Астық дақылдарының аурулары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті

СӨЖ
Тақырыбы: Астық дақылдарының аурулары

Орындаған: Талғатқызы Ақерке
Тексерген: Момбаева Бекзат

Тараз 2023ж.

ЖОСПАРЫ
1.КІРІСПЕ
2.Бидайдың қатты қара күйесі
3.Арпаның тасты қара күйесі
4.Сұлының тозаңды қара күйесі
5.Бактериялы аурулары
6.Вирусты аурулары
7.ҚОРЫТЫНДЫ
8.ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Бидайдың қатты қара күйесі. Ауру қоздырғышы - Tilletia caries Tul., T.levis Kuehn. саңырауқұлақтары (1-сурет). Қоздырғыштардың өзара морфологиялық айырмашылықтары бар. Қазақстанның оңтүстік облыстарында T.сaries саңырауқұлағы кең таралған, ал екіншісі - солтүстікте кездеседі. Телиоспоралар бір-бірінен морфологиялық ерекшеліктеріне байланысты ажыратылады. T.сaries саңырауқұлағының споралары шар тəрізді, қабығы торлы, түсі қара-қоңыр, диаметрі 14-22 мкм. T.levis саңырауқұлағының споралары бұрыс пішінді, қабығы тегіс, ашық қоңыр түсті, диаметрі 15-23 мкм. Егінді бастыру кезінде залалданған дəндер жарылып, телиоспоралары шашылып, сау дəндердің бетіне түседі. Сол дəндермен бірге топыраққа түскен телиоспоралар көктемде базидияға өніп, одан бүршіктенген 4-12 базидиоспоралар түзіледі. Соңғылар бір-бірімен қосылып, инфекциялық жіпшеге айналып, өскінді залалдайды. Жіпшумақ өсімдікте диффузды таралып өсу нүктесіне жетіп, өсімдіктің барлық мүшелеріне (жапырақ, сабақ, масақ) тарайды. Сырттай бұл үдеріс білінбейді. Өсімдіктің дəні түзіле бастағанда жіпшумақ қарқынды дамып дəнді бұзады. Жіпшумақ кейін қара спора массасына айналады. Саңырауқұлақ споралары дəн бетінде, өсімдік қалдықтарында, топырақта қыстайды, бірақ топырақтағы споралар түрлі микроорганизм əсерінен ыдырап, ұзақ сақталмайды. Сондықтан да телиоспоралар жаздық бидайдың артынша себілген күздікті залалдайды. Сонымен қатар тұқым себетін машиналар, қолданылған құралдар жəне т.б. инфекция қоры болуы мүмкін. 58-сурет. Бидайдың қатты қара күйесі 112 Телиоспоралардың өсіп-өнуіне қолайлы жағдай 6-130 С температура мен 40-60% ылғалдылық. Аурудың белгісі дəннің сүттене бастаған кезеңінде білінеді. Залалданған масақтар иілмей тік тұрады, қабығы мен мұртшалары тікірейіп, масақ жуандау болып көрінеді, түсі сұрғылт күлгін. Егер осындай дəнді жаншыса, одан сұрғылт иісті сұйық ағады. Ауру масақта дəн орнында қара спора массасына толған қалташықтар түзіледі.

Арпаның тасты қара күйесі. Ауру қоздырғышы - Ustilago hordei Kell. et Swing. саңырауқұлағы (2-сурет). Телиоспоралары шар тəрізді, кейде бұрышты, ашық-қоңыр немесе зəйтүн түсті, тегіс қабықты, диаметрі 5,5-7,5 мкм. Егінді жинаған кезде телиоспоралар дəн бетіне жұғады. Себілген тұқым топырақта өне бастағанда телиоспоралар да төрт клеткалы базидияға өніп, инфекциялық жіпшеге айналады да, жас өскінді залалдайды. Саңырауқұлақ өсімдіктің барлық бөліктеріне таралғанымен, тек масақты бұзады. Қоздырғыштың дамуына қажетті қолайлы жағдай 200 С температура, 60-70% ылғалдылық. Кеселдің белгісі масақтану кезеңінде білініп, масақ пішінін сақтайды, бірақ сырттай үш тісті болып көрінеді. Залалданған өсімдіктің масағында дəннің орнына жұқа қабықпен көмкерілген қатты, қара күйе түйірлері түзіледі, сондықтан оны қатты немесе тасты қара күйе деп атайды.

Сұлының тозаңды қара күйесі. Ауру қоздырғышы - Ustilago avenae Jens. саңырауқұлағы (3-сурет). Телиоспоралары шар тəрізді немесе сопақша, бұрыс пішінді, көлемі 5-9 х 4,5-9 мкм, түсі ашық-қоңыр, қабығының бір жағы ашық түсті, ұсақ тікенекті немесе те- 62-сурет. Арпаның тасты қара күйесі 63-сурет. Сұлының тозаңды қара күйесі 116 гіс. Споралар тыныштық кезеңінен өтпей бірден 5-350 С (қолайлы 250 С) температура аралығында өнеді. Саңырауқұлақтың екі формасы белгілі: тозаңды (телиоспоралар еркін таралады) жəне қатты (телиоспоралар алғаш бірігіп, соңынан ыдырайды). Телиоспоралар сұлының гүліне түсіп төрт клеткалы базидияға өнеді де, одан төрт базидиоспоралар түзіледі. Соңғы споралар бүршіктеніп көптеген споридияға айналады. Споридиялар, кейде базидиоспоралар қосылып, инфекциялық жіпшеге өнеді. Ол дəннің қабығы арқылы перикарпийге енеді де геммаға ыдырап, себу мерзіміне дейін сақталады. Егінді жинаған кезде телиоспоралар қабық үстіне немесе астында орнығып қыстап шығады. Көктемде өсімдік екі жолмен залалданады. Біріншісі - дəн бетіндегі немесе қабық астындағы телиоспоралар базидияға өніп, базидиоспоралар береді. Олар жіпшеге өніп, екі-екіден қосылып диплоидты жіпше түзеді. Бұл жіпше өскінді залалдайды. Ерте залалданған өскін көп зардап шегеді. Биіктігі 3 см жоғары өскіндер залалданбайды. Екіншісінде - дəн қабығы астында қыстап шыққан геммалар инфекция қоры болып табылады. Себілген дəн өне бастағанда геммалар да өніп, жаңа жіпшумақ құрып, олар өскінді залалдайды. Екі жағдайда да жіпшумақ өсімдікте диффузды таралып, өсу нүктесіне жетеді де, шашақтану кезеңінде саңырауқұлақ қарқынды дамып, оны ыдыратып, қара спора массасына айналдырады. Инфекция қоры - залалданған дəндегі геммалар мен тұқым қабығы астында жəне үстінде сақталатын телиоспоралар. Аурудың белгісі сұлының шашағы байланған кезеңде байқалады. Саңырауқұлақ залалданған өсімдік шашағының гүл сағағынан басқа бөліктерін зəйтүн-қара түсті телиоспора массасына айналдырады. Шашақтың жоғарғы бөлігі кейде ауруға шалдықпайды.

Арпаның жолақты бактериозы. Ауру қоздырғышы - Xanthomonas translucens f. sp. hordei Нagb. бактериясы. Қоздырғышпен тек арпа залалданады. Ауру тұқымнан өнген өскінде бастапқы залалдану жүреді де, вегетация кезеңінде өсімдіктің жапырақтары мен масақтары туынды инфекциямен залалданады. Инкубациялық кезеңі 9 күн. Инфекция ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.