Агрессивті мінез - құлыққа жасөспірімдердің бейімділігі

М. Х. ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ

«ҰСТАЗ ИНСТИТУТЫ»

«АРНАЙЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГИКА»

кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Әлеуметтік-педагогикалық жұмыстық технологиялары пәні бойынша

Тақырыбы: «Отбасымен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс»

Білімгер: Тобы :

/ қолы /

Жетекші:

/аты-жөні/ /қызметі/

Қорғауға жіберілді «»2023ж

/қолы/

Жұмыс қорғалды «»2023ж бағасы

/жазбаша/

Комиссия мүшелері:

/аты-жөні/ /қолы/

/аты-жөні/ /қолы/

/ аты-жөні / /қолы /

Тараз, 2023ж

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М. Х. ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ

Кафедра «Арнайы және әлеуметтік педагогика»

Тапсырма

Тобы: СПиС 21-1; Студент: Алыбай Жансая

Әлеуметтік-педагогикалық жұмыстың технологиялары пәні бойынша

1. Тақырыбы: «Отбасымен әлеуметтік-педгогикалық жұмыс»

2. Тапсырманың арнайы нұсқауы - курстық жұмысты университеттің талаптарына сай рәсімдеу.

Тапсырма кафедра отырысында бекітілді « »2023ж., Хаттама №

Жетекшісі

/ қызметі / / аты-жөні / /қолы/

Тапсырманы орындауға қабылдадым « » 2023ж

Мазмұны

Кіріспе

I Тарау. Жасөспірімнің агрессиялық мінез-құлқының негізгі мәселелерін зерттеу теориясы . . .

1. 1. Жасөспірімдік агрессия әлеуметтік-педагогикалық проблема ретінде . . .

1. 2 Агрессивті мінез-құлыққа әкелетін факторларжиынтығы . . .

1. 3 Агрессивті мінез-құлықты жасөспірімдермен жүргізілетін әлеуметтік педагогикалық әдіс-тәсілдер . . .

II ТАРАУ . Жасөспірімдердің агрессивті мінез-құлқын әлеуметтік педагогикалық алдын-алу іс-әрекеттері

2. 1. Агрессивті мінез - құлыққа жасөспірімдердің бейімділігі . . .

2. 2 Өсудің әртүрлі кезеңдеріндегі балалардың агрессивтілігінің себептері мен ерекшеліктері . . .

2. 3 Агрессивті мінез-құлықтағы балалармен жалпылама жүргізілетін жұмыстардың негізгі мәні . . .

Қорытынды . . .

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

Кіріспе

Жасөспірімдердің агрессивтілігінің жоғарылауы қазіргі таңда қоғам үшін өте өткір мәселе болып табылады. Балалар ортасында байқалған зорлық-зомбылық пен қатыгездіктің өсуі тәрбиешілер мен ата-аналарды қатты алаңдатады. Ұялы телефондағы зорлық-зомбылыққа табыну, жасөспірімдердің агрессивті мінез-құлық үлгілерін көрсететін компьютерлік ойындарға деген аса қызығушылығы ерекше алаңдаушылық тудырып отырғаны мәлім. Жасөспірімдердің агрессивті мінез-құлқының алдын алу, сонымен қатар түзету мәселесі психология, педагогика және әлеуметтанудың негізгі ғылыми зерттеу саласы болып табылады. Біздің ойымызша, жасөспірімдердің агрессивті мінез-құлқының алдын алу және түзету мәселесін зерттеу және шешуде әлеуметтік педагогика ерекше рөл атқаруы керек, себебі агрессияның пайда болуына, дамуына сонымен қатар төмендеуіне, жойылуына, жиынтық педагогикалық, әлеуметтік және, шын мәнінде, мектеп әсерлері жетекші рөл атқарады.

Қазіргі қазақ қоғамындағы тақырыптың өзектілігі сөзсіз және жеке дәлелдерді қажет етпейтіні анық, өйткені осы тақырып бойынша әдебиеттерді талдау барысында жасөспірімдердің агрессивті мінез-құлқының алдын-алу бойынша әлеуметтік-педагогикалық жұмыс мәселесі жеткілікті түрде қамтылмағандығы анықталды.

Жасөспірімдердің агрессивтілігі әртүрлі көріністерде көрінуі мүмкін: қатал сөздерден физикалық зорлық-зомбылыққа дейін, экстремистік ұйымдарға қатысу. Соңғы жылдары өте ауыр қылмыстардың саны өсті, қоғам қақтығыстар мен адамдардың негізсіз агрессивті мінез-құлық фактілерінің көбеюін тіркейді. Әлеуметтік айырмашылықтар негізінде топтар мен тұлғааралық қақтығыстар өте жиі туындайды. Кісі өлтіру, тонау және қоқан лоққы көрсету, көлік ұрлау және қаңғыбастық, жасөспірімдер арасында алкоголизм мен нашақорлықтың өсуі туралы күнделікті жаңалықтар барлығымызға үйреншікті болды.

Қылмыстық әлем өмірінің аса қорқынышты фактілері таң қалдыруды және таң қалдыруды тоқтатқаны барлығымызға мәлім.

Қазіргі уақытта қазіргі жасөспірімдерде агрессивті мінез-құлықты жиі тудыратын себептерді қарастыру және анықтау, жанжалды жағдайларда әрқашан тұрақтылықты дамыту, стресстерге сонымен қатар төзімділік шектерін кеңейту, өмірлік жоспарлардың белгісіздігі және қоғамда байланыс орнатуға көмектесу өте маңызды. Мәселені зерттеу жасөспірімдердің агрессивті мінез-құлқын түзету бойынша педагогикалық іс-әрекеттің тиімділігі келесі жағдайлармен анықталады: жасөспірімдердің агрессивті мінез-құлқының түрлерін жіктеу тұрғысынан агрессивтіліктің көрінісін ғылыми негізделген диагностикалау, сондай-ақ жалпы білім беретін мектепте жасөспірімдердің агрессиясының алдын алудың түзету бағдарламасын әзірлеу және жүзеге асыру.

1. 1. Жасөспірімдік агрессия әлеуметтік-психологиялық проблема ретінде

Жалпы “агрессия” түсінігі әртүрті түсініктеме береді. Агрессияны зерттеп ққараған көптеген авторлар оның жағымсыз тұстары туралы бірнеше мәрте айтқан. Дегенмен агрессия түсінігіне жақсы көзқараста қараған авторларда бар.

Жасөспірімдер арасында агрессиялық әрекеттің өсуі жиі байқалады. Соңғы жылдары жастардың қылмыстық әрекеттердің күрт өсу, әсісіресе, жасөспірімдердің қылмыстық әрекеті көптеп тіркелген. Демек жасөспірімдердің осындай әрекеті қоғамның өткір әлеуметтік мәселесі болып отыр. Тұлғаларға қарсы, өте ауыр дене жарақатын әкелетін көптеген факторлар үлкен мәселе болып отыр. Сонымен қатар жасөспірімдердің топтық төбнлесулері де жиілеп кетті.

Бұндай жағдайда, жасөспірім шақтағы балалар агрессивті тәртібінің мәселесінің талдауы өте белсенді болып табылады. Мысалы, біздің елде тіпті шет елдерде психологиялық жұмыстардың негізі болып табылады.

“Агрессия” түсінігінің мазмұнына байланысты маңызды көзқарастарды талдау агрессияны тұлғаның қоғамдағы өмір сүріу құқықтары мен міндеттеріне қарсы келіп, психикалық қолайсыз жағдайларға түрткі мінез ретінде түсінуге себеп болып отыр.

Әртүрлі жас кезеңдердегі психикалық саулылықтың дамуына сонымен қатар бұзылуына алып келетін себептердің өзіндік ерекшеліктері бар. Бұндай себептерді шартты түрде екіге бөліп қарастырамыз:сыртқы ортаның факторлары арқылы туындайтын, индивидуалды, тұлғалық ерекшеліктерге тән факторлар. Сыртқы орта факторларына отбасында туындайтын қолайсыз жағдайлар, ақпарат көздері, компьютерлік ойын салондары сонымен қатар ортасы аса жоғары нәтижеде әсер етеді. [2]

Агрессия күрделі сонымен қатар қиын жағдайларда пайда болып, әртүрлі күйзелістік жағдайларды тудыратын жағдайларды шешудің жиі қолданылатын әдіс болып табылады.

Агресси лат. aggression-шабуыл жасау) -қоғамдағы адамдардын катар бірлес омір сүру ережелеріне қарсы келетін, шабуыл жасау әрекеттеріне алып келетін, адамдар әртүрлі өзінің кері әсерін тигізетін мінезді айтамыз.

Агрессивті мінез адам бойындағы әрекет формасы. мұндай мінез әрекеттері басқа адамдарға өзінің күштілігін әр-түрлі қоқан-лоққы көрсетуімен сипатталады. Агресивті менез-құлықтың белсенділігі мен пайда болуы дәрежесі бойынша жеккөрушілік, жақтырмаушылық, тіл тигузе және де бірнеше теріс әрекеттерден байқалады.

1. Тәндік агрессия-өзге адамдарға немесе объектіге қарсы күш көрсету,

2. вербальды агрессия-адамдарға қарсы сөздік жауаптар мазмұны( балағат сөз, айқай-шу, дау-дамай)

3. тура агрессия-қандай да бір объектіге немесе субъектіге тікелей қарсы бағытталған агресссия.

4. жанама агрессия-кез-келген адмға жанамалай, тұспалдай отырып айтылатын әртүрті әрекеттер.

5. инструменталды агрессия-әртүрлі мақсатқа жетудегі құрал ретінде көрініс береді.

6. аутоагрессия-өзін кінәлау, өзін қорлау сонымен қатар өзіне әртүрлі тәндік жарақат жасау тіпті өзіне қол жұмсауға дейін апаратын жағдайлармен көрініс табады.

7. қастық агрессия-адамдарға әдейі зиян келтіру немесе зақымдау мақсатымен айқындалады.

8. альтруистік агрессия-адамдардың кез-келген шабулынан қорғану мақсатында жасалады.

Агрессия үнемі антигуманизм, күштеу, дөрекі күшке бағыну бірден теріс бағаланады. Сонымен бірге, агрессиялық әрекеттерді шабулшылар ретінде айтатын сонымен қатар оң баға беретін жағдайларда бар. Бұндай жағдай әдетте спорттық жарыстар кезінде байқалады.

Дегенмен, «оның агрессия»мамандықтың тар шеңберінде болатын ерекше жағдайлар ретінде бағаланады.

Жалпы агрессия зиянды тәртіп ретінде түсіндіріледі. Сонымен қатар «агрессия»түсінігінде формасы және де нәтижелері бойынша бірнеше тіртіп көріністері-қатты қалжыңдар, өсектер тіпті өлтірушілікке дейінгі тәртіп формалары.

Агрессияның пайда болуының тұлғалық, әртүрлі әлеуметтік жағдайларға байланысты әртүрлі пікірталастардың жалғасуына қарамастан, жасөспірімдік шақтағы агрессияның индивидуалдық себептерінің рөлі зор. Сол себепті агрессияның дамуы мен пайда болуында индивидуалды тұлғалық аспектісіне толық тоқталып өту керек. Барлығына белгісі психолог К. Бюлердің айтуы бойынша түрлі әскери ойындар, әскери фильмдер агрессивті, кері мінез көрсету деңгейіне алып келеді. [11]

Көбінесе агрессияға сипаттама бергенде екі ұғым қолданылады. Агрессиялық мінез-құлық және агресивтілік. Сонымен, бұл екі феноменді агресивтілік тұлғаның жекелік қасиеті ретінде, ал агрессиялық мінез-құлықты әрекетке бағытталған әрекет ретінде көреміз. Дегенмен де кез-келген мінез-құлық

Агрессия түсінігіне жалпы табиғаты туралы айтар болсақ, онда оның жалпы бастауы нейродинамикалық және психодинамикалық сапалар деңгейінде сонымен қатар темпераментке немесе акцентуациялық мінездің кейбір түрлеріне сай келеді.

Яғни оған мына түсініктерді жатқызуға болады:эмоционалды, ашушаңдық, мазасыздық, дұшпандық кешеніне жататын кейбір эмоциялар, қатты ыза, қорқыныш сезімдері. Отбасы агрессиялық мінез-құлықтың факторы ретінде. Р. Бэрон мен Д. Ричардсон айтқандай, «отбасы-бір уақытта агрессиялық мінез-құлық моделімен, олардың тұрақтануын көрсетуі мүмкін»тура осындай отбасында кез-келген бала өзінің әлеуметтену кезеңіненөтеді және де ос жерде ол агрессиялық мінездердің түрін меңгеруі мүмкін болып табылады.

Біріншіден, бұл отбасылық өзіндік қатыснастар сипаты. Олар күнделіуті ұрыс-керіс сонымен қатар төбелес, отбасы арасындағы өзара келіспеушілік олардың арасындағы күнделіктегі ашу-ызалар, жауласу.

Екіншіден, отбасында басшылық жасау стилі. Яғни бұл жазалаумен байланысты, қатал жазалау, балаға күнделікті бақылау жасамау агрессивті менез-құлыққа алып келеді.

Осындай жағдайлардың нәтижесінде отбасыдағы тәрбиелеу әсерлері жойыла бастайды және көптеген жазалау, балалардың іштей тынуына әсер етеді.

Үшіншіден, достарымен қарым-қатынастарына әсер етеді. Агрессиялық мінез-құлықтың өзінің айналасындағы достары яғни ортасына байланысты.

Жасөспірімдер мен ата-аналар арасындағы байланыстар нәтижесіне байланысты, агрессивті жасөспірімдер-әсіресе, ер балаларда құрдастарымен салыстырғанда олар мынаны көрсетеді, демек жіберген, жасаған қате әрекеттеріне деген кіналау сезімдері өте төмен. Тек жазалау кезінде өз-өзін қорғау сезімімен басқарады, яғни олардың бұл себебі ішкі емес сыртқы сезімдеріне тікелей байланысты.

Жасөспірімдер мен ата-аналар арасындағы қарым-қатынастарға байланысты, агрессивті мінездегі жасөспірімдер-әсіресе, ер балаларда өз қатарлас достарымен салыстырғанда олар мынадай жағдай көрсетеді, яғни жасаған қателіктеріне деген олардың өздерін кіналі емес сезіну сезімі.

Жазалау агрессияны басуға және де сол сияқты оның себеп болу әрекеті ретіндеагрессиялық әрекеттердің формалардың меңгеруін қосып дәлелдейді.

Мысалы, ата-аналар физикалық күште агрессивті мінезді балалар тәрбиеленгені байқалады. Сонымен қатар, ата-аналары жиі қатаң жазаға ұшырататын, әсіресе әкелері соққыға алған ер балалар үйде өздерін тыңыш жағдайда ұстайды, дегенмен бөгде адамдарға, соныі ішінде өз құрдастарына, кейбір жағдайларда тәрбиеленген жолдастарына көбірек агрессивтілік көрсетеді.

Осы себепті де бірнеше зертеушілер жазалауды, балаларға үлкендерден берілетін агресивті тәртіп модель деп есептейді.

Осы үлгідегі бақыларлау кейбір психологияда, жазалау кейбір жағдайда, яғни жазалаушы жазаланушыға позитивті қарым-қатынасы және де жазаланушының нормалары нәтижеге жеткізуі мүмкін деген ой тудырады.

Қазіргі таңда агрессия туралы көрініс, зиян әкелетін, адамдардың жанын ауыртып сонымен қатар қайғы әкелумен қатар өмір сүретін ереже сонымен қатар нормаларды бұзатын сыртқы негізделген нәтижелер ретінде түсіндіріледі. Агрессияны құрал-саймандық сонымен қатар қасақана депдеп бөлу бұл әрекеттті көңіл бөлуге лайық деп қарастырылады.

1. 2 Агрессивті мінез-құлыққа әкелетін факторлар жиынтығы

Жасөспірім - бұл организмде болатын күшті эндокриндік өзгерістер аясында барлық ішкі "химиялық реакцияларды" күшейтетін өте күшті катализатордың бір түрі-өзін-өзі тануды қалыптастыру, адамгершілікке деген позицияны дамыту, құндылық бағдарларын қайта қарау және ересектік сезімі болып табылады. Жасөспірімдік шақта әртүрлі эмоционалдық бұзылулардың, белсенділіктің бұзылуының, когнитивті функциялардың бұзылуының пайда болуына әкелуі әбден мүмкін.

Әртүрлі зерттеулер агрессия түсінігіне байланысты әрекеттердің өте ауқымды көлемде екені дәлелденді. Агрессивтілік жиі агрессия сөзімен аталынғандықтан, бұл сөздің құрамына агрессивтілікте, осы мағынаға байланысты туындайтын мотивация сонымен қатар энергетикалық жағы да кіреді. Мысалы, біз агрессивті бала дегенде, өзінің бостандығын, ұятын қорғап отыратын немесе өте белсенді баланы айтамыз. Бұл гипатоза талас тудыруы мүмкін, дегенмен В. П Пирожковтың, А. Бандураның агрессивті балалар арасында өткізілетін зерттеулер анық дәлелдеп отыр[24]

Жасөспірім кезінде психологиялық бұзылулардың түрі мен жиілігі айтарлықтай өзгереді. Кейбір жасөспірімдер үшін бұл бейімделу, психикалық денсаулықты нығайту сонымен қатар дамудың алдыңғы кезеңдеріндегі қиындықтарды жеңу кезеңі болып табылады. Басқа жасөспірімдер үшін бұл психопатологияның бейімделу және күшейту кезеңі. Ерікті ұмтылыстар "мінездің қыңырлығында" да, қыңырлық пен негативизмде де жүзеге асырылуы әбден мүмкін. Өзін-өзі бағалауы жеткіліксіз деңгейден жеткілікті деңгейге дейін өзгереді. Эгоцентристік доминант қарым-қатынас пен шулы компанияларға деген құштарлықпен өте тығыз байланысты. Жасөспірім өзін бірегей тұлға деп санап, оны үзілді-кесілді талап ете отырып, соныме

бірге құрдастарынан ерекшеленбеуге тырысады. Жасөспірімде іс-әрекетке деген ұмтылыс пен ойлауға деген құштарлық бір уақытта дерлік қатар өмір сүреді. Жасөспірім жақын, адал дос болғысы келеді, бірақ достарын қызу қандылықпен байланыстары өзгертеді. Физикалық белсенділік толық шаршау мен объективті әлсіздіктен бастап, сергектік, қозу және жоғары өнімділікке дейін ұмтылу болып табылады. Жасөспірім кезеңдердегі басты парадокс-бұл ересектерден тәуелсіз болуға деген өте қатты ұмтылыс, бірақ іс жүзінде бұл әр ата-ана сөзіне толық тәуелділікке айналдырады.

Жасөспірім үшін ата-анамен сәйкес келетін шешім қабылдау іс жүзінде мүмкін емес, өйткені мінез-құлық "өз тәуелсіздігін көрсетуге" деген жиі ұмтылыспен байланысты болып табылады, ал ата-ана сөзіне қайшы келіп, бәрін "зұлымдыққа" айналдыра отырып, жасөспірімдер өздеріне есеп бермейді. осылайша олар ата-аналарына тәуелділігін көрсетеді. Жасөспірімдік дағдарыс бір жағынан жасөспірімнің жетістіктері мен жетілу шекарасында қайшылық ретінде пайда болады, ал екінші жағынан жасөспірімнің әлеуметтік мәртебесінде, материалдық мүмкіндіктерінде, жауапкершілік деңгейінде нақты өзгерістердің болмауы себеп болады. Жасөспірім кезіндегі эволюциялық өзгерістер ең алдымен дамудың үш бағытымен байланысты: автономия, сәйкестілік және жыныстық қатынас. Қозғалыс барлық жасөспірімдер үшін әмбебап болып табылатын осы жағдайларды қалыптастыруға бағытталған. Жасөспірімнің дамуына оң әсер ету үшін оның өміріне кез - келген араласу осы жас ерекшеліктерін ескеруі керек-автономияға, жеке тұлғаға қол жеткізу, жыныстық қатынасқа түсу болып табылады. Жасөспірімнің мінез-құлқы әрқашан отбасылық қатынастармен, мектептегі жетістіктермен, өсу ерекшеліктерімен және сенімді, достық қарым-қатынас орнатумен байланысты.

Балалық шақтың кезеңдерінде қиялдың өз кезеңдік процесін қалыптастыруға ықпал жасайтын құралдар ерекшеліктерін ескеру маңызды екенін естен шығармағанымыз жөн.

Бұндай процестің күрдерілігі қиял дамуындағы екі бағытының болуымен сипатталады. Оны О. М. Дьяченко шартты түрде аффективті жәнеде танымдық қиял деп атады. [20]

Гребенкиннің айтуы бойынша, агрессия негізді болуы мүмкін және қорғаныс немесе деструктивті мақсатта қолданылуы мүмкін және шабуыл жасау үшін қолданылуы мүмкін болып табылады. Ол әртүрлі формалар мен көріністерде көрінуі мүмкін және жасырын, ашық, сонымен қатар жеке немесе топтық сипатта болуы мүмкін.

Агрессивті мінез-құлыққа төменде келтірілген факторлар жиынтығы әсер етеді.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс