдістерді пайдалануға, өзекті ақпараттарды талдай білуге, шешімдер қабылдауға және олардың салдарын бағалай алады;
- кәсіпкерлік құрылымдарды жедел және стратегиялық басқару әдістерін кәсіби қызметте қолдана алады.
ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАР
№
Тақырыптардың атауы
Сағат саны
1.
Кәсіпкерлік-ойлау психологиясы
2
2.
Бизнес-идея мен стартапты таңдау
2
3.
Стартаптың бизнес-моделі
3
4.
Стартап қызметіндегі маркетинг
8
5.
Сату стратегиясы
5
6.
Стартаптың негізгі ресурстары
3
7.
Стартаптың операциялық қызметі
5
8.
Кәсіпкерліктің қаржылық моделі
3
9.
Инвестициялар тарту және мемлекеттік қолдау шаралары
3
10.
Кәсіпкерлікті дамыту стратегиясы
1
11.
Кәсіпкердің жауапкершілігі
1
БАРЛЫҒЫ
36
Кәсіпкерлік негіздері курсын оқу білім алушыларға кәсіпкерлік қызметті жүргізу бойынша негізгі теориялық аспектілермен танысуға, өз кәсіпкерлігін құрудың бастапқы іс-тәжірибелік дағдыларын меңгеруге және кейіннен кәсіби пәндерді оқу кезінде бизнес-жоспарларды әзірлеу, жеке стартап құру, ғылыми зерттеулер мен өнертабыстар көрме-конкурстарына қатысу, жобалық шешімдердің техникалық-экономикалық негіздемесін дайындау үшін алынған білім мен дағдыларды пайдалануға мүмкіндік береді.
Оқу материалы мазмұнының ерекшеліктерін ескере отырып, оқытудың келесі әдістері ұсынылған: зерттеу, кейстерді талдау, іскерлік ойындар, пікір алмасулар, иллюстрациялар, презентациялар, демонстрациялар, мәселелі және ойындық жағдайлар, экскурсиялар, өзіндік іздеу, модельдеу және жобалау.
ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ
1-тақырып. Кәсіпкерлік-ойлау психологиясы
Кәсіпкерлік ойлау түрінің ерекшеліктеріне сипаттама беріңіз. Мемлекеттің экономикасын дамыту үшін кәсіпкерліктің маңызын негіздеңіз. Кәсіпкердің басқа адамдардан басты ерекшеліктерін және табысты кәсіпкерлердің жеке қасиеттерін атаңыз. Кәсіпкердің келесі сапалық деңгейіне: тәуелсіздікке ұмтылу; іс-әрекеттің еркіндігі; шығармашылық жұмыс; капитал құру; үстемдікке, билікке, ықпалға қажеттіліктер; жеңіске деген ерік; қарсыластармен және өзімен күресте табысқа ұмтылу; мүмкіндіктерді тану; жобалай білу; тәуекелдерді басқара білу; сәтсіздікті бастан өткере білу; жоспарлау емес, іс-әрекеттерге бейімділікке баға беріңіз және дәлелдеңіз. Тауарлар мен қызметтің арасындағы айырмашылықты салыстырыңыз. Кәсіпкер қандай игіліктерді өндіре алады? Кәсіпкерліктің басқа да қандай түрлері бар екенін болжаңыз.
Кәсіпкерліктің түрлері бойынша 3 мысал келтіріңіз: B2C тауарлары мен қызметтері, B2B тауарлары мен В2В қызметтері, B2G тауарлары мен қызметтері. Команда қатысушыларының рөліне (PAEI моделі: продюсер (P), әкімші (A), кәсіпкер (E) және интегратор (I) сипаттама беріңіз. Компания менеджменттің сан алуан стильдерін талап ететін кәсіпкерлікті дамытудың әр түрлі кезеңдерінен өтетінін дәлелдеңіз. Ағынның жай-күйін және оның қандай артықшылықтары бар екенін атаңыз.
Сіз бизнес-жобаны жүзеге асыру үшін бірлесіп жұмыс істейтін команда құрыңыз.
2-тақырып. Бизнес-идея мен стартапты таңдау
Сіз неге кәсіпкерлік қызметпен айналысқыңыз келеді? деген сұраққа жауап беріңіз. Өзіңіздің кәсіпкерлігіңізді бастау үшін орындалатын іс-әрекеттерге сипаттама беріңіз. Өз кәсібін ашу үшін қажетті ресурстардың түрлерін анықтаңыз. Кәсіпкерлікті дамыту туралы көзқарасты негіздеңіз. Өз идеяларыңызды нарықтық тұрақтылық тұрғысынан талдап, оларға тиісті ұпай қойыңыз.
Икигай ұғымының мәнін және оны өз өмірінде қалай қолдануға болатынын айқындаңыз. Сипаттама беріңіз: аздан бастау, өзін босату, үйлесім мен тұрақтылық табу, ұсақ-түйекке қуану, мұнда және қазір болу. Бизнес-идеяның мәніне сипаттама беріңіз және келешекті бизнес-идеялардың аса маңызды ерекшеліктерін біліңіз. Кәсіпкерлік үшін идеяларды таңдау ережелеріне анықтама беріңіз. Қазіргі нарықтың трендтеріне талдау жасаңыз. Бизнес-идеяларды ойлап табу әдістерін атаңыз. Клиенттік бағдарлану ұғымына сипаттама беріңіз. Сізге белгілі клиенттік бағдарлануға үш мысал келтіріңіз.
Ұсақ мәселелердің тізімін жазбаша жасаңыз. Әзілдеудің де қажет екенін ұмытпаңыз. Егер тапсырма дұрыс орындалса, онда ұсақ-түйек мәселелерден құрылған тізімі басқа да өнертабыстар үшін көптеген идеяларды құруға сіздің ақыл-ойыңызды ынталандырады. Сіз тізімде ең өзекті және нақты мәселелерді көрсетіңіз. Сіз ұсақ-түйектердің тізімін ең өзекті және келешекті болып көрінетін бірнеше мәселелерге дейін азайтыңыз. Таңдалған мәселелерді шешудің бірнеше тұжырымдамасын жасаңыз. Тұжырымдамалардың жалпы санынан бірін таңдап, өнертабыстың дербес безендірілуін және оны қолданудың ықтимал салаларын қоса алғанда, оны жан-жақты ойластырыңыз. Идеялар матрицасы деген жаттығуды жүргізіңіз. Аудитория алдында өз жобаңызды ұсыныңыз (3 минут).
Сізде бизнес-идея пайда болған кезде, оны іске асыру үшін сізге қандай ресурстардың қажет екендігін ойлаңыз. Сізге бастапқы салымдар үшін қанша көлемде қаражат қажет екенін, сіздің командаңызда қанша адам болуы тиіс, міндеттерді өзара қалай бөлесіз, қандай жабдықтардың қажет болатынын және басқа да мәселелерді анықтаңыз. Командалық жұмысты тағы бір рет жүргізіп, өзіңіздің бастапқы идеяңызды ертең іске асыра алатындай етіп қайта қарап шығыңыз. Жаттығудың осы кезеңінде сіздің ойыңызға келген бизнес-идеяны - бұл сіздің өз өміріңіздің келесі 20 жылында не нәрсемен айналысатыныңызды елестетіп көріңіз. Ойлаңыз, сіз оған дайынсыз ба? Неліктен? Сіздің идеяңызда тағы нені қарауға болады? Оны қалай жақсартуға немесе өзгертуге болады? Мүмкін, сіз енді оны толығымен қайта қарастырғыңыз келетін шығар. Тағы да бір рет топтық жұмысты жүргізіп, соңғы жағдайды ескере отырып, аудиторияға жаңа жобаны ұсыныңыз. Икигайдың принциптерін және қазіргі нарықтың трендтерін ескеруді ұмытпаңыз (клиентке бағдарланушылық).
Таңдалған мамандықтар бойынша кәсіпкерліктің салалық ерекшеліктерін дербес белгілеңіз. Бизнес-идеяларды жіктеу әдістерін атаңыз. Бизнес-идеяларды іріктеу әдістерін негіздеңіз (Smell Test). Smell Test негізгі ережесі - ешбір қосымша зерттеулерсіз. Бұл екеудің - сіз және сіздің идеяңыздың кездесуі. Өз идеяларыңызды алып, олардың қаншалықты маңызды үлесті қанағаттандырады және осы үшін төлеуге дайын ба деген ұстаным бойынша 1-ден 10-ға дейін баға қойыңыз. Сіз бизнес-идеяңыздың сіздің бейімділігіңізге қаншалықты сәйкес келетінін айқындаңыз, сіз өз бағытыңыз бойынша басқа да тараптардың қысымынсыз бір нәрсе жасай аласыз ба немесе дами аласыз ба? Сізді достарыңыз осы саладағы ең үздік деп санай ма? Әзірленген әдістемелік нұсқаулықты басшылыққа ала отырып, сіз идеяңызға 1-ден 10-ға дейінгі ұпайларды қойыңыз. Өз идеяларыңызды нарықтық тұрақтылық тұрғысынан талдау жасап, оларға тиісті ұпай қойыңыз. Сіз оны жүзеге асыру үшін нақты қадамдарды сипаттаудың қаншалықты оңай екеніне негізделе отырып, 1-ден 10-ға дейін ұпай қойыңыз. Сіздің бәсекелестермен салыстырғанда қанша және қандай бәсекелік артықшылықтарға ие болғанына байланысты бизнес-идеяңызға 1-ден 10-ға дейін ұпай қойыңыз. Сіздің бизнес-идеяңызға арналған әрбір өлшемшарт бойынша ұпайларды жинақтаңыз.
Командамен ақылдасып, осы оқу курсының аясында дамытатын идеяны таңдау қажет. Есіңізде болсын, сіз таңдаған идея барлық команда қатысушыларын қызықтыруы және оны іске асыруда, сондай-ақ келесі сабақтарда тестілеу үшін жеткілікті түрде қарапайым болуы тиіс.
3-тақырып. Стартаптың бизнес-моделі
Бизнес-жоспардың үлгілік құрылымын әзірлеңіз. Нарықтың жағдайы мен үрдістеріне талдау жасаңыз. Бәсекелестерді анықтаңыз және кәсіпкерлікке SWOT талдау жүргізіңіз. Бизнес-модельдің маңызын негіздеңіз. Инновациялық бизнес-модельдің қызметіне сипаттама беріңіз. Бизнес-модельдерді түрлендіру тәсілдерін атаңыз. Төрт элементтен тұратын бизнес-модельдерге сипаттама беріңіз: клиент (кім?), құндылықтар ұсыныстар (не?), өнімнің құнын құру тізбегі (қалай?), табыс тарту механизмі (неге?). Инновациялық бизнес-модельдерді сипаттаңыз. Бизнес-модельдің өзгеруін негіздеңіз. Бизнес-модельдер деген жаттығуды жүргізіңіз.
Ұқыптылық стартап түсінігіне сипаттама беріңіз (Lianstartup). Бизнес-модель арнасын құрудың мәні мен әдістерін анықтаңыз. Өз стартаптарыңызға арналған канва бизнес-модель құру іс-әрекеттерін жасаңыз. Өміршеңдігі ең төмен өнімге анықтама беріңіз (MVP). Кәсіпкерлік жұмысының негізгі компоненттері мен үдерістерін көрсететін көрнекі сызбасын құрыңыз. Бизнес-модельдер арнасын жасаңыз және оны мәтінмен, стикерлермен, суреттермен немесе бейнелер арқылы толтырыңыз.
Сандар бойынша жүріңіз және логикалық тізбектердің көмегімен өз моделіңізді құрыңыз: негізгі құндылықтар; тұтынушылар сараланымы; өзара әрекеттер арналары; клиенттермен қарым-қатынас; кіріс ағындары; негізгі ресурстар; негізгі іс-әрекеттер; негізгі әріптестер; шығыстар құрылымы. Өз стартапыңыз бойынша командаға бөлініңіз, өз стартап-жобаңыз бойынша канва бизнес-модельін құрыңыз. Компанияның бизнес-жоспарын жасау үшін маңызы мен қажеттілігіне анықтама беріңіз. Бизнес-жоспардың құрылымына сипаттама беріңіз. Бизнес-модель мен бизнес-жоспар арасындағы айырмашылықтарды салыстырыңыз. Жеке стартап үшін бизнес-жоспар жасаңыз. Бизнес жоспардың негізгі бөлімдерін сипаттаңыз.
Бизнес-жоспар бөлімдерінің үлгілік құрамын есептеңіз (халықаралық тәжірибе бойынша): түйіндеме; бастапқы мәліметтер мен сипаттамасы; нарық конъюнктурасын болжау; маркетинг стратегиясы; бәсеке; тауар (қызмет); шығындарды айқындау; өндіріс жоспары; жұмыстарды ұйымдастыру және қаржыландыру; өткізу нарығы; кірістерді анықтау; қаржылық жоспар; экономикалық, коммерциялық және әлеуметтік тиімділікті бағалау; тәуекелдерді талдау және қарсы тұру шаралары.
Отандық тәжірибе бойынша бизнес-жоспардың үлгілік құрылымын құрыңыз: кіріспе; компанияның сипаттамасы; өнімнің (жұмыс, қызмет) сипаттамасы; нарықты және бәсекелестерді талдау; маркетингтік жоспар; өндіріс жоспары; ұйымдық жоспар; қаржылық жоспар; инвестициялық жоспар; тәуекелдерді талдау; қосымшалар.
Бизнес-модель мен бизнес-жоспардың құрылымын салыстырыңыз. Сіз өткен сабақта жасаған бизнес-модельді бизнес-жоспарға қалай өзгертуге болады деп ойлаңыз. Команда да жұмыс істей отырып, өз стартапыңыз үшін бизнес-жоспар жасаңыз. Кәсіпкерлік негіздері курсы бағдарламасы аяқталғаннан кейін, команда да жұмыс істей отырып, дайындаған бизнес-жоспарды презентация жасаңыз, өзіңіздің стартапыңызға бизнес-жоспарды жасауға кірісіңіз.
4-тақырып. Стартап қызметіндегі маркетинг
Өз өніміңізге, қызметіңізге анықтама беріңіз. Өз өнімдеріңізді және қызметіңізді бәсекелестердің өнімімен немесе қызметімен салыстырыңыз. Өнімді сату немесе қызмет көрсету орны бойынша таңдау жасаңыз. Тауарды жылжыту әдістерін, жарнама түріне сипаттама беріңіз.
Компанияның мақсатына жету үшін келесі маркетинг қызметінің міндеттерін шешуді бағалаңыз: нарықты жан-жақты зерттеу; клиенттердің қалауын жан-жақты талдау; нарықтағы баға белгілеу жүйесін мұқият зерттеу және ұйымның баға саясатын әзірлеу; бәсекелестердің қызметін талдау; компанияның тауарлары мен қызметтерінің сан алуан түрін жасау; сұранысқа сәйкес тауарды шығару және қызмет көрсету; сервистік қызмет көрсету; маркетингтік коммуникациялар.
Маркетинг принциптеріне сипаттама беріңіз: компанияның өндірістік мүмкіндіктерін зерттеу; тауарды немесе қызметті өткізу әдістері мен бағдарламаларын жоспарлау үдерісі; нарықты саралау; тауарлар мен қызметтерді үнемі жаңартып отыру, оларды өткізу жолдарын, технологияларын жетілдіру; ұйымның тұрақты өзгеріп отыратын сұранысқа икемді бейімделуі.
Өз стартап тобыңызда өз өніміңізге арналған 4Р-product (өнім), price (баға), place (бөлу), promotion (жылжыту) маркетинг моделін жасаңыз. Бәсекелестердің типтерін (тікелей және жанама) салыстырыңыз. Келесі кәсіпкерлік үшін тікелей және жанама бәсекелестің типтерін келтіріңіз (мүмкіндігінше көп): кофехана; балалар ойыншықтарының дүкені; ивент-агенттік; велосипедтерді жалға беру; веб-студия.
Ақпаратты алу әдістерін: пікір алу (телефон арқылы, көшеде, әлеуметтік желілер арқылы); сауалнама (онлайн немесе офлайн); бақылау; эксперимент; имитацияны негіздеңіз. Өз стартапыңыз үшін командаңызбен бірге далалық және кабинеттік зерттеулер жүргізіп, зерттеулер нәтижелерін талдап, сіздің жоба бойынша болжамдар мен ұсыныстарыңыз бар қысқаша түйіндеме жазыңыз.
Келесі кәсіпкерлік үшін мақсатты аудиторияны анықтаңыз: жүгіруге арналған киім дүкені; скейтборд дүкені; үйді жинау қызметі; балаларды дамыту орталығы; тапсырысқа галстук тігу. Мақсатты аудиторияның түрлеріне сипаттама беріңіз. Сіздің мақсатты аудиторияңызды қандай негізгі топқа бөлуге болады: географиялық, демографиялық, психографиялық. Мақсатты аудиторияны дұрыс сұрақ қою арқылы да анықтаңыз.
MVP ең көп таралған түрлеріне: жоспар-сызбалар, макеттер, жылдам прототиптер, жеңіл (light) өнім нұсқасына сипаттама беріңіз. MVP құрудың оңтайлы сызбасы 4 кезеңнен тұрады: Think it - ойлану; Build it - құру; Ship it - тарату; Tweak it - келтіру. Команда да жұмыс істей отырып, сіздің стартапыңыз үшін қандай MVP түрі ең қолайлы екенін және оны жасау үшін қанша уақыт пен қаражат қажет екенін анықтаңыз.
Команда да жұмыс істей отырып, өз өніміңізге немесе идеяыңызға қажетті барлық 7 тактиканы қамтитын БСҰ: нақты тауаша; бірегей тауар; бірегей қосымша сервис; нақты клиенттер тобына бағдар; бірегей ерекшелік белгісі; көшбасшы белгісі; жоғары нәтижені құрыңыз. Команда да жұмыс істей отырып, өз стартапыңыз үшін өміршеңдігі ең төмен өнімнің жобасын жасаңыз (сурет түрінде немесе толық сипаттауға болады).
Сұхбатты өткізудің ең тиімді әдістерін қарастырыңыз. Экспресс сұхбат әдісіне сипаттама беріңіз. Сұхбат кезінде адамға көңіл аударудың болашағын ойлаңыз. Сіздің жобаңыз бойынша жедел сұхбат үшін 5 сұрақ жасаңыз. Сіздің жобаңыз бойынша жедел сұхбатты қандай жерлерде және қандай адамдармен өткізе аласыз. Терең сұхбат әдісіне сипаттама беріңіз. Команда да жұмыс істей отырып, өз өніміңізге терең сұхбат жүргізу үшін 20 сұрақ әзірлеңіз. Сіз аудиториядан тыс, стартаптың мақсатты аудиториясымен сұхбат өткізіңіз. Олардың жауаптары негізінде өнімдегі өзгерістер тізімін жасаңыз. Өз өніміңізді үнемі дамыта отырып, мұндай сұхбаттарды апта сайын өткізуге тырысыңыз.
ATL- және BTL-коммуникация терминдерінің мәніне сипаттама беріңіз. ATL-және BTL-коммуникация аясындағы іс-шаралар кешенін негіздеңіз. Өнімдер мен қызметтердің түрлері үшін өзге де коммуникация түрлерін пайдалану қажеттілігін айқындаңыз. Жарнамадағы заманауи үрдістерді атаңыз. Өз стартапыңыз үшін әр түрлі маркетингтік коммуникацияларды пайдалану бойынша мысалдар келтіріңіз.
Жобаның анықталған мақсатты аудиториясын ескере отырып, сіздің стартапыңыздың құндылығын жеткізу арналарын көрсетіңіз. Өз стартап команда да жұмыс істей отырып, университетте іліп қоюға болатын өніміңіздің жарнамалық плакатын жасаңыз. Сіз келесі ұсыныстарды пайдалана аласыз: өз стиліңізді ойлап табыңыз; мәтіннің және иллюстрациялардың тепе-теңдігін сақтаңыз; ақпаратты және бейнелерді көрнекі блоктар түрінде орналастырыңыз; назар аударту үшін ашық түсті шешімдерді пайдаланыңыз; айқайлап тұрған суреттерді, мысалы, көрерменге қарайтын адамның бетін, атмосфералық фотосуреттерді және т.б. қолданыңыз; байланыс деректерін көрсетуді ұмытпаңыз.
Олардың негізгі өнімі мен мақсатты аудиториясын ескере отырып, аталған компаниялар үшін қандай маркетингтік шешімдерді ұсынар едіңіз: пісірілімдер кондитері; ойын компьютерлік клубы; фитнес-орталық; аударма агенттігі; тіс емханасы; заң қызметтері; консалтинг агенттігі; Event-агенттік; сәнді бутик; колледж. Өз таңдауыңызды дәлелдеңіз.
Дисплей жарнамасына сипаттама беріңіз. Баннерлік жарнаманың артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз. Контексті жарнамаға анықтама беріңіз. Контексті жарнаманың артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз. Әлеуметтік желілер мен блогтар немесе SMM (Social Media Marketing) арқылы жылжыту жасаңыз. Әлеуметтік желілердегі жарнаманың артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз. E-mail маркетингісіне сипаттама беріңіз. E-mail маркетингтің артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз. Мобильді қосымшаларды жасаңыз. Месенджерлердің артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз.
Интернет сауда алаңдарында жарнама жасаңыз. Контент-маркетингке сипаттама беріңіз. Контент-маркетингтің артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетіңіз. Жасырын маркетингке сипаттама беріңіз. Жасырын маркетингтің артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз. Вирустық маркетингке сипаттама беріңіз. Вирустық маркетингтің артықшылықтары мен кемшіліктерін белгілеңіз. Интернет маркетинг арналарының ерекшеліктерін анықтаңыз: талдау мүмкіндігі; ең аз қаржы салымдары; тауармен немесе қызметпен толық танысу. Сапалы сайт жасаңыз. Веб-сайттарды оңтайландыру кезіндегі кемшіліктер. Лендинг-пейджге анықтама беріңіз. Интернет-маркетинг арнасын қалай таңдауға болады? Өз стартапыңызбен топта жұмыс істей отырып, өз өніміңізге сәйкес интернет-жылжыту арналарын таңдап, өз таңдауыңызды негіздеңіз.
Әлеуметтік желілерге сипаттама беріңіз: VK (13 пен 20 жас арасындағы жасөспірімдер), Instagram (әйелдер аудиториясы басым, бірақ желі сондай-ақ жасөспірімдер арасында танымал, бірақ жыл сайын ерлер аудиториясы да ұлғайып келеді), Facebook (25 және одан жоғары адамдар, негізінен тұрақты табысы бар жұмыс істейтін адамдар).
Тауарлар мен қызметтерді жылжыту әдістерін негіздеңіз: жеке аккаунт, бизнес-бет, топ. Сатушылар бекеті: тартымды тақырып, тауардыңқызметтің сипаттамасы, уақытша шектеулер, іс-әрекетке түрту, байланыстар, хэштегтер. Теріс іс-әрекеттермен жұмыс істеуге сипаттама беріңіз. Әлеуметтік салада кәсіпкерлікті тиімді жүргізу медиажоспардың (жарияланатын бекеттер жоспары) дұрыс жазылуын білдіреді. Бекеттер келесі тақырыптарға арналуы мүмкін: өнімді сипаттау; өнімді салыстыру; өнімді сынау; өнімді пайдалану мысалдары; компания жаңалықтары; компания персондары; компания туралы деректер; кейстер; акциялар, ұтыс ойындары, жеңілдіктер; трендтерді шолу; юмор; сторис; тікелей трансляциялар; сауалнамалар.
Сіз стартап команда да жұмыс істей отырып, тауардыөніміңізді жылжыту үшін ең қолайлы платформаларды (әлеуметтік желілер) анықтаңыз. Сіздің кәсіпкерлігіңізді бір айға жылжыту медиажоспарын құрыңыз. 3 сатушы бекетін дайындаңыз.
5-тақырып. Сату стратегиясы
Сіз стартап команда да жұмыс істей отырып, сіздің клиентіңіз ақпараттандырудан тауарды сатып алғанға дейін қандай кезеңдерден өтетінін талдаңыз. Осы кезеңдерге атау беріңіз (олар әдістемелік нұсқаулықта ұсынылған нұсқалардан өзгеше болуы мүмкін: ақпараттандыру, қызығушылық, сатып алу туралы шешім, сатып алу). Клиентті тарту үшін сату сүзгісінің әрбір кезеңінде қандай іс-әрекеттер жасауды ойлаңыз. Барлық іс-қимылдарды іске асыру үшін қанша көлемде қаражат қажет екенін санаңыз және әр кезеңдегі айырбасталымдарды анықтаңыз.
Стартап бойынша клиентті тарту құнын есептеңіз және сіздің маркетингтік қызметіңіздің тиімділігі туралы қорытынды жасаңыз. Сату сүзгісінің тиімділігін арттырудың негізгі құралдарын негіздеңіз: қызмет көрсету стандарттарын арттыру; дербестендіру; тегін жеткізу, акциялар мен бонустар; digital-маркетинг (іздеуді оңтайландыру, контекстік жарнама, SMM, онлайн-кеңесші); бейілділік карталары; қызметкерлерге арналған тренингтер; кешенді ұсыныстар.
Клиентті ұстап тұру іс-әрекетіне сипаттама беріңіз. Топта жұмыс істей отырып, сіз стартап клиентін қалай ұстап тұру жөнінде кем дегенде 15 идея жазыңыз. Ағымдағы пайдаланушылардан сатуды қалай арттыруға болатынын ашып көрсетіңіз. Қайта сатуды арттыру құралдарын атаңыз. Өз стартапы үшін қайта сату құралдарын пайдалануды негіздеңіз. Қайта сату кезінде персоналды қалай ынталандыруға болады деген сұраққа жауап беріңіз. Өз стартапыңыз бойынша ұйықтайтын клиенттермен қалай сөйлесуге болатынына сипаттама беріңіз.
Өз стартапыңызбен команда да жұмыс істей отырып, келесіні: сіз сата алатын өніміңізді сәндендірудің 5 нұсқасын (оны бөлікке бөлу); сіздің стартапыңыз үшін Up-sell-сатуды пайдаланудың 5 нұсқасын; сіздің стартапыңыз үшін Cross-sell-сатуды пайдаланудың 5 нұсқасын әзірлеңіз.
Қайта сатуды арттыру құралдарын атаңыз. Өз стартапыңыздың сатылымдарын арттыру құралдарының нұсқасын: абоненттік қызмет көрсету; клубтық мүшелік; жинақтаушы бағдарламалар; әріптестік өнімді іске асыру; контент-маркетинг; мерекелік ұсыныстарды әзірлеңіз.
Персоналмен жұмыс істеу бағдарламасын жасаңыз. Таңдауға жазыңыз: телефон қоңырауы скрипті; жарнамалық таратылымның мәтіні мен макеті; электрондық хат мәтіні; СМС-тарату мәтіні; қосымша ынталандыру ұсынысының мәтіні; сіздің стартапыңыздың ұйықтайтын клиенттерімен жұмыс істеу үшін.
Сатулардың келесі түрлеріне: белсенді, пассивті, адал, агрессивті, тікелей, жанама мысал келтіріңіз. Сату кезеңдерін ашыңыз. SPIN (Situation, Problem, Implication, Need-Pay off Questions) немесе СМАБ (ситуациялық, мәселелік, алатын және бағыттайтын сұрақтар) сату техникасына сипаттама беріңіз. Сіздің тауарыңыз немесе қызметіңіз үшін SPIN әдісі бойынша сату сценарийін дайындаңыз.
Тұрмыстық және іскерлік келіссөздерге мысал келтіріңіз. Келіссөз кіммен және қандай мәселе бойынша жасалатын есіңізге алыңыз және болжаңыз. Келіссөздердің миссиясын анықтаңыз, оларға қанша уақыт пен қаражат жұмсай аласыз, тізімдегі әрбір мәселені шешуге кімнің жауапты екенін белгілеңіз. Келіссөздерде талқылау үшін алдын ала сұрақтар тізімін жазыңыз. Оларды маңыздыдан ең маңыздыға дейін нөмірлеңіз. Топ ішінде әдістемелік нұсқаулықта көрсетілген барлық техникаларды пайдалана отырып, келіссөз жүргізу үлгісін жасап көріңіз. Топта жұмыс істей отырып, келіссөздер стратегиясын әзірлеңіз. Мұндай келіссөздердің стратегиясы мен қорытындысына сипаттама беріңіз. Өзіңіздің таңдауыңызды негіздеңіз.
Кіріс арнасының 4 түріне мысал келтіріңіз: бір жолғы мәміледен түсетін табыс; мерзімдік төлемнен түсетін тұрақты табыс; қызмет көрсету үшін төлемнен түсетін тұрақты табыс; өнімді немесе әріптестерге қызметтерді сатудан % түріндегі біржолғы немесе тұрақты табыс. Кіріс арнасын толығымен құру кәсіпкерліктің сипатына байланысты болып келеді. Активтерді сатуға сипаттама беріңіз. Келесі төлемдерге баға беріңіз: пайдаланғаны үшін төлемақы, жазылу үшін төлемақы, жалға алғаны үшін төлемақы, рента немесе лизинг, лицензия үшін төлемақы. Брокерлік сыйақы мен жарнамалық алымға сипаттама беріңіз. Сіз өз идеяңызды ескере отырып (сіздің болашақ кәсіпкерлігіңіздің сипаты) табыс алудыңң ықтимал арналарын анықтаңыз.
6-тақырып. Стартаптың негізгі ресурстары
Кәсіпкерлік құру үшін қажетті ресурстар түрлеріне сипаттама беріңіз. Өз кәсібіңіз үшін қандай ұйымдық құрылымды қолдану мүмкіндігін дәлелдеңіз. Кәсіпкерлік жүргізу үшін персоналдың біліктілігін анықтаңыз. Өз компанияыңызда қызметкерлерді ынталандыру тәсілдерін атаңыз. Қызметкерлерді қабылдау үшін сауалнама жүргізіп, түйіндеме жасаңыз.
Стартапта ресурстардың қажеттілігіне және ресурстардың түрлеріне сипаттама беріңіз. Өзіңіздің стартапыңызға қажетті материалдық, қаржылық және зияткерлік ресурстарды бағалаңыз. Барлық ресурстарға: материалдық; қаржылық; адами; зияткерлік және уақытшаға мысал келтіріңіз. Өткен сабақта талқыланған тақырып бойынша, келіп түскен кірістердің ағындарын есепке алыңыз. Әрбір модель өзінің материалдық ресурстарын талап етеді. Кіріс түсімінің әрбір үлгісі үшін қандай материалдық ресурстардың қажет екеніне сипаттама беріңіз: өнімді немесе қызметті сату; пайдаланғаны үшін төлемақы; жазылым үшін төлемақы; жалға алғаны үшін төлемақы; лицензиялар үшін төлемақы; брокерлік пайыздар және жарнама үшін төлемақы.
Өз кәсіпкерлігіңізді бастау үшін және оның одан әрі жұмыс істеуіне қандай материалдық ресурстар қажет екеніне сипаттама беріңіз. Өзіңіздің кәсіпкерлігіңізді бастау үшін қажетті нақты қаржылық ресурстарды (капитал) анықтаңыз. Өз стартапыңыздың бизнес-моделіне және сізге қажетті материалдық ресурстарға сүйеніңіз. Егер сізге өндіріс қажет болса - станоктарды немесе машиналарды сатып алуға қанша қаражат кетеді, егер сізге кеңсе қажет болса - оны қай жерден жалға аласыз және оған қажетті шығынды, егер сізге қойма қажет болса - оны қайда орналастырасыз және оны жалдау құнын есептеңіз. Сіздің қызметкерлеріңізге берілетін жалақы сомасы және басқа да мәселелерді жазыңыз.
Сіздің кәсіпкерлігіңізді ашу үшін қажетті білім мен дағдыларды (сіз немесе сіздің әріптесіңіз), сондай-ақ, қандай технологияларды, және оларды қайдан алуға болатынын айқындаңыз. Осыған байланысты, сіздің кәсіпкерлік құрылымда сіз және сіздің қызметкерлеріңіз үшін қандай іс-әрекеттер және үдерістер уақыттың қомақты үлесін алатынын анықтаңыз. Бұл үдерістерді қалай оңтайландыра аласыз?
Әрқайсысыңыз өзі оқып жатқан мамандығын таңдады. Сіз оқуды аяқтап, мамандық бойынша кәсіпкерлік қызмет ашқаныңызды көз алдыңызға елестетіңіз. Бірі өз балабақшасын, келесі бірі әр түрлі курстарды немесе ивент-агенттікті, өзінің шеберханасын, нотариалды кеңсені, ветеринарлық клиниканы, стоматологиялық кабинетті, дәріхананы, оптиканы, дүкенді, дизайнерлік агенттікті ашады, өзінің музыкалық тобын, киімнің немесе әшекейлердің брендін және басқа да жасайды.
Сіздің жобаңыз бойынша және олармен байланыс орнату үшін әлеуетті менторлардың тізімін ойлаңыз және жазыңыз. Бұл нарықта кәсіби біліктілігімен танымал тұлғалар болуы тиіс. Сіздің ментор болу өтінішіңізге әрбір бесінші ғана үн қататынын ескере отырып, сіздің тізімде кем дегенде 10 ментор болуы керек.
Жазыңыз: сіздің жобаңыз үшін қандай мамандар қажет; олар қандай талаптарға сай болуы керек; сіз қанша көлемде қаражат төлеуге дайынсыз; олар кеңседе немесе қашықтықтан жұмыс істеу керек пе; оларға жұмыс істеу үшін не қажет, мәселен, компьютер, принтер, көлік, телефон, күрек; ұйымдық құрылымға сипаттама беріңіз - олардың қайсысы кімге бағынады.
HR-персоналды басқаруды негіздеңіз. Адам ресурстарының құрылымына сипаттама беріңіз. Өз стартапыңыз бойынша жұмыс орындарына сипаттама беріңіз. Адам ресурстарын басқарудың түсінігі мен принциптерін ашып көрсетіңіз. Қызметкерлерді ынталандыру жолдарын бағалаңыз. Адам ресурстарын басқарудың басқармасын жасаңыз. Персоналды басқару кезеңдерін: жоспарлау; мақсатты болжау; бағдарламалау; бақылауды талдаңыз.
Жаңа қызметкерді жұмысқа қабылдау кезінде әңгімелесуге сипаттама беріңіз. Әңгімелесу кезінде ненің сұралатынын: болашақ, табыстар мен сәтсіздіктер, мүдделер, диалогты талдау туралы біліңіз.
7-тақырып. Операциялық қызмет
Сізге кәсіпкерліктің қандай түрін таңдау керек екенін анықтаңыз. Кәсіпкерлік қызметті тіркеуге қажетті құжаттарды атаңыз. Кәсіпкерлікті жүргізу үшін салық салу режимдерін негіздеңіз.
Өз стартапыңыз бойынша үлгілік тізімін жасаңыз: нарықты талдау, шығындар мен капитал, маркетингтік стратегиякәсіпкерлік стратегиясы, бренд-менеджмент, әлеуметтік желілер, клиенттерді саралау, өміршеңдігі ең төменгі өнімдітауар түрі және буып-түю, шығыс материалдары, әріптестік.
Сіздің стартапыңызға қажетті мақсаттар мен орындалатын жұмыстар тізімін жазыңыз. Сіз жоғарыда тізімдегі тармақтарды пайдалана отырып, көрсетілмеген, бірақ сіздің стартапыңыз үшін қажетті тармақтар болса, оны қосыңыз. Сіздің тізімдегі мұндай тармақтар 100-ден кем болмауы керек. Команда да әр істің орындалуына жауап беретін жауапты тұлғаны бекітіңіз.
Эйзенхауэр матрицасына баға беріңіз. Эйзенхауэр матрицасының әрекеттеріне сипаттама беріңіз: шұғыл және маңызды; маңызды, бірақ шұғыл емес; шұғыл, бірақ маңызды емес; шұғыл және маңызды емес. Матрицадағы квадранттардың мәнін есептеңіз. Анықтама беріңіз: Квадрант I - мұны дереу жасаңыз (шұғыл және маңызды); Квадрант II - мұны қашан жасайтыныңызды шешіңіз (маңызды, бірақ шұғыл емес); Квадрант III - басқа біреуге жүктеңіз (шұғыл, бірақ маңызды емес); Квадрант IV - мұны кейінірек жасаңыз (маңызды емес, шұғыл емес). Матрица үшін түс таңдауды да анықтаңыз: қызыл = шұғыл; сары = маңызды, бірақ өте шұғыл емес; жасыл = шұғыл, бірақ маңызды емес; сұр = шұғыл емес, маңызды емес.
Негізгі әріптестер ұғымына және әріптестіктің түрлеріне сипаттама беріңіз. Әріптестік қарым-қатынастар, кәсіпкерлік үшін адами ресурстардың мәні мен маңызы қалай қалыптасатынына анықтама беріңіз.
Аутсорсинг ұғымын сипаттама беріңіз. Аутсорсингтің артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз. Компанияңыздың негізгі әріптесі кім болады және сіз компанияның қандай үдерістерін аутсорсқа бересіз.
Мемлекеттің экономикалық қызметіндегі салықтың орны мен рөлін айқындаңыз. Өз стартап қызметіңіз бойынша төленетін салық түрлерін атаңыз. Арнайы салық режимі бойынша салықтық есеп беру нысандарына мысал келтіріңіз. Жалпы салық салу режимінің ерекшеліктері. Арнаулы салық режимін қолдану шарттары. Салықтың кезеңі. Патент негізінде арнаулы салық режимі. Оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимі. Салықты есептеу тәртібі. Оңайлатылған декларация негізінде арнайы салық режимі бойынша салық есептілігінің нысандарын толтырыңыз.
Сіздің стартапыңыз үшін болжамды корпоративтік табыс салығын есептеңіз. Мұны есептеу үшін, сіздің стартап қандай көлемде табыс алуды жоспарлағанын сипаттау қажет. Егер сіз қандай да бір өнімді өткізсеңіз, қанша көлемде өнімді сатуға және құны қандай болатынын есептеңіз. Осылайша, сіз стартап бойынша жылдық жиынтық табысты есептей аласыз. Сіздің стартап бойынша барлық қатысушылар үшін жалақыдан жеке табыс салығын есептеңіз. Сіз алдыңғы сабақтарда қызметкердің қандай да бір атқарымдарды орындағанына байланысты, шамамен қандай сомада жалақы алатынын талқылаған едіңіз. Осы деректерді пайдаланыңыз. Сіздің стартап бойынша барлық қызметкерлер үшін әлеуметтік аударымдар мен әлеуметтік салықты және міндетті медициналық сақтандыру сомаларын есептеңіз. Стартап бойынша қосылған құн салығын есептеңіз.
Әріптестермен, тапсырыс берушілермен және компания қызметкерлерімен қарым-қатынасты заңды ресімдеу қажеттілігін анықтаңыз. Шарттың типтік құрылымына анықтама беріңіз. Құрылтай шарттарының ерекшеліктерін атаңыз. Құрылтай шарттарына мысал келтіріңіз. Шарттардың негізгі түрлерін анықтаңыз. Негізгі әріптеспен жасалатын шартты жасап көріңіз. Шарттың құрылымын біліңіз. Шарттың тараптары мен мәнін, тараптардың құқықтары мен міндеттерін, баға мен есеп айырысу тәртібін, тараптардың жауапкершілігін, дауларды шешу мен тәртібін, қорытынды ережелерді көрсетіңіз.
Құрылтайшылардың арасында келісімшарт жасаңыз. Келесі іс-әрекеттерге сипаттама беріңіз: негізін қалаушы (co-founder); қосылғандар: әріптестікке дейін өскен қызметкер, инвестор, ментор; дельтадан үлес; компанияжоба табысынан үлес; компаниядан үлес; опцион; тең құқылық; мажоритарийминоритарий.
Өз стартапыңыз бойынша құрылтайшылардың арасында шарт жасаңыз. Стартап бойынша негізгі әріптестерге анықтама беріңіз. Негізгі бір әріптесті таңдап, онымен тиісті шарт жасаңыз.
Кәсіпкерлік субъектілерін тіркеуге сипаттама беріңіз. Кәсіпкерлік үшін қажетті электрондық қызмет түрлерін атаңыз. Жеке кәсіпкерді қалай тіркеуге болады? Қызметті онлайн алу (электронды лицензиялау порталында) www.elicense.kz). Шаруа немесе фермер қожалығын құрудың ерекшеліктері. Заңды тұлғаны қалай тіркеуге болады? ЭЦҚ-ны тұрғылықты жері бойынша ХҚКО-нан алыңыз. Порталдан www.egov.kz. арқылы тұрғылықты жері туралы анықтама алыңыз. Үйден шықпай-ақ құжат алудың нәтижесін көріңіз. Сізді қызықтыратын мемлекеттік қызметке тапсырыс беріңіз. Электрондық қызметтерді, Е-лицензиялау, Мемлекеттік сатып алудың бірыңғай порталы www.goszakup.gov.kz алудың тәртібі мен тәсілдерін жасап көріңіз.
Электрондық коммерция, электрондық сауда, электрондық тауар саудасы ұғымдарына сипаттама беріңіз. Интернет-дүкенді қалай ашуға болады?
8-тақырып. Кәсіпкерліктің қаржылық моделі
Шығыс материалдарының тізімін, олардың қажетті саны мен құнын анықтаңыз. Өнім бірлігінің өзіндік құнын есептеуді жүргізіңіз. Залалсыздық нүктесін есептеңіз. Сіздің кәсіпкерлігіңіз бойынша кірістер мен шығындардың болжамын жасаңыз. Кәсіпкерліктің тиімділігін бағалаңыз.
Тұрақты және өзгермелі шығындардың ерекшеліктерін салыстырыңыз. Айқын, айқынсыз, тұрақты, өзгермелі, қайтарымсыз, орташа, шекті, айналымдарға анықтама беріңіз. Өзгермелі шығындарға: өндірістік кәсіпорын; сауда кәсіпорны; құрылыс кәсіпорны; авто тасымалдаушы кәсіпорын бойынша мысал келтіріңіз.
Өзіндік құнның калькуляциясын есептеу тәртібін атаңыз. Жанама шығындар мен жанама шығыстардың айырмашылығын табыңыз. Амортизацияны есептеу тәртібін айқындаңыз. Жанама шығындарды есептеңіз. Шығыстарды есептеңіз. Шығындарды талдаңыз және жоспарлаңыз. Кассалық алшақтыққа сипаттама беріңіз. Кассалық алшақтықтарға әкелетін негізгі себептерді атаңыз. Кассалық алшақтықтарды болдырмау және оларды жабу көздерін жоспарлау жөніндегі шараларға сипаттама беріңіз. Кассалық жоспарды жасаңыз. Төлем күнтізбесіне сипаттама беріңіз. Кассалық алшақтықтарды жабу үшін қосымша қаржыландыру көздерін негіздеңіз.
Өз стартапыңыз бойынша тұрақты және өзгермелі шығындар кестесін құрыңыз. Шығынның атауын және оның болжамды қаржылық мәнін көрсетіңіз. Стартап бойынша жалпы шығындар мен өнім бірлігіне орташа тұрақты шығындарды есептеңіз.
Стартап жобаның қаржылық моделін құрудың құрылымы мен негізгі ережелеріне сипаттама беріңіз. Инвестиция, кіріс және стартап жобаның шығындарын жоспарлауды бағалаңыз. Жоба бойынша есеп беру нысандарына мысал келтіріңіз. Стартап жобаның тиімділігін есептеңіз. Жобаның тәуекелдерін талдаңыз. Бастапқы капитал көздеріне: меншікті капитал; кредиттер; лизинг; гранттар; венчурлік қорлар; кәсіпкерлік-періштелерге (жеке инвесторлар) анықтама беріңіз.
Қаржылық жоспарлауға сипаттама беріңіз. Қаржылық жоспарлаудың негізгі құралдарын атаңыз. Кірістер мен шығыстар болжамын бағалаңыз. Сіздің стартап бойынша негізгі табыс көздерін айқындаңыз. Ақша қаражатының қозғалыс жоспарына талдау жасаңыз. Кәсіпорынның есеп-шоттарын төлеу үшін қажетті ақша қаражатының болуын негіздеңіз. Бухгалтерлік баланс жасаңыз. Кәсіпорынның жалпы құнын көрсетіңіз.
Жоба бойынша есеп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ
КӘСІПКЕРЛІК НЕГІЗДЕРІ
ЖОО ОҚЫТУШЫЛАРЫНА АРНАЛҒАН НҰСҚАУЛЫҚ
НҰР-СҰЛТАН 2019
Әдістемелік құрал: Кәсіпкерлік негіздері курсы бойынша ЖОО оқытушыларына арналған нұсқаулық Е. С. Дүйсенханов, Н. Е. Жұлдызбаев, А. С. Успаева, А. С. Өтепқалиев, С. Атагельдинова, Ғ.Е. Керімбек - Атамекен ҰКП. Нұр-сұлтан: Шаңырақ-Медиа ЖШС, 2019 ж. - 300 б.
Әдістемелік құрал: Кәсіпкерлік негіздері курсы бойынша ЖОО оқытушыларына арналған нұсқаулық болашақта бизнесмендер қатарына болуды жоспарлап отырған студенттер үшін кәсіпкерлік қызметті жүргізу, сондай-ақ болашақ өмірде табысты адам болуды жоспарлап отырған, ол басқа компанияда жалдамалы қызметкер болса да, бірақ табысты бола алатын адамдар үшін кәсіпкерлік дағдыларды дамыту бойынша базалық курс жасайды.
Нұсқаулық қазіргі заманауи әлем жағдайында кәсіпкерлік қызмет үшін білім мен дағдылардың іргелі жиынтығын қалыптастыру мен арттыруға ықпал ететін іс-тәжірибеге бағытталған оқыту моделін қамтиды.
Әдістемелік құрал Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарының студенттері үшін Қазақстан Республикасы Президентінің Жолдауына сәйкес Қазақстанды жаңғырту контексінде және жарияланған басымдықтардың бірі - Нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған Еңбек бағдарламасын іске асыру арқылы бизнес-ортаны түбегейлі жақсарту мен кеңейтуге арналып әзірленген.
ISBN
(C) Атамекен ҰКП, 2019
АЛҒЫСӨЗ
Құрметті оқытушы!
Сізді Кәсіпкерлік негіздері курсының енгізілуімен құттықтаймыз.
Өзіңіз білетіндей, кәсіпкерлер мен кәсіпкерлік ойлау қабілеті бар адамдар мұндай ойлауы мен дағдысы жоқ басқалардан оңай өмірде бейімделеді және әлдеқайда табысты адамдар. Сіз бұл курсты сабақ бере отырып, өз студенттеріңізді кәсіпкерлік әлеміне алып, бизнес негіздерін зерделеудің қызықты дәліздері арқылы өткізесіз.
Кәсіпкерлер кез келген мемлекеттің дамуында маңызды рөл атқарады, өйткені олар басқаша ойлай алады, ал өз идеяларымен және іс-әрекеттерімен өз өмірін де, басқа да адамдарды өзгертуге қабілетті. Кәсіпкерлер әлемді басқаша көреді, басқаша ойлайды. Басқалары бір байқаған жерде, кәсіпкерлік ойлау қабілеті бар адам мүмкіндіктерді көреді. Мұның бәрі дағдыларға жатады. Ал, белгілі болғандай, дағдыларды меңгеруге және дамытуға болады.
Бұл Кәсіпкерлік негіздері курсы жоғары оқу орындарында Қазақстан Республикасының Атамекен Ұлттық кәсіпкерлер палатасының бастамасымен пайда болды және кәсіпкерлерді дайындауға арналған.
Кәсіпкерлік негіздері курсын оқыту Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 30 қаңтардағы № 27 Жастар жылын өткізу жөніндегі Жол картасын бекіту туралы Қаулысының Жоғары оқу орындары мен ТжКБ студенттерін кәсіпкерлік негіздеріне оқыту 11 тармағын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 13 қарашадағы № 746 Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған Еңбек мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы Қаулысы 5.4.2 тармағының 2 тармақшасын орындау мақсатында іске асырылуды.
Қазақстан Республикасы Президентінің Игілік баршаға! Сабақтастық. Әділдік. Өрлеу сайлауалды бағдарламасын (Қазақстан Республикасы Президентінің 2019 жылғы 19 маусымдағы № 27 Жарлығы) және Жастар жылын өткізу жөніндегі жол картасын (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 30 қаңтардағы № 27 қаулысы) жүзеге асыруды Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындарының білім алушылары үшін әзірленді.
Кәсіпкерлік негіздері - бизнес-ойлау психологиясын тәжірибелік түрде оқыту, бизнес-идеяны таңдау дағдыларын алу, бизнес-модельдерді және негізгі кәсіпкерлік қызметті жоспарлауды үйренуді, маркетинг және кәсіпкерліктің мақсатты аудиториясымен жұмыс істеу дағдыларын, кәсіпкерлік ресурстарды сату және басқару стратегияларын, қаржылық модельдерді жобалау мен инвестицияларды тарту әдістерін, сондай-ақ салықтық және құқықтық сауаттылығы мен кәсіпкерлердің жауапкершілігінің негіздерін зерттеуді қарастырады. Нұсқаулық негізінде курсты оқу барысында студенттердің өз стартаптарымен дербес жұмыс жасай алуын білдіретін іс-тәжірибеге бағытталады. Сонымен қатар бағдарламада алынған білімді жұмыс істеп тұрған қазақстандық және халықаралық компаниялардың мысалдарымен қолдана алуды көрсететін кейстер әдісі, сондай-ақ студенттерге кәсіпкерлік-жаттығуларға қатысу үдерісінде алған білімдерін меңгеруге мүмкіндік беретін геймификация қағидаты қолданылады.
Кәсіпкерлік негіздері курсы бағытталады:
- білім алушыларда кәсіпкерліктің теориялық және тәжірибелік негіздерін қалыптастыруға;
- Қазақстан Республикасы кәсіпкерлік қызметтің жүйесі туралы білімді игеруге;
- өз жетістіктері мен өмірлік ұстанымдары үшін жауапкершілікті тәрбиелеуге;
- білім алушыларда кәсіпкерлік ойлауды және өз әлеуетін іске асыру үшін мүмкіндіктерді көре білуді қалыптастыруға;
- бизнес-идеяларды ойлап табуға және оларды кәсіпкерлік қызмет деңгейіне дейін дамыту дағдыларын сатып алуға;
- бизнестің өміршеңдігін арттыру мақсатында бәсекелестіктің өзгермелі жағдайларында бизнес-модельдеуге және бейімдеу дағдыларын дамытуға;
- білім алушыларда жеке қаржылық сауаттылық пен бизнес-жоспарлаудың тәжірибелік дағдыларын қалыптастыруға;
- зерттеу дағдыларын қалыптастыруға, заманауи ақпараттық технологияларды пайдалануға.
Кәсіпкерлік негіздері курсы 11 тараудан тұрадыжәне оқытудың қосымша түрлері есебінен 36 сағат көлемінде жүргізіледі. Қорытынды нәтижесі болып комиссиямен студенттерден бизнес-жобаны қорғауды қабылдау және қорғағандарға сертификат беру табылады.
Нұсқаулық интерактивті нысандар мен оқыту әдістерін қамтиды: қонақ дәрістер, семинар, тәжірибелік жұмыс, тренинг, шағын сабақ презентациясы, кейстер әдісі, жобалық әдіс, видео фильмдерді талқылау, сондай-ақ студенттің оқытушымен өзіндік жұмыстары, шағын топта жұмыс істеу, оқыту жаттығулары, кері байланыс, күрделі және пікірталас сұрақтары мен мәселелерін талқылау, мастер-класс, жеке портфолио және аналитикалық есептерді қорғау.
Студенттер аудиториясының ерекшелігі ескеріле отырып, курсты оқу барысында логикалық қорытынды жасауға, мазмұнын өз тәжірибесіне бейімдеуге және аудиториялық тәжірибелік сабақтар мен аудиториядан тыс өзіндік жұмыстарды орындаудың нәтижесінде алған білімдерін сынақтан өткізуге мүмкіндік береді.
Алғысөзді қорытындылай келе, мемлекеттің дамуына қосқан үлесіңіз үшін рақмет айтып алғыс білдіреміз, себебі сіз жаңа кәсіпкерлерді және кәсіпкерлік білімі мен дағдысы бар адамдарды дайындау арқылы елдің экономикасын өркендетуге үлес қосудасыз.
Сіз сізге жүктелген миссияның барлық жауапкершілігін сезінесіз және осы тізбектегі маңызды буын ретінде, мақтанышпен және Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кадрларының қалыптасуына өз бөлігіңізді енгізуге күш саласыз деп үміттенеміз.
Табыс тілейміз!
ОҚЫТУДЫҢ НӘТИЖЕСІ
Курсы оқытудың мақсаты - студенттердің кәсіпкерлік қызмет негіздерін меңгеруде тәжірибелік дайындығын, оның мазмұнын, әлеуметтік-экономикалық үдерістердегі маңызы мен орнын қамтамасыз ету.
Оқытылатын курстың міндеттері:
- білім алушыларда кәсіпкерліктің ұйымдық-басқару негіздерін қалыптастыру;
- кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру мен басқарудың мәнін және негіздерін ашу, кәсіпкерлік қызметті жоспарлаудың мазмұнын, құрылымы мен әдістерін негіздеу;
- Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру мен реттеудің заңнамалық тәжірибесі саласындағы кәсіби білімін көтеру;
- оқу материалын қазіргі заманауи жағдайларды ескере отырып, жетекші кәсіпкерлік құрылымдардың кәсіпкерлік жүргізу тәжірибесімен ықпалдастыру негізінде студенттердің кәсіпкерлік ойлауын дамытуға ықпал ету;
- білім алушыларда кәсіпкерлік ойлауды және өз әлеуетін іске асыру үшін мүмкіндіктерді көре білуді қалыптастыру, бизнес-идеяларды ойлап табу дағдыларын және оларды тәжірибелік тұрғыда іске асыру мүмкіндіктерін дамытуға ықпал ету;
- стратегиялық және ағымдағы қаржылық жоспарлауда, қаржылық-шаруашылық қызметті талдауда, нақты экономикалық жағдайларда басқарушылық шешімдер қабылдауда қаржылық құралдарды (әдістер, қаржылық құралдар мен көрсеткіштер) қолдану мүмкіндігі үшін студенттердің аналитикалық ойлау дағдыларын дамыту;
- тәуекелдің түрлерін, олардың пайда болу көздерін, олардың даму заңдылықтарын түсінуге қол жеткізуді қамтамасыз ету және ықтимал шығындарды бағалаудың қазіргі заманауи әдістемелерін қолдану негізінде тиімді тәуекел-менеджмент бойынша шешімдер қабылдау дағдыларын қалыптастыру.
Қол жеткізу құзыреттіліктері:
Студент курсты оқып болғаннан кейін меңгеруі тиіс білім мен дағдылар жүйесі:
- макроэкономикалық реттеу жүйесіндегі кәсіпкерлік субъектілерінің жұмыс істеу заңдылықтарын ұғынады, бағалайды және қазіргі заманауи жағдайды ескере отырып, олардың дамуын болжайды;
- Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметті жүргізудің заңнамалық және ұйымдық-басқару тетігін меңгереді, оларды кәсіби деңгейде корпоративтік жұмыста пайдалана алады;
- бизнес-идеяларды ойлап табуға, оларды тәжірибелік іске асыру мүмкіндіктерін өлшеуге, қаржылық көрсеткіштер жүйесін қолдану негізінде кәсіпкерлік қызметті жоспарлауды және болжауды жүзеге асыруға; бизнес-жоспарларды жобалауға және әзірлеуге; субъектінің экономикалық жай-күйін және оның даму келешегіне ағымдағы бағалауды жүзеге асыруға қабілетті болады;
- кәсіпкерлік қызмет тәуекелдерін бағалау дағдыларын және дағдарысқа қарсы басқару әдістерін меңгереді, қазіргі заманауи ақпараттық технологияларды қолдану және көп нұсқалы есептеулерге негізделген басқарушылық шешімдер қабылдауға қабілетті болуы;
- кәсіпкерліктің бірлескен ортақ жауапкершілігінің қағидаттарын ескере отырып, әр түрлі талдамалық әдістерді пайдалануға, өзекті ақпараттарды талдай білуге, шешімдер қабылдауға және олардың салдарын бағалай алады;
- кәсіпкерлік құрылымдарды жедел және стратегиялық басқару әдістерін кәсіби қызметте қолдана алады.
ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАР
№
Тақырыптардың атауы
Сағат саны
1.
Кәсіпкерлік-ойлау психологиясы
2
2.
Бизнес-идея мен стартапты таңдау
2
3.
Стартаптың бизнес-моделі
3
4.
Стартап қызметіндегі маркетинг
8
5.
Сату стратегиясы
5
6.
Стартаптың негізгі ресурстары
3
7.
Стартаптың операциялық қызметі
5
8.
Кәсіпкерліктің қаржылық моделі
3
9.
Инвестициялар тарту және мемлекеттік қолдау шаралары
3
10.
Кәсіпкерлікті дамыту стратегиясы
1
11.
Кәсіпкердің жауапкершілігі
1
БАРЛЫҒЫ
36
Кәсіпкерлік негіздері курсын оқу білім алушыларға кәсіпкерлік қызметті жүргізу бойынша негізгі теориялық аспектілермен танысуға, өз кәсіпкерлігін құрудың бастапқы іс-тәжірибелік дағдыларын меңгеруге және кейіннен кәсіби пәндерді оқу кезінде бизнес-жоспарларды әзірлеу, жеке стартап құру, ғылыми зерттеулер мен өнертабыстар көрме-конкурстарына қатысу, жобалық шешімдердің техникалық-экономикалық негіздемесін дайындау үшін алынған білім мен дағдыларды пайдалануға мүмкіндік береді.
Оқу материалы мазмұнының ерекшеліктерін ескере отырып, оқытудың келесі әдістері ұсынылған: зерттеу, кейстерді талдау, іскерлік ойындар, пікір алмасулар, иллюстрациялар, презентациялар, демонстрациялар, мәселелі және ойындық жағдайлар, экскурсиялар, өзіндік іздеу, модельдеу және жобалау.
ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ
1-тақырып. Кәсіпкерлік-ойлау психологиясы
Кәсіпкерлік ойлау түрінің ерекшеліктеріне сипаттама беріңіз. Мемлекеттің экономикасын дамыту үшін кәсіпкерліктің маңызын негіздеңіз. Кәсіпкердің басқа адамдардан басты ерекшеліктерін және табысты кәсіпкерлердің жеке қасиеттерін атаңыз. Кәсіпкердің келесі сапалық деңгейіне: тәуелсіздікке ұмтылу; іс-әрекеттің еркіндігі; шығармашылық жұмыс; капитал құру; үстемдікке, билікке, ықпалға қажеттіліктер; жеңіске деген ерік; қарсыластармен және өзімен күресте табысқа ұмтылу; мүмкіндіктерді тану; жобалай білу; тәуекелдерді басқара білу; сәтсіздікті бастан өткере білу; жоспарлау емес, іс-әрекеттерге бейімділікке баға беріңіз және дәлелдеңіз. Тауарлар мен қызметтің арасындағы айырмашылықты салыстырыңыз. Кәсіпкер қандай игіліктерді өндіре алады? Кәсіпкерліктің басқа да қандай түрлері бар екенін болжаңыз.
Кәсіпкерліктің түрлері бойынша 3 мысал келтіріңіз: B2C тауарлары мен қызметтері, B2B тауарлары мен В2В қызметтері, B2G тауарлары мен қызметтері. Команда қатысушыларының рөліне (PAEI моделі: продюсер (P), әкімші (A), кәсіпкер (E) және интегратор (I) сипаттама беріңіз. Компания менеджменттің сан алуан стильдерін талап ететін кәсіпкерлікті дамытудың әр түрлі кезеңдерінен өтетінін дәлелдеңіз. Ағынның жай-күйін және оның қандай артықшылықтары бар екенін атаңыз.
Сіз бизнес-жобаны жүзеге асыру үшін бірлесіп жұмыс істейтін команда құрыңыз.
2-тақырып. Бизнес-идея мен стартапты таңдау
Сіз неге кәсіпкерлік қызметпен айналысқыңыз келеді? деген сұраққа жауап беріңіз. Өзіңіздің кәсіпкерлігіңізді бастау үшін орындалатын іс-әрекеттерге сипаттама беріңіз. Өз кәсібін ашу үшін қажетті ресурстардың түрлерін анықтаңыз. Кәсіпкерлікті дамыту туралы көзқарасты негіздеңіз. Өз идеяларыңызды нарықтық тұрақтылық тұрғысынан талдап, оларға тиісті ұпай қойыңыз.
Икигай ұғымының мәнін және оны өз өмірінде қалай қолдануға болатынын айқындаңыз. Сипаттама беріңіз: аздан бастау, өзін босату, үйлесім мен тұрақтылық табу, ұсақ-түйекке қуану, мұнда және қазір болу. Бизнес-идеяның мәніне сипаттама беріңіз және келешекті бизнес-идеялардың аса маңызды ерекшеліктерін біліңіз. Кәсіпкерлік үшін идеяларды таңдау ережелеріне анықтама беріңіз. Қазіргі нарықтың трендтеріне талдау жасаңыз. Бизнес-идеяларды ойлап табу әдістерін атаңыз. Клиенттік бағдарлану ұғымына сипаттама беріңіз. Сізге белгілі клиенттік бағдарлануға үш мысал келтіріңіз.
Ұсақ мәселелердің тізімін жазбаша жасаңыз. Әзілдеудің де қажет екенін ұмытпаңыз. Егер тапсырма дұрыс орындалса, онда ұсақ-түйек мәселелерден құрылған тізімі басқа да өнертабыстар үшін көптеген идеяларды құруға сіздің ақыл-ойыңызды ынталандырады. Сіз тізімде ең өзекті және нақты мәселелерді көрсетіңіз. Сіз ұсақ-түйектердің тізімін ең өзекті және келешекті болып көрінетін бірнеше мәселелерге дейін азайтыңыз. Таңдалған мәселелерді шешудің бірнеше тұжырымдамасын жасаңыз. Тұжырымдамалардың жалпы санынан бірін таңдап, өнертабыстың дербес безендірілуін және оны қолданудың ықтимал салаларын қоса алғанда, оны жан-жақты ойластырыңыз. Идеялар матрицасы деген жаттығуды жүргізіңіз. Аудитория алдында өз жобаңызды ұсыныңыз (3 минут).
Сізде бизнес-идея пайда болған кезде, оны іске асыру үшін сізге қандай ресурстардың қажет екендігін ойлаңыз. Сізге бастапқы салымдар үшін қанша көлемде қаражат қажет екенін, сіздің командаңызда қанша адам болуы тиіс, міндеттерді өзара қалай бөлесіз, қандай жабдықтардың қажет болатынын және басқа да мәселелерді анықтаңыз. Командалық жұмысты тағы бір рет жүргізіп, өзіңіздің бастапқы идеяңызды ертең іске асыра алатындай етіп қайта қарап шығыңыз. Жаттығудың осы кезеңінде сіздің ойыңызға келген бизнес-идеяны - бұл сіздің өз өміріңіздің келесі 20 жылында не нәрсемен айналысатыныңызды елестетіп көріңіз. Ойлаңыз, сіз оған дайынсыз ба? Неліктен? Сіздің идеяңызда тағы нені қарауға болады? Оны қалай жақсартуға немесе өзгертуге болады? Мүмкін, сіз енді оны толығымен қайта қарастырғыңыз келетін шығар. Тағы да бір рет топтық жұмысты жүргізіп, соңғы жағдайды ескере отырып, аудиторияға жаңа жобаны ұсыныңыз. Икигайдың принциптерін және қазіргі нарықтың трендтерін ескеруді ұмытпаңыз (клиентке бағдарланушылық).
Таңдалған мамандықтар бойынша кәсіпкерліктің салалық ерекшеліктерін дербес белгілеңіз. Бизнес-идеяларды жіктеу әдістерін атаңыз. Бизнес-идеяларды іріктеу әдістерін негіздеңіз (Smell Test). Smell Test негізгі ережесі - ешбір қосымша зерттеулерсіз. Бұл екеудің - сіз және сіздің идеяңыздың кездесуі. Өз идеяларыңызды алып, олардың қаншалықты маңызды үлесті қанағаттандырады және осы үшін төлеуге дайын ба деген ұстаным бойынша 1-ден 10-ға дейін баға қойыңыз. Сіз бизнес-идеяңыздың сіздің бейімділігіңізге қаншалықты сәйкес келетінін айқындаңыз, сіз өз бағытыңыз бойынша басқа да тараптардың қысымынсыз бір нәрсе жасай аласыз ба немесе дами аласыз ба? Сізді достарыңыз осы саладағы ең үздік деп санай ма? Әзірленген әдістемелік нұсқаулықты басшылыққа ала отырып, сіз идеяңызға 1-ден 10-ға дейінгі ұпайларды қойыңыз. Өз идеяларыңызды нарықтық тұрақтылық тұрғысынан талдау жасап, оларға тиісті ұпай қойыңыз. Сіз оны жүзеге асыру үшін нақты қадамдарды сипаттаудың қаншалықты оңай екеніне негізделе отырып, 1-ден 10-ға дейін ұпай қойыңыз. Сіздің бәсекелестермен салыстырғанда қанша және қандай бәсекелік артықшылықтарға ие болғанына байланысты бизнес-идеяңызға 1-ден 10-ға дейін ұпай қойыңыз. Сіздің бизнес-идеяңызға арналған әрбір өлшемшарт бойынша ұпайларды жинақтаңыз.
Командамен ақылдасып, осы оқу курсының аясында дамытатын идеяны таңдау қажет. Есіңізде болсын, сіз таңдаған идея барлық команда қатысушыларын қызықтыруы және оны іске асыруда, сондай-ақ келесі сабақтарда тестілеу үшін жеткілікті түрде қарапайым болуы тиіс.
3-тақырып. Стартаптың бизнес-моделі
Бизнес-жоспардың үлгілік құрылымын әзірлеңіз. Нарықтың жағдайы мен үрдістеріне талдау жасаңыз. Бәсекелестерді анықтаңыз және кәсіпкерлікке SWOT талдау жүргізіңіз. Бизнес-модельдің маңызын негіздеңіз. Инновациялық бизнес-модельдің қызметіне сипаттама беріңіз. Бизнес-модельдерді түрлендіру тәсілдерін атаңыз. Төрт элементтен тұратын бизнес-модельдерге сипаттама беріңіз: клиент (кім?), құндылықтар ұсыныстар (не?), өнімнің құнын құру тізбегі (қалай?), табыс тарту механизмі (неге?). Инновациялық бизнес-модельдерді сипаттаңыз. Бизнес-модельдің өзгеруін негіздеңіз. Бизнес-модельдер деген жаттығуды жүргізіңіз.
Ұқыптылық стартап түсінігіне сипаттама беріңіз (Lianstartup). Бизнес-модель арнасын құрудың мәні мен әдістерін анықтаңыз. Өз стартаптарыңызға арналған канва бизнес-модель құру іс-әрекеттерін жасаңыз. Өміршеңдігі ең төмен өнімге анықтама беріңіз (MVP). Кәсіпкерлік жұмысының негізгі компоненттері мен үдерістерін көрсететін көрнекі сызбасын құрыңыз. Бизнес-модельдер арнасын жасаңыз және оны мәтінмен, стикерлермен, суреттермен немесе бейнелер арқылы толтырыңыз.
Сандар бойынша жүріңіз және логикалық тізбектердің көмегімен өз моделіңізді құрыңыз: негізгі құндылықтар; тұтынушылар сараланымы; өзара әрекеттер арналары; клиенттермен қарым-қатынас; кіріс ағындары; негізгі ресурстар; негізгі іс-әрекеттер; негізгі әріптестер; шығыстар құрылымы. Өз стартапыңыз бойынша командаға бөлініңіз, өз стартап-жобаңыз бойынша канва бизнес-модельін құрыңыз. Компанияның бизнес-жоспарын жасау үшін маңызы мен қажеттілігіне анықтама беріңіз. Бизнес-жоспардың құрылымына сипаттама беріңіз. Бизнес-модель мен бизнес-жоспар арасындағы айырмашылықтарды салыстырыңыз. Жеке стартап үшін бизнес-жоспар жасаңыз. Бизнес жоспардың негізгі бөлімдерін сипаттаңыз.
Бизнес-жоспар бөлімдерінің үлгілік құрамын есептеңіз (халықаралық тәжірибе бойынша): түйіндеме; бастапқы мәліметтер мен сипаттамасы; нарық конъюнктурасын болжау; маркетинг стратегиясы; бәсеке; тауар (қызмет); шығындарды айқындау; өндіріс жоспары; жұмыстарды ұйымдастыру және қаржыландыру; өткізу нарығы; кірістерді анықтау; қаржылық жоспар; экономикалық, коммерциялық және әлеуметтік тиімділікті бағалау; тәуекелдерді талдау және қарсы тұру шаралары.
Отандық тәжірибе бойынша бизнес-жоспардың үлгілік құрылымын құрыңыз: кіріспе; компанияның сипаттамасы; өнімнің (жұмыс, қызмет) сипаттамасы; нарықты және бәсекелестерді талдау; маркетингтік жоспар; өндіріс жоспары; ұйымдық жоспар; қаржылық жоспар; инвестициялық жоспар; тәуекелдерді талдау; қосымшалар.
Бизнес-модель мен бизнес-жоспардың құрылымын салыстырыңыз. Сіз өткен сабақта жасаған бизнес-модельді бизнес-жоспарға қалай өзгертуге болады деп ойлаңыз. Команда да жұмыс істей отырып, өз стартапыңыз үшін бизнес-жоспар жасаңыз. Кәсіпкерлік негіздері курсы бағдарламасы аяқталғаннан кейін, команда да жұмыс істей отырып, дайындаған бизнес-жоспарды презентация жасаңыз, өзіңіздің стартапыңызға бизнес-жоспарды жасауға кірісіңіз.
4-тақырып. Стартап қызметіндегі маркетинг
Өз өніміңізге, қызметіңізге анықтама беріңіз. Өз өнімдеріңізді және қызметіңізді бәсекелестердің өнімімен немесе қызметімен салыстырыңыз. Өнімді сату немесе қызмет көрсету орны бойынша таңдау жасаңыз. Тауарды жылжыту әдістерін, жарнама түріне сипаттама беріңіз.
Компанияның мақсатына жету үшін келесі маркетинг қызметінің міндеттерін шешуді бағалаңыз: нарықты жан-жақты зерттеу; клиенттердің қалауын жан-жақты талдау; нарықтағы баға белгілеу жүйесін мұқият зерттеу және ұйымның баға саясатын әзірлеу; бәсекелестердің қызметін талдау; компанияның тауарлары мен қызметтерінің сан алуан түрін жасау; сұранысқа сәйкес тауарды шығару және қызмет көрсету; сервистік қызмет көрсету; маркетингтік коммуникациялар.
Маркетинг принциптеріне сипаттама беріңіз: компанияның өндірістік мүмкіндіктерін зерттеу; тауарды немесе қызметті өткізу әдістері мен бағдарламаларын жоспарлау үдерісі; нарықты саралау; тауарлар мен қызметтерді үнемі жаңартып отыру, оларды өткізу жолдарын, технологияларын жетілдіру; ұйымның тұрақты өзгеріп отыратын сұранысқа икемді бейімделуі.
Өз стартап тобыңызда өз өніміңізге арналған 4Р-product (өнім), price (баға), place (бөлу), promotion (жылжыту) маркетинг моделін жасаңыз. Бәсекелестердің типтерін (тікелей және жанама) салыстырыңыз. Келесі кәсіпкерлік үшін тікелей және жанама бәсекелестің типтерін келтіріңіз (мүмкіндігінше көп): кофехана; балалар ойыншықтарының дүкені; ивент-агенттік; велосипедтерді жалға беру; веб-студия.
Ақпаратты алу әдістерін: пікір алу (телефон арқылы, көшеде, әлеуметтік желілер арқылы); сауалнама (онлайн немесе офлайн); бақылау; эксперимент; имитацияны негіздеңіз. Өз стартапыңыз үшін командаңызбен бірге далалық және кабинеттік зерттеулер жүргізіп, зерттеулер нәтижелерін талдап, сіздің жоба бойынша болжамдар мен ұсыныстарыңыз бар қысқаша түйіндеме жазыңыз.
Келесі кәсіпкерлік үшін мақсатты аудиторияны анықтаңыз: жүгіруге арналған киім дүкені; скейтборд дүкені; үйді жинау қызметі; балаларды дамыту орталығы; тапсырысқа галстук тігу. Мақсатты аудиторияның түрлеріне сипаттама беріңіз. Сіздің мақсатты аудиторияңызды қандай негізгі топқа бөлуге болады: географиялық, демографиялық, психографиялық. Мақсатты аудиторияны дұрыс сұрақ қою арқылы да анықтаңыз.
MVP ең көп таралған түрлеріне: жоспар-сызбалар, макеттер, жылдам прототиптер, жеңіл (light) өнім нұсқасына сипаттама беріңіз. MVP құрудың оңтайлы сызбасы 4 кезеңнен тұрады: Think it - ойлану; Build it - құру; Ship it - тарату; Tweak it - келтіру. Команда да жұмыс істей отырып, сіздің стартапыңыз үшін қандай MVP түрі ең қолайлы екенін және оны жасау үшін қанша уақыт пен қаражат қажет екенін анықтаңыз.
Команда да жұмыс істей отырып, өз өніміңізге немесе идеяыңызға қажетті барлық 7 тактиканы қамтитын БСҰ: нақты тауаша; бірегей тауар; бірегей қосымша сервис; нақты клиенттер тобына бағдар; бірегей ерекшелік белгісі; көшбасшы белгісі; жоғары нәтижені құрыңыз. Команда да жұмыс істей отырып, өз стартапыңыз үшін өміршеңдігі ең төмен өнімнің жобасын жасаңыз (сурет түрінде немесе толық сипаттауға болады).
Сұхбатты өткізудің ең тиімді әдістерін қарастырыңыз. Экспресс сұхбат әдісіне сипаттама беріңіз. Сұхбат кезінде адамға көңіл аударудың болашағын ойлаңыз. Сіздің жобаңыз бойынша жедел сұхбат үшін 5 сұрақ жасаңыз. Сіздің жобаңыз бойынша жедел сұхбатты қандай жерлерде және қандай адамдармен өткізе аласыз. Терең сұхбат әдісіне сипаттама беріңіз. Команда да жұмыс істей отырып, өз өніміңізге терең сұхбат жүргізу үшін 20 сұрақ әзірлеңіз. Сіз аудиториядан тыс, стартаптың мақсатты аудиториясымен сұхбат өткізіңіз. Олардың жауаптары негізінде өнімдегі өзгерістер тізімін жасаңыз. Өз өніміңізді үнемі дамыта отырып, мұндай сұхбаттарды апта сайын өткізуге тырысыңыз.
ATL- және BTL-коммуникация терминдерінің мәніне сипаттама беріңіз. ATL-және BTL-коммуникация аясындағы іс-шаралар кешенін негіздеңіз. Өнімдер мен қызметтердің түрлері үшін өзге де коммуникация түрлерін пайдалану қажеттілігін айқындаңыз. Жарнамадағы заманауи үрдістерді атаңыз. Өз стартапыңыз үшін әр түрлі маркетингтік коммуникацияларды пайдалану бойынша мысалдар келтіріңіз.
Жобаның анықталған мақсатты аудиториясын ескере отырып, сіздің стартапыңыздың құндылығын жеткізу арналарын көрсетіңіз. Өз стартап команда да жұмыс істей отырып, университетте іліп қоюға болатын өніміңіздің жарнамалық плакатын жасаңыз. Сіз келесі ұсыныстарды пайдалана аласыз: өз стиліңізді ойлап табыңыз; мәтіннің және иллюстрациялардың тепе-теңдігін сақтаңыз; ақпаратты және бейнелерді көрнекі блоктар түрінде орналастырыңыз; назар аударту үшін ашық түсті шешімдерді пайдаланыңыз; айқайлап тұрған суреттерді, мысалы, көрерменге қарайтын адамның бетін, атмосфералық фотосуреттерді және т.б. қолданыңыз; байланыс деректерін көрсетуді ұмытпаңыз.
Олардың негізгі өнімі мен мақсатты аудиториясын ескере отырып, аталған компаниялар үшін қандай маркетингтік шешімдерді ұсынар едіңіз: пісірілімдер кондитері; ойын компьютерлік клубы; фитнес-орталық; аударма агенттігі; тіс емханасы; заң қызметтері; консалтинг агенттігі; Event-агенттік; сәнді бутик; колледж. Өз таңдауыңызды дәлелдеңіз.
Дисплей жарнамасына сипаттама беріңіз. Баннерлік жарнаманың артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз. Контексті жарнамаға анықтама беріңіз. Контексті жарнаманың артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз. Әлеуметтік желілер мен блогтар немесе SMM (Social Media Marketing) арқылы жылжыту жасаңыз. Әлеуметтік желілердегі жарнаманың артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз. E-mail маркетингісіне сипаттама беріңіз. E-mail маркетингтің артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз. Мобильді қосымшаларды жасаңыз. Месенджерлердің артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз.
Интернет сауда алаңдарында жарнама жасаңыз. Контент-маркетингке сипаттама беріңіз. Контент-маркетингтің артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетіңіз. Жасырын маркетингке сипаттама беріңіз. Жасырын маркетингтің артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз. Вирустық маркетингке сипаттама беріңіз. Вирустық маркетингтің артықшылықтары мен кемшіліктерін белгілеңіз. Интернет маркетинг арналарының ерекшеліктерін анықтаңыз: талдау мүмкіндігі; ең аз қаржы салымдары; тауармен немесе қызметпен толық танысу. Сапалы сайт жасаңыз. Веб-сайттарды оңтайландыру кезіндегі кемшіліктер. Лендинг-пейджге анықтама беріңіз. Интернет-маркетинг арнасын қалай таңдауға болады? Өз стартапыңызбен топта жұмыс істей отырып, өз өніміңізге сәйкес интернет-жылжыту арналарын таңдап, өз таңдауыңызды негіздеңіз.
Әлеуметтік желілерге сипаттама беріңіз: VK (13 пен 20 жас арасындағы жасөспірімдер), Instagram (әйелдер аудиториясы басым, бірақ желі сондай-ақ жасөспірімдер арасында танымал, бірақ жыл сайын ерлер аудиториясы да ұлғайып келеді), Facebook (25 және одан жоғары адамдар, негізінен тұрақты табысы бар жұмыс істейтін адамдар).
Тауарлар мен қызметтерді жылжыту әдістерін негіздеңіз: жеке аккаунт, бизнес-бет, топ. Сатушылар бекеті: тартымды тақырып, тауардыңқызметтің сипаттамасы, уақытша шектеулер, іс-әрекетке түрту, байланыстар, хэштегтер. Теріс іс-әрекеттермен жұмыс істеуге сипаттама беріңіз. Әлеуметтік салада кәсіпкерлікті тиімді жүргізу медиажоспардың (жарияланатын бекеттер жоспары) дұрыс жазылуын білдіреді. Бекеттер келесі тақырыптарға арналуы мүмкін: өнімді сипаттау; өнімді салыстыру; өнімді сынау; өнімді пайдалану мысалдары; компания жаңалықтары; компания персондары; компания туралы деректер; кейстер; акциялар, ұтыс ойындары, жеңілдіктер; трендтерді шолу; юмор; сторис; тікелей трансляциялар; сауалнамалар.
Сіз стартап команда да жұмыс істей отырып, тауардыөніміңізді жылжыту үшін ең қолайлы платформаларды (әлеуметтік желілер) анықтаңыз. Сіздің кәсіпкерлігіңізді бір айға жылжыту медиажоспарын құрыңыз. 3 сатушы бекетін дайындаңыз.
5-тақырып. Сату стратегиясы
Сіз стартап команда да жұмыс істей отырып, сіздің клиентіңіз ақпараттандырудан тауарды сатып алғанға дейін қандай кезеңдерден өтетінін талдаңыз. Осы кезеңдерге атау беріңіз (олар әдістемелік нұсқаулықта ұсынылған нұсқалардан өзгеше болуы мүмкін: ақпараттандыру, қызығушылық, сатып алу туралы шешім, сатып алу). Клиентті тарту үшін сату сүзгісінің әрбір кезеңінде қандай іс-әрекеттер жасауды ойлаңыз. Барлық іс-қимылдарды іске асыру үшін қанша көлемде қаражат қажет екенін санаңыз және әр кезеңдегі айырбасталымдарды анықтаңыз.
Стартап бойынша клиентті тарту құнын есептеңіз және сіздің маркетингтік қызметіңіздің тиімділігі туралы қорытынды жасаңыз. Сату сүзгісінің тиімділігін арттырудың негізгі құралдарын негіздеңіз: қызмет көрсету стандарттарын арттыру; дербестендіру; тегін жеткізу, акциялар мен бонустар; digital-маркетинг (іздеуді оңтайландыру, контекстік жарнама, SMM, онлайн-кеңесші); бейілділік карталары; қызметкерлерге арналған тренингтер; кешенді ұсыныстар.
Клиентті ұстап тұру іс-әрекетіне сипаттама беріңіз. Топта жұмыс істей отырып, сіз стартап клиентін қалай ұстап тұру жөнінде кем дегенде 15 идея жазыңыз. Ағымдағы пайдаланушылардан сатуды қалай арттыруға болатынын ашып көрсетіңіз. Қайта сатуды арттыру құралдарын атаңыз. Өз стартапы үшін қайта сату құралдарын пайдалануды негіздеңіз. Қайта сату кезінде персоналды қалай ынталандыруға болады деген сұраққа жауап беріңіз. Өз стартапыңыз бойынша ұйықтайтын клиенттермен қалай сөйлесуге болатынына сипаттама беріңіз.
Өз стартапыңызбен команда да жұмыс істей отырып, келесіні: сіз сата алатын өніміңізді сәндендірудің 5 нұсқасын (оны бөлікке бөлу); сіздің стартапыңыз үшін Up-sell-сатуды пайдаланудың 5 нұсқасын; сіздің стартапыңыз үшін Cross-sell-сатуды пайдаланудың 5 нұсқасын әзірлеңіз.
Қайта сатуды арттыру құралдарын атаңыз. Өз стартапыңыздың сатылымдарын арттыру құралдарының нұсқасын: абоненттік қызмет көрсету; клубтық мүшелік; жинақтаушы бағдарламалар; әріптестік өнімді іске асыру; контент-маркетинг; мерекелік ұсыныстарды әзірлеңіз.
Персоналмен жұмыс істеу бағдарламасын жасаңыз. Таңдауға жазыңыз: телефон қоңырауы скрипті; жарнамалық таратылымның мәтіні мен макеті; электрондық хат мәтіні; СМС-тарату мәтіні; қосымша ынталандыру ұсынысының мәтіні; сіздің стартапыңыздың ұйықтайтын клиенттерімен жұмыс істеу үшін.
Сатулардың келесі түрлеріне: белсенді, пассивті, адал, агрессивті, тікелей, жанама мысал келтіріңіз. Сату кезеңдерін ашыңыз. SPIN (Situation, Problem, Implication, Need-Pay off Questions) немесе СМАБ (ситуациялық, мәселелік, алатын және бағыттайтын сұрақтар) сату техникасына сипаттама беріңіз. Сіздің тауарыңыз немесе қызметіңіз үшін SPIN әдісі бойынша сату сценарийін дайындаңыз.
Тұрмыстық және іскерлік келіссөздерге мысал келтіріңіз. Келіссөз кіммен және қандай мәселе бойынша жасалатын есіңізге алыңыз және болжаңыз. Келіссөздердің миссиясын анықтаңыз, оларға қанша уақыт пен қаражат жұмсай аласыз, тізімдегі әрбір мәселені шешуге кімнің жауапты екенін белгілеңіз. Келіссөздерде талқылау үшін алдын ала сұрақтар тізімін жазыңыз. Оларды маңыздыдан ең маңыздыға дейін нөмірлеңіз. Топ ішінде әдістемелік нұсқаулықта көрсетілген барлық техникаларды пайдалана отырып, келіссөз жүргізу үлгісін жасап көріңіз. Топта жұмыс істей отырып, келіссөздер стратегиясын әзірлеңіз. Мұндай келіссөздердің стратегиясы мен қорытындысына сипаттама беріңіз. Өзіңіздің таңдауыңызды негіздеңіз.
Кіріс арнасының 4 түріне мысал келтіріңіз: бір жолғы мәміледен түсетін табыс; мерзімдік төлемнен түсетін тұрақты табыс; қызмет көрсету үшін төлемнен түсетін тұрақты табыс; өнімді немесе әріптестерге қызметтерді сатудан % түріндегі біржолғы немесе тұрақты табыс. Кіріс арнасын толығымен құру кәсіпкерліктің сипатына байланысты болып келеді. Активтерді сатуға сипаттама беріңіз. Келесі төлемдерге баға беріңіз: пайдаланғаны үшін төлемақы, жазылу үшін төлемақы, жалға алғаны үшін төлемақы, рента немесе лизинг, лицензия үшін төлемақы. Брокерлік сыйақы мен жарнамалық алымға сипаттама беріңіз. Сіз өз идеяңызды ескере отырып (сіздің болашақ кәсіпкерлігіңіздің сипаты) табыс алудыңң ықтимал арналарын анықтаңыз.
6-тақырып. Стартаптың негізгі ресурстары
Кәсіпкерлік құру үшін қажетті ресурстар түрлеріне сипаттама беріңіз. Өз кәсібіңіз үшін қандай ұйымдық құрылымды қолдану мүмкіндігін дәлелдеңіз. Кәсіпкерлік жүргізу үшін персоналдың біліктілігін анықтаңыз. Өз компанияыңызда қызметкерлерді ынталандыру тәсілдерін атаңыз. Қызметкерлерді қабылдау үшін сауалнама жүргізіп, түйіндеме жасаңыз.
Стартапта ресурстардың қажеттілігіне және ресурстардың түрлеріне сипаттама беріңіз. Өзіңіздің стартапыңызға қажетті материалдық, қаржылық және зияткерлік ресурстарды бағалаңыз. Барлық ресурстарға: материалдық; қаржылық; адами; зияткерлік және уақытшаға мысал келтіріңіз. Өткен сабақта талқыланған тақырып бойынша, келіп түскен кірістердің ағындарын есепке алыңыз. Әрбір модель өзінің материалдық ресурстарын талап етеді. Кіріс түсімінің әрбір үлгісі үшін қандай материалдық ресурстардың қажет екеніне сипаттама беріңіз: өнімді немесе қызметті сату; пайдаланғаны үшін төлемақы; жазылым үшін төлемақы; жалға алғаны үшін төлемақы; лицензиялар үшін төлемақы; брокерлік пайыздар және жарнама үшін төлемақы.
Өз кәсіпкерлігіңізді бастау үшін және оның одан әрі жұмыс істеуіне қандай материалдық ресурстар қажет екеніне сипаттама беріңіз. Өзіңіздің кәсіпкерлігіңізді бастау үшін қажетті нақты қаржылық ресурстарды (капитал) анықтаңыз. Өз стартапыңыздың бизнес-моделіне және сізге қажетті материалдық ресурстарға сүйеніңіз. Егер сізге өндіріс қажет болса - станоктарды немесе машиналарды сатып алуға қанша қаражат кетеді, егер сізге кеңсе қажет болса - оны қай жерден жалға аласыз және оған қажетті шығынды, егер сізге қойма қажет болса - оны қайда орналастырасыз және оны жалдау құнын есептеңіз. Сіздің қызметкерлеріңізге берілетін жалақы сомасы және басқа да мәселелерді жазыңыз.
Сіздің кәсіпкерлігіңізді ашу үшін қажетті білім мен дағдыларды (сіз немесе сіздің әріптесіңіз), сондай-ақ, қандай технологияларды, және оларды қайдан алуға болатынын айқындаңыз. Осыған байланысты, сіздің кәсіпкерлік құрылымда сіз және сіздің қызметкерлеріңіз үшін қандай іс-әрекеттер және үдерістер уақыттың қомақты үлесін алатынын анықтаңыз. Бұл үдерістерді қалай оңтайландыра аласыз?
Әрқайсысыңыз өзі оқып жатқан мамандығын таңдады. Сіз оқуды аяқтап, мамандық бойынша кәсіпкерлік қызмет ашқаныңызды көз алдыңызға елестетіңіз. Бірі өз балабақшасын, келесі бірі әр түрлі курстарды немесе ивент-агенттікті, өзінің шеберханасын, нотариалды кеңсені, ветеринарлық клиниканы, стоматологиялық кабинетті, дәріхананы, оптиканы, дүкенді, дизайнерлік агенттікті ашады, өзінің музыкалық тобын, киімнің немесе әшекейлердің брендін және басқа да жасайды.
Сіздің жобаңыз бойынша және олармен байланыс орнату үшін әлеуетті менторлардың тізімін ойлаңыз және жазыңыз. Бұл нарықта кәсіби біліктілігімен танымал тұлғалар болуы тиіс. Сіздің ментор болу өтінішіңізге әрбір бесінші ғана үн қататынын ескере отырып, сіздің тізімде кем дегенде 10 ментор болуы керек.
Жазыңыз: сіздің жобаңыз үшін қандай мамандар қажет; олар қандай талаптарға сай болуы керек; сіз қанша көлемде қаражат төлеуге дайынсыз; олар кеңседе немесе қашықтықтан жұмыс істеу керек пе; оларға жұмыс істеу үшін не қажет, мәселен, компьютер, принтер, көлік, телефон, күрек; ұйымдық құрылымға сипаттама беріңіз - олардың қайсысы кімге бағынады.
HR-персоналды басқаруды негіздеңіз. Адам ресурстарының құрылымына сипаттама беріңіз. Өз стартапыңыз бойынша жұмыс орындарына сипаттама беріңіз. Адам ресурстарын басқарудың түсінігі мен принциптерін ашып көрсетіңіз. Қызметкерлерді ынталандыру жолдарын бағалаңыз. Адам ресурстарын басқарудың басқармасын жасаңыз. Персоналды басқару кезеңдерін: жоспарлау; мақсатты болжау; бағдарламалау; бақылауды талдаңыз.
Жаңа қызметкерді жұмысқа қабылдау кезінде әңгімелесуге сипаттама беріңіз. Әңгімелесу кезінде ненің сұралатынын: болашақ, табыстар мен сәтсіздіктер, мүдделер, диалогты талдау туралы біліңіз.
7-тақырып. Операциялық қызмет
Сізге кәсіпкерліктің қандай түрін таңдау керек екенін анықтаңыз. Кәсіпкерлік қызметті тіркеуге қажетті құжаттарды атаңыз. Кәсіпкерлікті жүргізу үшін салық салу режимдерін негіздеңіз.
Өз стартапыңыз бойынша үлгілік тізімін жасаңыз: нарықты талдау, шығындар мен капитал, маркетингтік стратегиякәсіпкерлік стратегиясы, бренд-менеджмент, әлеуметтік желілер, клиенттерді саралау, өміршеңдігі ең төменгі өнімдітауар түрі және буып-түю, шығыс материалдары, әріптестік.
Сіздің стартапыңызға қажетті мақсаттар мен орындалатын жұмыстар тізімін жазыңыз. Сіз жоғарыда тізімдегі тармақтарды пайдалана отырып, көрсетілмеген, бірақ сіздің стартапыңыз үшін қажетті тармақтар болса, оны қосыңыз. Сіздің тізімдегі мұндай тармақтар 100-ден кем болмауы керек. Команда да әр істің орындалуына жауап беретін жауапты тұлғаны бекітіңіз.
Эйзенхауэр матрицасына баға беріңіз. Эйзенхауэр матрицасының әрекеттеріне сипаттама беріңіз: шұғыл және маңызды; маңызды, бірақ шұғыл емес; шұғыл, бірақ маңызды емес; шұғыл және маңызды емес. Матрицадағы квадранттардың мәнін есептеңіз. Анықтама беріңіз: Квадрант I - мұны дереу жасаңыз (шұғыл және маңызды); Квадрант II - мұны қашан жасайтыныңызды шешіңіз (маңызды, бірақ шұғыл емес); Квадрант III - басқа біреуге жүктеңіз (шұғыл, бірақ маңызды емес); Квадрант IV - мұны кейінірек жасаңыз (маңызды емес, шұғыл емес). Матрица үшін түс таңдауды да анықтаңыз: қызыл = шұғыл; сары = маңызды, бірақ өте шұғыл емес; жасыл = шұғыл, бірақ маңызды емес; сұр = шұғыл емес, маңызды емес.
Негізгі әріптестер ұғымына және әріптестіктің түрлеріне сипаттама беріңіз. Әріптестік қарым-қатынастар, кәсіпкерлік үшін адами ресурстардың мәні мен маңызы қалай қалыптасатынына анықтама беріңіз.
Аутсорсинг ұғымын сипаттама беріңіз. Аутсорсингтің артықшылықтары мен кемшіліктерін атаңыз. Компанияңыздың негізгі әріптесі кім болады және сіз компанияның қандай үдерістерін аутсорсқа бересіз.
Мемлекеттің экономикалық қызметіндегі салықтың орны мен рөлін айқындаңыз. Өз стартап қызметіңіз бойынша төленетін салық түрлерін атаңыз. Арнайы салық режимі бойынша салықтық есеп беру нысандарына мысал келтіріңіз. Жалпы салық салу режимінің ерекшеліктері. Арнаулы салық режимін қолдану шарттары. Салықтың кезеңі. Патент негізінде арнаулы салық режимі. Оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимі. Салықты есептеу тәртібі. Оңайлатылған декларация негізінде арнайы салық режимі бойынша салық есептілігінің нысандарын толтырыңыз.
Сіздің стартапыңыз үшін болжамды корпоративтік табыс салығын есептеңіз. Мұны есептеу үшін, сіздің стартап қандай көлемде табыс алуды жоспарлағанын сипаттау қажет. Егер сіз қандай да бір өнімді өткізсеңіз, қанша көлемде өнімді сатуға және құны қандай болатынын есептеңіз. Осылайша, сіз стартап бойынша жылдық жиынтық табысты есептей аласыз. Сіздің стартап бойынша барлық қатысушылар үшін жалақыдан жеке табыс салығын есептеңіз. Сіз алдыңғы сабақтарда қызметкердің қандай да бір атқарымдарды орындағанына байланысты, шамамен қандай сомада жалақы алатынын талқылаған едіңіз. Осы деректерді пайдаланыңыз. Сіздің стартап бойынша барлық қызметкерлер үшін әлеуметтік аударымдар мен әлеуметтік салықты және міндетті медициналық сақтандыру сомаларын есептеңіз. Стартап бойынша қосылған құн салығын есептеңіз.
Әріптестермен, тапсырыс берушілермен және компания қызметкерлерімен қарым-қатынасты заңды ресімдеу қажеттілігін анықтаңыз. Шарттың типтік құрылымына анықтама беріңіз. Құрылтай шарттарының ерекшеліктерін атаңыз. Құрылтай шарттарына мысал келтіріңіз. Шарттардың негізгі түрлерін анықтаңыз. Негізгі әріптеспен жасалатын шартты жасап көріңіз. Шарттың құрылымын біліңіз. Шарттың тараптары мен мәнін, тараптардың құқықтары мен міндеттерін, баға мен есеп айырысу тәртібін, тараптардың жауапкершілігін, дауларды шешу мен тәртібін, қорытынды ережелерді көрсетіңіз.
Құрылтайшылардың арасында келісімшарт жасаңыз. Келесі іс-әрекеттерге сипаттама беріңіз: негізін қалаушы (co-founder); қосылғандар: әріптестікке дейін өскен қызметкер, инвестор, ментор; дельтадан үлес; компанияжоба табысынан үлес; компаниядан үлес; опцион; тең құқылық; мажоритарийминоритарий.
Өз стартапыңыз бойынша құрылтайшылардың арасында шарт жасаңыз. Стартап бойынша негізгі әріптестерге анықтама беріңіз. Негізгі бір әріптесті таңдап, онымен тиісті шарт жасаңыз.
Кәсіпкерлік субъектілерін тіркеуге сипаттама беріңіз. Кәсіпкерлік үшін қажетті электрондық қызмет түрлерін атаңыз. Жеке кәсіпкерді қалай тіркеуге болады? Қызметті онлайн алу (электронды лицензиялау порталында) www.elicense.kz). Шаруа немесе фермер қожалығын құрудың ерекшеліктері. Заңды тұлғаны қалай тіркеуге болады? ЭЦҚ-ны тұрғылықты жері бойынша ХҚКО-нан алыңыз. Порталдан www.egov.kz. арқылы тұрғылықты жері туралы анықтама алыңыз. Үйден шықпай-ақ құжат алудың нәтижесін көріңіз. Сізді қызықтыратын мемлекеттік қызметке тапсырыс беріңіз. Электрондық қызметтерді, Е-лицензиялау, Мемлекеттік сатып алудың бірыңғай порталы www.goszakup.gov.kz алудың тәртібі мен тәсілдерін жасап көріңіз.
Электрондық коммерция, электрондық сауда, электрондық тауар саудасы ұғымдарына сипаттама беріңіз. Интернет-дүкенді қалай ашуға болады?
8-тақырып. Кәсіпкерліктің қаржылық моделі
Шығыс материалдарының тізімін, олардың қажетті саны мен құнын анықтаңыз. Өнім бірлігінің өзіндік құнын есептеуді жүргізіңіз. Залалсыздық нүктесін есептеңіз. Сіздің кәсіпкерлігіңіз бойынша кірістер мен шығындардың болжамын жасаңыз. Кәсіпкерліктің тиімділігін бағалаңыз.
Тұрақты және өзгермелі шығындардың ерекшеліктерін салыстырыңыз. Айқын, айқынсыз, тұрақты, өзгермелі, қайтарымсыз, орташа, шекті, айналымдарға анықтама беріңіз. Өзгермелі шығындарға: өндірістік кәсіпорын; сауда кәсіпорны; құрылыс кәсіпорны; авто тасымалдаушы кәсіпорын бойынша мысал келтіріңіз.
Өзіндік құнның калькуляциясын есептеу тәртібін атаңыз. Жанама шығындар мен жанама шығыстардың айырмашылығын табыңыз. Амортизацияны есептеу тәртібін айқындаңыз. Жанама шығындарды есептеңіз. Шығыстарды есептеңіз. Шығындарды талдаңыз және жоспарлаңыз. Кассалық алшақтыққа сипаттама беріңіз. Кассалық алшақтықтарға әкелетін негізгі себептерді атаңыз. Кассалық алшақтықтарды болдырмау және оларды жабу көздерін жоспарлау жөніндегі шараларға сипаттама беріңіз. Кассалық жоспарды жасаңыз. Төлем күнтізбесіне сипаттама беріңіз. Кассалық алшақтықтарды жабу үшін қосымша қаржыландыру көздерін негіздеңіз.
Өз стартапыңыз бойынша тұрақты және өзгермелі шығындар кестесін құрыңыз. Шығынның атауын және оның болжамды қаржылық мәнін көрсетіңіз. Стартап бойынша жалпы шығындар мен өнім бірлігіне орташа тұрақты шығындарды есептеңіз.
Стартап жобаның қаржылық моделін құрудың құрылымы мен негізгі ережелеріне сипаттама беріңіз. Инвестиция, кіріс және стартап жобаның шығындарын жоспарлауды бағалаңыз. Жоба бойынша есеп беру нысандарына мысал келтіріңіз. Стартап жобаның тиімділігін есептеңіз. Жобаның тәуекелдерін талдаңыз. Бастапқы капитал көздеріне: меншікті капитал; кредиттер; лизинг; гранттар; венчурлік қорлар; кәсіпкерлік-періштелерге (жеке инвесторлар) анықтама беріңіз.
Қаржылық жоспарлауға сипаттама беріңіз. Қаржылық жоспарлаудың негізгі құралдарын атаңыз. Кірістер мен шығыстар болжамын бағалаңыз. Сіздің стартап бойынша негізгі табыс көздерін айқындаңыз. Ақша қаражатының қозғалыс жоспарына талдау жасаңыз. Кәсіпорынның есеп-шоттарын төлеу үшін қажетті ақша қаражатының болуын негіздеңіз. Бухгалтерлік баланс жасаңыз. Кәсіпорынның жалпы құнын көрсетіңіз.
Жоба бойынша есеп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz