Агрессивті мінез - құлыққа жасөспірімдердің бейімділігі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

М.Х.ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ

ҰСТАЗ ИНСТИТУТЫ

АРНАЙЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГИКА
кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Әлеуметтік-педагогикалық жұмыстық технологиялары пәні бойынша

Тақырыбы: Отбасымен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс

Білімгер: __________________ Тобы : _________
қолы
Жетекші: _____________________
аты-жөні қызметі

Қорғауға жіберілді _________________2023ж ______________
қолы
Жұмыс қорғалды __________________2023ж бағасы _____________
жазбаша

Комиссия мүшелері: ____________________ ________________
аты-жөні қолы

_____________________ ________________
аты-жөні қолы

_____________________ ________________
аты-жөні қолы

Тараз, 2023ж

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.Х.ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ

Кафедра Арнайы және әлеуметтік педагогика
Тапсырма
Тобы: СПиС 21-1; Студент: Алыбай Жансая
Әлеуметтік-педагогикалық жұмыстың технологиялары пәні бойынша
1.Тақырыбы: Отбасымен әлеуметтік-педгогикалық жұмыс
2.Тапсырманың арнайы нұсқауы - курстық жұмысты университеттің талаптарына сай рәсімдеу.

3.Есептік-түсіндірме жазбаның (жұмыстың) негізгі бөлімдері

Орындау кестесі

Көлемі,%
Орындау уақыты

Кіріспе және басты бет

1-4 апта
1-тарау;

5-8 апта
2-тарау;

9-10 апта
Қорытынды

11 апта
5.Жұмысты рәсімдеу

11 апта
6.Жұмысты қорғау

12 апта

Тапсырма кафедра отырысында бекітілді ________2023ж., Хаттама №
Жетекшісі ____________ ____________________ __________
қызметі аты-жөні қолы

Тапсырманы орындауға қабылдадым __________________2023ж

Мазмұны
Кіріспе

I Тарау. Жасөспірімнің агрессиялық мінез-құлқының негізгі мәселелерін зерттеу теориясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.1. Жасөспірімдік агрессия әлеуметтік-педагогикалық проблема ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2Агрессивті мінез-құлыққа әкелетін факторларжиынтығы ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3Агрессивті мінез-құлықты жасөспірімдермен жүргізілетін әлеуметтік педагогикалық әдіс-тәсілдер ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
II ТАРАУ. Жасөспірімдердің агрессивті мінез-құлқын әлеуметтік педагогикалық алдын-алу іс-әрекеттері
2.1. Агрессивті мінез-құлыққа жасөспірімдердің бейімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Өсудің әртүрлі кезеңдеріндегі балалардың агрессивтілігінің себептері мен ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Агрессивті мінез-құлықтағы балалармен жалпылама жүргізілетін жұмыстардың негізгі мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..

Кіріспе
Жасөспірімдердің агрессивтілігінің жоғарылауы қазіргі таңда қоғам үшін өте өткір мәселе болып табылады. Балалар ортасында байқалған зорлық-зомбылық пен қатыгездіктің өсуі тәрбиешілер мен ата-аналарды қатты алаңдатады. Ұялы телефондағы зорлық-зомбылыққа табыну, жасөспірімдердің агрессивті мінез-құлық үлгілерін көрсететін компьютерлік ойындарға деген аса қызығушылығы ерекше алаңдаушылық тудырып отырғаны мәлім. Жасөспірімдердің агрессивті мінез-құлқының алдын алу,сонымен қатар түзету мәселесі психология, педагогика және әлеуметтанудың негізгі ғылыми зерттеу саласы болып табылады. Біздің ойымызша, жасөспірімдердің агрессивті мінез-құлқының алдын алу және түзету мәселесін зерттеу және шешуде әлеуметтік педагогика ерекше рөл атқаруы керек, себебі агрессияның пайда болуына, дамуына сонымен қатар төмендеуіне, жойылуына, жиынтық педагогикалық, әлеуметтік және, шын мәнінде, мектеп әсерлері жетекші рөл атқарады.
Қазіргі қазақ қоғамындағы тақырыптың өзектілігі сөзсіз және жеке дәлелдерді қажет етпейтіні анық, өйткені осы тақырып бойынша әдебиеттерді талдау барысында жасөспірімдердің агрессивті мінез-құлқының алдын-алу бойынша әлеуметтік-педагогикалық жұмыс мәселесі жеткілікті түрде қамтылмағандығы анықталды.
Жасөспірімдердің агрессивтілігі әртүрлі көріністерде көрінуі мүмкін: қатал сөздерден физикалық зорлық-зомбылыққа дейін, экстремистік ұйымдарға қатысу. Соңғы жылдары өте ауыр қылмыстардың саны өсті, қоғам қақтығыстар мен адамдардың негізсіз агрессивті мінез-құлық фактілерінің көбеюін тіркейді. Әлеуметтік айырмашылықтар негізінде топтар мен тұлғааралық қақтығыстар өте жиі туындайды. Кісі өлтіру, тонау және қоқан лоққы көрсету, көлік ұрлау және қаңғыбастық, жасөспірімдер арасында алкоголизм мен нашақорлықтың өсуі туралы күнделікті жаңалықтар барлығымызға үйреншікті болды.

Қылмыстық әлем өмірінің аса қорқынышты фактілері таң қалдыруды және таң қалдыруды тоқтатқаны барлығымызға мәлім.
Қазіргі уақытта қазіргі жасөспірімдерде агрессивті мінез-құлықты жиі тудыратын себептерді қарастыру және анықтау, жанжалды жағдайларда әрқашан тұрақтылықты дамыту, стресстерге сонымен қатар төзімділік шектерін кеңейту, өмірлік жоспарлардың белгісіздігі және қоғамда байланыс орнатуға көмектесу өте маңызды. Мәселені зерттеу жасөспірімдердің агрессивті мінез-құлқын түзету бойынша педагогикалық іс-әрекеттің тиімділігі келесі жағдайлармен анықталады: жасөспірімдердің агрессивті мінез-құлқының түрлерін жіктеу тұрғысынан агрессивтіліктің көрінісін ғылыми негізделген диагностикалау, сондай-ақ жалпы білім беретін мектепте жасөспірімдердің агрессиясының алдын алудың түзету бағдарламасын әзірлеу және жүзеге асыру.

1.1. Жасөспірімдік агрессия әлеуметтік-психологиялық проблема ретінде
Жалпы "агрессия" түсінігі әртүрті түсініктеме береді.Агрессияны зерттеп ққараған көптеген авторлар оның жағымсыз тұстары туралы бірнеше мәрте айтқан.Дегенмен агрессия түсінігіне жақсы көзқараста қараған авторларда бар.
Жасөспірімдер арасында агрессиялық әрекеттің өсуі жиі байқалады.Соңғы жылдары жастардың қылмыстық әрекеттердің күрт өсу,әсісіресе,жасөспірімдердің қылмыстық әрекеті көптеп тіркелген.Демек жасөспірімдердің осындай әрекеті қоғамның өткір әлеуметтік мәселесі болып отыр.Тұлғаларға қарсы,өте ауыр дене жарақатын әкелетін көптеген факторлар үлкен мәселе болып отыр.Сонымен қатар жасөспірімдердің топтық төбнлесулері де жиілеп кетті.
Бұндай жағдайда,жасөспірім шақтағы балалар агрессивті тәртібінің мәселесінің талдауы өте белсенді болып табылады.Мысалы,біздің елде тіпті шет елдерде психологиялық жұмыстардың негізі болып табылады.
"Агрессия" түсінігінің мазмұнына байланысты маңызды көзқарастарды талдау агрессияны тұлғаның қоғамдағы өмір сүріу құқықтары мен міндеттеріне қарсы келіп,психикалық қолайсыз жағдайларға түрткі мінез ретінде түсінуге себеп болып отыр.
Әртүрлі жас кезеңдердегі психикалық саулылықтың дамуына сонымен қатар бұзылуына алып келетін себептердің өзіндік ерекшеліктері бар.Бұндай себептерді шартты түрде екіге бөліп қарастырамыз:сыртқы ортаның факторлары арқылы туындайтын,индивидуалды,тұлғалық ерекшеліктерге тән факторлар.Сыртқы орта факторларына отбасында туындайтын қолайсыз жағдайлар,ақпарат көздері,компьютерлік ойын салондары сонымен қатар ортасы аса жоғары нәтижеде әсер етеді.[2]

Агрессия күрделі сонымен қатар қиын жағдайларда пайда болып,әртүрлі күйзелістік жағдайларды тудыратын жағдайларды шешудің жиі қолданылатын әдіс болып табылады.
Агресси лат. aggression-шабуыл жасау)-қоғамдағы адамдардын катар бірлес омір сүру ережелеріне қарсы келетін,шабуыл жасау әрекеттеріне алып келетін,адамдар әртүрлі өзінің кері әсерін тигізетін мінезді айтамыз.
Агрессивті мінез адам бойындағы әрекет формасы.мұндай мінез әрекеттері басқа адамдарға өзінің күштілігін әр-түрлі қоқан-лоққы көрсетуімен сипатталады.Агресивті менез-құлықтың белсенділігі мен пайда болуы дәрежесі бойынша жеккөрушілік,жақтырмаушылық,тіл тигузе және де бірнеше теріс әрекеттерден байқалады.
1.Тәндік агрессия-өзге адамдарға немесе объектіге қарсы күш көрсету,
2.вербальды агрессия-адамдарға қарсы сөздік жауаптар мазмұны( балағат сөз, айқай-шу, дау-дамай)
3.тура агрессия-қандай да бір объектіге немесе субъектіге тікелей қарсы бағытталған агресссия.
4.жанама агрессия-кез-келген адмға жанамалай,тұспалдай отырып айтылатын әртүрті әрекеттер.
5.инструменталды агрессия-әртүрлі мақсатқа жетудегі құрал ретінде көрініс береді.
6.аутоагрессия-өзін кінәлау,өзін қорлау сонымен қатар өзіне әртүрлі тәндік жарақат жасау тіпті өзіне қол жұмсауға дейін апаратын жағдайлармен көрініс табады.
7.қастық агрессия-адамдарға әдейі зиян келтіру немесе зақымдау мақсатымен айқындалады.

8.альтруистік агрессия-адамдардың кез-келген шабулынан қорғану мақсатында жасалады.
Агрессия үнемі антигуманизм,күштеу,дөрекі күшке бағыну бірден теріс бағаланады.Сонымен бірге,агрессиялық әрекеттерді шабулшылар ретінде айтатын сонымен қатар оң баға беретін жағдайларда бар.Бұндай жағдай әдетте спорттық жарыстар кезінде байқалады.
Дегенмен, оның агрессиямамандықтың тар шеңберінде болатын ерекше жағдайлар ретінде бағаланады.
Жалпы агрессия зиянды тәртіп ретінде түсіндіріледі.Сонымен қатар агрессиятүсінігінде формасы және де нәтижелері бойынша бірнеше тіртіп көріністері-қатты қалжыңдар,өсектер тіпті өлтірушілікке дейінгі тәртіп формалары.
Агрессияның пайда болуының тұлғалық, әртүрлі әлеуметтік жағдайларға байланысты әртүрлі пікірталастардың жалғасуына қарамастан,жасөспірімдік шақтағы агрессияның индивидуалдық себептерінің рөлі зор.Сол себепті агрессияның дамуы мен пайда болуында индивидуалды тұлғалық аспектісіне толық тоқталып өту керек.Барлығына белгісі психолог К.Бюлердің айтуы бойынша түрлі әскери ойындар,әскери фильмдер агрессивті,кері мінез көрсету деңгейіне алып келеді.[11]
Көбінесе агрессияға сипаттама бергенде екі ұғым қолданылады.Агрессиялық мінез-құлық және агресивтілік.Сонымен,бұл екі феноменді агресивтілік тұлғаның жекелік қасиеті ретінде,ал агрессиялық мінез-құлықты әрекетке бағытталған әрекет ретінде көреміз.Дегенмен де кез-келген мінез-құлық
Агрессия түсінігіне жалпы табиғаты туралы айтар болсақ,онда оның жалпы бастауы нейродинамикалық және психодинамикалық сапалар деңгейінде сонымен қатар темпераментке немесе акцентуациялық мінездің кейбір түрлеріне сай келеді.

Яғни оған мына түсініктерді жатқызуға болады:эмоционалды,ашушаңдық,мазасы здық,дұшпандық кешеніне жататын кейбір эмоциялар,қатты ыза,қорқыныш сезімдері.Отбасы агрессиялық мінез-құлықтың факторы ретінде.Р.Бэрон мен Д.Ричардсон айтқандай, отбасы-бір уақытта агрессиялық мінез-құлық моделімен,олардың тұрақтануын көрсетуі мүмкінтура осындай отбасында кез-келген бала өзінің әлеуметтену кезеңіненөтеді және де ос жерде ол агрессиялық мінездердің түрін меңгеруі мүмкін болып табылады.
Біріншіден,бұл отбасылық өзіндік қатыснастар сипаты.Олар күнделіуті ұрыс-керіс сонымен қатар төбелес,отбасы арасындағы өзара келіспеушілік олардың арасындағы күнделіктегі ашу-ызалар,жауласу.
Екіншіден,отбасында басшылық жасау стилі.Яғни бұл жазалаумен байланысты,қатал жазалау,балаға күнделікті бақылау жасамау агрессивті менез-құлыққа алып келеді.
Осындай жағдайлардың нәтижесінде отбасыдағы тәрбиелеу әсерлері жойыла бастайды және көптеген жазалау,балалардың іштей тынуына әсер етеді.
Үшіншіден,достарымен қарым-қатынастарына әсер етеді.Агрессиялық мінез-құлықтың өзінің айналасындағы достары яғни ортасына байланысты.
Жасөспірімдер мен ата-аналар арасындағы байланыстар нәтижесіне байланысты,агрессивті жасөспірімдер-әсіресе,ер балаларда құрдастарымен салыстырғанда олар мынаны көрсетеді, демек жіберген,жасаған қате әрекеттеріне деген кіналау сезімдері өте төмен.Тек жазалау кезінде өз-өзін қорғау сезімімен басқарады,яғни олардың бұл себебі ішкі емес сыртқы сезімдеріне тікелей байланысты.
Жасөспірімдер мен ата-аналар арасындағы қарым-қатынастарға байланысты,агрессивті мінездегі жасөспірімдер-әсіресе,ер балаларда өз қатарлас достарымен салыстырғанда олар мынадай жағдай көрсетеді,яғни жасаған қателіктеріне деген олардың өздерін кіналі емес сезіну сезімі.

Жазалау агрессияны басуға және де сол сияқты оның себеп болу әрекеті ретіндеагрессиялық әрекеттердің формалардың меңгеруін қосып дәлелдейді.
Мысалы,ата-аналар физикалық күште агрессивті мінезді балалар тәрбиеленгені байқалады.Сонымен қатар,ата-аналары жиі қатаң жазаға ұшырататын,әсіресе әкелері соққыға алған ер балалар үйде өздерін тыңыш жағдайда ұстайды,дегенмен бөгде адамдарға,соныі ішінде өз құрдастарына,кейбір жағдайларда тәрбиеленген жолдастарына көбірек агрессивтілік көрсетеді.
Осы себепті де бірнеше зертеушілер жазалауды,балаларға үлкендерден берілетін агресивті тәртіп модель деп есептейді.
Осы үлгідегі бақыларлау кейбір психологияда,жазалау кейбір жағдайда,яғни жазалаушы жазаланушыға позитивті қарым-қатынасы және де жазаланушының нормалары жазаланушыныңқабылдағанда нәтижеге жеткізуі мүмкін деген ой тудырады.
Қазіргі таңда агрессия туралы көрініс,зиян әкелетін,адамдардың жанын ауыртып сонымен қатар қайғы әкелумен қатар өмір сүретін ереже сонымен қатар нормаларды бұзатын сыртқы негізделген нәтижелер ретінде түсіндіріледі.Агрессияны құрал-саймандық сонымен қатар қасақана депдеп бөлу бұл әрекеттті көңіл бөлуге лайық деп қарастырылады.

1.2 Агрессивті мінез-құлыққа әкелетін факторлар жиынтығы
Жасөспірім - бұл организмде болатын күшті эндокриндік өзгерістер аясында барлық ішкі "химиялық реакцияларды" күшейтетін өте күшті катализатордың бір түрі-өзін-өзі тануды қалыптастыру, адамгершілікке деген позицияны дамыту, құндылық бағдарларын қайта қарау және ересектік сезімі болып табылады. Жасөспірімдік шақта әртүрлі эмоционалдық бұзылулардың, белсенділіктің бұзылуының, когнитивті функциялардың бұзылуының пайда болуына әкелуі әбден мүмкін.
Әртүрлі зерттеулер агрессия түсінігіне байланысты әрекеттердің өте ауқымды көлемде екені дәлелденді.Агрессивтілік жиі агрессия сөзімен аталынғандықтан,бұл сөздің құрамына агрессивтілікте,осы мағынаға байланысты туындайтын мотивация сонымен қатар энергетикалық жағы да кіреді.Мысалы,біз агрессивті бала дегенде,өзінің бостандығын,ұятын қорғап отыратын немесе өте белсенді баланы айтамыз.Бұл гипатоза талас тудыруы мүмкін, дегенмен В.П Пирожковтың, А.Бандураның агрессивті балалар арасында өткізілетін зерттеулер анық дәлелдеп отыр[24]
Жасөспірім кезінде психологиялық бұзылулардың түрі мен жиілігі айтарлықтай өзгереді. Кейбір жасөспірімдер үшін бұл бейімделу, психикалық денсаулықты нығайту сонымен қатар дамудың алдыңғы кезеңдеріндегі қиындықтарды жеңу кезеңі болып табылады. Басқа жасөспірімдер үшін бұл психопатологияның бейімделу және күшейту кезеңі.Ерікті ұмтылыстар "мінездің қыңырлығында" да, қыңырлық пен негативизмде де жүзеге асырылуы әбден мүмкін. Өзін-өзі бағалауы жеткіліксіз деңгейден жеткілікті деңгейге дейін өзгереді. Эгоцентристік доминант қарым-қатынас пен шулы компанияларға деген құштарлықпен өте тығыз байланысты. Жасөспірім өзін бірегей тұлға деп санап, оны үзілді-кесілді талап ете отырып, соныме

бірге құрдастарынан ерекшеленбеуге тырысады. Жасөспірімде іс-әрекетке деген ұмтылыс пен ойлауға деген құштарлық бір уақытта дерлік қатар өмір сүреді. Жасөспірім жақын, адал дос болғысы келеді, бірақ достарын қызу қандылықпен байланыстары өзгертеді. Физикалық белсенділік толық шаршау мен объективті әлсіздіктен бастап, сергектік, қозу және жоғары өнімділікке дейін ұмтылу болып табылады.Жасөспірім кезеңдердегі басты парадокс-бұл ересектерден тәуелсіз болуға деген өте қатты ұмтылыс, бірақ іс жүзінде бұл әр ата-ана сөзіне толық тәуелділікке айналдырады.
Жасөспірім үшін ата-анамен сәйкес келетін шешім қабылдау іс жүзінде мүмкін емес, өйткені мінез-құлық "өз тәуелсіздігін көрсетуге" деген жиі ұмтылыспен байланысты болып табылады, ал ата-ана сөзіне қайшы келіп, бәрін "зұлымдыққа" айналдыра отырып, жасөспірімдер өздеріне есеп бермейді.осылайша олар ата-аналарына тәуелділігін көрсетеді. Жасөспірімдік дағдарыс бір жағынан жасөспірімнің жетістіктері мен жетілу шекарасында қайшылық ретінде пайда болады, ал екінші жағынан жасөспірімнің әлеуметтік мәртебесінде, материалдық мүмкіндіктерінде, жауапкершілік деңгейінде нақты өзгерістердің болмауы себеп болады. Жасөспірім кезіндегі эволюциялық өзгерістер ең алдымен дамудың үш бағытымен байланысты: автономия, сәйкестілік және жыныстық қатынас.Қозғалыс барлық жасөспірімдер үшін әмбебап болып табылатын осы жағдайларды қалыптастыруға бағытталған. Жасөспірімнің дамуына оң әсер ету үшін оның өміріне кез - келген араласу осы жас ерекшеліктерін ескеруі керек-автономияға, жеке тұлғаға қол жеткізу, жыныстық қатынасқа түсу болып табылады.Жасөспірімнің мінез-құлқы әрқашан отбасылық қатынастармен, мектептегі жетістіктермен, өсу ерекшеліктерімен және сенімді, достық қарым-қатынас орнатумен байланысты.
Балалық шақтың кезеңдерінде қиялдың өз кезеңдік процесін қалыптастыруға ықпал жасайтын құралдар ерекшеліктерін ескеру маңызды екенін естен шығармағанымыз жөн.

Бұндай процестің күрдерілігі қиял дамуындағы екі бағытының болуымен сипатталады.Оны О.М.Дьяченко шартты түрде аффективті жәнеде танымдық қиял деп атады. [20]

Гребенкиннің айтуы бойынша, агрессия негізді болуы мүмкін және қорғаныс немесе деструктивті мақсатта қолданылуы мүмкін және шабуыл жасау үшін қолданылуы мүмкін болып табылады. Ол әртүрлі формалар мен көріністерде көрінуі мүмкін және жасырын, ашық, сонымен қатар жеке немесе топтық сипатта болуы мүмкін.
Агрессивті мінез-құлыққа төменде келтірілген факторлар жиынтығы әсер етеді.
Жеке фактор-тәрбиенің төмен деңгейі, өзін-өзі бағалаудың жеткіліксіздігі және жоғары импульсивтілік, алкогольді, есірткіні, компьютерлік ойындарды жиі және теріс бағытта пайдалану, тәуекелге дайын болу, өзін-өзі сақтаудың шектеулі сезімі.Мінез-құлық факторы-айналасындағыларға кедергі келтіретін мінез-құлық, вандализм, мақсатсыз ойын-сауық, сабаққа келмеу, мектептегі нашар үлгерім, ерте жыныстық қатынас, полицияға апару сонымен қатар ерте соттылық.
Әлеуметтік фактор-қоғамдағы зорлық-зомбылыққа табыну, бұқаралық ақпарат құралдарының әсері, ата-аналардың девиантты мінез-құлқы, отбасының әлеуметтік-экономикалық жағдайының төмендігі, әлеуметтік көмекке тәуелділік, тәрбиешілердің ауысуы (өгей әкесі, өгей шешесі), отбасылық және жыныстық зорлық-зомбылық, девиантты мінез-құлқы бар достар болып табылады.
Агрессия әрқашан бұзылған балалар мен ата-аналар қарым-қатынасының, отбасылық тәрбиенің бұрмаланған стилінің немесе құрдастарымен қарым-қатынас жасау саласының үйлесімсіздігіне реакцияның салдары бола бермейді. Тіпті ең жақсы ата аналарда да қолайлы даму жағдайында жасөспірім айқын агрессивтілікті көрсете алатыны анықталып отыр.

Агрессивті балалар мен жасөспірімдер - пациенттердің басқарылуы қиын және нашар емделетін контингенті. Психологияда агрессивтілігі тұрақты тұлғалық қасиетке айналған балалар мен жасөспірімдердің сипаттамалық ерекшеліктері ерекшеленеді. [19]
Бастауыш сыныптардағы агрессивті мінез-құлық келесі себептерге байланысты туындайды: өз фигурасын ортаға қою арқылы өз құрдастарының назарын аудару; мақсатқа жету, көшбасшы болу тілектері; агрессивті мінез-құлық дененің қорғаныс реакциясы немесе басқа адамның теріс әрекетінен кек алу ретінде қолданылады; баланың басқа адамға үстемдік етуге деген ұмтылысы, оның құқықтарына нұқсан келтіру зиян келтіру.Агрессияның көрінісі тұрғысынан балалар ересектерге ұқсас. Олар агрессияның екі түрін көрсетеді: дұшпандық деструктивтілік-айналасындағыларға азап пен ауыртпалық әкелуге деген ұмтылыс пен тілек, нәтижесінде адам одан ләззат алады; деструктивті емес агрессивтілік - зиян келтірмейді және кез келген тілектерді қанағаттандыру және белгілі бір мақсаттарға жету және жету үшін қолданылады.Шетелдік және отандық әдебиеттерде бірқатар психологиялық ерекшеліктер пайда болды, соның салдарынан бастауыш мектеп жасындағы балалардың агрессивті мінез-құлқы сыртқы ортада көрінеді. Оларға мыналар жатады: баланың интеллектінің дамуының төмен деңгейі; өзін-өзі бағалау деңгейінің төмендеуі және өзін тұлға ретінде маңыздылығы; құрдастарымен қарым-қатынас пен қарым-қатынастың бұзылуы; қарым-қатынас дағдылары мен қабілеттерінің төмендеуіАйта кету керек, балалардың агрессивтілігі көбінесе оның көріністерінің деструктивті емес сипатында көрінеді, бұл көбінесе оның артықшылығын қорғауға және оның мүдделерін қорғауға тырысады.Психолог и. А. Фурманов балалардың агрессивтілігі екі формада болуы мүмкін деп санайды
- Әлеуметтендірілген. Әлеуметтендірілген агрессияны көрсететін балалар оны өздеріне назар аудару үшін пайдаланады.

Әдетте, мұндай балаларда айтарлықтай психикалық бұзылулар болмайды, бірақ келесі қасиеттерге ие: олардың мінез-құлқының әлсіз реттелуі және моральдық-еріктік қасиеттердің даму деңгейінің төмендігі.
- Әлеуметтенбеген. Әлеуметтенбеген агрессияны көрсететін балалар психикалық денсаулығының бұзылуын немесе бұзылуын сезінеді, сонымен қатар жиі жағымсыз эмоционалды көріністер мен жағдайларға ұшырайды. Теріс эмоционалды күйлер, сондай-ақ агрессияның өршуі толығымен өздігінен пайда болуы мүмкін. Көбінесе олар физикалық агрессияда немесе ауызша агрессияда көрінеді.
Әлеуметтік-психологиялық фактілер бастауыш сынып оқушыларының мінез-құлқындағы ауытқулардың негізгі бөлігі болып табылады. Кейбір балалар басқа балалардың сыртқы келбетіне, отбасының байлығына қатысты зорлық-зомбылыққа тап болады, ал басқалары күш арқылы мектепте немесе үйірмелерде сабақ алады. Бұл жағдайда жағдай күрделене түседі, өйткені көбінесе агрессивті мінез - құлыққа бейім балалар үлгермейді. Бұл балалар тобы өте алуан түрлі - ұялшақ балалар, назар аудармайтын балалар, жалқау балалар және т. б. Көбінесе жағдайды түзетуге тырысудың орнына двочниктің рөлі наразылық тудырады, ол кейде үздік студенттердің ашық терроризміне айналуы мүмкін. Бұл жағдайда, барлық басқа балалар сияқты, доппелгангерлердің жағымды қасиеттері айқын болуы мүмкін екенін түсіну керек, сондықтан әділ және ақкөңіл, бірақ жалқау доппелгангер кейбір үздік студенттерге қарағанда сыныптастарының құрметіне ие бола алады.Әдетте, агрессивті жасөспірімдерде басқа адамдарға бағытталған белсенді негативизм бары анық байқалады. Мұндай жасөспірімдер оқу процесіне үнемі кедергі келтіреді, құрдастарын қорқытады, взводта үнемі болатын ата-аналармен қақтығысады, келесі жолы баладан не күтуге болатынын білмейді.
Проблемалық жасөспірімдер өз құрдастарынан агрессивтіліктің жоғары деңгейімен ғана емес, сонымен қатар өзін-өзі бақылаудың ең төмен деңгейімен, мақсатты мінез-құлықты реттеудің жеткіліксіздігімен ерекшеленіп отыр.

Оларға көбінесе мінез-құлық бұзылыстары (назар тапшылығының гиперактивтілігінің бұзылуы, жарақаттан кейінгі стресстің бұзылуы және т.б.) немесе медициналық бақылауды қажет ететін жүйке және психикалық бұзылулар (шизофрения, эпилепсия, мидың органикалық зақымдануы және т. б.) диагнозы қойылады. Агрессивтілікпен және әлеуметтік дезадаптациямен мінез-құлықтың бұзылуының жалпы фоны-болашаққа қалыптаспаған көзқарас. Жасөспірімдер болашаққа жоспар құрмайды, дамудың қысқа мерзімді перспективасында да айқын қиындықтарға тап болады, олардың кәсіби және жеке салада өзін-өзі анықтауы бұзылады. Болашақ олар үшін бұлыңғыр сонымен қатар жағымсыз жағынан көрінеді. Дезадаптацияның көптеген қиындықтары қазіргі сәтке басымдық берумен байланысты, бұл рахат іздеуге сонымен қатар импульстар мен тартымдылықтарды ұстай алмауға әкеліп соғады. Кейіннен мұндай жасөспірімдер отбасымен, мәдениетімен байланысын жоғалтады, тәуелділікті дамытады (құмар ойындарға, компьютерлік ойындарға, есірткіге және т.б.). [19]

Агрессивтілік көбінесе аффективті қозғыштықтың жиі бұзылуына және жасөспірімдердің жүйке-психикалық ерекшеліктеріне әкеледі. Жасөспірімнің денесін биологиялық тұрғыдан қайта құру эндокриндік өзгерістермен, ал психологиялық тұрғыдан аффективті қозғыштық құбылыстарымен, жарылғыштыққа бейімділікпен байланысты, бұл агрессияны тудырады және әлеуметтік бейімделудің бұзылуына әкеледі.Қолайсыз тәрбие жағдайында, дамуы церебральды жеткіліксіздікпен ауырлатылған жасөспірімдерде аффективті қозғыштық көбінесе патология деңгейіне жетеді. Бұл жағдайда мінез-құлық басқарылмайды, агрессивті разрядтарға тұрақты бейімділік қалыптасады.
Патологиялық агрессивті мінез-құлық факторлары (Авдулова бойынша):
-туа біткен даму ауытқулары;
-перинаталдық даму бұзылыстары;
-психогендік факторлар;

-жеке факторлар;
-отбасылық факторлар.

Патологиялық агрессивті мінез-құлқы бар жасөспірімдер мінез-құлық нормалары мен ережелерін елемейді, жағдайға сәйкес келмейді, олардың агрессивтілігі басқаларға нақты қауіп төндіретіні мәлім. Агрессивтілік көбінесе өрескел үлкен физикалық әсерге айналады және бақыланбайды. Мектепте көрінетін ерте агрессивтілік уақыт өте келе агрессивті реакциялардың тән стиліне айналады және тұрақты тұлғалық қасиетке айналады. Уақыт өте келе жасөспірімдердің агрессивтілігі қылмыстық мінез-құлықта, физикалық агрессияда, отбасы мүшелеріне қатыгездікте көрінуі мүмкін. [19, б. 71]

1.3 Агрессивті мінез-құлықты жасөспірімдермен жүргізілетін әлеуметтік педагогикалық әдіс-тәсілдер

Қазіргі уақытта агрессивті балалармен жұмыс жүргізу өте жақсы қарқында дамып келе жатыр деп нық сеніммен айта аламыз. Соның ішінде Әлеуметтік педагогтардың қосар үлесі өте көп деп айта аламыз.Жалпылай айтқанда баланың дұрыс мінезде қалыптасуы тікелей отбасы тәрбиесінде.Отбасының рухани тірегі-ата-ана.Дегенмен өкінішке орай, кейбір жағдайларда мектепте орын алатын тың жаңалықтар мен бағдарламаларды өз қалауы бойынша еркін тамашалап,өмірдің түрлі кезеңдерінен сүрінбецй өтуге бейім болып өскен оқушыларға рухани жәнеде материалдық көмек көрсетуге ой-өрісі, шамасы жете бермейтін ата- аналарда кездесіп жатады.Міне осындай жағдайларда балалардың бойындағы жағымды тұстарын ашып,жағымсыз мінез,әдеттерді жою әлеуметтік педагогтардың негізгі мақсаты болып табылады.
Педагогтік іс-тәжірбиеде ата-аналардың балаларына байланысты шағымы жиі айтылып жатады.Сонымен қатар сол балалардың іс-әрекеттеріне байланысты сұрақтар жиі қойылып жатады.Мұндай жағдайда педагог әр баламен жекелей жұмыс жасау арқылы өз жетістіктеріне жетіп жатады.
Жасөспірімдер әлемiнде жиі жағдайда қарым-қатынастағы түрлі шиеленістер, мазасыздану, тұлғалық түрде даму мен мiнез-құлықтағы ауытқулар, агрессиялық әрекеттер мiндеттi түрде кездесетiнi баршамызғада мәлім.
Қазіргі таңдағы кездегі балалар агрессиясы біздің өмір жағдайымыздың бүгінгі үлкен өзекті мәселесі, ол нақты психологиялық ерекшеліктерді қозғайды, ол баланың қоршаған адамдарға ғана тиесілі болмай (ата-аналары, тәрбиешілер мен құрбылары), баланың өзіне және қоршаған ортамен қарым- қатынасында өте елеулі қиыншылықтарды тудырады. Агрессия бала дамуында түрлі сәтсіздіктерге әкеліп соқтырады.
Соңғы уақытта қоғам балалардың бойындағы ауытқушылық мінез-құлқы ретіндегі қатігездік, агрессиялық түрлі жағымсыздық асоциалды мінез-құлықтарын интенсивті түрде зерттеуді талап етіп отыр. Осындай түрлі ауытқушы мінез-құлықтың дамуына ықпал ететін факторларды зерттеу - әлеуметтік педагогика ғылымының негізгі мәселері.
Жалпы кез келген білім беретін мектептерде оқитын оқушылардың әрқайсысының өзіне тән жеке даралық ерекшеліктері бар екені анық. Сол себепті мектеп педагогы алдында тұрған проблемаларының бірі - тиімді көмек көрсету.
Агрессивтілік мінез-құлық адам өмірінде маңызды өте үлкен рөл атқарады. Ол барлық жеке тұлғаларға тән: балаларға және олардың ата-аналарына, өмірді жаңа бастап жатқан жасөспірім қыздар мен ұлдарға, ересек, орта жәнеде кәрі жастағы адамдарға, әртүрлі мамандық иелері және әртүрлі жағдайдағы мінез-құлыққа байланысты агрессия туындап отырады.
Педагогикалық мiндеттердiң бiрi жеткiншектердiң психикалық дамуындағы өзгерiстердiң себептерiн тауып қана қоймай, сонымен қатар оны түзету мен алдын алу жұмыстарын жүргiзу де өте маңызды. Сол себепті де бұл жеткіншектердің анықтау мақсатында тек агрессивтіліктің деңгейін анықтап қана қоймай, сонымен бірге агрессивті мінез-құлықтың алдын алу жәнеде түзету жұмыстарын жүйелі түрде жүргізген жөн. Бала агрессивтілігінің алдын алу - бұл балалардың мінез - құлығындағы агрессиялық мінез туындататын негізгі себептер мен жағдайларды нақты жоюға бағытталған мемлекеттік, қоғамдық,әлеуметтік-дәрігерлік және ұйымдастырушылық - тәрбиелік іс-шаралардың әсер ету үдерісі.
Психолог А.А. Реан "агрессия" және "агрессиялылық" деген екі ұғымның бір-біріне мүлде ұқсамайтын бөлек мағынада деп қарастырады. Агрессия - бұл бөгде адамға болмаса, адамдар мен жануарлар тобына бағытталып ниеттеліп тура бағышталған қиянат түрі.
Агрессиялылық - бұл жеке тұлғаның қасиет мінез-құлық, агрессияға дайындық көрінісі болып табылады. Осылай түсіндіре келе, мұны жалпы былай тұжырымдауға болады. Егер агрессия - бұл әрекет болатын болса, ал агрессиялылық осындай әрекетке арнайы дайындық.
Адамдағы агрессия мәселесі қазіргі уақытта біздің үлкен қоғам үшін өте маңызды мәселелердің бірі болып отыр. Қоғамдағы болып жатқан террор сонымен қатар жәбірлеудің өсуі сияқты әлеуметтік-қауіпті құбылыстардың қатты белең алып отыруына байланысты агрессия сұрағы зерттеудің негізгі объектісі болып отырғаны мәлім.
Жасөспірімдердің ортада агрессивтілік тенденцияларының қарқынды өсуі біздің қазіргі қоғамымыздың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.