ЭЛЕКТРОНДЫҚ АҚШАНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗТҰТЫНУОДАҒЫНДАҒЫ
ҚАРАҒАНДЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Қпржы кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Ақша, несие және банк пәні бойынша

Тақырыбы: Электронды ақша эволюциясы және даму болашағы

Ф22-3ск тобының мтуденті
Ахметов Аслан Ерланулы

Тексерген___________________

Қарағанды 2009
МАЗМҰНЫ;
ЭЛЕКТРОНДЫҚ АҚШАНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ.
Электронды ақшаның тарихы және дамуы.
Электрондық ақшаның түрлері мен нысандары.
Қазіргі электронды төлем жүйелерінің артықшылықтары мен кемшіліктері.
ЭЛЕКТРОНДЫ АҚШАНЫҢ ДАМУЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ.
2.1. Электрондық төлемдер саласындағы технологиялық үрдістер.
2.2. Қазақстан нарығындағы электрондық ақшалар.
ҚИЫНДЫҚТАР МЕН ТӘУЕКЕЛДЕР.
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер.

Кіріспе
Электрондық ақша-бұл дәстүрлі ақшаның сандық түрі болып табылатын виртуалды айырбастау құралдары. Олар физикалық банкноттар мен монеталардан ерекшеленеді, олар электронды түрде болады және интернет арқылы немесе электронды құрылғылар арқылы қаржылық операцияларды жүргізуге мүмкіндік береді.
Электрондық ақша қазіргі заманғы қаржы жүйесінің негізгі элементін білдіреді, бұл біздің өмір салтымызға және ақшамен қарым-қатынас жасау тәсілдеріне қатты әсер етеді. Олар онлайн-режимде операциялар жасауға, банк мекемелерімен байланыссыз төлемдер мен аударымдарды жүзеге асыруға мүмкіндік бере отырып, қаржы туралы әдеттегі идеяларды аударады. Электрондық ақша қаржылық қаражаттың жаңа түрін ғана емес, сонымен қатар цифрлық және инновациялық экономикаға көшудің символын білдіреді. Оларды дамыту және пайдалану қаржылық операциялардың қауіпсіздігі мен ашықтығының технологиялық мүмкіндіктері мен қажеттіліктерін ескеретін теңдестірілген тәсілді талап етеді.
Электронды ақшалардың тарихы ұзақ уақытты қамтиды және оны ақшаның бір бөлігіне жатқызуға болады, яғни дәстүрлі қолма-қол ақшаның жаңа түрі. Себебі, электронды ақша қаржы саласында жаңа революциялы ресурс болып саналады. Электронды ақшаның түрлеріне цифрлық ақшаларды, банктік қосымшалар арқылы жүргізілетін операцияларды, криптовалюталарды, виртуалдық (ойын) ақшаларды кіргіземіз.
Электронды ақшалардың қазіргі әлемдік экономикада маңызы үлкен, себебі, ол уақытқа тіреліп тұрған сұраққа шешім береді. Және де электронды ақшаларды блокчейн технологиясы себебінен бұзу (взлом) қиынға соғады және бұл ақшалар тозуға ұшырамайды, эмиссиямен байланысты шығындарды төмендетеді. Олардың қаржы жүйесіне әсерін бағаламау мүмкін емес. Олар төлем процесін жылдамдатады, оларды барлық қатысушылар үшін қол жетімді және ыңғайлы етеді. Алайда, электрондық ақшаның дамуымен деректер қауіпсіздігі, реттеу және пайдаланушылардың мүдделерін қорғау мәселелері сияқты сын-қатерлер де пайда болады.
Электронды ақшалар негізінен банктердің төлем жүйелері арқылы операцияларын жүргізеді және оларға интернет қажет. Қазақстан Республикасында төлем жүйелерінен Visa және MasterCard қолданылады, ал төлем құралдарынан Kaspi, Jusan, QIWI, WebMoney, PayPal сияқты электронды әмияндары қолданыста жүреді. Электрондық ақша төлемдер саласында ыңғайлылық пен жеделдікті қамтамасыз ету, халықаралық аударымдарды жақсарту және тіпті инвестициялау тәсілдеріне әсер ету арқылы қаржылық қатынастардың ландшафтын өзгертеді. Электрондық ақша қаржылық операцияларды жеңілдетіп қана қоймайды, сонымен қатар әлемдік экономикаға белсенді әсер етеді. Олар бизнес мүмкіндіктерін кеңейтуге, қаржыландырудың жаңа үлгілерін жасауға ықпал етеді, тіпті өсу әлеуеті мен инновациясының арқасында инвесторлардың назарын аударады.
Электрондық ақша біздің күнделікті өмір салтымызға енуді жалғастыра отырып, техникалық инновацияларды қадағалап қана қоймай, сонымен қатар цифрлық қаржы құралдарының тиімді және қауіпсіз экожүйесіне ықпал ететін шеңберлер құруға ұмтылу маңызды. Бұл тек техникалық эволюцияны ғана емес, сонымен қатар қоғамда электронды ақшаны пайдаланудың этикалық және құқықтық негіздерін қалыптастыруды да қамтиды.

Электрондық ақшаның эволюциясы.
Электронды ақшаның тарихы және дамуы. Электронды цифрлық ақшалар - бұл электронды форматта барлық түрлі төлемдер мен қолданбаларды қамтамасыз ететін, криптографиялық жүйелер мен технологиялар арқылы жасалған сауда-сатты тұлғалар. Бұл ақшаларды банк карта туралы, мобильдік қосымшалар арқылы, онлайн төлемдер пен криптовалюталарды қолдана отырып, төлеулерді жасау мен аудару жасау үшін пайдалануға болады. Электронды цифрлық ақшалар көптеген ішкі жобалар, интернет-сауда ұйымдары мен шағымдық сатып алу жерлерінде пайдаланылады.
Электрондық ақша технологиялар мен бизнес-процестердің өзгеретін әлемінің маңызды элементтеріне айналды. Дүние жүзіндегі көптеген адамдар электронды төлем құралдарын қолдануға жүгінеді, бұл төлем мен ақша аудару процестерін жеңілдетіп қана қоймайды, сонымен қатар әлемдік қауымдастықтың қаржы жүйесіндегі әртүрлі өзгерістерге ықпал етеді. Бүгінгі таңда халықтың басым көпшілігі электронды ақшаны пайдалануды жөн көреді, бұл операцияларды жүргізу, қаржыны басқару және қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін технологиялық қолдау арқылы өз өмірін жеңілдетеді. Бұл бөлімде біз электронды ақшаның даму тарихы мен қазіргі тенденцияларын қарастырамыз, осылайша осы саладағы өзгерістерді қарастырамыз.
Қазіргі кезде біз ақшалар жүйесіндегі тарихының эволюциясын байқап отырмыз. Себебі. XVII ғасырдың ортасында алтыннан қағаз банкноталарға біртіндеп көшу болды, 300 жылдан кейін қазір қағаз банкноттар ұмытылып кетіліп жатыр, өйткені олардың орнына электронды ақша келді.
Электронды ақшалардың даму тарихын біз электронды карточкалардың пайда болуымен байланыстыра аламыз. Ең алғашқы электронды карточкаларды шығару идеясы 1888 жылы американдық публицист және саясаткер Эдвард Беллами өзінің Артқа қарау: 2000-1887 кітабында жазған болатын, бұл кітапта ол дүкендерде карточкалардың көмегімен қандай да бір тауарды сатып алуда операцияларды жүзеге асыруы туралы жазған болатын.
Электрондық ақшаның тарихи дамуы 1918 жылы АҚШ-тың Резервтік банкі телеграф арқылы алғашқы ақша аударымын жасаған кезде пайда болды. Бірақ оның дамуының бастапқы кезеңінде бұл өзара есеп айырысу әдісі кең таралмады және танылмады, сондықтан ол танымал болмады. Бірақ АҚШ-та төлем чектеріне электронды қызмет көрсету бойынша арнайы есеп айырысу палатасының құрылуымен 1972 жылы электронды есеп айырысулар жаппай таратылды.
Бірінші жол чегі
1891 жылы сол кезде банктер мен компаниялар арасында ақша тасымалдаумен айналысқан American Express алғашқы қағаз жол чектерін шығарды. Олар несие хаттарының орнына келді, онсыз ақша алу мүмкін болмады.
Бірінші кредиттік карталар
1919 жылы қағаздан жасалған алғашқы кредиттік карта дүниеге келді. Оны АҚШ үкіметінің мүшелеріне арналған Western Union Telegraph Company шығарды. Барлық ұстаушылар несиеге жеделхаттар жіберуге құқылы болды.
Металлдан жасалған бедерлі карточкадар дәуірі
Қағаз кредиттік карталары пайда болғаннан кейін шамамен 10 жыл өткен соң, 1928 жылы металл аналогтары пайда бола бастады: мұндай материал ұзақ өмір сүруіне байланысты таңдалды. Карточкаларда ұстаушының нөмірі мен деректері механикалық түрде сығылған болатын. Мұндай карталардан басып шығарылған чекке жылдам таңбаларды шығаруға болады, бұл клиенттерге қызмет көрсету процесін едәуір жеңілдетті: есеп жүргізу және сатып алушылар туралы ақпаратты сақтау оңайырақ болды.
Алғашқы пластикалық карталар
1957 жылы ең алғашқы пластикалық карталарды шығарған American Express компаниясы болды. Бір жылдан кейін олардың 500 000 клиенті осындай төлем құралына ие болды. Пластмассадан жасалған жаңа карталардың ерекшелігі магниттік жолақтың болуы болды, оны құруда IBM маңызды рөл атқарды. Бұл инновация клиенттердің деректерін қорғауға арналған, өйткені бұрын қолданылған перфорация және штрих-кодтар ескірген. Осы уақытқа дейін магниттік тасымалдаушы өзін жақсы көрсете алды, өйткені ол компьютерлерде деректерді сақтау үшін белсенді қолданылды.
Осы пластикалық карталардың пайда болуына байланысты алғашқы банктік төлемдер жүйесі пайда болды. Төлем жүйесі - экономиканың бір субъектісінен екінші субъектісіне құнын аударуды қамтамасыз ететін қағидалар, рәсімдер мен техникалық инфрақұрылымдар жиынтығы. Төлем жүйелері қазіргі заманғы ақша жүйелерінің негізгі бөліктерінің бірі болып табылады.

Төлем және клирингтік жүйелер
SWIFT (Әлемдік)
HiPay (Франция)
BACS (Ұлыбритания)
FPS (Гонконг)
СПФС (Ресей)
Bankgirocentralen (Норвегия)
СБП (Ресей)
Bankgirot (Швеция)
BIC (Әлемдік стандарт)
BankservAfrica (Оңтүстік Африка)
IBAN (Әлемдік стандарт)
Visa (АҚШ)
ТАРГЕТ (Еуропалық Одақ)
MasterCard (АҚШ)
ACH Network (АҚШ)
JCB (Жапония)
FEDWIRE (АҚШ)
RuPay (Ресей)
CHIPS (АҚШ)
UnionPay (Қытай)
APACS
Мир (Ресей)
CHAPS (Ұлыбритания)
Белкарт (Беларусь)
EPN (АҚШ)
Troy (Турция)
FedACH (АҚШ)
Shetab (Иран)
TIPANET (Еуропалық Одақ)
Uzcard (Өзбекстан)
PlusGirot (Швеция)
Клевер (Приднестровье)
PE-ACH (Еуропалық Одақ)
Простор (Украина)
LankaPay (бұрын SLIPS) (Шри-Ланка)
VK Pay (Ресей)
(wikipedia)

Балама жүйелер:
CIPS
PayPal
Venmo
Visa төлем жүйесінің пайда болуы
1958 жылы Калифорниядан келген Bank of America шағын бизнес үшін ынтымақтастықты тиімдірек ету үшін өз клиенттеріне BankAmeriCard карталарын шығара бастады. Эксперимент өте сәтті болды және 1965 жылға қарай төлем құралдары бүкіл Америкада ғана емес, басқа елдерде де қолданылды. Сол кезеңде Bank of America басқа банктерге өз жүйесін пайдалануды ұсына бастады. Карталарды белгілі бір банкпен байланыстырмау үшін BankAmeriCard белгісі Visa-мен ауыстырылды.
MasterCard төлем жүйесінің пайда болуы
1966 жылы Bank of America-ның 17 бәсекелес Банкі бірігіп, Interbank Card Association төлем жүйесін құрды, ол 1979 жылы өзінің заманауи MasterCard атауын алды. Құрылғаннан кейін 2 жыл өткен соң, еуропалық жүйенің көмегімен Visa-ның басты бәсекелесі Eurocard Еуропада өз карталарын ұсына бастады: клиенттер екі жүйенің кез-келгенінде төлем жасай алды.
Бірінші банкоматтың пайда болуы
Банкомат алғаш рет 1967 жылы Лондонда - әлемдегі ең ірі Barclays қаржы ұйымының кеңсесінде орнатылды. Ол қағаз ваучерлерімен жұмыс істеуге арналған. Мұндай құрылғыны жасау идеясы өнертапқыш Джон Шепард-Барронға тиесілі болды: ол кең таралған жеңіл тағамдарды сататын машиналарды негізге алды және оларды банк клиенттері түнде немесе демалыс күндері де тез ақша ала алатындай етіп аяқтады. 2005 жылы өнертабысы үшін Шепард-Баррон
Британ империясының орденін алды.
Пластикалық карталарға арналған алғашқы банкомат 5 жылдан кейін, 1972 жылы пайда болды. Ол Lloyds Банкінің Британдық филиалында орнатылды. Құрылғыны IBM мамандары жасаған.
Бірінші смарт-картаның пайда болуы
Кірістірілген чипі (микросхема) бар картаны 1968 жылы неміс ғалымдары ойлап тапты, бірақ патент 14 жылдан кейін, 1982 жылы ғана бекітілді. 1983 жылы Францияда смарт-карталарды жаппай пайдалану басталды, сол кезде олар соның көмегімен телефон төлемдерін төлеген болатын.
Банктік смарт-карталарды кеңінен таралуы
1990 жылдары Еуропада кірістірілген чиптері бар банктік пластикалық карталардың стандарттарын әзірлеу басталды. 1992 жылы Францияда банктер клиенттерге смарт-карталар бере бастады. Карталардың ішінде контактісіз төлем жасауға мүмкіндік беретін RFID чипі орнатылды. Ыңғайлылық пен қауіпсіздіктің жоғары дәрежесінің арқасында мұндай Банктік карталар тез танымал болып, бүкіл әлемге таралды.

Даму кезеңі
I этап
ХХ ғасырдың 60-шы жылдардың аяғы - 70-ші жылдарының басы
II этап
ХХ ғасырдың 80-ші жылдарының екінші жартысы
III этап
ХХ ғасырдың 80-ші жылдарының ортасы
IV этап
ХХІ ғасырдың бірінші жартысы
Электронды ақшалардың формасы
Қолма-қолсыз электронды ақша
Қолма-қол электронды ақша
Электронды ақшаның түрі
Ақша банктердегі компьютерлік жад шоттарындағы жазбалар
Ақша пластикалық карталарда электронды импульс ретінде әрекет етті
Ақша-бұл техникалық құрылғыдағы электронды импульстар (сандық ақша және электронды әмиян)
Ақша техникалық құрылғыдағы электрондық импульс ретінде (электрондық әмиян және сандық ақша)
Функциялары
- құн өлшемі
- төлем құралы
- жинақтау құралы
- әлемдік ақша
- құн өлшемі
- төлем құралы

- құн өлшемі
- айналым құралы
- әлемдік ақша
- құн өлшемі
- төлем құралы
- айналым құралы
- жинақтау құралы
- әлемдік ақша
Ақшаның субституттарына немесе сурроготтарына қатысу
Ақшаның субституты
Ақшаның суррогаты
Ақшаның суррогаты
Ақшаның субституты

Бастапқы кезеңде "электрондық ақша" терминін қолдану метафора түрінде болды, оны қолдану дамыған елдерде 1970-1990 жылдары жүргізілген төлемдер мен баланстық істер жүйесіне тән әртүрлі технологиялық өзгерістерді белгілеу мақсатында жүзеге асырылды. Бұл өзгерістер банктер арасындағы электрондық төлемдер мен автоматтандыру деңгейінде трансферттерді электронизациялау кезінде тән болды.
Электрондық ақша таза түрінде 90-жылдардың ортасында пайда болды және олар ең алдымен Интернеттің пайда болуымен және таралуымен байланысты. Электрондық ақша бастапқыда виртуалды валюта болып табылады, ол қарапайым қолма-қол ақшаға немесе қолма-қол ақшасыз қаражатқа тең, бірақ сонымен бірге банктік шот ашуды қажет етпейді, өйткені Интернет, дәлірек айтқанда электронды әмияндар сақтау орны болып табылады. Бұл электрондық ақшаны адам интернеттегі тауарларды төлеу үшін пайдалана алады немесе қолма-қол ақша немесе қолма-қол ақшасыз есеп айырысу үшін банк картасына түсіре алады.
Әрине, электрондық әмиян -- бұл банк арқылы төлемдерге балама ретінде жасалған төлем жүйесінің бір бөлігі ғана, ал электрондық әмиянның өзі банк картасына балама ретінде жасалған. Электрондық төлем жүйесінің алғашқы үлгісі 1994 жылы іске қосылған DigiCash электронды ақша төлем қызметі болып саналады, оны американдық компьютер ғалымы және криптограф Дэвид Чаум жасаған. Өнертабыс виртуалды валютаны шығарған ұйымның электрондық қолтаңбасымен расталған файлдар болып табылатын виртуалды монеталармен операцияларды жүзеге асыруға негізделген.
DigiCash - 1989 жылы Дэвид Чаум негізін қалаған электронды қолма-қол ақша жүйесі және аттас компаниясы (Нидерланды). DigiCash транзакциялары бірегей болды, өйткені олар Чаум әзірлеген бірқатар криптографиялық протоколдардың арқасында анонимді болды. DigiCash 1998 жылы өзін банкрот деп жариялады, содан кейін өзінің активтерін 2002 жылы 19 ақпанда InfoSpace сатып алған басқа сандық валюта компаниясына eCash Technologies-ке сатты.
Дэвид Чаум соқыр қолтаңба технологиясын ойлап табумен танымал. 1982 жылы, Берклидегі Калифорния университетінде оқып жүргенде, Чаум ашық және жабық кілт технологиясының технологиялық жетістіктерін сипаттайтын мақала жазды, онда ол алғаш рет соқыр қол қою технологиясын сипаттады, ол онлайн-транзакцияларға қатысушылардың толық құпиялылығын қамтамасыз етуге арналған. Чаум қоғамдық сипатқа және онлайн төлемдер туралы ақпаратқа және қатысушылардың жеке ақпаратына ашық қол жетімділікке алаңдады. Содан кейін ол криптографиялық протокол жүйесін құруды ұсынды, онда банк немесе үкімет интернетте жүргізілетін жабық төлемдерді бақылай алмайды. Бұл технология 1990 жылы Чаум құрған DIGICASH компаниясында жүзеге асырылды.
Mark Twain bancshares (Сент-Луис) банкімен бірлескен электронды қолма-қол ақшаны енгізу жобасын жүзеге асыра отырып, DIGICASH АҚШ-қа электронды қолма-қол ақша шығаруға лицензия алды.
DigiCash өзінің пайдаланушы базасын кеңейту арқылы сәтті дами алмады. Чаум 1999 жылы берген сұхбатында DIGICASH жобасы мен оның технологиялық жүйесі электронды коммерция интернетке толық енгенге дейін нарыққа тым ерте шыққанын айтты. 1998 жылы DigiCash 11-тарау бойынша банкроттық туралы өтініш берді, ал 2002 жылы компания активтердің құнына сатылды. DigiCash тәсілін неғұрлым заманауи іске асыруды Taler Systems SA "GNU Taler" протоколы бар тегін бағдарламалық қамтамасыз ету ретінде ұсынады.
Электрондық әмияндардың сәтті жұмыс істеуінің кепілі сауда ұйымдары мен қызмет өкілдерінің виртуалды монеталарды төлем ретінде қабылдауға дайындығы болып табылады. Яғни электрондық төлем жүйелері мен олардың электрондық әмияндары арқылы есеп айырысу келесідей:
Электрондық әмиян ұстаушы Эмитенттің шотына ақша аудару, содан кейін оның электрондық шоты комиссияның пайызын шегере отырып, виртуалды валютамен толықтырылады.
Сандық қолма-қол ақшамен сатып алушы электрондық ақшамен есеп айырысуға мүмкіндік беретін ұйымдағы тауарлар немесе қызметтер үшін төлейді.
Кейіннен ұйым Төлем Жүйесінің иесіне онлайн-монеталарды қайтарады, оның орнына нақты ақша алады.
Көріп отырғаныңыздай, бұл идея нарықта тез, өйткені бүгінде әлемде Халықаралық және жергілікті жүздеген электрондық төлем жүйелері сәтті жұмыс істейді.
Ресей мен Қазақстанда, Mediascope мәліметтері бойынша, "ЮMoney" (бұрынғы "Яндекс.Ақша"), WebMoney, PayPal, QIWI, PAYEER және AdvCash сияқты электронды әмияндар кең қолданыста. Бірақ Қазақстанда электрондық ақша мен электрондық әмияндар әлі де банк өнімдері мен қолма-қол ақшасыз төлемдер сияқты сұранысқа ие емес екенін мойындаған жөн. Қазақстанда соңғы жылдары тек Kaspi Bank сияқты банк технологиялық прогреске бәсекелестік салып отыр. Электрондық ақша банк өнімдері нашар таралған елдерде ең танымал - Үндістан мен Африка елдері. Немесе, Қытайдағыдай, электрондық төлем жүйелерінің танымалдығы Alibaba сияқты халықаралық сауда алпауыттарына қызмет көрсететіндігімен түсіндіріледі және ондағы транзакциялардың көп бөлігі Alipay және WeChatPay-да.
Болашақта электронды ақша мен электронды әмияндар не күтіп тұр? Мұның бәрі олардың қаншалықты икемді болатынына байланысты. Банк картасы мен электрондық әмиянды пайдалану арасында таңдау жасай отырып, клиент үш негізгі көрсеткішті басшылыққа алады: ыңғайлылық, қауіпсіздік және, әрине, баға. Ыңғайлылық-бұл қол жетімді ұлттық валюталардың саны және электрондық әмиян арқылы төлеуге болатын тауарлар мен қызметтердің саны. Қауіпсіздік тұрғысынан көптеген жүйелер банктік жүйелерден кем түспейді, кейде олардан асып түседі. Бағаға келетін болсақ, мұның бәрі электрондық төлем жүйелерінің басқа ұйымдармен байланыс орнатуға қаншалықты дайын екендігіне байланысты. Мұндай келісімдерге неғұрлым көп қол жеткізілсе, электрондық ақша мен электрондық әмияндар соғұрлым танымал және тиімді болады. Нәтижесінде, қағаз ақшалар, мүмкін, жалпы ұлттық валюталар біздің қалтамыздан тезірек жоғалады. Осылайша, тағы бір ақша эволюциясы аяқталады.
Криптовалюта - сандық, виртуалды валютаның бір түрі. Оның эмиссиясы әртүрлі криптографиялық әдістерге негізделген және оның жұмысы "блокчейн"технологиясына негізделген.
Қарапайым сөзбен айтқанда, блокчейн дегеніміз - бұл барлық жасалған транзакциялар туралы ақпаратты сақтайтын деректер блоктарының тізбегі. Сонымен қатар, блокчейн криптография деп аталатын басқа технологияға негізделген.
Криптография - сіздің хабарламаңыздың құпиялылығын сақтау және оның құпиялылығын қалай қамтамасыз ету туралы ғылым. Бұл технологияда блоктардың көлемі жаңа транзакциялар жасалған сайын артып өседі.
Криптовалюта алғаш рет 2008 жылы пайда болды. Криптовалютаның алғашқы белгілі түрі биткоин болды. Қоғамдық кеңістікке криптовалютаны Сатоши Накамото (Satoshi Nakamoto) деген атпен анонимді кейіпкер іске қосқан болатын. Әзірге осы ақпарат жайлы сенімді деректер жоқ - бұл бір адамның немесе адамдар тобының аты болуы мүмкін.
Криптовалюта эволюциясын бірнеше кезеңге бөлуге болады:
Пайда болу кезеңі: 2008 - 2010 жж.
Қалыптасу кезеңі: 2011 - 2013 жж.
Жылжыту кезеңі: 2014 - 2016 жж.
Орталық банктердің реттеу кезеңі: 2017 - қазіргі уақытқа дейін.

Пайда болу кезеңі
Биткоин пайда болу кезеңінде ол бірнеше өзгертулерге тап болған. Алдымен ол Биткоин 0.1, содан кейін Биткоин 0.2 және Биткоин 0.3 нұсқасына шығарылып дамылып отырған, бірақ биткоин әлі де хакерлік шабуылдарға әлсіз болды және оған дұрыс түрде қарсылық ете алмаған. Осы шабуылдардың арқасында хакерлер 180 көлемінде биткоин шығарған және оны әртүрлі адрестерге жіберді. Ақыр соңында бұл жалған биткоиндар табылып, жойылды. Содан кейін олар биткоинің ақырғы нұсқасын шығарды (0.3.9). Бұл Сатоши Накамотоның қатысуымен шығарылған биткоиннің соңғы нұсқасы болды, осы нұсқадан кейін Сатоши өз жұмысын аяқтады, жобадан шықты. Сонымен қатар биткоиннің пайда болу кезеңінде Bitcointalk деген атты форумді құрған, бұл форумда адамдар биткоин туралы мәселелерді талқылаған болатын және жаңалықтар жариялаған.
Қалыптасу кезеңі
Осы кезеңде ЛайтКоин (Litecoin) атты жаңа криптовалюта шығарылған. Лайткоин криптовалютасына үлкен үміт артылған, адамдардың көбісі Лайткоин Биткоинді озып, асып кетеді деп ойлаған. Лайткоин майнингі қарапайым процессорлар арқылы табылған. Сондай-ақ, осы уақытта криптовалютаға қатысты Мобильді қосымшаларды әзірлеу басталды. 2011 жылдың жазында Ipad-қа арналған алғашқы Bitcoin қосымшасы -- Bitcoin Mobile шығарылды.
Жылжыту кезеңі
Осы кезеңде криптовалюта бағамдары жоғары құбылмалылыққа ие болды.
2014 жылы сауда көлемі бойынша әлемде 3-ші орында тұрған Жапониядағы Mt.Gox криптобиржасының апаты болды. Нәтижесінде биткоин бағамы айтарлықтай төмендеді, оның бірлігі үшін 940 доллардан 655 долларға дейін түсті.
2014 жылдың жазында Виталий Бутерин - талантты ресейлік-канадалық бағдарламашы 20 жасында Ethereum атты электрондық төлем қызметін іске қосты. Кейінірек Ethereum виртуалды валюта -- Ether-ді құрды. Біраз уақыттан кейін шамамен $14 млн сомасына 60 млн Ether токендері сатылды.

Электрондық ақшаның түрлері мен нысандары. Қазіргі заманғы электронды ақша екі негізгі формада желілер негізінде (network-based) және смарт-карталар (card-based) негізінде болады деп саналады. Сонымен қатар фиатты және фиатты емес қолма-қол ақша сияқты электрондық ақша түрлері де бар. Біріншісі - белгілі бір төлем жүйесінің ақша түрі және мемлекеттік валюталардың түрінде көрсетіледі. Мемлекет өз заңдарында азаматтарды төлеуге фиат ақшасын қабылдауға міндеттейтіндіктен, олардың эмиссиясы, өтеуі және өтініші қолданыстағы заңнама мен Орталық Банктің заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.
Фиаттық емес ақшаға келетін болсақ, олар мемлекеттік емес төлем жүйелері құнының бірлігі ретінде әрекет етеді. Мұндай электрондық ақша несиелік қаржы қаражатының бір түрі болып табылады және әр елде әр түрлі болатын мемлекеттік емес төлем жүйелерінің ережелеріне сәйкес реттеледі.
Электрондық ақшаның түрлері өте алуан түрлі. Бірнеше жыл бұрын әлемде төлем жүйелерінің шектеулі саны болған. Бүгінде олардың саны үнемі өсіп келеді. Ыңғайлы түрде болу үшін барлық электронды ақша мен жүйелерді отандық және шетелдік деп бөлген жөн.
Әдетте, смарт-картаға (card-based) негізделген электрондық ақша жүйесі жалған анонимділік, автономия және айналымда болмау қасиеттеріне ие болатын рұқсатсыз кіруден қорғалған құрылғыға негізделген электрондық төлем жүйесі болып табылады. "Айналымнан тыс" термині бар беттің ақшалай құнын оффлайн режимінде қайта пайдалануға болмайтындығын білдіреді. Автономды жүйе бола отырып, ол ақшалай құны бар рұқсатсыз кіруден қорғалған смарт-карталарды (төлемді жүзеге асыру үшін), сондай-ақ төлемдерді қабылдау үшін рұқсатсыз кіруден қорғалған құрылғыларды талап етеді. Төлем қабылдау құрылғылары одан да жоғары қорғаныс деңгейін талап етеді, өйткені оларда белгілі бір жаһандық криптографиялық кілттер болуы мүмкін.
Микрочип картасы түріндегі электрондық ақша келесі түрде пайдаланылады. Кез келген адам эмитент банкке келіп, олармен шарт жасай алады. Клиент белгілі бір соманы салғаннан кейін, олар картаны иелік ете алады, содан кейін ол оның электронды әмиянына айналады. Сатып алуды осындай электрондық әмиянның көмегімен төлеген кезде ақпарат сатып алушының карточкасындағы электрондық чиптен оқылады және сатушының ақпарат тасымалдаушыларына көшіріледі. Содан кейін сатушы бұл ақпаратты эмитент-банкке электронды түрде ұсынады, ал ол өз кезегінде электрондық ақшаны дәстүрлі (қолма-қол немесе қолма-қол ақшасыз) айырбастау арқылы өтеуге міндетті.
Желілер негізіндегі төлем (network-based) интернет арқылы қандай да бір төлемдерді ақшамен операциялар жүргізуге мүмкіндік береді. Сатып алушылар төлемнің бұл түрін тауарларды онлайн кезінде пайдаланады. Олар онлайн төлемдердің әртүрлі түрлерін, соның ішінде банктік аударымдарды, интернет-банкингті және сандық әмияндарды пайдалана алады. Онлайн төлемдер тұтынушылардың қалауы бойынша жүзеге асырылуы мүмкін. Олар электронды сауда дүкендерінде киім немесе басқа заттарды сатып алу, жазылулар, ұялы байланыс, онлайн шоттарын толтыру және т. б. үшін онлайн түрде төлей алады.
Бұл ретте, адам өзінің электрондық әмиянын іске қосқан кезде оған пластик карточкалар жағдайындағыдай банкте жеке дербес шот ашылмайтынын түсіну маңызды - Банктің электрондық ақша ұстаушылар алдындағы міндеттемелері барлық клиенттер үшін бір шотта көрсетіледі.
Электрондық ақшаны төлем жүйесі арқылы пайдалану үшін, әдетте, Интернет желісін пайдаланушы осындай ұйыммен келісім жасайды. Ол төлем жүйесінде тіркелуі қажет, содан кейін ол банктің клиенті болып, электронды әмиян алады.
Қолданылатын есеп бірлігіне байланысты электрондық ақшаны үш түрге бөлуге болады; фиатты, фиатты емес және виртуалды электрондық ақшалар.

Электрондық ақша
Фиаттық электронды ақша
Фиаттық емес электронды ақша
Виртуальды (ойын) ақша

Фиаттық электронды ақша - мемлекеттік валюталардың бірінде көрсетілген және мемлекеттің төлем жүйесінің ақша бірлігінің бір түрі болып табылатын электрондық ақша. Электрондық ақша эмиссиясы, айналысы және өтелуі ұлттық заңнаманың, орталық банктердің және басқа да мемлекеттік реттеушілердің нормативтік актілеріне негізделеді.

Желілер негізінде электронды фиаттық ақшаға мыналар жатады:
M-Pesa төлем жүйесі Африка елдерінде (Кения, Танзания, Оңтүстік Африка) банктік инфрақұрылымның болмауына сәйкес өте танымал.
Paypal халықаралық төлем жүйесі, бірақ бұл төлем жүйесінің құқықтық мәртебесі әр мемлекетте әртүрлі.
Смарт-карталар негізінде электрондық Фиат ақшаға мыналар жатады:
Шағын төлемдер жасауға арналған алдын ала төленген Visa Cash банктік карталары (әдетте 500 доллардан аспайды).
Octopus (Гонконг) шектеулі қолдану аясы бар контактісіз карталар.
Голландия банктерінде шығарылған барлық банктік карталарды біріктіретін Сhipknip электрондық ақша жүйесі.

Фиаттық емес электронды ақша - мемлекеттік емес төлем жүйелерінің құн бірлігінде көрсетіледі. Мұндай ақшаны эмиссиялау, айналысқа жіберу және өтеу төлем жүйесінің ішкі ережелеріне сәйкес жүзеге асырылады. Фиаттық емес электронды ақшаға деген көзқарас және оларды бақылау дәрежесі әр елдерде әр түрлі. Фиаттық емес төлем жүйелерінің төлем бірліктері көбінесе ұлттық немесе шетелдік төлем бірлігіне тең, бірақ олардың нақты құндылығы мен сенімділігін мемлекет қамтамасыз етпейді.
Фиаттық емес электронды ақшаға WebMoney, QIWI, Яндекс.Ақша сияқты әртүрлі төлем жүйелерінің кең желісімен ұсынылған.ақша және криптовалюталық төлем жүйелері жатады (Bitcoin, Litecoin және т. б.).
QIWI төлем жүйелеріндегі төлем бірліктері, Яндекс.Ақша рульдер деп аталады, яғни ұлттық валюталар сияқты. WebMoney төлем жүйесіндегі төлем бірліктері WMR, WME, WMZ сияқты бірқатар титулдық белгілермен ұсынылған, олардың баламалары сәйкесінше рубль, еуро және американдық доллар болып табылады. Бұдан басқа, жүйеде алтын граммдарын (WMG) немесе төлем жүйесінің басқа мүшелерінің (WMD) қарыздық міндеттемелерін білдіретін титулдық белгілер бар.
Фиаттық емес электрондық ақшаның тағы бір мысалы - криптовалюта. Бұл электронды валюталардың кіші түрі, эмиссия (көбінесе ақша бірліктерінің ішкі құнын анықтайтын айтарлықтай есептеу шығындарымен байланысты) және олардың есебі крипографиялық әдістерге негізделген, ал төлем жүйесінің өзі орталықтандырылмаған түрде таратылған компьютерлік желіде жұмыс істейді. Мұндай жүйелердегі төлем бірліктері белгілі бір электронды монеталар түрінде ұсынылған, олардың көпшілігі сұраныс пен ұсыныс балансымен қалыптасады. Криптовалюталық төлем жүйелерінің мысалдары Bitcoin және Litecoin жатқызуға болады, мұнда төлем бірліктері белгілі бір электронды монеталар, қысқаша BTC және LTC болып табылады.
Виртуалды ақша Bitcoin - бұл 2009 жылы бағдарламашы Сатоши Накамото (бүркеншік атымен) (немесе бағдарламашылар тобы) жасаған фиатық емес электронды құрал. Бұл адамның (немесе адамдар тобының) жеке басы әлі анықталмаған. Ол бағдарламаны ғана емес, сонымен қатар Bitcoin бар дербес компьютерлерге арналған арнайы әмиян қосымшаларын жасады.
Желінің әрбір қатысушысы делдалдарсыз криптовалютамен жедел операциялар жасай алады. Жүйедегі монеталар криптографиялық (математикалық) хэш кодтар болып табылады. Олардың әрқайсысы мүлдем ерекше және оны екі рет қолдануға болмайды.
Кез-келген валюта сияқты, Биткоиннің де өзіндік бағамы бар. Ағымдағы Bitcoin бағамын blockchain.info веб-сайтынан тексеруге болады.
Жаңа монеталар биткоин немесе кез-келген басқа криптовалюта майнинг деп аталатын процесс арқылы жасалады (ағылш. Mining - тау-кен өндірісі).
Биткоиндерді өндірудің мәні белгілі бір күрделі криптовалютаны шешуге байланысты. Ол толық сұрыптау әдісімен шешіледі. Сондықтан қарапайым компьютер бұл тапсырмаларды орындауға бейімделмеген. Әдетте, криптовалюта өндірушілері жоғары өнімді компьютерлерді немесе қуатты серверлерді пайдаланады. Биткоин өндірушілер күрделі математикалық жұмбақтарды шешу үшін компьютерлерді қолдану арқылы бәсекелеседі. Қазіргі уақытта жеңімпаз 25 биткоинмен марапатталады және ол әр 10 минут сайын анықталады.
Биткоин желісі үнемі өсіп келе жатқандықтан, майнинг технологиялық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.