Қазақстанның зергерлік өнері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . …5

1. Тарихи бөлім . . . 7

1. 1 Қазақ халқының ұлтық нақыштағы шекелік әшекей бұйымы. . 8

1. 2 Қазақстанның зергерлік өнері . 9

2. Негізгі бөлім . . 11

2. 1 Қазақ әйелдерінің зергерлік бұйымдарындағы мәдениет тарихы. ………. 12

2. 2 Зергерлік өнер тарихы 15

Қортынды

Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

Қазіргі әлемде дәстүрлі мәдени құндылықтар мен этникалық ұлттық дәстүрлерді сақтау және насихаттау ерекше маңызға ие. Бұл мәселенің бір көзге түсетін тұсы - әртүрлі халықтардың мәдени мұрасының құрамдас бөлігі болып табылатын ұлттық әшекейлерді сақтау және дамыту. Бұл курстық жұмыста әртүрлі тастармен материалдармен көптеген техникаларды қолдана отырып, қыздарға арналған шекелік үлгілерінің жиынтығын жасау процесі қарастырылады. Дизайндың этникалық және дәстүрлі аспектілеріне, сондай-ақ бұл әшекейлердің қазақ мәдениетіндегі рөліне ерекше назар аударылады. Осындай тақырыптағы зерттеулер заманауи дизайн тенденциялары мен ұлттық дәстүрлерді сақтауды үйлестіруге, бірегей үлгілерді жасауға мүмкіндік береді. этникалық әшекейлердің мәдени мұрасы мен сұлулығын көрсететін шекелік. Бұл зерттеу дәстүрлі бұйымдары мен әдістерін сақтау мен дамытудың маңыздылығын және олардың қазіргі әлемдегі рөлін түсінуге көмектеседі, сонымен қатар заманауи дизайн этникалық тарих пен мәдениеттен шабыттандыруға болатынын түсінуге көмектеседі.

- курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі , көптеген әшекей жасау техникаларын пайдалана отырып шекелік өрнектерінің жиынтығын жасау бойынша курстық жұмыстың тақырыбы бірқатар себептерге байланысты өзекті және қызықты болып қала береді. Қазіргі сәнде мәдени дәстүрлер мен тарихи құндылықтарды сақтау және насихаттау маңызды. Бұл жоба дәстүрлі әшекей бұйым әдістерін заманауи дизайнмен үйлестіреді, нәтижесінде дәстүр мен заманауилықты біріктіретін бірегей бұйымдар пайда болуы мүмкін. Этникалық сән мен мәдени дәстүрге деген қызығушылықтың артуы жағдайында мұндай жоба дизайнерлер мен өндірушілерге жаңа мүмкіндіктер береді. Қол еңбегі мен қолөнер шеберлігін қолдау арқылы заманауи сәндегі осы маңызды аспектілерді сақтауға және дамытуға ықпал етеді. Сонымен қатар, осы тақырыптағы жұмыс әртүрлі елдердің дизайнерлері мен өндірушілеріне этникалық бұймдардың мәдени мұрасы мен сұлулығын көрсететін бірегей және сәйкес жиынтықтарды жасауда ортақ тіл табуға мүмкіндік беру арқылы мәдени алмасу мен интернационализацияны ынталандыруы мүмкін.

- курстық жұмыстың (ғылыми) жаңалығы , бұл курстық жұмыстың ғылыми жаңалығы қыздарға арналған қазақ қыздарына әшекей жасауда қазақ өнер безендіру тәсілдерін қолдануынан көрінеді. Бұл тәсіл мәдени мұраны сақтау және түрлендіру саласында жаңа перспективалар ашатын дәстүрлі қазақ бұйымдары мен заманауи дизайнның бірегей үйлесімі болып табылады. Мәдени элементтерді зерттеу және оларды заманауи түсіндіру, қолөнер дағдыларын дамыту және халықаралық өзара әрекеттесу мүмкіндігі бұл жұмысты өзекті және ғылыми жаңашыл етеді.

- курстық жұмыстың мақсаты мен міндеттері, курстық жұмыс қолөнерлік әдістемесі арқылы қыздарға арналған қазақ шекелігін жасап үлгілер жинағын әзірлеуге арналған. Жұмыстың негізгі мақсаты - қазақтың ұлттық бұйымы дәстүрлі мәдени элементтерін сақтау және жеткізу, дәстүр мен заманауилықты үйлестіретін заманауи дизайн шешімдерін жасау.

- зерттеу нысаны мен әдістемесі , осы курстық жұмыстың зерттеу нысаны шеберлікті қолдана отырып, қазақ қыздарына арналған шекеліктің үлгілер кешенін жасау процесі. Зерттеу әдістеріне қазақ шекелігінің дәстүрлі элементтерін талдау, олардың пішінін, өрнектерін, түстері мен символикасын ескере отырып шекелік жасау

- жұмыстың практикалық маңыздылығы , курстық жұмыстың практикалық маңызы жоғары, себебі ол қазақтың ұлттық киімдерінің мәдени мұрасы мен салт-дәстүрін сақтауға, оларды заманауи дизайнерлік жиынтықта бейнелеуге ықпал етеді. Бұл жоба қолөнершілер мен қолөнершілердің қолөнер шеберлігін дамытатын, олардың кәсіпкерлікпен айналысуына мүмкіндік беретін және әлемдік аренада ұлттық сәнді ілгерілететін алаң бола алады. Сонымен қатар, жұмыс халықаралық өзара әрекеттесуге, әртүрлі мәдениеттер мен ұлттар арасындағы байланысты нығайтуға ықпал етеді.

1. Тарихи бөлім

Қазақтың зергерлік бұйымдары ұлттық мәдениет тарихында ерекше орын алады. Бұл өнер түрінің шығу тегі мыңдаған жылдарға созылады. Қазақстанның археологиясы мен топонимикасының деректеріне сәйкес, Қарағанды облысы ежелден пайдалы қазбалар кен орындарына бай болған - олар бағалы және түсті металдар, мыс, қалайы, алтын. Күмістен жасалған зергерлік бұйымдар қазақтар арасында кең таралған. Алтын аз пайдаланылды, олардың иесінің Күшін, Күшін, байлығын және ерекше жағдайын атап өтті. Зергерлік бұйымдар, үй кәсіпшілігі сипатындағы қазақ қолданбалы өнерінің басқа түрлерінен айырмашылығы, өндірістің ерекшелігімен алдын ала анықталған кәсіби сипатта болды. Қазақтың зергер зергерлері жалғыз жұмыс істеді, олар өз шеберліктерін мұра етті. Бұл шеберлер белгілі бір құралдарға ие болды және алдын-ала дайындықтан өтті. Қазақ зергерлері Әйелдер зергерлік бұйымдарын негізінен түсті металдардан жасады. Ұзақ уақыт бойы, атап айтқанда, көптеген күміс зергерлік бұйымдар танымал болды, мысалы: үйлену тойына арналған зергерлік бұйымдар (сәукеле), сырғалар, брошьтар, білезіктер, сақиналар, белбеулер, бекіткіштер, түймелер, тіс тазалағыштар және т. б. Зергерлік бұйымдар қазақ әйелінің өмірінде маңызды рөл атқарды. Олар адамның сұлулыққа деген мәңгілік тартымдылығын, бақытқа деген үмітін, табиғаттың ғажайып күштеріне деген сенімін, аурулардан, қиыншылықтардан және зұлымдықтардан қорғай алды. Сондықтан туғаннан қайтыс болғанға дейін қазақ әйелдері жасына және әлеуметтік мәртебесіне сәйкес келетін зергерлік бұйымдардың белгілі бір түрлерін киген. Сәндік элементтердің арасында бас киімге немесе қыздың шашына бекітілген уақытша әшекейлер (шекелик) бар. Сілтемелермен безендіру бірнеше бөліктен тұрады. Салмағы мен ұзындығы әртүрлі, кейде иығына түседі. Көбінесе геометриялық фигура бір-бірімен үйлесетін жалпақ бөліктерден жасалады. Декорация үшбұрыштар, гауһар тастар, жүрек тәрізді, гүл жапырақшалары және ілмек тәрізді тізбекті қосылыс жасайтын басқа тақтайшалар түрінде жасалады. Қарағанды облыстық бейнелеу өнері мұражайының қорында тек уақытша аспалар (шекелик) қойылған. ХХ ғасырдың басында жасалған бұйым., мұражай қорына 2004 жылдың 15 қарашасында берілді. Өндіріске арналған материал ақ металл және көк эмаль болды. Өнімді дайындау технологиясы сканерлеу әдісімен жасалады. Бірнеше бөліктен тұратын сілтемелерден тұратын уақытша суспензиялар (шекелик) . Ашық ілмектердің күрделі үлгілерінен жасалған өте тартымды және түрлі-түсті Кулондар қыз өрімдері үшін жақсы безендіру болып табылады. Бірінші пластина бедерлі өрнегі бар изоссельді үшбұрыш тәрізді. Содан кейін бұл әшекейдің басты ерекшелігі-күн тәрізді үш дөңгелек жалпақ табақша, олардың арасында бір-бірімен байланысқан сым өтеді. Шаңырақ өрнек түрінде, кейде гүл жапырақшасы түрінде ою-өрнек түрінде бейнеленген. Көк эмальмен боялған зергерлік бұйымдардың кейбір элементтері әдемі безендірілген. Пластикалық және композициялық формада, белгілі бір жүйе бола отырып, тербелмелі, шырылдаған суспензиялар бір-біріне дәйекті түрде орналастырылған. Өз кезегінде, бұл Кулондар қызға қосымша сұлулық береді. Бұл өнім бір-біріне дәнекерленген сым щеткалары ілініп, қозғалыс кезінде сықырлаған дыбыс шығаратындығымен ерекшеленеді. Мұндай бұйымдар зергерлік бұйымдардың қорғаныш қасиеттеріне сенген кезден бастап жасалған. Орталық Азияның басқа халықтары сияқты, қазақ халқы да мұндай Кулондар зұлым рухтар мен арам күштерді қорқытатынын түсінді. Сондай-ақ, осындай әшекейлердің көмегімен сіз дарынды адамға жасырын түрде сәттілік пен бақыт тілейсіз.

1. 1 Қазақ халқының ұлтық нақыштағы шекелік әшекей бұйымы

Шекеліктер археологиялық дәлелдегендей, әртүрлі вариацияларда бүкіл Еуразияда таралған Әйелдер зергерлік бұйымдарының ең көне түрлерінің бірі болып табылады. Олар металдан, моншақтардан, сондай-ақ олардың комбинацияларынан жасалуы мүмкін. Қазақтың "шекелик" уақытша әшекейлері үшбұрыштар, ромбтар, жүрек тәрізді, гүл жапырақшалары және тізбекті қосылыс жасайтын басқа да пластиналар түрінде болады. Олар бас киімге немесе қыздың шашына бекітіледі. Шекелік әшекейлер көп жағдайда үйлену тойына кіреді. Кейбір сарапшылар уақытша әшекейлер қорғаныс функциясын қайталайды деп санайды. Мысалы, Хакасияның ғибадатханалық әшекейлеріне Маржан моншақтар, күміс монеталар кірді және жібек щеткалармен безендірілді. Маржан моншақтарында, ежелгі түріктердің пікірінше, Умай құдайы балалардың эмбриондарының жанын сақтаған. Бұл олардың қарақалпақ және қазақ сәукеле декорындағы көптігін түсіндіреді. Түркі уақытша ою-өрнектерінің тік формасы әлемдік ағаш, Мәңгілік жеміс және гүлдену тұжырымдамасын көрсетеді. Ал виски (шеке) өте осал аймақ болып саналды, сондықтан олардың әшекейлері ерекше қорқынышпен қаралды. Уақытша сүйектің киелі маңызы туралы қазақтың "шекеге шәкірт" дәстүрі баяндайды, оның мәні үлкендерге сый-сияпат жасау және олардың батасын алу болып табылады. Мұндай тағамның міндетті элементі-мұрны жоқ жылқының немесе сиырдың басы. "Шек берух" дәстүрі ата-баба рухтарының (аруахтар) культінен бастау алады . Зергерлік бұйымдарды жасағанда алтын, күміс, және бағалы тастарды пайдаланған. Қазақ зергерлері әйелдердің сәндік әшекей заттарын негізінен түсті металдардан жасады. Әсіресе, күмістен соғылатын көптеген сәндік бұйымдар-сәукеле әшекейлері, сырға, шолпы, шекелік, алқа, өңіржиек, қолтықша, тұмарша, білезік, сақина, жүзік, белбеу, қапсырма, түйме, тана, тіс шұқығыш ертеден-ақ кең тараған заттар. Зергерлік өнердің туындылары жауға - айбар, жақынға - мақтаныш, аруға - ажар, жігітке - жігер беретін болғандықтан, батырлардың ерлігіне, ақындардың тапқырлығына, жүйріктердің бәйгесіне сыйға тартылатын да болған. Сәндік бұйымдардың ішінде біреу білсе де, біреу білмейтін, салтанатты жағдайларда ұшы бас киімнің бауына немесе самай шашқа бекітілетін «шекелік» деген әшекей бұйым бар. Шекелік бірнеше бөліктерден тұрып, оған тағылатын әшекейлер үзбелі болып келеді. Салмағы мен ұзындығы әртүрлі. Кейде иықтан төмен түсіп тұратын болған. Көбіне, геометриялық пішіні біркелкі, бір-бірімен тіркескен жалпақша бөлшектерден жасалады. Шекелік үшбұрышты, жүрекше, ромб, гүл жапырақшасы тәрізді және басқа пластиналардан құралып, шынжырмен немесе ілгектіжүзік тәрізді әдіспен байланысады. Қарағанды облыстық бейнелеу өнері музейінің қорында шекелік бұйымы жәдігер ретінде сақталған. ХХ ғ. Басында жасалған бұйым музей қорына 2004 жылдың 15 қарашасында тапсырылған. Үзбелі әшекейлерден құралған шекелік бірнеше бөліктерден тұрады. Селдір суыртпалардың күрделі үлгідегі жасалған әсем салпыншақшалары да өте тартымды көрінеді. Басты ерекшелігі - күнді бейнелейтін бір-бірімен арасы сым желі арқылы ұласатын қос шеңберлі жалпақ суыртпақтар да барынша сәнді. Біріне өрнек ретінде шаңырақ алынса, келесісі - үш бұрышты гүл жапырақшасымен өрнектелген. Зергер көк түсті эмальмен белгілі элементтерін бояу арқылы көркемдей түскен. Пластикалық және композициялық тұрғыдан белгілі бір жүйеге түскен суыртпаққа бір-біріне тізбектеле орналасқан тербелмелі, сыңғырлауық салпыншақтары ерекшелей түседі. Өз кезегінде осы салпыншақтар қыз-келіншектердің өңіне көрік қосқандай, ажар бергендей әсер тудырады. Аталмыш бұйым бір-бірімен әдеттегіше шашақтала дәнекерленген сымдар арқылы сыңғырлаған қоңырау үнін әкелетін салпыншақтарды жалғаған. Бұл әшекейдің қорғаушылық қасиетіне сенген заманнан бері келе жатса керек. Шығыс пен Орта Азияның басқа да халықтары секілді қазақтар да үзбелі салпыншақтар сылдырымен жын-шайтанды үркітіп отырады деп түсінген. Әшекейлер арқылы тұтынған кісіге жақсы ырым мен сәттілік тілеудің кейбір түрлері бұйымның нұсқасы мен өрнегі арқылы да меңзелген.