Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалау тәсілдері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

А. Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университеті

Экономика және Құқық факультеті

Курстық жұмыс

Тақырып: Мемлекеттік басқарудың тиімділігі: бағалаудың әртүрлі тәсілдері

Пән Мемлекеттік басқару теориясы
Білім беру бағдарламасы 6B04105-Мемлекеттік және жергілікті басқару

Орындаған: Амангелді М.А., күндізгі оқу нысанының 3 курс студентті

Ғылыми жетекші: Мухаметкалиева Ельмира
Мамытжанқызы

Курстық жұмыс қорғауы
болған күні ___ _______20__ ж.
Бағасы_________________

Қостанай, 2023
Жоспар

Кіріспе
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Курстық жұмыстың актуалдығы
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жұмыстың мақсаты
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1 Бөлім. Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың теориалық - әдіснамалық негіздері
0.1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқару тиімділігінің түсінігі мен мәні
0.2. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқару тиімділігін бағалау критерийлері мен көрсеткіштері
0.3. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалау тәсілдері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2 Бөлім. Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың әртүрлі тәсілдерін талдау
2.1 ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалауға экономикалық көзқарас
2.2 ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың әлеуметтік тәсілі
2.3 ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалауға құқықтық көзқарас
2.4 ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалауға ұйымдастырушылық-басқарушылық тәсіл
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3 Бөлім. Қазақстан Республикасындағы мемлекетті басқарудың тиімділігін бағалау
3.1 ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың нормативтік - құқықтық базасын талдау
3.2 ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан Ресубликасыңдағы мемлекеттік басқару тиімділігінін көрсеткіштеріне анализ
3.3 Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалау әдістері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қорытынды
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу нәтижелері бойынша қорытындылар
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ұсыныстар
Қолданылған әдебиеттер

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кіріспе
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Актуалдылығы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
"Мемлекеттік басқарудың тиімділігі: бағалаудың әртүрлі тәсілдері" тақырыбына арналған курстық жұмысты таңдағаным кездейсоқ емес, мемлекеттік құрылымдардың қазіргі заманғы сын-қатерлермен қалай күресетінін түсіну үшін. Қазіргі уақытта, әлемде денсаулық сақтаудан бастап экологиялық қауіп-қатерге дейін әртүрлі дағдарыстарға ұшырап жатқан кезде, тиімді мемлекеттік басқарудың өзектілігі айқын бола бастайды. Пандемия, климаттың өзгеруі және экономикалық тұрақсыздық сияқты жаһандық сын-қатерлерге тиімді жауап беру қажеттілігі мықты мемлекеттік органдарды ғана емес, сонымен қатар тиімді мемлекеттік органдарды да қажет етеді. Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың әртүрлі тәсілдерін зерттеу арқылы нақты жағдайларда қандай әдістер мен стратегиялар жұмыс істейтінін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Бұл тақырып сонымен қатар технологиялық және де әлеуметтік - мәдени өзгерістердің сын-қатерлеріне мемлекеттік құрылымдарда қалай бейімделетіні жайлы көрініс ашады. Курстық жұмысымның контекстінде мен мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалауға жан-жақты көзқарастың маңыздылығын ашамын деп үміттенемін, бұл өз кезегінде әлеуетті жақсартулар үшін аймақтарға жарық түсіруі мүмкін. Қорытындылай келе, тақырыпты таңдау менің саясат пен басқаруға деген қызығушылығымды көрсете қана қоймайды, сонымен қатар мемлекеттік басқаруды жақсарту арқылы біздің әлемді қалай тұрақты ету керектігін көрсетеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жұмыстың мақсаты
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Менің зерттеуімнің негізгі мақсаты-бұл мемлекеттік органдардың қазіргі қиындықтармен қаншалықты жақсы әдістермен күресіп жатқанын түсіну. Бағалау әдістерінің қайсысы тиімділікті түсінуге мүмкіндік беретінін және қайсысы нақты суретті көрсететінің білгім келеді. Менің курстық жұмысымның мақсатымның тағы бір маңызды бөлігі - жақсы тәжірибелік мысалдар табу. Мен мемлекеттік басқаруы тиімді деп саналатын елдер немесе аймақтар мемлекеттерін дамыту үшін не істейтінін түсінгім келеді. Мені Технологиялық өзгерістер, мемлекеттік басқарудың тиімділігің бағалауға қалай әсер етеді? деген сұрақ қызықтырады. Қазіргі әлемде технология үлкен рөл атқарады, мен оның қандай жаңа мүмкіндіктер ашатынын және де оның жалпы тиімділікке қалай әсер ететінін түсінгім келеді. Менің мақсатым тек дерексіз зерттеу емес, практикалық тұжырымдар. Мен талдау барысында мемлекеттік басқару жүйесін жақсарту бойынша ұсыныстар жасағым келеді. Қорыта келгенде, менің курстық жұмысым мемлекеттік құрылымдарды тиімдірек қолдану үшін және қоғамның қажеттіліктеріне жауап бере алу үшін пайдалы болады деп үміттенемін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1 Бөлім. Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың теориалық - әдіснамалық негіздері

3.1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқару тиімділігінің түсінігі мен мәні

Мемлекеттік басқарудың тиімділігі - ғылыми әдебиетте әртүрлі түсініктері бар күрделі және көп қырлы ұғым. Жалпы мағынада мемлекеттік басқарудың тиімділігін мемлекеттік билік органдары қызметінің қолда бар ресурстарды оңтайлы пайдалану кезінде қойылған мақсаттарға сәйкестігі ретінде айқындауға болады.
Мемлекеттік басқарудың тиімділігі неғұрлым тар мағынада қол жеткізілген нәтижелердің және оларға қол жеткізуге жұмсалған ресурстардың арақатынасы ретінде қарастырылуы мүмкін. Мұндай жағдайда тиімділік, мысалы, экономикалық өсу деңгейі, қылмыс деңгейі, адам әлеуетінің даму индексі және т.б. сияқты әртүрлі көрсеткіштердің көмегімен сандық өлшенуі мүмкін.
Мемлекеттiк басқару тиiмдiлiгiнiң мәнi ол ресурстардың ең аз шығындарымен мемлекет мақсаттарына қол жеткiзудi қамтамасыз етуi тиiс. Ол үшін мемлекеттік билік органдары тиімді ұйымдастырылуы, олардың қызметі ашық және бақылауда болуы, ал олар қабылдайтын шешімдер ғылыми деректерге негізделуі және қоғамның барлық әлеуметтік топтарының мүдделерін ескеруі қажет.

Мемлекеттік басқару тиімділігінің негізгі сипаттамалары

Мемлекеттік басқарудың тиімділігі мынадай негізгі белгілермен сипатталады:
:: Тұтастық. Тиімді мемлекеттік басқару мемлекеттің бірыңғай мақсаттарына қол жеткізуге бағытталуға тиіс, ал оның әртүрлі элементтері өзара байланысты және бір-бірімен өзара іс-қимыл жасауға тиіс.
:: Теңгерімділік. Тиімді мемлекеттік басқару әртүрлі қоғамдық мүдделер арасындағы, сондай-ақ мемлекеттік қызметтің әртүрлі салалары арасындағы теңгерімді қамтамасыз етуге тиіс.
:: Респондивтілік. Тиімді мемлекеттік басқару қоғамның қажеттіліктеріне сезімтал болуға және әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдайдағы өзгерістерге уақтылы ден қоюға тиіс.
:: Тиімділік. Тиімді мемлекеттік басқару ресурстардың ең аз шығындарымен алға қойылған мақсаттарға қол жеткізуді қамтамасыз етуге тиіс.
Мемлекеттік басқарудың тиімділігі мемлекеттің даму деңгейін және оның азаматтарының әл-ауқатын айқындайтын маңызды фактор болып табылады. Мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттыру қазіргі заманғы мемлекеттік саясаттың басым міндеттерінің бірі болып табылады.

Мемлекеттік басқару тиімділігінің әлеуметтік-экономикалық дамуға әсері

Мемлекеттiк басқарудың тиiмдiлiгi елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуына елеулi ықпал етедi. Тиімді мемлекеттік басқару:
:: Экономикалық өсуді жеделдету. Тиімді мемлекеттік институттар қолайлы инвестициялық ахуал жасайды, меншік құқықтарын қорғауды қамтамасыз етеді және бәсекелестіктің дамуына ықпал етеді.
:: Халықтың өмір сүру сапасын жақсарту. Тиімді мемлекеттік басқару білім беру, денсаулық сақтау және азаматтарды әлеуметтік қорғау деңгейін арттыруға бағытталған әлеуметтік бағдарламаларды іске асыруды қамтамасыз етеді.
:: Ұлттық қауіпсіздікті сақтау. Тиімді мемлекеттік басқару елдің сыртқы және ішкі қауіп-қатерлерден сенімді қорғалуын қамтамасыз етеді. Осылайша, мемлекеттік басқарудың тиімділігі елдің әлеуметтік-экономикалық даму перспективаларын айқындайтын маңызды фактор болып табылады.

3.2. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқару тиімділігін бағалау критерийлері мен көрсеткіштері

Мемлекеттік басқару тиімділігінің критерийлері-бұл мемлекеттік органдардың алға қойған мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізу дәрежесін бағалауға мүмкіндік беретін негізгі көрсеткіштер. Олар мемлекет қызметінің әртүрлі аспектілерін көрсетеді, мысалы, әлеуметтік-экономикалық даму, қауіпсіздікті қамтамасыз ету, азаматтардың құқықтарын қорғау және т. б.

Мемлекеттік басқару тиімділігінің критерийлері:
Критерийлер тобы
Көрсеткіштер
Экономикалық
Экономикалық өсу деңгейі, инфляция деңгейі, жұмыссыздық деңгейі, сыртқы сауда айналымы, жан басына шаққандағы ЖІӨ деңгейі
Социалды
Өмір сүру деңгейі, денсаулық сақтау деңгейі, білім деңгейі, мәдениет деңгейі, нәресте өлімі, жүрек-қан тамырлары өлімі, қылмыс деңгейі
Саяси
Саяси жүйенің тұрақтылығы, азаматтардың саяси өмірге қатысу деңгейі, адам құқықтарының сақталуы, сыбайлас жемқорлық деңгейі
Құқықтық
Сот төрелігінің тиімділігі, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын сақтау, қылмыс деңгейі, азаматтардың полицияға деген сенім деңгейі
Экологиялық
Қоршаған ортаның ластану деңгейі, табиғи ресурстарды пайдалану тиімділігі, орман көлемі деңгейі

Қазақстандағы мемлекеттік басқару тиімділігі көрсеткіштерінің мысалдары:
Критерийлер тобы
Көрсеткіштер
2022 жылғы мағынасы
Экономикалық
Жан басына шаққандағы ЖІӨ деңгейі
15,2 мың АҚШ доллары
Социалдық
Сәбилер өлімі деңгейі
1000 тірі туылғандарға 8,8
Саясаттық
Сыбайлас жемқорлықты қабылдау индексі
34 балл
Құқықтық
Азаматтардың полицияға деген сенім деңгейі
62%
Экологиялық
Орман деңгейі
5,4%

Мемлекеттік басқару тиімділігінің көрсеткіштері

Мемлекеттік басқару тиімділігінің көрсеткіштері-бұл мемлекеттік органдар алға қойған мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу дәрежесін бағалау үшін қолданылатын нақты сандық немесе сапалық сипаттамалар. Олар объективті, өлшенетін және салыстырмалы болуы керек. Мемлекеттік басқарудың тиімділік көрсеткіштері жекелеген мемлекеттік органдардың қызметін бағалау үшін, сондай-ақ тұтастай алғанда мемлекеттің қызметін бағалау үшін пайдаланылуы мүмкін. Олар мемлекеттік органдар қызметінің ішкі мониторингі үшін, сондай-ақ тәуелсіз сарапшылар немесе халықаралық ұйымдар тарапынан олардың қызметін сырттай бағалау үшін пайдаланылуы мүмкін. Мемлекеттік басқару тиімділігінің көрсеткіштерін таңдау кезінде мынадай факторларды ескеру қажет:
Мемлекеттік басқарудың мақсаттары мен міндеттері. Көрсеткіштер мемлекеттік органдардың алдына қойылған нақты мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізуді бағалауға бағытталуы тиіс.
Ақпараттың қолжетімділігі. Көрсеткіштер мемлекеттік органдарға қол жетімді және ақылға қонымды уақыт ішінде алуға болатын ақпаратқа негізделуі керек.
Ақпарат жинау құны. Көрсеткіштерді есептеу үшін ақпарат жинау экономикалық тұрғыдан орынды болуы керек.
Мемлекеттік басқару тиімділігі көрсеткіштерінің мысалдары:
Экономикалық көрсеткіштер:
:: Жан басына шаққандағы ЖІӨ
:: Инфляция деңгейі
:: Жұмыссыздық деңгейі
:: Сыртқы сауда айналымы
Әлеуметтік көрсеткіштер:
:: Өмір сүру деңгейі
:: Денсаулық деңгейі
:: Білім деңгейі
:: Мәдениет деңгейі
Саяси көрсеткіштер:
:: Саяси жүйенің тұрақтылығы
:: Азаматтардың саяси өмірге қатысу деңгейі
:: Адам құқықтарын сақтау
Құқықтық көрсеткіштер:
:: Сот төрелігінің тиімділігі
:: Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын сақтау
:: Қылмыс деңгейі
Экологиялық көрсеткіштер:
:: Қоршаған ортаның ластану деңгейі
:: Табиғи ресурстарды пайдалану тиімділігі
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалау мемлекетті басқару процесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Бұл мемлекеттік органдарға өз қызметінің нәтижелерін бақылауға және қажетті түзетулер енгізуге мүмкіндік береді.

7.2. Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалау тәсілдері

Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалау мемлекетті басқару процесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Бұл мемлекеттік органдарға өз қызметінің нәтижелерін бақылауға және қажетті түзетулер енгізуге мүмкіндік береді. Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың көптеген тәсілдері бар. Олар келесі критерийлер бойынша ерекшеленеді:
Бағалау мақсаттары: мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалау әртүрлі мақсаттарда жүргізілуі мүмкін, мысалы:
:: Мемлекеттік органдар қызметінің мониторингі;
:: Мемлекеттік органдар жұмысының тиімділігін салыстыру;
:: Мемлекеттік органдар қызметінің нақты нәтижелерге қол жеткізуге бағдарлануы;
:: Мемлекеттік билік органдары қызметінің тиімділігін ынталандыру тетіктерін енгізу.
Бағалау объектілері: мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалау әртүрлі деңгейлерде жүргізілуі мүмкін, мысалы:
:: Мемлекеттік биліктің жекелеген органдарының тиімділігін бағалау;
:: Белгілі бір саладағы мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін бағалау;
:: Жалпы мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін бағалау.
Бағалау әдістемесі: Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалау әртүрлі әдістерді қолдану арқылы жүзеге асырылуы мүмкін, мысалы:
:: Статистикалық деректерді талдау;
:: Сауалнамалар мен сұхбаттар жүргізу;
:: Сараптамалық бағалау;
:: Бағдарламалар мен жобаларды іске асыру мониторингі.

Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың негізгі тәсілдері
Қазіргі уақытта әлемде мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың көптеген тәсілдері бар. Ең танымал тәсілдерге мыналар жатады:
Салыстыруға негізделген тәсіл: бұл тәсіл әртүрлі елдердегі немесе аймақтардағы мемлекеттік органдар жұмысының тиімділігін салыстырудан тұрады. Мысалы, осы тәсіл аясында экономикалық өсу, өмір сүру деңгейі, білім деңгейі және т. б. көрсеткіштерді салыстыруға болады.
Нәтижеге негізделген тәсіл: бұл тәсіл нақты нәтижелерге қол жеткізу негізінде мемлекеттік органдар жұмысының тиімділігін бағалаудан тұрады. Мысалы, мемлекеттік органдарды жұмыссыздық деңгейі, қылмыс деңгейі, азаматтардың қызмет көрсету сапасына қанағаттану деңгейі сияқты көрсеткіштер бойынша бағалауға болады.
Процеске негізделген тәсіл: бұл тәсіл мемлекеттік органдар жұмысының тиімділігін олар жүзеге асыратын процестерді талдау негізінде бағалаудан тұрады. Мысалы, мемлекеттік органдарды шешім қабылдаудың ашықтығы мен тиімділігі, адам ресурстарын басқарудың тиімділігі және т. б. көрсеткіштер бойынша бағалауға болады.

Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың нақты тәсілдері
Қазіргі уақытта әлемде мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың әртүрлі тәсілдерін жүзеге асырудың көптеген мысалдары бар.
Сонымен, АҚШ-та нәтижелерге негізделген тәсіл қолданылады. Осы тәсіл шеңберінде мемлекеттік органдар нақты мақсаттар мен оларға қол жеткізуге тиісті көрсеткіштерді анықтайтын стратегиялық жоспарлар әзірлейді. Содан кейін жыл қорытындысы бойынша мемлекеттік билік органдары осы көрсеткіштерге қол жеткізу негізінде бағаланады.
Ұлыбританияда процестерге негізделген тәсіл қолданылады. Осы тәсіл шеңберінде мемлекеттік билік органдары шешім қабылдаудың ашықтығы мен тиімділігі, адам ресурстарын басқару тиімділігі, ресурстарды пайдалану тиімділігі және т. б. көрсеткіштер бойынша бағаланады.
Қазақстанда түрлі тәсілдерді біріктіруге негізделген тәсіл қолданылады. Осы тәсіл шеңберінде мемлекеттік билік органдары экономикалық өсу деңгейі, өмір сүру деңгейі, азаматтардың қызмет көрсету сапасына қанағаттану деңгейі, шешім қабылдаудың ашықтығы мен тиімділігі, адам ресурстарын басқару тиімділігі және т. б. көрсеткіштер бойынша бағаланады.

2 Бөлім. Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың әртүрлі тәсілдерін талдау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

2.1 ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалауға экономикалық көзқарас
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың экономикалық тәсілі-бұл мемлекеттік органдар қызметінің шығындары мен нәтижелерінің арақатынасына бағытталған бағалау әдісі. Осы тәсіл шеңберінде мемлекеттік басқарудың тиімділігі ресурстардың ең аз шығындарымен алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу ретінде айқындалады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқарудың экономикалық тиімділігінің негізгі көрсеткіштері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқарудың экономикалық тиімділігін бағалау үшін екі негізгі топқа бөлуге болатын әртүрлі көрсеткіштер қолданылады:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Шығындар көрсеткіштері - бұл мемлекеттік бағдарламалар мен жобаларды іске асыруға жұмсалатын ресурстардың көлемін көрсететін көрсеткіштер. Мұндай көрсеткіштерге мыналар жатады:
:: ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік билік органдарын ұстауға арналған шығыстар;
:: ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік қызмет көрсетуге арналған шығыстар;
:: ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Экономиканы реттеуге арналған шығыстар;
:: ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті қорғауға арналған шығыстар;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Нәтижелер көрсеткіштері - бұл мемлекеттік органдардың алға қойылған мақсаттарды іске асырудағы жетістіктерін көрсететін көрсеткіштер. Мұндай көрсеткіштерге мыналар жатады:
:: ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасы;
:: ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Экономикалық өсу деңгейі;
:: ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жұмыспен қамту деңгейі;
:: ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Халықтың әлеуметтік қорғалу деңгейі;
:: ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Экологиялық қауіпсіздік деңгейі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқарудың экономикалық тиімділігіне әсер ететін факторлар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқарудың экономикалық тиімділігіне ішкі және сыртқы факторлар әсер етеді. Ішкі факторларға мыналар жатады:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік қызмет кадрларының сапасы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ақпараттық технологияларды пайдалану тиімділігі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Әртүрлі мемлекеттік органдар арасындағы өзара іс-қимылдың тиімділігі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік билік органдарының қызметін бақылаудың тиімділігі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сыртқы факторларға мыналар жатады:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Елдегі экономикалық жағдай;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Әлеуметтік-демографиялық факторлар;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Халықаралық жағдай.
Мемлекеттік басқарудың экономикалық тиімділігін өлшеу әдістері
Мемлекеттік басқарудың экономикалық тиімділігін өлшеу үшін екі негізгі топқа бөлуге болатын әртүрлі әдістер қолданылады:
Эконометрикалық әдістер-бұл мемлекеттік органдар қызметінің шығындары мен нәтижелері арасындағы байланысты сандық бағалауға мүмкіндік беретін әдістер. Бұл әдістерге мыналар жатады:
:: Құндық тиімділік әдісі;
:: Экономикалық қосылған құн әдісі;
:: Шығындар мен пайданы талдау әдісі.
Эконометрикалық емес әдістер-бұл сараптамалық бағалау, халыққа сауалнама жүргізу және басқа әдістер арқылы мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалауға мүмкіндік беретін әдістер. Бұл әдістерге мыналар жатады:
:: Сараптамалық бағалау әдісі;
:: Халық арасында сауалнама жүргізу әдісі;
:: Мемлекеттік қызметтердің сапасын бағалау әдісі.

Мемлекеттік басқарудың экономикалық тиімділігін өлшеу әдістерінің кестесі:
Әдіс
Сипаттама
Құндық тиімділік әдісі
Бұл әдіс мемлекеттік органдар қызметінің шығындары мен нәтижелерін ақшалай түрде салыстыруға негізделген. Қызметтің тиімділігі алынған нәтижелердің жұмсалған ресурстарға қатынасы ретінде бағаланады.
Экономикалық қосылған құн әдісі
Бұл әдіс жалпы ішкі өнім мен өндіріс шығындарының арасындағы айырмашылықты білдіретін экономикалық қосылған құнды есептеуге негізделген. Қызметтің тиімділігі экономикалық қосылған құнның өндіріс шығындарына қатынасы ретінде бағаланады.
Шығындар мен пайданы талдау әдісі
Бұл әдіс Мемлекеттік бағдарламалар мен жобаларды жүзеге асырудан алынған шығындар мен пайданы салыстыруға негізделген. Қызметтің тиімділігі пайданың шығындарға қатынасы ретінде бағаланады.
Сараптамалық бағалау әдісі
Бұл әдіс мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін бағалау үшін сараптамалық бағалауды қолдануға негізделген. Сарапшылар қызметтің тиімділігін көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасы, халықтың қанағаттану деңгейі, қойылған мақсаттарға қол жеткізу деңгейі сияқты түрлі критерийлер бойынша бағалайды.
Халыққа сауалнама жүргізу әдісі
Бұл әдіс мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін бағалау үшін халыққа сауалнама жүргізуге негізделген. Сауалнамаға қатысқан азаматтарға көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасы, халықтың қанағаттану деңгейі, қойылған мақсаттарға қол жеткізу деңгейі сияқты түрлі критерийлер бойынша мемлекеттік билік органдары қызметінің тиімділігін бағалау ұсынылады.
Мемлекеттік қызметтердің сапасын бағалау әдісі
Бұл әдіс көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасын бағалауға негізделген. Қызметтердің сапасы қызмет көрсетудің уақтылығы, қызмет көрсетудің толықтығы, қызмет көрсетудің ыңғайлылығы сияқты түрлі критерийлер бойынша бағаланады.

Мемлекеттік басқарудың тиімділігін экономикалық бағалаудың маңыздылығы
Мемлекеттік басқару тиімділігін экономикалық бағалау мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін арттыру үшін маңызды болып табылады. Бұл қызметтің тиімсіз бағыттарын анықтауға, тиімділікке әсер ететін факторларды анықтауға және оны арттыру шараларын жасауға мүмкіндік береді. Мемлекеттік басқарудың тиімділігін экономикалық бағалау мемлекеттік органдардың қоғам алдындағы ашықтығы мен есептілігін арттыру үшін де маңызды. Бұл азаматтарға өздерінің салықтары мен Мемлекеттік бағдарламалар мен жобаларды жүзеге асыруға бөлінетін басқа да қаражаттың қалай пайдаланылатынын бағалауға мүмкіндік береді.

3.1 ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың әлеуметтік тәсілі

Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың әлеуметтік тәсілі халықтың өмір сүру сапасына тікелей әсер ететін мемлекеттік органдар қызметінің нәтижелеріне бағытталған. Сонымен қатар, өмір сапасы адамның материалдық, рухани және әлеуметтік игіліктерге деген қажеттіліктерін қанағаттандыруды қамтамасыз ететін жағдайлардың жиынтығы ретінде түсініледі.
Мемлекеттік басқарудың әлеуметтік тиімділік көрсеткіштері
Мемлекеттік басқарудың әлеуметтік тиімділігінің көрсеткіштеріне мыналар жатады:
Халықтың өмір сүру деңгейі. Бұл көрсеткіш халықтың азық-түлік, тұрғын үй, киім-кешек, көлік, медициналық қызмет көрсету және т. б. сияқты материалдық игіліктерге деген қажеттіліктерін қанағаттандыру дәрежесін көрсетеді. оны бағалау үшін жан басына шаққандағы орташа табыс, жұмыссыздық деңгейі, халықтың тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, медициналық қызметтерге қолжетімділік және т. б. көрсеткіштер пайдаланылады.
Әлеуметтік әділеттілік. Бұл көрсеткіш қоғамның барлық мүшелері үшін мүмкіндіктер теңдігінің дәрежесін көрсетеді. Оны бағалау үшін кірістерді саралау деңгейі, кедейлік деңгейі, қылмыс деңгейі және т. б. көрсеткіштер қолданылады.
Әлеуметтік даму деңгейі. Бұл көрсеткіш білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет, спорт, әлеуметтік қорғау және т. б. сияқты әлеуметтік институттардың даму дәрежесін көрсетеді.
Бұл көрсеткіштер халықтың өмір сүру сапасының әртүрлі аспектілерін көрсетеді, сондықтан оларды мемлекеттік басқарудың әлеуметтік тиімділігінің толық бейнесін алу үшін бірге ескеру қажет.
Әлеуметтік тәсілдің басқа тәсілдерден айырмашылығы
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың әлеуметтік тәсілі басқа тәсілдерден ерекшеленеді, өйткені ол халықтың өмір сүру сапасына тікелей әсер ететін мемлекеттік органдар қызметінің нәтижелеріне назар аударады. Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалау кезінде экономикалық, құқықтық, басқарушылық және т.б. сияқты басқа тәсілдерді де ескеруге болады, бірақ олар негізгі емес.
Экономикалық тәсіл елдің экономикалық дамуына қатысы бар мемлекеттік органдар қызметінің нәтижелеріне назар аударады. Құқықтық тәсіл заңдар мен құқықтық тәртіптің сақталуын қамтамасыз ететін мемлекеттік органдар қызметінің нәтижелеріне бағытталған. Басқарушылық тәсіл мемлекеттік басқару жүйесінің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ететін мемлекеттік органдар қызметінің нәтижелеріне назар аударады.
Халықтың өмір сүру сапасын арттыруға әлеуметтік көзқарас
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалауға әлеуметтік тәсілді халықтың өмір сүру сапасын арттыру үшін мынадай тәсілдермен пайдалануға болады:
Мемлекеттік органдардың әлеуметтік саясат саласындағы нақты нәтижелерге қол жеткізуге бағдарлануы. Бұл ретте халықтың әртүрлі топтарының қажеттіліктері мен мүдделерін ескеру қажет.
Тиімді әлеуметтік бағдарламалар мен жобаларды әзірлеу және іске асыру. Мұндай бағдарламалар мен жобалар кедейлік, жұмыссыздық, теңсіздік, қылмыс және т. б. сияқты нақты әлеуметтік мәселелерді шешуге бағытталуы керек.
Халықтың әлеуметтік бағдарламалар мен жобаларды әзірлеу және іске асыру процесіне қатысуы. Бұл халықтың мүдделері мен қажеттіліктерін ескеруге және осы бағдарламалар мен жобалардың тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
Қазақстандағы мемлекеттік басқарудың тиімділігін әлеуметтік бағалау
Қазақстанда Мемлекеттік басқарудың тиімділігін әлеуметтік бағалау салыстырмалы түрде жаңа бағыт болып табылады. Соңғы жылдары елімізде мемлекеттік басқарудың тиімділігін әлеуметтік бағалау әдіснамасын әзірлеу бойынша зерттеулер жүргізілуде.
2022 жылы Қазақстанда "мемлекеттік билік органдары қызметінің тиімділігін бағалау туралы" заң қабылданды. Бұл заң мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігіне әлеуметтік бағалау жүргізуді көздейді.
Қазақстандағы мемлекеттік басқарудың тиімділігін әлеуметтік бағалау маңызды міндет болып табылады, өйткені ол халықтың өмір сүру сапасын және мемлекеттік билік органдары қызметінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалауға әлеуметтік тәсілді қолдану мысалдары
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалауға әлеуметтік тәсілді қолданудың мысалдары ретінде келесі зерттеулерді келтіруге болады:
Дүниежүзілік Банктің 2020 жылы жүргізген зерттеуі Қазақстандағы білім деңгейінің жоғарылауы кедейлік деңгейінің төмендеуіне әкелетінін көрсетті.
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 2021 жылы жүргізген зерттеуі "Қолжетімді баспана" бағдарламасын іске асыру халықтың өмір сүру деңгейін арттыруға ықпал ететінін көрсетті.
Бұл зерттеулер Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың әлеуметтік тәсілін халықтың өмір сүру сапасын және мемлекеттік органдардың тиімділігін арттыру үшін қолдануға болатындығын көрсетеді.

3.1 ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалауға құқықтық көзқарас

Мемлекеттік басқарудың тиімділігін бағалаудың Құқықтық тәсілі-бұл мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін бағалау процесін реттейтін құқықтық нормалар мен принциптердің жиынтығы.
Мына сұрақты талдап көрейік: Мемлекеттік басқарудың тиімділігін құқықтық бағалау үшін қандай ақпаратты жинау және өңдеу жүйесі құрылуы керек?
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін құқықтық бағалау үшін ақпаратты жинау және өңдеу жүйесі жан-жақты болуға және бағалауға жататын мемлекеттік органдар қызметінің барлық аспектілерін қамтуға тиіс. Ол ақпараттың дұрыстығын, толықтығын, уақтылығы мен қол жетімділігін қамтамасыз ететін етіп құрылуы керек.
Ақпараттың объективтілігі Мемлекеттік басқарудың тиімділігін құқықтық бағалау үшін ақпаратты жинау және өңдеу жүйесіне қойылатын маңызды талап болып табылады. Ақпарат сенімді және ашық болуы керек. Ол үшін сенімді ақпарат көздерін пайдалану, сондай-ақ деректерді өңдеудің тиісті әдістерін қолдану қажет.
Ақпараттың толықтығы да маңызды талап болып табылады. Ақпарат бағаланатын мемлекеттік органдар қызметінің барлық аспектілерін қамтуы тиіс. Бұл мемлекеттік басқару тиімділігінің объективті және шынайы көрінісін алуға мүмкіндік береді.
Ақпараттың уақтылығы да маңызды. Ақпарат нақты уақыт режимінде немесе ең аз кідіріспен қол жетімді болуы керек. Бұл мемлекеттік органдарға өз қызметінің тиімділігін арттыру жөнінде уақтылы шешім қабылдауға мүмкіндік береді.
Ақпараттың қол жетімділігі де маңызды талап болып табылады. Ақпарат барлық мүдделі тараптарға, соның ішінде азаматтарға, қоғамдық ұйымдарға және мемлекеттік органдарға қол жетімді болуы керек. Бұл мемлекеттік билік органдарының ашықтығы мен есептілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Мемлекеттік басқарудың тиімділігін құқықтық бағалау үшін ақпаратты жинау және өңдеу жүйесі келесі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.